Dr. Serkan KIZILYEL TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİN KISITLANMASINDA KAMU GÜVENLİĞİ ÖLÇÜTÜ

Transkript

1 Dr. Serkan KIZILYEL TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİN KISITLANMASINDA KAMU GÜVENLİĞİ ÖLÇÜTÜ

2 Yay n No : 3075 Hukuk Dizisi : Baskı Şubat 2014 İSTANBUL ISBN Copyright Bu kitab n bu bas s n n Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Yay m Da t m A.fi. ye ait tir. Her hak k sak l d r. Hiç bir bö lü mü ve pa rag ra f k s men ve ya ta ma men ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço alt lamaz, da t lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : Beta Bas m A.fi. Baskı - Cilt : Net K rtasiye Tan. ve Matbaa San. Tic. Ltd. fiti. Taksim Cad. Yo urtçu Faik Sok. No: 3 Taksim Beyo lu/ STANBUL (Sertifika No: 13723) Tel: ( ) Kapak Tasar m : Gökhan Ayrancı Beta BASIM YAYIM DA ITIM A.fi. (Sertifika No ) Narl bahçe Sokak Damga Binas No: 11 Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) Fax: (0-212)

3 Hürriyet sahibi erdemlilere

4

5 ÖZET Bireyler, istisnalar hariç olmak üzere, doğuştan devredilmez ve dokunulmaz temel hak ve özgürlüklere sahiptirler. Hakkın öznesi olan insanın doğası iyidir ve insan kurallara uymayı kendi menfaatine uygun bulur. Bununla birlikte, tüm insanlar tek tek iyi olamayacakları için devlet kurulmuştur. Devletin temel kuruluş amacı güvenliği sağlamaktır. Bu bakımdan, kamu güvenliğinin sağlanması için temel hak ve özgürlükler kısıtlanabilir. Bununla birlikte, temel hak ve özgürlüklerde uygulanacak kısıtlamanın istisnai ve zorunluluk oranında kalması gerekir. Keyfiliği önlemek için kısıtlamayı sınırlandıran değişik hukuki mekanizmalar geliştirilmiştir. Türk ve başta Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi olmak üzere uluslararası insan hakları sözleşmelerinin kurduğu koruma mekanizmalarının birbirine benzediği görülmektedir. Bu kitapta, yürürlükteki hukukta yer alan koruma mekanizmalarının, ulusal yargı organları ile Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin içtihatlarına yansıması değerlendirilmiş ve özellikle zor davalarda temel hak ve özgürlüklerin korumasının zayıf olduğu görülmüştür. Bu noktada, egemen bir paradigma olarak çağımız bakımından taşıdığı büyük öneme rağmen, temel hak ve özgürlüklerin sanıldığının aksine kolayca kısıtlanabildiği anlaşılmaktadır. Doktora tez çalışmasının gözden geçirilmesi suretiyle hazırlanan bu kitap, kamu güvenliği ile temel hak ve özgürlükler arasındaki gerilimin anlaşılması konusundaki ihtiyaca cevap verecek niteliktedir. Zira bu gerilim, birey ve devlet arasında, tarihte, sürekli olarak yaşandığı gibi, gelecekte de yaşanacağına kuşku yoktur.

6

7 İÇİNDEKİLER Sayfa ÖZET...V İÇİNDEKİLER... VII KISALTMALAR...XI GİRİŞ...1 BİRİNCİ BÖLÜM TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLER İLE DEVLET 1.1. TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLER Temel Hak ve Özgürlüklerin Tanımı Temel Hak ve Özgürlüklerin İnsan ile Doğal İlişkisi DEVLET Devletin Doğuşu Devletin İşlevi Devletin Temel Hak ve Özgürlüklere Etkisi MODERN KISITLAMA PARADİGMASI Temel Hak ve Özgürlükleri Kısıtlamanın İstisnailiği İlkesi Temel Hak ve Özgürlükleri Koruma Güvenceleri Modern Kısıtlama Paradigmasının Paradoksal Etkisi...57

8 VIII Sayfa İKİNCİ BÖLÜM KAMU GÜVENLİĞİ İLE TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLER 2.1. KAMU GÜVENLİĞİ Kamu Güvenliği Tanımı Kamu Güvenliğinin Unsurları Değerin Varlığı Genellik İlkesi Tehlikenin Varlığı Gayrimeşruluk İlkesi Kamu Güvenliğinin Yakın Kavramlarla İlişkisi Kamu Güvenliğinin Nitelikleri Zorunluluk İlkesi Değişkenlik İlkesi TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLER İLE KAMU GÜVENLİĞİ ARASINDAKİ İLİŞKİ Temel Hak ve Özgürlükler ile Kamu Güvenliğinin Çatışma Tezi Temel Hak ve Özgürlükler ile Kamu Güvenliğinin Denge Tezi Temel Hak ve Özgürlükler ile Kamu Güvenliği Arasındaki İlişkinin Kırılganlığı: 11 Eylül Örneği...100

9 IX ÜÇÜNCÜ BÖLÜM POZİTİF HUKUKTA TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİN KAMU GÜVENLİĞİ İÇİN KISITLANMASI Sayfa 3.1. TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİ KISITLAMANIN VARLIĞI TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİ KISITLAMANIN SINIRLARI Kanunilik İlkesi Anayasanın Sözüne ve Ruhuna Uygunluk İlkesi Demokratik Toplum Düzeni ve Laik Cumhuriyetin Gereklerine Uygunluk İlkesi Öze Dokunma Yasağı İlkesi Ölçülülük İlkesi DÖRDÜNCÜ BÖLÜM YARGI KARARLARINDA TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİN KAMU GÜVENLİĞİ İÇİN KISITLANMASI 4.1. TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİ KISITLAMA ALANLARI Temel Hak ve Özgürlükleri Laik Devlet İlkesi İçin Kısıtlama Temel Hak ve Özgürlükleri Üniter Devlet İlkesi İçin Kısıtlama TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİ KISITLAMANIN ÖZNELLİĞİ TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİ KISITLAMANIN İSTİSNA HALİNE ETKİSİ YENİ GELİŞME: KISITLAMADA PARADİGMA DEĞİŞİMİ SONUÇ KAYNAKÇA...225

10

11 KISALTMALAR AB ABD ABDYM Age Agm AİHM AİHS AK AYM Bkz BM C Çev D Der Dan DBA DİA EHÇ HAK-PAR İDDK KHK : Avrupa Birliği : Amerika Birleşik Devletleri : Amerika Birleşik Devletleri Yüksek Mahkemesi : Adı Geçen Eser : Adı Geçen Makale : Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi : Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi : Avrupa Konseyi : Anayasa Mahkemesi : Bakınız : Birleşmiş Milletler : Cilt : Çeviren : Daire : Derleyen : Danıştay : Devletin Baskıcı Aygıtları : Devletin İdeolojik Aygıtları : Eleştirel Hukuk Çalışmaları : Hak ve Özgürlükler Partisi : İdari Dava Daireleri Kurulu : Kanun Hükmünde Kararname

12 XII NATO S s SBF ss T TBKP TBB USAK vd Yar Yor : Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü : Sayı : Sayfa : Siyasal Bilgiler Fakültesi : Sayfa sayısı : Tarih : Türkiye Birleşik Komünist Partisi : Türkiye Barolar Birliği : Uluslararası Stratejik Araştırmalar Kurumu : Ve devamı : Yargıtay : Yorumlayan