Hemşirelik Yüksek Okulu Öğrencilerinin Problem Çözme Becerilerinin İncelenmesi

Transkript

1 Araştırma / Research Article TAF Prev Med Bull 2013;12(6): Hemşirelik Yüksek Okulu Öğrencilerinin Problem Çözme Becerilerinin İncelenmesi [Student Nurses Perceptions of Their Problem-Solving Ability] ÖZET AMAÇ: Bu çalışma, Hemşirelik Yüksek Okulu (HYO) öğrencilerinin problem çözme becerileri ve etki eden faktörlerin incelenmesi amacıyla yapılmıştır. YÖNTEM: Kesitsel tipte olan çalışma, Aralık 2009-Ocak 2010 tarihleri arasında hemşirelik yüksekokulunda öğrenim görmekte olan 353 öğrenci arasında yürütülmüştür. Araştırmada öğrencilerin sosyodemografik özelliklerini belirlemek amacıyla araştırmacılar tarafından hazırlanan Veri Toplama Formu ve problem çözme becerileri konusundaki algılarını değerlendirmek amacıyla Heppner and Peterson (1982) tarafından geliştirilen Problem Çözme Envanteri (PÇE) kullanılmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde Kruskall-Wallis testi, t testi, tek yönlü varyans analizi, Pearson ve Spearman korelasyon testleri kullanılmıştır. p<0.05 değeri istatistiksel olarak anlamlı kabul edilmiştir. BULGULAR: Öğrencilerin yaş ortalamaları 20,30±1,17 dir. Öğrencilerin problem çözme envanteri (PÇE) toplam puan ortalaması 82,82±15,93 olup, %51,3 ü herhangi bir problem durumunda problem çözme yeteneklerini kısmen başarılı, %43,9 u oldukça başarılı bulmaktadır. Öğrencilerin %83,0 ı dürüst, %70,5 i hoşgörülü olma gibi olumlu kişilik özelliklerine sahip olduklarını belirtmiştir. Olumlu kişilik özelliğine sahip olduğunu düşünen ve problemlerini sistematik yaklaşımla çözen öğrenciler, problem çözme konusunda kendilerini yeterli olarak algılamaktadır (p<0.05). Sınıf düzeyi ile öğrencilerin problem çözme envanteri toplam puanı arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark yoktur (p>0.05). SONUÇ: Öğrencilerin kendilerini yeterli düzeyde problem çözücü olarak algıladıkları belirlenmiştir. Olumlu kişilik özelliğine sahip olma ve karşılaşılan problemleri sistematik yaklaşımla değerlendirmenin problem çözmede etkili olduğu saptanmıştır. SUMMARY AIM: This study was aimed to determine the problem solving skills of nursing students and the factors which affect them. METHOD: This cross-sectional study was carried out with 353 nursing students attending in the School of Nursing between December 2009 and January In data collection, a Descriptive Information Questionnaire developed by the researchers and a Problem Solving Inventory (PSI) developed by Heppner Peterson (1982) were used. The Kruskall-Wallis test, t test, One-way Anova, Pearson and Spearman correlations were used for statistical comparison. A p-value less than 0.05 was accepted as statistically significant. RESULTS: The mean age of students was 20.30±1.17. The students PSI mean score was 82.82± It was found that 51.3% of students evaluated themselves as a partially successful and 43.9% of students evaluated themselves as a quite successful in problem solving ability. The students stated that they have positive personality characteristics such as honesty (83.0%) and being tolerant (70.5%). The students who have positive personality characteristics and use a systematic approach to solving problems, perceived themselves as being sufficient in problem solving (p<0.05). There is no statistically significant correlation between classes and the views about problem solving ability (p>0.05). CONCLUSION: In conclusion, it was found that students perceived themselves as sufficient