12 74, erkek + + S 28, exitus 13 72, erkek + + M (8 yıl)* 96, exitus

Transkript

1 Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Ürolojik Hastalarda Multipl Primer Kanserler Multiple Primary Cancers in Urological Patients Semih AYAN*, Gökhan GÖKÇE*, Hakan KILIÇARSLAN*, Kemal KAYA **, Fikret TAŞ ***, Esin YILDIZ **** ÖZET Primer kanseri bulunan hastalarda ikinci bir malignitenin görülme riski daha yüksektir. Bu çalışmada, 10 yıllık dönemde, kliniğimizde primer ürolojik kanserli hastalarda aynı anda ya da daha sonra belirlenen ikinci bir tümörü olanlar retrospektif olarak değerlendirildi. Bu dönemde ürolojik kanserli toplam 268 olgunun 13'ünde (%4.85) ikinci bir primer tümör tespit edildi. İkinci primer tümörlerden 7'si (%53,84) genitoüriner sistemde idi. Altı olguda kanser senkronize, 7 olguda ise metasenkronize idi. Metasenkronize olanlarda ikinci, tümörün ortalama belirlenme zamanı 4.69 yıldı. Primer malign hastalık tanısı almış hastaların takibinde, ilk malignitesi ürolojik olanlarda genitoüriner sistem başta olmak üzere, tüm sistemlerde multipl primer malignite varlığı açısından dikkatli olunması gerektiği sonucuna varıldı. Anahtar Kelimeler: genitoüriner malignite, multipl primer kanser. SUMMARY The risk of occurence of a second primer malignant neoplasm in a patient who had a malignant disease is greater than those of normal population. in this study, in a period of teyı years, the patients who had diagnosis of a urologic malignancy were revievved in respect to either synchronous ör metachronous malignant neoplasms retrospectively. Second primer malign neoplasm was diagnosed in 13 patients of total 268 (4.85%). in the seven (53,84%)cases, the localization of the second tümör was genitourinary system. The second tumors were synchronous in 6 patients and metasynchronous in 7 patients. The mean duration for diagnosis of metasynchronous second tumors was 4,69 years. it was concluded that, in the follow up of patients who had a malignancy, öne should be avvare of the risk of occurence of a second malignant neoplasm in ali organ systems, especially for the localization in genitourinary system in patients vvho had a primary urologic malignancy. Key Vtfords: genitourinary malignancy, multiple primary malign neoplasm. C. Ü. Tıp Fakültesi Dergisi 22 (4): , 2000 GİRİŞ VE AMAÇ Multipl primer kanserler (MPK) önemli bir medikal problem olup, tüm kanserli olgular içerisinde insidansının % olduğu belirtilmiştir(l). Fakat yaşlı hastalarda bu oranının %36 gibi yüksek düzeye ulaştığı ve bu hastaların %39-42'sinde MPK kliniğinin tam olarak gelişmediği ya da prostat, böbrek kanserlerinde olduğu gibi teşhis edilemeyen latent kanserler olarak kalabileceği bilinmektedir(2). Özellikle mesane ve prostat kanserli olguların takiplerinde ürolojik ya da Yrd. Doç. Dr. C. Ü. Tıp Fakültesi Üroloji Anabilim-Dalı, Sivas Arş. Gör. D. C. Ü. Tıp Fakültesi Üroloji Anabilim Dalı, Sivas Yrd. Doç. Dr. C. Ü. Tıp Fakültesi Radyoloji Anabilim Dalı, Sivas Yrd. Doç. Dr. C. Ü. Tıp Fakültesi Patoloji Anabilim Dalı, Sivas

