Döviz Vadeli İşlem Sözleşmeleri

Transkript

1 Döviz Vadeli İşlem Sözleşmeleri ürkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği Üye Temsilcisi Eğitimi Tolga Uysal Eğitim Ve Tanıtım Müdürlüğü

2 İçindekiler Döviz Vadeli İşlem Sözleşmesi Tanım Dünyada Döviz Vadeli İşlem Sözleşmeleri Kotasyon Şekli ve Fiyatlama Arbitraj ve Korunma Amaçlı Kullanım Örnekleri VOB da İşlem Gören Döviz Vadeli İşlem Sözleşmesi Detayları

3 1. Bölüm Döviz Vadeli İşlem Sözleşmesi Tanımı

4 DÖVİZ VADELİ İŞLEM SÖZLEŞMELERİ Döviz piyasaları hem alivre piyasalarda (forward) hem vadeli işlem piyasalarında (Futures) oldukça aktiftir. Döviz vadeli işlem sözleşmeleri oldukça gelişmiş alivre piyasaların varlığına rağmen başarılı olmuştur. Vadeli döviz sözleşmeleri 1970 li yılların başlarında (16 Mayıs 1972 de) Chicago Mercantile Exchange (CME) içerisinde Uluslararası Para Piyasalarında (IMM) işlem görmeye başlamıştır.

5 Döviz Vadeli İşlem Sözleşmesi Tanımı Genel anlamı ile Vadeli işlem Sözleşmesi (VİS, futures), ileri bir tarihte, önceden belirlenen fiyat, miktar ve nitelikte ekonomik veya finansal göstergeyi, sermaye piyasası aracını, malı, kıymetli madeni veya dövizi alma veya satma yükümlülüğü getiren sözleşmedir. Döviz e dayalı VİS nde ileri tarihte alınan ve satılan dayanak varlık iki ülke para birimi arasındaki orandır. Döviz VİS nde uzun pozisyon alan yatırımcı sözleşme fiyatı arttıkça kar eder. Döviz VİS nde kısa pozisyon alan yatırımcı ise sözleşme fiyatı azaldıkça kar eder.

6 Dayanak Varlığı Euro Olan Amerika da IMM de Alınıp Satılan VİS Örneği VİS nin Satın Alındığı ve Teminatın Yatırıldığı Tarih VİS nin Vadesinin Dolduğu Tarih T1 VİS nin Alınıp Satıldığı Dönem T2 Kontrat Büyüklüğü: Euro Minimum Fiyat Adımı: Minimum Fiyat Adım Değeri: $12.5 T1 tarihinde Euro VİS V S alınır ( dan) 52 Puan T2 tarihinde VİS nin vadesi dolar; kar-zarar hesabı veya fiziki teslimat yapılarak pozisyonlar kapatılır (Uzlaşma Fiyatı: ) Yukarıdaki örnekte T1 ve T2 tarihleri arasında Euro VİS işlem görmüştür. Net Kar=52*12.5=$650

7 VOB Elektronik Bir Borsa dır! 2. Bölüm Dünyada Döviz Vadeli İşlem Sözleşmeleri

8 AVRUPA PARA BİRLİĞİ Avrupa para birliğinin kurulması ile birlikte birçok döviz vadeli işlem sözleşmesi ortadan kalkmıştır. Bu sebeple son yıllarda döviz sözleşmelerinin işlem hacmi göreceli olarak azalmıştır. Fakat yine de 2004 senesi içerisinde bu trendin terse döndüğü ve gerek işlem hacimlerinin gerekse de açık sözleşme sayılarının arttığı görülmektedir.