in problem solving. Having a positive personality characteristics and evaluating problems with a systematic approach were found effective in problem solving. Gönül Şahiner 1 Semra Açıksöz 2 Cengizhan Açıkel 3 1 GATA Hemşirelik Yüksek Okulu Kadın Hastalıkları ve Doğum Hemşireliği B.D., Ankara, 2 GATA Hemşirelik Yüksek Okulu, Hemşirelik Esasları B.D, Ankara, 3 GATA Biyoistatistik B.D., Ankara. Anahtar Kelimeler: Hemşire, Öğrenci, Problem Çözme Becerisi. Key Words: Nursing, Student, Problem Solving Ability. Sorumlu yazar/ Corresponding author: Gönül Şahiner GATA Hemşirelik Yüksek Okulu Kadın Hastalıkları ve Doğum Hemşireliği B.D., Ankara, Türkiye. gsahiner@gata.edu.tr Gönderme Tarihi/Date of Submission: , Kabul Tarihi/Date of Acceptance: , DOI: /pmb GİRİŞ Problem çözme; yüksek düzeyli düşünmeyi gerektiren, etkili çözüm yollarının belirlenmesi, uygun olabilecek çözüm yolunun seçilmesi ve karar verilmesini kapsayan bilişsel ve davranışsal bir süreçtir (1). Problem çözme süreci hemşirelerin de önemli ve bütünleyici bir rolü olarak tanımlanmaktadır. Hemşirelerin çalışma alanlarının çeşitliliği, hastaların akut sorunlarının artması, hastanede kalış süresinin kısalması, ayaktan ve evde bakımın artması gibi gelişmeler hastaların bakım gereksinimlerinde değişikliklere neden olmuştur. Bu nedenlerle hemşireler sürekli değişik ve karmaşık problemlerle karşılaşmaktadırlar. Dinamizm gerektiren bu durumda hemşirelerin farklı gereksinimleri olan bireylere bakım vermek, bireylerin sorunlarını 673

2 belirlemek, öncelik sırasına koymak, girişimde bulunmak, sonuçları değerlendirmek gibi yükümlülükleri bulunmaktadır. Bu yükümlülükleri yerine getirebilmeleri için hemşirelerin etkin problem çözme becerilerine sahip olmaları gerekmektedir (2-6). Problem çözme becerisi yüksek olan hemşireler, olumsuz duygu ve düşüncelerle baş ederek, etkili çözüm yolları üretir ve sunulan sağlık bakım hizmetinin kalitesini artırabilirler. Problem çözme becerisi hemşirelikte hastaya bakım verme merkezli kullanılmasının yanı sıra sağlık bakım ünitelerinin yönetimi, ekip çalışması ve iş bölümünde de kullanılabilir (1, 2, 7-11). Hemşirelik bakımının içeriğine ve niteliğine dinamiklik kazandıran problem çözme becerisinin yetersizliği ise, hizmette kaliteyi, etkinliği ve yeterliliği, meslekte profesyonelliği, otonomi ve güç sahibi olmayı olumsuz yönde etkilemektedir. Bu nedenle hemşirelik mesleği üyeleri ne kadar iyi düzeyde problem çözme becerisine sahip olurlarsa o ölçüde bireyin ve toplumun sağlığını koruma, geliştirme ve yaşam kalitesini artırma yönünde etkin hizmet verirler (2, 3, 6). Bu amaçla, gelecekte bu yönde hizmet verecek hemşireler yetiştirebilmek için öğrencilere eğitimleri sırasında problem çözme becerisini kazandırmak önemlidir. Dünya Sağlık Örgütü de (DSÖ) eğitim programı geliştirilmesine ilişkin bir danışma toplantısında, eğitim sonucunda bir hemşirenin problem çözme becerisi kazandırılmış olarak mezun olması gerektiğini vurgulamıştır. Bu durumu hemşire, gerekli özel önlemleri almak suretiyle bakım hizmetlerinde problem çözme yaklaşımını uygulayabilmelidir ifadesi ile belirtmiştir (12). Bu bağlamda hemşirelik öğrencilerinin günlük yaşam stresleri ve klinik problemlerle başa çıkacak yeterlikte olması, sağlık bakımının kalitesini doğrudan etkileyeceği için önemlidir (1). Bu çalışma hemşirelik yüksekokulu öğrencilerinin problem çözme beceri düzeyleri ve etki eden faktörlerin incelenmesi amacıyla yapılmıştır. GEREÇ ve YÖNTEM Araştırma, kesitsel bir çalışma olup, Aralık