2 nonürolojik organlarda MPK görülme insidansının arttığı bildirilmişti r(3). Bu çalışmanın amacı, kliniğimizde 10 yıllık bir dönemde genitoüriner kanser tanısı almış hastalarda ikinci bir kanser gelişme oranı ve takibin önemini belirlemekti. HASTALAR VE YÖNTEM Ocak Ocak 2000 tarihleri arasında, Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Üroloji Anabilim Dah'nda genitoüriner sistem kanseri nedeniyle takibi yapılan olgular, kaynak bilgiler ışığında yaş, cins, primer kanserle aynı anda veya sonradan belirlenen multipl kanserlerin gelişimi açısından geriye dönük olarak gözden geçirildi. Primer tümörün belirlendiği sırada ya da takip eden ilk altı ay içerisinde yeni bir ikinci primer kanser belirlenmesi senkronize kanser tespiti, 6 aydan sonra ikinci primer kanserin belirlenmesi ise metasenkronize kanser olarak kabul edildi(4). BULGULAR Genitoüriner sistem kanserli 268 hastanın 13'ünde ( %4.85) multipl primer tümör belirlendi. Bu olguları» onu erkek, üçü kadındı. Ortalama yaş 64.8 (47-74 aral sında) olarak bulundu. MPK'lerin genitoüriner sistemde olduğu 7 (%53,84) olgunun 2'sinde senkronize olarak mesanede transizyonel hücreli kanser ve böbrekte renall hücreli kanser, 2'sinde metasenkronize olarak renal hücreli kanser ve prostat adenokarsinomu, l'inde senkronize olarak mesane transizyonel hücreli kanseri ve prostat adenokarsinomu, l'inde metasenkronize olarak testis seminomu ve mesane transizyonel hücreli kanseri, l'inde ise metasenkronize olarak mesane transizyonel hücreli kanseri ve prostat adenokarsinomu mevcuttu. Diğer 6 olgunun 2'sinde senkronize olarak mesane transizyonel hücreli kanseri ve uterus kanseri, l'inde metasenkronize prostat adenokanseri ile küçük hücreli akciğer kanseri, l'inde metasenkronize mesane transizyonel hücreli kanseri ve mide adeno-kanseri, l'inde ise metasenkronize mesane transizyonel hücreli kanser ve nazofarinks'te kanser vardı. (Tablo 1). Tablo 1. Multipl primer kanserli hastalarda ürolojik kanserlerin dağılımı, bunlara eşlik eden senkronize ve metasenkronize maligniteler ve takip süreleri No Yaş, Cins Genitoüriner sistem böbrek Diğer organlar Senkronize(S) Takip süresi(ay) mesane prostat testis Metasenkronize (M) ve prognoz 1 64, erkek + + S , erkek + + M (5 yıl)* , erkek + Mide M (7 yıl)* 82, exitus 4 60, kadın + Uterus S 42, exitus 5 74, erkek + Akciğer M (2 yıl)* 60, exitus 6 65, kadın + Uterus S 6, exitus 7 57, erkek + + S , kadın + Mide M (3 yıl)* 34, exitus 9 47, erkek + Nazofarenks M (4 yıl)* , erkek + + M (2.5 yıl)* 48, exitus 11 62, erkek + + M (3 yıl)* , erkek + + S 28, exitus 13 72, erkek + + M (8 yıl)* 96, exitus : metasenkronize olan multipl tümörlerde ilk tümörden sonra ikincinin belirlenmesine kadar geçen süre Olgularımızdan 7'sinde metasenkronize kanser belirlenmiş olup ikinci primer kanser 2-8 yıl sonra (ortalama 4.69 yıl) belirlenmişti. Tüm MPK'li olgularımızın or- talama takip süreleri ay (6-98 ay arasında) idi. Olgularımızın hepsinde primer tümör genitoüriner sisteme ait idi.

