KIR KIYISINDA ERKETE ACILAR, rfan Yıldız (2007), Uzaktan Dizeler iir-3, ISBN:

Transkript

1 KIR KIYISINDA ERKETE ACILAR, rfan Yıldız (2007), Uzaktan Dizeler iir-3, ISBN: Salih OKUMU* HANFE ÇÇEKL Günümüzde iir yazmak basit bir ura olarak görülse de, gerçek airi ve iiri ayırt etmek oldukça zordur. airlik doutan gelen bir yetenek, iir ise dili iyi kullanma becerisi ve geni bir genel kültüre ihtiyaç duyar. iir kitabı üzerinde durmak isteriz. airlerin dünyası bilinen dı dünyadan çok daha farklıdır. Çünkü onların iç dünyasında geçmite yaanan olaylar, gelecee yönelik planlar, hayaller, hüzünler, mutluluklar, umutlar ve daha bir çok eyi bir arada bulunur. airler bu sıradan gibi görünen duyguları, hayaller ve anlatım vasıtalarıyla süsleyerek etkili bir hale getirirler. Bu çerçevede rfan Yıldız ın 1997 yılında yayımlanan Kır Kıyısında Erkete Acılar adlı rfan Yıldız 1967 yılında Ordu ili Ünye ilçesi Denizbükünalcı Köyü nde doar. lk, orta ve lise örenimini Ünye de tamamlar yılında stanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesini bitirir. Bir yandan Yrd.Doç.Dr., Ordu Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Öretim Üyesi. Ordu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk dili ve Edebiyatı Anabilimdalı Yüksek Lisans Örencisi.

2 mesleini devam ettirirken dier yandan da edebiyat dergileriyle haır neir olur. stanbul da çeitli gazete ve dergilerde edebiyat dünyasının önemli isimleriyle tanıma fırsatı bulur. Fakat babasının istei üzerine stanbul dan ayrılıp Ünye ye yerleir. Serbest avukatlık yapmaya balar. Eylül 1992 de CHP yeniden açılınca etkin siyasete girer. Siyaset içinde çeitli kademelerde görev alır. Yıldız, halen Ünye de avukatlık mesleini sürdürmektedir. 1 Yıldız, çocukluundan beri iire büyük bir tutkuyla balı, kendini ve kalemini gelitirmek için büyük çaba harcayan Ordu nun son dönem önemli airlerindendir. lk iirlerini Ünye de bir yerel gazetede yayınlayan air, ardından Genç Hukukçular, Artezyen, Cumhuruyet Pazar, Broy gibi dergilerde iirlerini yayımlamaya balar. Bunların dıında; Cumhuriyet Pazar, Fanatik/iir, Türk Dili, Varlık, Hürriyet Gösteri, a/atika, Sonbahar, blis, Geni Zamanlar, kindi Yazıları, Broy, Erguvan, Düler, Göçebe gibi dergi ve seçkilerde iir ve yazıları yayımlanır. Daha sonraki yıllarda ise, Islık, B aka, Uzak, Güzel Yazılar, Dize, Edebiyat ve Eletiri, E dergisi, Akatalpa, Trabzon/Ada, Mortaka, Felsefe/Yazın, Kaçak, Yazılıkaya, Tan Edebiyat, YKY Kitaplık, taki, Sonra Edebiyat, Yolcu, Kıyı, Mühür, Sincan stasyonu, gibi birçok yayın organında iirleri yayımlanır yılında arkadaları ile birlikte Düler i çıkarır. Derginin genel yayın yönetmenlii ile yazı ileri müdürlüünü üstlenir te de Göçebe iir dergisinin çıkmasına katkıda bulunur. Göçebe etkin bir yayın organı olarak çalıır. Hatta Yıldız ve arkadalarının, daha sonraki yıllarda Göçebe airleri diye anılmalarına yol açar yılında ise, Kaya Demiral ile birlikte aylık Uzak adlı iir seçkisini çıkarmaya balar. Ünye de çıkan bu iir seçkisi bizzat rfan Yıldız tarafından tüm Türkiye ye daıtılır. 3 Yıldız, Göçebe airleriyle birlikte Türk iirinde yerini alan ender airlerden biridir. Düler dergisiyle çok önemli bir çıkı yapan air, Göçebe yle de iirinin temelini atarak air kimliinin kuvvetlendirir. Türk iirinde Göçebe airi, 90 Kuaı airi, Organik air, Rüzgârın Fili ve Uzak air olarak ün yapar. iirleriyle ve iire kattıklarıyla yeni bir iir ortamının yaratılmasında, 1980 li yıllardan 2000 li yıllara dein, Türk iirindeki deiim ve geliimlerde etkin rol oynar ların baından bu yana yeni bir iirin olumasında ve yerlemesinde çok olumlu ve önemli 1 Salih Okumu, Cumhuriyet Dönemi Ordulu airler Antolojisi, Serüven Yayınları, s.?, Ordu Okumus, (2010:250) 3 Okumus, (2010: )