Ocak 2010 tarihleri arasında Gülhane Askeri Tıp Akademisi (GATA) Hemşirelik Yüksek Okulu nda (HYO) öğrenim görmekte olan 353 öğrenci ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmada örneklem seçimi yapılmamış, uygulama yapıldığı sırada 1. sınıflardan istirahatlı olan bir öğrencinin dışındaki 108 (%99,1) öğrenci, 2. sınıflardan 85 (%100) öğrenci, 3. sınıflardan 85 (%100) öğrenci, 4. sınıflardan 75 (%100) öğrenci araştırmaya dâhil edilmiştir. Araştırmada, öğrencilerin sosyodemografik özelliklerini belirlemek amacıyla araştırmacılar tarafından hazırlanan Veri Toplama Formu ve problem çözme becerileri konusunda kendilerini nasıl algıladıklarını değerlendirmek için Problem Çözme Envanteri (PÇE) kullanılmıştır. Uygulama öncesinde araştırmacılar tarafından öğrencilere araştırmanın amacı ve anketlerin nasıl doldurulacağı hakkında açıklama yapılmış ve öğrencilerin çalışmaya katılmalarında gönüllülük esas alınmıştır. Veri toplama süresi her bir sınıf için ortalama dakika sürmüştür. Veri Toplama Formunda, öğrencilerin sosyodemografik özellikleri, problem çözme yaklaşımlarına ilişkin tutumları ve bazı kişilik özellikleri (olumsuz kişilik özellikleri= sabırsız, çabuk sinirlenen, savunucu, çekingen, pasif; olumlu kişilik özellikleri= sakin, bağımsız, hoşgörülü, sorunlara hızlı çözümler bulan, girişken-aktif, araştırmacı, dürüst, kendine güvenen), okul tercihi seçimine ilişkin 15 soru yer almaktadır. Problem Çözme Envanteri (PÇE), 1982 yılında Heppner ve Petersen tarafından geliştirilmiştir. Envanterin Türkçe geçerlilik ve güvenirlik çalışması 1997 yılında Savaşır ve Şahin tarafından yapılmıştır (13). PÇE toplam 35 maddeden oluşan, 6 alt gruplu bir ölçektir. Alt gruplar; aceleci yaklaşım, düşünen yaklaşım, kaçıngan (kaçınma) yaklaşım, değerlendirici yaklaşım, kendine güvenli yaklaşım ve planlı yaklaşımdır. Her grup bağımsız olarak tek başına kullanılabilmektedir. Ölçeğin tümünden elde edilen toplam puanların yüksekliği, bireyin problem çözme becerileri konusunda kendini yetersiz olarak algıladığını gösterir. PÇE nin işaretlemesi 6 Likert tipli ölçek üzerine yapılır. Her zaman böyle davranırım yanıtı için 1, Çoğunlukla böyle davranırım yanıtı için 2, Sık sık böyle davranırım yanıtı için 3, Arada sırada böyle davranırım yanıtı için 4, Ender olarak böyle davranırım yanıtı için 5, Hiçbir zaman böyle davranmam yanıtı için 6 puan verilir. 21 madde düz, 14 madde ters olarak puanlanır. Ölçeğin tamamı için en düşük puan 32, en yüksek puan 192 dir. Puanlama esnasında 9, 22. ve 29. maddeler puanlama dışı tutulur. Ölçeğin güvenirliğine ilişkin mevcut araştırmalarda bulunan Cronbach alfa değerleri 0,73 ile 0,94 arasındadır (14 19). Bu çalışmada ölçeğin uygulanmasıyla elde edilen sonuçlardan PÇE için Cronbach alfa değeri 0,83 olarak hesaplanmıştır. Çalışmamızda ölçekten elde edilen verilerin istatistiksel değerlendirilmelerinde, toplam PÇE puanı kullanılmış olup, ölçeğin alt gruplarına yönelik 674

3 incelemeler yapılmamıştır. Puanlama esnasında 9., 22. ve 29. maddeler puanlama dışı tutulmuştur. Ölçeğin yanı sıra öğrencilere herhangi bir problemle karşılaştıklarında problem çözme yeteneklerini nasıl değerlendirdiklerine ilişkin tek bir soru da yöneltilmiştir. Öğrencilerden, bu soruya Çok başarılı, Oldukça başarılı, Kısmen başarılı, Kısmen başarısız, Oldukça başarısız, ve Çok başarısız şıklarından birisini tercih etmeleri istenmiştir. Araştırma verileri SPSS for Windows V.15.0 ile işlenmiş ve analiz edilmiştir. Tanımlayıcı istatistikler kesikli veriler için