3 TARTIŞMA Primer tümörlü olgularda ikinci bir kanser gelişme riski, sağlıklı bireylerle karşılaştırıldığında, 1.29 kez daha fazladır (5). Multipl kanser gelişimi senkronize olabileceği gibi metasenkronize de olabilmektedir (4) kanser vakasını içeren bir çalışmada MPK insidansının 271 vakada (%1) belirlendiği ve bunlardan 92'sinin (%34) senkronize, 179'nun (%66) ise metasenkronize olarak belirlendiği bildirilmiştir(6). Metasenkronize olarak böbrek ve prostat tümörlerinin çoğunlukla insidental, mesane tümörlerinin ise semptomatik olması nedeniyle tespit edildiği rapor edilmiştir(7). Fakat genitoüriner kanserli hastalardaki MPK insidansının %9 gibi yüksek ve prognozlarının kötü olmasından dolayı bu hastaların takiplerinde dikkatli olunması gerekmektedir (8). Genitoüriner veya diğer sistemlerinde primer tümörü olan hastaların otopsi bulgularında sekonder primer malignansi olarak %16.8'inde böbrek kanseri, %12.5'inde mesane kanseri, %21.8'inde ise prostat kanseri belirlenmiştir. Buradaki oranların yüksekliği yaş ortalamalarının büyüklüğüne, genetik, diyet, sigara kullanma gibi etyolojik faktörlere ve prostat ve böbrek kanserli olguların uzun dönem klinik bulgu vermeyip latent fazda kalması ile açıklanabilmektedir (9,10). Çalışmamızdaki genitoüriner MPK olgularının oranı %4.85 (268 de 13) olup bu oranın diğer çalışmalarla uyumluluğu açıktır. Zira VVegner retrospektif bir çalışmasında MPK oranını %0,7 ile %20.6 arasında değiştiğini fakat bu oranın sıklıkla da %3-7 arasında olduğu belirtmektedir (11). Bu durum, ortalama aylık (6-98 ay) takip süresinin ikinci tümör oluşumu için kısa olması ile açıklanabilir. Fakat 10 yıllık bir süreçte, primer malignite yeri olarak genitoüriner sistem dışında bir organ tümöründen sonra ikinci tümör yeri olarak ürolojik bir malignitenin varolduğu olgu bulunmaması ilginçtir. Genitoüriner tümörlere eşlik eden farklı sistemlerdeki tümörler içerisinde mide, akciğer, lenfatik sistem, adrenal gland, meme, över ve kolon tümörleri görülmektedir (12,13). Serviks kanser nedeni ile yüksek doz radyoterapi uygulanan hastalarda mesane kanseri riski 4 kez artmıştır. Yine bu hastalarda renal kanser insidansında da artış gözlenmiştir (14). Non-Hodgkin's lenfomalı hastalarda ikinci bir malignansi riski yüksektir. Özellikle akut nonlenfositik lösemili hastalarda uygulanan kemoterapi ve radyoterapi sonrası mesane, böbrek ve akciğerde kanser oluşumu yüksektir (15). Çalışmamızda primer genitoüriner tümörlere eşlik eden 6 vakada farklı sistemlerde tümör vardı. Bunlardan 2'si mide, 2'si uterus, l'i akciğer, l'i ise nazofarenks tümörü idi. Bu tümörlerin 4'ü metasenkronize olarak belirlendi ve bu hastalardaki ikinci tümör oluşumunun, uyguladığımız kemoterapi (intravezikal mitomycin-c, thio-tepa) ve hormonoterapi (antiandrojen tedavi) ile ilişkilendirilmesi mümkün değildir. MPK'ler aynı sistem içinde de görülmektedir (16,17). Genitoüriner sistemde mesane-prostat ve böbrek-prostat tümörlerinin birada görülmesinin multipl primer genitoüriner neoplaziler içinde sık görülen kombinasyonlar olduğu bildirilmiştir(ll). Prostat kanseri nedeniyle tedavisi yapılıp takibe alınan 3675 hastanın 220'sinde ikinci bir kanser oluşumu belirlenmiş ve bu kanserlerin üretra, böbrek, mesane ve cilt melanoması olduğu belirtilmiştir. Bu hastaların çoğunda ikinci kanserlerin prostat kanserinin teşhisinden sonraki ilk üç yıl içinde oluştuğu belirtilmiştir (17). Multipl tümörlü 13 olgumuzun 