3 katkıları olur. Uzun yıllar tutarlı, etkin ve kararlı yazı ve iirleriyle; Türk iirinde kendine salam bir yer edinir li yıllardaki 80/90 Kuaı tartımalarında, 90 Kuaı nın önemli airleri arasında gösterilen Yıldız, aynı dönemde ortaya çıkan Sentetik iir/organik iir tartımalarında da, organik iir grubunda yer alır. Osman Çakmakçı, onu, Organik iir yazan önemli isimler arasında sayar yılında ilk iir kitabı Rüzgârın Fili Yakınımdır 6 adlı iir kitabı yayımlanır yılında da Çiçek Tozu Günleri 7 adlı eseri çıkar. Bir süre kitap yayımlamaya ara verir. Dokuz yıl aradan sonra neredeyse her yıl bir kitap yayımlar de Eri Denizler/Mermer Avlular (Bütün Kelimeler Acı içinde); 2006 da apkasız stanbul Destanı; 2007 de Kır Kıyısında Erkete Acılar isimli kitaplarını çıkarır. Ayrıca çeitli ansiklopedi ve antolojilerde biyografi ve iirleri yer alır. 8 Bunlar arasında Çiçek Tozu Günleri önemlidir. Eser; acılar, ölüm ve enlik, çiçek tozu günleri ve güz dodu olmak üzere toplam dört bölümden oluur. Her bölümde bir tema bütünlüü gözlenir. Kırsal hayatı canlandıran ve doayı resimleyen sözcükler younluktadır. Rahat, lirik bir söyleyi hakimdir. Bir yandan doayla insanın kaynaması ele alınırken, bir yandan da dünyayı deitirmeye çalıan insanın iç hesaplamasının yansımaları görülür. 9 iirinin yaban cokusunu ele veren gizli bir kaynaktan beslendii izlenimi vardır. Halk kültürü ile yeni iirin imgelerini birletirmeye çalıır. Bu karmaa içerisinde kendisini arar. Arayılar onu bunalımın eiinde duran bir kaleme çevirir. Bu eikten doa ile iir arasındaki büyülü ve geçiken alanı kefederek kurtulmaya çalıır. 10 Doaya sıınan air, kitabına unutulmaya yüz tutmu çiçek adlarını koyabilecek kadar duyarlıdır. 11 Kır Kıyısında Erkete Acılar ise, hem modern, hem de halk iir unsurlarını bir arada barındıran orijinal bir kitaptır. Eser, airin beinci iir kitabıdır de Uzak Dizeler Yayını tarafından stanbul da neredilir. 64 sayfa 14x19 cm ebadındadır. Kitap kapaı üçüncü hamur karton kapaında yayımlanır. Kitabın ön kapaında elinde bir kalemle kitap ismini yazan bir Okumus, ( ) Okumus, (2010:251) 6.Yıldız, Rüzgarın Fili Yakınımdır, skenderiye Kütüphanesi Yay., stanbul Yıldız, Çiçek Tozu Günleri, Göçebe Yay., stanbul Okumus, (2010:252) 9 Metin celal, Sessiz ve Sakin Geçen Bir Yıl, H.Gösteri, s.17, Adnan Özer, Çiçek Tozu Günleri, Radikal ki, Nu:20, s.30, 23 ubat Okumus, (2010:252)