sayı, yüzde, sürekli veriler için ortalama±standart sapma olarak verilmiştir. Sürekli değişkenlerin normal dağılıma uygunlukları tek örnek Kolmogorov-Smirnov testi ile değerlendirilmiştir. Grupların normal dağılıma uygunluklarına göre parametrik ya da parametrik olmayan test seçimi yapılmıştır. Normal dağılıma uygun olmayan verilerde ikiden fazla grup karşılaştırmalarında Kruskal-Wallis testi, korelasyonlarda Spearman korelasyon katsayıları hesaplanmıştır. Normal dağılıma uygun olan verilerde, gruplar arası karşılaştırmada t testi, ikiden fazla grup karşılaştırmalarında tek yönlü varyans analizi ve korelasyonlarda Pearson korelasyon katsayıları hesaplanmıştır. İstatistiksel önemlilik için p<0.05 değeri kabul edilmiştir. BULGULAR Öğrencilerin %55,2 sinin uzun süreli yaşadıkları yer şehir merkezi olup, %53,0 ü Anadolu Lisesi mezunudur. Öğrencilerin %73,7 si ailelerinin kendilerine karşı tutumlarının ilgili-sevecen olduğunu ifade etmiştir. Öğrencilerin yaş ortalamaları 20,30±1,17 dir. Çalışmada öğrencilerin yaşadığı yer, mezun olduğu lise ve ailenin öğrenciye karşı en baskın tutumu ile PÇE toplam puanı arasında anlamlı bir ilişki saptanmamıştır (p>0.05) (Tablo 1). Öğrencilerin PÇE toplam puan ortalaması 82,82±15,93 dür. Çalışma kapsamına giren 353 öğrencinin %36,0 sı birinci sınıf, %24,1 i ikinci ve üçüncü sınıf, %21,2 si ise dördüncü sınıftır. Birinci, ikinci, üçüncü ve dördüncü sınıf öğrencilerin toplam PÇE puan ortalamaları sırasıyla 82,20±16,26, 82,80±16,84, 82,60±15,90, 83.98±14,66 olarak hesaplanmıştır. Sınıf düzeyi ile öğrencilerin PÇE toplam puanı arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark yoktur (p=0.902) (Tablo 2). Öğrencilerin %51,3 ü herhangi bir problem durumunda problem çözme yeteneklerini kısmen başarılı bulurken, %43,9 u oldukça başarılı bulmaktadır (Tablo 3). Tablo 4 de öğrencilerin kişilik özelliklerine ilişkin bulgular verilmiştir. Öğrencilerin %83,0 ü dürüst, %70,5 i hoşgörülü olma gibi olumlu kişilik özelliğine, %34,6 sı savunucu, %34,0 ı ise sabırsız olma gibi olumsuz kişilik özelliklerine sahip olduklarını belirtmiştir (Tablo 4). Öğrencilerin PÇE den aldıkları toplam puan ile olumsuz kişilik özelliğine sahip olma ve herhangi bir problem durumunda problem çözme yeteneğine ilişkin algıları arasında pozitif yönde bir korelasyon; olumlu kişilik özelliğine sahip olma ile negatif yönde bir korelasyon olduğu saptanmıştır (p<0.001). Olumsuz kişilik özelliğine sahip olan ve herhangi bir problem durumunda bu problemi çözme yeteneğini başarısız bulan öğrenciler, problem çözme becerileri konusunda kendini yetersiz olarak algılarken, olumlu kişilik özelliğine sahip olduğunu düşünen öğrenciler, problem çözme becerileri konusunda kendilerini yeterli olarak algılamaktadır. Çalışmada öğrencilerin yaşı ile toplam PÇE puanı arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmamıştır (r=0,043, p=0,.423) (Tablo 5). Herhangi bir problem varlığında problemi sistematik yaklaşım ile çözdüğünü belirten öğrencilerin, PÇE toplam puanları anlamlı ölçüde daha düşüktür (t=4,258, p=0.001). Problemlerini sistematik yaklaşımla çözen öğrencilerin, problem çözme becerileri konusunda kendilerini yeterli olarak algıladıkları saptanmıştır. Herhangi bir problem durumunda baş etme yöntemi olarak aklına ilk geleni yaptığını belirten öğrencilerin, PÇE toplam puanları anlamlı ölçüde daha yüksektir (t=-2,465, p=0.014). Problemlerini aklına ilk geleni yaparak çözen öğrenciler, problem çözme becerileri konusunda kendilerini yetersiz olarak