10'u erkekti. Bunlardan 7 olguda mesane kanseri varken 5 olguda da prostat kanseri vardı. Bu cinste multipl tümör gelişme riskinin yüksek olması, erkekte mesane kanseri insidansının daha yüksek olması ve ileri yaşlarda prostat kanseri insidansının önemli ölçüde artması ile açıklanabilir. Hastalarımızın yedinci dekatta bulunan yaş ortalaması (64.8 yıl), multipl primer tümörlerin gelişiminde ileri yaşlarda bulunmanın riski artırdığını göstermekte ve bu konudaki literatüre uymaktadır(ll). Sonuç olarak genitoüriner sistemde multipl malign neoplazilerin insidansı %10 gibi yüksek düzeylerdedir ve bu hastaların prognozları kötüdür. Bu bilgiler bize, genitoüriner kanserli hastalarda ikinci bir kanser gelişim riskinin yüksekliğinden dolayı, takibin daha uzun ve dikkatli bir şekilde yapılması gerektiğini göstermektedir. KAYNAKLAR 1. Moertel CG. Multiple Primary Malignant Neoplasms. Their Incidence and Significance. New York: Springer-Verlag, Healy MJ, Murphy E, Taub J and Azzari R. Multiple (five) primary malignant lesions. Am J Surg 119: 343-7, Berg JW, Hajdu SI, Foote FW. The prevalence of latent cancer in cancer patients. Arch Path 91: 183-6, VVenig BL and Abramson AL. Prostatic and laryngeal malignandes: common ör uncommon multiple occurence? Laryngoscope 93:357-61, Shikhani AH, Matonoski GM, Jones MM, Kashima HK, Johns ME. Multiple primary malignandes in head and

4 neck cancer. Arch Otolaryngol Head Neck Surg 112: , Aydiner A, Karadeniz A, Uygun K, Tas S, Tas F, Dişçi R, Topuz E. Multiple primary neoplasms at a single institution: differences betvveen synchronous and metachronous neoplasms. Am J Clin Oncol 23:364-70, Kavvakami S, Fukui I, Yonese J, Ueda T, Ohno Y, Tsuzuki M, Kawai. T: Multiple primary malignant neoplasms associated vvith prostate cancer in 312 consecutive cases. Urol Int 59: 243-7, Koyama K, Furukavva Y, Tanaka H. Multiple primary malignant neoplasms in urologic patients. Scand J Urol Nephrol 29:483-90, Tiszalavicz L, Szalay I. Multiple urologic tumors in autopsy material. Orv Heavily 134:577-81, Kantor AF, McLaughlin JK, Curtis RE, Flannery JI, Fraumeni JF. Risk of second malignancy after cancers of the renal parenchyma, renal pelvis and ureter. Cancer 58: , VVegner HE. Multiple primary cancers in urologic patients. Audit of 19-year experience in Berlin and revievv of the literatüre. Urology 39:231-6, Ray P, Sharifi R, Ortolano V, Guinan P. Involvement of the genitourinary system in multiple primary malignant neoplasms: a revviev. J Clin Oncol 1:574-81, Kaldor JM, Day NE, Band P, Choi NW, Clarke EA, Colemam MP, Hakama M, Koch M, Langmark F, Neal FE. Seçendi malignancies follovving testicular cancer, ovarian cancer and Hodgkin's disease: an International collaborative study among cancer registries. Int J Cancer 39:571-85, Boice JD, Engholm G, Kleinerman RA, Blettner M, Stoval M, Lisco H, Moloney WC, Austin DF, Bosh A, Cookfair DL.I Radiation döşe and second cancer risk in patients treated for cancer of the cervix. Radiat Res 116:3-55, Travis LB, Curtis RE, Boice JD, Hankey BF, Fraumeni JF.I Second cancers follovving non-hodgkin's lymphoma, Cancer 67: , Dieckmann KP, Nekarda H. Triple malignancy of thel genitourinary tract. Int Urol Nephrol 20:485-88, Greenberg RS, Rustin ED, Clark WS. Risk of genitourinary malignancies after cancer of prostate. Cancer 61: ,1988.

5 Yazışma Adresi Yrd. Doç. Dr. Semih AYAN C. Ü. Tıp Fakültesi Üroloji Anabilim Dalı, Sivas