4 resim vardır. Kitabın üstünde beyaz bir erit ve üzerinde de güne resmi dikkat çeker. Kitabın arka kapaında yazara ait bir mısra bulunur. Kitap kapaının rengi ise Yıldız ın iirlerinde youn bir ekilde iledii tabiat rengi olan yeildir. Kitap, kapaı ile okuyucuyu cezp ettii kadar ismiyle de merak uyandırır. Kitaba ismini veren erkete kelimesi rumca kökenli bir sözcüktür. Argoda (gözcü) anlamına gelir. Ayrıca muzur iler çevirirken etrafı kolaçan eden, geleni gideni kollayan gözcü manasında da kullanılır. air Kır Kıyısında Erkete Acılar derken bilinmeyen, gizlenen acıları kastetmi olabilir. Kır Kıyısında Erkete Acılar altı bölümden oluur. Toplam 23 iir bulunmaktadır. Bu bölümler çeitli balıklarla adlandırılır. Birinci bölüm imdi Yaz, Bir Akam Dizesi Olsam, Ufuksuz Uzaklarda Yan Bakalım, Sana Günler Sakladım ; kinci bölüm Sessiz Sevgi, K üllenme, Durmu Bir Saat çin çlenme ; Üçüncü bölüm Kır Kıyıısnda Erkete Acılar Bazı eylerin Görünümü,, Kalbimin Üstünde Bir Ta Var ; Dördüncü bölüm Kırk Kelime Kırk Ayak, Bir Adım Daha, Daların Bedeni Üzerinden Doanın Hüznünü Anlamak, Heeeeey Heeeeeeey!, Rüzgara nme Veren Gül Hortumu, Sana Nee Denize ; Beinci bölüm Üç Ben, Görkemli Gölgem, Doa nın Yürei, Kara Kalem, Kanatsız Ku Aıdı, Fırtına Atı iirlerinden oluur. Altıncı bölümde ise tek bir iir bulunur. O da Takvim Yapraklarının airi dir. Tema bakımından özellikle ak, tabiat, yalnızlık, anılar ve hayal kırıklıkları öne çıkar. Yıldız, ak temasını belirgin bir konu olarak ilemez. iirlerin çounda ilenen ak fani olana duyulan beeri ak biçiminde ortaya çıkar. iirlerinde somut bir sevgili tasviri yoktur daha çok hayali bir karakter olarak karımıza çıkar. Bu yönüyle karımıza çıkan ak soyut kavramlarla ifade edilir. Ak ın olgunlamı hali olan sevgi kavramı üzerinde daha çok durur. Fakat bu sevgi karılıksızdır, o yüzden sevgisini herkesten gizli ve sessiz bir ekilde yaamak zorunda kalır. rfan Yıldız, modern hayatın kemekelii, younluu içinde kaybolup giden sevginin, akın peine düer. iirlerinde sevgiliye karı bir sitemde bulundurur. kaç senedi aynı sessizlikle seviyorum seni sözcükler bedenlenmeden duruyor birlikte bakmamılıımız denize maçın perde arkasını sana söylemeden

5 (KKEA,s. 20) Yıldız, iirlerinde alıılmamı doa betimlemelerinin yanında kendine özgü söyleyilerle okuyucunun dikkatini çekmeyi baarır. Doa çou kiiye göre ürkütücü, kendi kanunları olan vahi, acımasız bir yer olarak zihinlerde yer eder. Fakat doa air için tüm tehlikelerden arınmı bir anne sıcaklıı ve güvenlii veren bir yerdir. Yıldız, tabiatı tasvir ederken sadece Anadolu ya ait imgeler deil aynı zamanda Karadenizli olması sebebiyle Karadeniz ile ilgili çeitli imgeler de kullanır. Özellikle Karadeniz adı geçince ilk akla gelecek olan söüt, dalga, deniz, dere, gökkuaı, atlar, kular, denizler, gökler, evren, ırmaklar gibi çok çeitli tabiat unsurları kullanır: sular, çoçuklar karda-yamurda duranlar rüzgarda uçurumda duranlar korkmayın doanın elindeyiz doanın elinde serinlik senin elinde enginlerin engini (KKEA, s. 54) rfan Yıdız ın iirlerinde çounlukla bireyin toplum içindeki yalnızlıı, iç sıkıntısı, çevreyle uyumsuzluu ve çocuklua duyulan özlem dile getirilir. Tabiatın gerei olarak sık sık yalnız düünme, bulunduu ortamdan uzaklama, hayali yerlere sıınma duygusu vardır. Yıldız ın bu tutumu kinci Yeni iirini benimsemesinden kaynaklanır. Eserde, de insanın iç sıkıntılarını, bunalımlarını, gelecei ile ilgili duyduu tedirginlii ilenir. Bu hislerle kii kendi kabuuna çekilir yalnızlama eilimi ortaya çıkar. Tüm bu kopukluklar airin toplumdan ayrı düünmesine sebep olur ve sonuç olarak toplumun deer yargılarını eletirme, yabancılama ortaya çıkar. bir tenhalık, derin bir sessizlik gerek bana unutulmu bir emsiye gibi kalmak yamurun dıında sonra özlemek yazında- kıında yalnızlık kalabalıını (KKEA, s. 9)