algılamaktadır. Öğrencilerin herhangi bir problem varlığında problemi çözmek için kullandıkları diğer baş etme yöntemleri ile PÇE toplam puanı arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark saptanmamıştır (p>0.05) (Tablo 6). TARTIŞMA Problem çözme becerisi hemşirelerin sahip olması gereken temel yetenek ve yeterlilikler arasındadır. Farklı sorunları olan bireylere bakım veren ve klinik ortamda karşılaşılan bu sorunları çözmek durumunda olan hemşirelerin problem çözme becerilerinin yüksek olması beklenmektedir (20)

4 Tablo 1: Öğrencilerin Sosyodemografik Özellikleri, Okul Bilgileri ve PÇE Toplam Puanlarının Karşılaştırılması n=353 Sosyodemografik Özellikler ve Okul Bilgileri PÇE Toplam Puanı n % X ±SS * ²/F** p Uzun Süreli Yaşanılan Yer Köy 38 10,8 81,00±19,44 Kasaba 18 5,1 89,77±15,05 İlçe ,9 83,67±14,70 İl ,2 82,08±15,82 Mezun Olunan Lise Düz Lise 69 19,5 83,01±16,43 Fen Lisesi 6 1,7 78,50±22,22 Anadolu Lisesi ,0 83,43±15,58 Özel Lise 2 0,6 86,01±5,65 Süper Lise 89 25,2 81,59±15,93 Ailenin En Baskın Tutumu İlgili-sevecen ,7 83,64±15,74 Demokratik 66 18,7 80,10±16,58 Otoriter 26 7,4 81,92±16,16 İlgisiz 1 0,3 74,00±0,00 Yaş X ±SS *Kruskal-Wallis Test **Tek Yönlü Varyans Analizi PÇE: Problem Çözme Envanteri SS: Standart Sapma 20,30±1,17 1,551** ,331** ,132* Tablo 2: Sınıflara Göre Öğrencilerin PÇE Toplam Puanlarının Karşılaştırılması n=353 X ± SS PÇE Toplam Puanı 82,82±15,93 PÇE Toplam Puanı Sınıf n % X ± SS F* p Birinci sınıf ,0 82,20±16,26 İkinci sınıf 85 24,1 82,80±16,84 Üçüncü sınıf 85 24,1 82,60±15,90 Dördüncü sınıf 75 21,2 83,98±14,66 *Tek Yönlü Varyans Analizi 0, Tablo 3: Öğrencilerin Problem Çözme Yeteneklerine İlişkin Bulgular n=353 n % Herhangi Bir Problem Durumunda Problem Çözme Yeteneği Çok başarılı 9 2,5 Oldukça başarılı ,9 Kısmen başarılı ,3 Kısmen başarısız 6 1,7 Oldukça başarısız 1 0,3 Çok başarısız 1 0,

5 Tablo 4: Öğrencilerin Kişilik Özelliklerine İlişkin Bulgular TAF Preventive Medicine Bulletin, 2013: 12(6) n=353 n* % Olumlu Kişilik Özellikleri Sakin ,9 Bağımsız 98 27,8 Hoşgörülü ,5 Hızlı çözüm üreten ,4 Girişken-aktif ,3 Araştırmacı ,2 Dürüst ,0 Kendine güvenen ,9 Olumsuz Kişilik Özellikleri Sabırsız ,0 Çabuk sinirlenen ,0 Savunucu ,6 Çekingen 38 10,5 Pasif 36 10,2 *n katlanmıştır Tablo 5:Öğrencilerin Yaş, Kişilik Özellikleri ve Problem Çözme Yeteneğine İlişkin Algıları İle PÇE Toplam Puanlarının Karşılaştırılması n=353 PÇE Toplam Puanı r p Öğrencilerin Özellikleri Yaş 0,043* Olumlu Kişilik Özelliği Puanı* -0,323** <0.001 Olumsuz Kişilik Özelliği Puanı * 0,191** <0.001 Herhangi Bir Problem Durumunda Problem Çözme Yeteneğine İlişkin Algı Puanı * 0,385** <0.001 *Pearson korelasyon **Spearman korelasyon Tablo 6: Öğrencilerin Problem Çözme Özellikleri İle PÇE Toplam Puanlarının Karşılaştırılması PÇE Toplam Puanı n=353 X ± SS t* p Herhangi bir Problem Durumunda Kullanılan Başetme Yöntemleri Sistematik çözüm Evet 74,82±14,27 Hayır 84,17±15,82 4, Zamana bırakma Evet 84,00±15,92 Hayır 82,19±15,94 1, Aklına ilk geleni yapma Evet 90,03±17,03 Hayır 82,22±15,72-2, Çevreden yardım alma Evet 82,17±15,61 Hayır 83,41±16,24 0, Soruna göre değişir Evet 83,10±16,02 Hayır 82,61±15,90-0, * bağımsız örneklem t-testi 677

6 Bu çalışmada öğrenci hemşirelerin problem çözme envanteri (PÇE) puan ortalaması 82,82±15,93 olarak saptanmıştır. Ölçeğin toplamından elde edilecek toplam puan aralığının olduğu ve elde edilen toplam puanın düşük olmasının, bireyin problem çözme becerileri konusunda kendini yeterli olarak algıladığını gösterdiği düşünüldüğünde, bu çalışmada öğrencilerin kendilerini yeterli düzeyde problem çözücü olarak algıladıkları söylenebilir. Ayrıca bu çalışmada öğrencilerin yarısının kendilerini problem çözme konusunda kısmen başarılı, diğer yarısının ise oldukça başarılı buldukları görülmüştür. Olgun ve arkadaşlarının bir yıllık izlem sonucunda hemşirelik öğrencilerinin problem çözme becerilerini belirlediği çalışmasında da öğrencilerin problem çözme beceri puanları ilk uygulamada 81,05±15,53 olarak saptanmıştır (19). Durmaz ve ark.nın yaptıkları çalışmada hemşirelik öğrencilerinin PÇE puan ortalamalarını 82,37±19,23 olarak bulmuştur (16). Öğrencilerle yapılan diğer ulusal çalışmalarda ise öğrencilerin kendilerini orta düzeyde problem çözücü olarak algıladıkları belirlenmiştir (1,11,15,17,21,22). Çalışmada öğrencilerin yaş ortalamaları 20,30±1,17 olarak saptanmıştır. Öğrencilerin yaşı ile PÇE toplam puanı arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmamıştır. Yurttaş&Yetkin in ve Taylan ın çalışmalarında da yaşın problem çözmede etkili olmadığı saptanmıştır (14,22). Bu çalışmalardan farklı olarak öğrenciler ile yapılan diğer çalışmalarda yaş ilerledikçe problem çözme becerisinin arttığı sonucuna da varılmıştır (15, 18). Ayrıca bu çalışmada öğrencilerin yaşadıkları yer, mezun olunan lise, ailenin öğrenciye karşı en baskın tutumu ile PÇE puanı arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmamıştır. Benzer şekilde yapılan diğer çalışmalarda da öğrencilerin yaşadıkları yer ve ailenin öğrenciye karşı en baskın tutumu ile problem çözme becerileri arasında anlamlı bir ilişki saptanmamıştır (1,11,18,19). Çalışmamızda sosyodemografik özellikler ve problem çözme beceri puanları arasında anlamlı bir ilişkinin bulunmamasının, araştırmanın yapıldığı öğrenci grubunun sosyodemografik özellikler bakımından homojen bir grup olmasından kaynaklandığı düşünülmektedir. Çalışmada sınıflar arasında öğrencilerin PÇE toplam puanları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farkın olmadığı saptanmıştır. Bu konuda yapılan ulusal çalışmalara bakıldığında öğrenim yılının problem çözme becerilerinde farklılık yarattığı belirtilen çalışmaların (6,15,22,23) yanı sıra fark yaratmadığı bildirilen (1,24,25) çalışmaların da olduğu görülmüştür. Öğrencilerin problem çözme düzeylerinin sınıflara göre karşılaştırıldığı yurt dışı çalışmalar da ise sınıf düzeyi arttıkça öğrencilerin problem çözme düzeylerinde artış olduğu belirtilmiştir (4,26,27). Bu sonuçlar doğrultusunda problem çözme becerisi üzerinde üniversite eğitiminin olumlu bir etkisi olduğu ve eğitim ile problem çözme becerisinin geliştirilebileceği değerlendirilmektedir. Problem çözme, bireyin amaç, ihtiyaç, değer, inanç, beceri, kişilik özellikleri ve tutumları ile ilgilidir. Problem çözme bir yetenek ve öğrenilmiş davranış olduğu için, her bireyin bu yeteneğe farklı derecede sahip olduğu düşünülmektedir. Problem çözme yeteneğinin her insanda olduğu kabul edilmektedir, ancak bazıları problem çözmede daha hızlı, etkili ve başarılı olabilirler. Bu çalışmada, olumsuz kişilik özelliğine sahip olan ve herhangi bir problem durumunda bu problemi çözme yeteneğini başarısız bulan öğrencilerin, problem çözme becerileri konusunda kendini yetersiz olarak algıladıkları, olumlu kişilik özelliğine sahip olduğunu düşünen öğrencilerin, problem çözme becerileri konusunda kendilerini yeterli olarak algıladıkları saptanmıştır. Yapılan diğer çalışmalar ile çalışma sonuçlarımız benzerlik göstermektedir (15,28-30). Literatürde de