6 rfan Yıldız ın iirlerinde yaama dair umutlar beslenir ama hep bir hayal kırıklıı ile sona erer. Yaanılan bu hayal kırıklıkları airin hayata karı duyduu umudu ondan alıp götürür. air artık umutsuzdur hayattan bir beklentisi kalmamıtır. Yıldız, bu hayal kırıklıı içinde anılara geri dönü yaparak bu hüznün bir sorgulamasını yapar. Bu sorgulamayı hayatın gelip geçici olduu ile eski-yeni, merkez- tara, kent-kır, bireytoplum, doa- toplum, doal-yapay, insani- insani olmayan, tarihgünübirlik, geleneksellik- çadalık gibi hayatın her alanında karımıza çıkan bu çelikileri çarpıcı bir ekilde okuyucuya aktarmayı baarır. Eserin pek çok bölümünde air anılara sıınır. Özellikle son bölüm de yer alan Takvim Yaprakları air için her bir anı hayal kırıklıklarıyla dolu anları hatırlatır. Bir yandan da takvim yaprakları gibi tükenen ömre iaret eder: imdi yaz imdi her ey daha acı olacak dalgalar umutların üstüne çarpacak takvim yapraklarından dodun ol kani irfan takvim yapraklarıyla yaadın o yalnızlık; gülistan sen, sen deildin, gazeldin eski takvimden kemale erdin (KKEA, s. 5) (KKEA, s. 62) Kır Kıyısında Erkete Acılar sadece içerik olarak deil ekil, dil ve üslup bakımından da kayda deerdir. iirlerin tamamı serbest nazım ekliyle yazılmıtır. Bunun yanında sanatçının iirlerini yazarken ölçü, kafiye ve ahenk kaygısı taımadıı görülür. Yıldız ın iirlerinde hem ekil hem de içerik olarak Türk edebiyatındaki kinci Yeni ve Garip akımının etkisi görülür. air, eserinde dörtlük nazım birimini neredeyse hiç kullanmadıını söyleyebiliriz. iirlerini olutururken belirli bir sistemi

7 izlemez, tamamen kendi beenisine ve iir anlayıına göre ekillendirdii görülür. rfan Yıldız ın iirlerinde dil ve ses sapmalarına da rastlarız. iirlerinde küçük harfle balama, noktalama iaretlerini kendine göre kullanma, mısralar arasında uzun bir boluk bırakma, ünlü uzatmaları ve ünlü dümeleri görülür. üç adam bir bedende üç yıldız bir ayda üç ay bir günete fuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuu olmaz böyle beden (KKEA,s. 39) kinci Yeni akımından etkilenmesine ramen iirlerinde kullandıı dil anlaılması zor bir yapıda deildir. Zaman zaman anlaılmazlık zırhına bürünse de yerel söyleyiler, sade bir dil anlayıı onu okuyucuya yakınlatırır. Halk edebiyatı unsurlarına kalemini ve gönlünü sonuna kadar açan Yıldız, mısralarında kullandıı yöresel kelimelerle (cigara, eprime, eni, kavla, gücük) Karadeniz kültürünü de bir parça edebi alana taımaya çalıır. Eserde, tasavvufi halk edebiyatına ait bazı unsurlara da rastlanır. Yunus Emre nin Beni bende demen bende deilim / Bir ben vardır bende bende içeri dizelerine yer vererek kendi benlik arayıını hızlandırır. Bu arayı, Üç Ben iirinde tasavvufi bir yaklaımla dorua çıkar. Yunus Emre, Karacaolan gibi Anadolu halk aıklarına yer vermesi bize Anadolu kültürüne ne kadar sahip çıktıını gösterir. iirlerde ilemi olduu bu temaları aktarırken de air özellikle n ola, aık gibi halk iirine ait ifadeleri de kullanır. Yıldız ın, iirlerinde bolca sıfat ve isim tamlamalarına rastlamaktayız. Sıfatların kullanılması ile iirdeki pek çok kavramın okuyucunun zihninde canlanması salanır. Sıfat Tamlamaları: Kırık bir söüt, eski dize, nazlı gül, kuru gül, derin sessizlik, kar-beyaz tipi, yıkık kale, souk bakılar, geçmi anılar, souk damlar, acemi hüzün, kara delik.

8 sim Tamlamaları: Anı defterine, tomurcukların anısı, atın terkisine, yıldız seyrine, kuların kanadı, vapurların yüzü, gazellerin yüzü, akın kimyası. akam dizesi olsam yıkık kalesine/kentin acı duru ayrılıına sonra karılatırsam yalnızlıı kuların kanadıyla damlara sıçrayan kediyle (KKEA, s. 9) rfan Yıldız ın iirlerinde kullandıı imgeler çeitli anlam katmanlarına sahip kefedilmeyi bekleyen bir hazine gibidir: Acemi hüzün, gizli sözleme, yaralı gökyüzü, ta sufilii, çile taı, kara delik, kara mavilik, ilkyaza duruan tomurcuklar, sevinç pıtırcıkları, döngelleri tatlandıran kadın, kırılmı taflan dalı deniz. Dier yandan bu imgelerin arka planında Karadeniz kıyılarının kefedilmemi sırları da saklıdır: kara delikleri çekiyor semaya çemeler yalnızlıı diriltip salıyor ovaya fenaya uçan ku melekleri unutulmu evrenin üstüne (KKEA, s. 36) Sonuç olarak rfan Yıldız, airlii, dergicilii ve eletirel yazılarıyla Türk edebiyatında çoktan yerini almı önemli bir isimdir. Umuyoruz yakın zamanda yeni dizelerini okuma imkânına kavuuruz.