karşılaşılan problemlerin çözümünde; özgüven duygusuna sahip olma, nesnel bir bakış açısı, yaratıcı düşünebilme, olaylar karşısında fazla kaygılanmama, atılgan olabilme gibi bazı olumlu kişilik özelliklerinin etkisinin olduğu belirtilmiştir (6,18). Problem çözme entelektüel bir beceridir ve sistematik yaklaşım etkili problem çözmede önemli bir noktadır. Çalışmada problemlerini sistematik yaklaşımla çözen öğrencilerin PÇE toplam puanının daha düşük olduğu ve problem çözme becerileri konusunda kendilerini yeterli olarak algıladıkları belirlenmiştir. Problem çözme yeteneği ile problem çözme puan ortalaması arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. Literatürde de çalışma bulgularımızı destekler şekilde problem çözümünde sistematik yaklaşımın kullanılmasının problemlerin çözümünde yeterlilik hissini arttırdığı ve sorunu sistematik olarak çözenlerin sorun çözme başarısının yüksek olduğu belirtilmektedir (7,18,28). SONUÇ Sonuç olarak bu çalışmada; öğrencilerin kendilerini yeterli düzeyde problem çözücü olarak algıladıkları saptanmıştır. Olumlu kişilik özelliğine sahip olma ve karşılaşılan problemleri sistematik yaklaşımla değerlendirmenin problem çözmede etkili olduğu belirlenmiştir

7 Bu sonuçlar doğrultusunda; Öğrenci hemşirelerin problem çözme becerilerini ve etkileyen değişik faktörleri belirlemek amacıyla, problem çözme becerisi düşük ve yüksek olan gruplarda nitel araştırmaların yapılması önerilmektedir. Bu araştırmanın tasarımının uzunlamasına olmaması çalışmanın zayıf yönü olarak değerlendirilebilir. Bu nedenle uzunlamasına olarak aynı öğrenci grubunun izlenmesi, farklı eğitim modeli olan okullarla sonuçların karşılaştırılması önerilmektedir. KAYNAKLAR 1. Tezel A, Arslan S, Topal M, Aydoğan Ö, Koç Ç, Şenlik M. Hemşirelik Öğrencilerinin Problem Çözme Becerileri ve Depresyon Düzeylerinin İncelenmesi. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi. 2009; 12(4): Birol L. Hemşirelik Süreci. Etki Matbaacılık Yayıncılık, 6. Baskı, İzmir 2004: Kelleci M, Gölbaşı Z. Bir Üniversite Hastanesinde Çalışan Hemşirelerin Problem Çözme Becerilerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi. C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi. 2004; 8(2): Wang JJ, Chi-Hui KL, Ku YL. Problem Solving Strategies Integrated Into Nursing Process to Promote Clinical Problem Solving Abilities of RN-BSN Students. Nurse Education Today. 2004; 24: Lee MB, Brysiewicz P. Enhancing Problem Solving and Nursing Diagnosis in Year III Bachelor of Nursing Students. Nurse Education Today. 2009; 29: Günüşen NP, Üstün B. Hemşirelik Öğrencilerinin Problem Çözme Beceri Düzeyleri İle Kontrol Odağı Arasındaki İlişki. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi. 2011; 4(2): Taylor C. Clinical Problem-solving in Nursing: Insights From the Literature. Journal of Advanced Nursing. 2000; 31(4): Erdem Y. Yüksekokul ve Sağlık Meslek Lisesi Mezunu Hemşirelerin Sorun Çözme Becerileri. Yeni Tıp Dergisi. 2001; Ocak: Choi H. The Effects of PBL (Problem Based Learning) on The Metacognition, Critical Thinking and Problem Solving Process of Nursing Students. Taehan Kanho Hakhoe Chi. 2004; 34(5): Shamian J. Effect of Teaching Decision Analysis on Student Nurses Clinical Intervention Decision Making. Research in Nursing & Health. 2007; 14(1): Özyazıcıoğlu N, Aydınoğlu N, Aytekin G. Sağlık Yüksekokulu Öğrencilerinin Empatik ve Problem Çözme Becerilerinin İncelenmesi. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi. 2009; 12(3): Salvage J. Nursing in Action Strengtheining Nursing and Midwifery to Support Health for all. Eds.: Ülker S. Aydoğdu Offset, 1993; Savaşır I, Şahin NH. Bilişsel-davranışçı Terapilerde Değerlendirme: Sık Kullanılan Ölçekler, Ankara, Türk Psikologlar Derneği Yayınları, Taylan S. Heppner in Sorun Çözme Envanterinin Uyarlama, Güvenirlik ve Geçerlik Çalışmaları. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitimde Psikolojik Hizmetler Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 1990 Ankara. 15. Ulupınar S. Hemşirelik Eğitiminin Öğrencilerin Sorun Çözme Becerilerine Etkisi, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Anabilim Dalı, Doktora Tezi, 1999 İstanbul. 16. Durmaz Ş, Kaçar Z, Can S, Koca R, Yeşilova D, Tortumluoğlu G. Çanakkale Sağlık Yüksekokulu Öğrencilerinin Problem Çözme Becerileri ve Etkileyen Bazı Faktörler. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi. 2007; 10(4): Keskin G, Yıldırım GÖ. The Evaluation of University Students in Terms of Problem Solving, Autonomy, Multiple Intelligences Based on Constructive Approach Norms. İnönü University Journal of the Faculty of Education. 2008; 9(16): Öztürk Can H, Öner Öİ, Çelebi E. Üniversite Öğrencilerinde Eğitimin Sorun Çözme Becerisine Etkisinin İncelenmesi. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi. 2009; 4(10): Olgun N, Öntürk ZK, Karabacak Ü, Aslan FE, Serbest Ş. Hemşirelik Öğrencilerinin Problem Çözme Becerileri: Bir Yıllık İzlem Sonuçları. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2010; 1(4): McEwen M, Brown SC. Conceptual Frameworks in Undergraduate Nursing Curricula: Report of a National Survey. Journal of Nursing Education. 2002; 41(1): Sabuncu N, Orak N, Karabacak Ü, Alpay ŞE. Hemşirelik Süreci Sistemini Öğrenmenin Hemşirelik Öğrencilerinin Kişisel Problem Çözme Becerilerini Algılama Durumlarına Etkisi

8 1. Uluslararası, 8. Ulusal Hemşirelik Kongresi, 29 Ekim-2 Kasım 2000, Antalya. Kongre Özet Kitabı, Yurttaş A, Yetkin A. Sağlık Yüksekokulu Öğrencilerinin Empatik Becerileri ile Problem Çözme Becerilerinin Karşılaştırılması. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi. 2003; 6(1): Tümkaya S, Aybek B, Aldağ H. An Investigation of University Students Critical Thinking Disposition and Perceived Problem Solving Skills. Eurasian Journal of Educational Research. 2009; 36: Altun I. The Perceived Problem Solving Ability and Values of Student Nurses and Midwives. Nurse Education Today. 2003; 23: Mert H, Gökçe S. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Öğrencilerinin Problem Çözme ve Empatik Becerileri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. 3. Aktif Eğitim Kurultayı, 3-4 Haziran 2006, İzmir. 26. Hagi SK, Al-Shawwa LA. Evaluation of Second and Fourth Year Undergraduate Medical Students' Perception and Acceptance of the Problem-based Learning Process. Saudi Med J. 2011; 32(10): Ip WY, Lee DTF, Lee IFK., Chau JPC, Wootton YSY, Chang AM. Disposition Towards Critical Thinking: A study of Chinese Undergraduate Nursing Students. Journal of Advanced Nursing. 2000; 32(1): Chang AM, Gaskill D, Nurses Perceptions of Their Problem-solving Abilty. Journal of Advance Nursing. 1991; 16(7): Chan DW. Dimensionality and Correlates of Problem Solving: The Use of the Problem Solving Inventory in the Chinese Context. Behaviour Research and Therapy. 2001; 39(7): Baumberger-Henry M. Cooperative Learning and Case Study: Does the Combination Improve Students Perception of Problem-solving and Decision Making Skills? Nurse Education Today. 2005; 25(3):