9 Diğer Sözleşmelere Göre Daha Az İşlem Hacmine Sahiptirler Dünya Borsalarındaki Finansal VİS lerinin Adet/Nominal Değer Olarak Aralık Sonu İtibari İle Açık Pozisyon Büyüklükleri ve Yılları Arasındaki İşlem Hacimleri: Açık Sözleşme Sayıları İşlem Hacmi 2000 Aralık 2001 Aralık 2002 Aralık 2003 Aralık 2004 Aralık 2001 Senesi 2002 Senesi 2003 Senesi 2004 Senesi Adet (Milyon) Adet (Milyon) Toplam 25,3 21,4 28,3 62,9 68, , , , ,60 Faiz 19,8 15,3 15,5 40,1 48, , , , ,60 Parite 1,5 1,3 0,8 2, ,6 58, Endeks 4 4, ,1 17,4 337,1 530,3 725, Toplam İşlem Hacmi (2004): 6,6 Trilyon Dolar Açık Pozisyon (2004 Aralık): 104,5 Milyar Dolar Nominal olarak %68 lik bir artış Adet olarak %42 lik bir artış Kaynak: Bank for International Settlements (

10 Fakat OTC Piyasada Yüksek İşlem Hacmine Sahiptirler Tezgah Üstü Piyasalarda Açık Türev Araçlarının Dağılımı (Nominal Değer) Nominal Değer Milyar ABD Dolar Diğer Emtia Hisse Senedi Parite Faiz Oranı Haz Ara Haz Ara Haz Ara Haz. Kaynak: Bank for International Settlements ( OTC: 27 Trilyon Dolar lık açık pozisyon nominal değeri, 2004 Haziran (forward, swap opsiyon) Organize Borsalar: 165,3 Milyar Dolar lık açık pozisyon nominal değeri 2004 Aralık (futures ve opsiyon)

11 Alivre ve Vadeli işlem Sözleşmeleri Alivre Taraflar Arasında belirlenir. El değiştiremez. Alıcı ve satıcı arasında kredi ilişkisi vardır. Garanti Yoktur. Standart kurallar yoktur. Fiyat hareket sınırı yoktur. Herkese açık değildir. Vade sonunda %90 teslimat olur. Vadeli İşlem Sözleşmesi Standarttır. Likiddir. Her an el değiştirebilir. Organize Borsada işlem görür. İşlemler Borsanın garantisindedir. Borsa kuralları geçerlidir. Vardır. Herkese açıktır. Teslimat çok azdır. %1-3

12 CME de En Çok İşlem Gören Döviz VİS Ocak-Haziran 2005 İtibariyle CME'de En Çok İşlem Gören Döviz Vadeli İşlem Sözleşmelerinin İşlem Hacimleri (Adet) 18,000,000 15,000,000 12,000,000 9,000,000 6,000,000 3,000,000-15,413,435 5,129,483 3,293,401 2,976,204 2,880,606 1,949,301 Euro-USD Japon Yeni-USD Kanada Doları-USD İsv. Frangı-USD İng. Poundu-USD Avust. Doları-USD Kaynak:CME Ocak 2005 itibariyle CME de en yüksek işlem hacimli sözleşmeler Euro- USD ve Japon Yeni-USD dır.

13 Dünyada Döviz VİS Detayları CME deki Sözleşmeler Euro- Amerikan Doları Vadeli İşlem Sözleşmesi İşlem Miktarı Fiyat Kotasyonu 1 karşılığındaki USD miktarı. Örnek: 1,1138/1,1110 Fiyat adımı büyüklüğü 0,0001 USD'dir. 1 fiyat adımının Fiyat Adımı, Değeri değeri 0,0001* = 12,5 USD'dir. Mart, Haziran, Eylül ve Aralık aylarından en yakın 6 Vade Ayları tanesine ait sözleşmeler işlem görür. Uzlaşma Yöntemi Fiziki Teslimat İşlem Miktarı Fiyat Kotasyonu Minimum Fiyat Adımı, Değeri Vade Ayları Uzlaşma Yöntemi Japon Yeni- Amerikan Doları Sözleşmesi 1 karşılığındaki USD miktarının 1 milyon ile çarpılması sonucu elde edilen değer. Örnek: 8374/8398 Fiyat adım büyüklüğü 0, USD. 1 fiyat adımının değeri 0,000001* =12,5 USD. Mart, Haziran, Eylül ve Aralık aylarından en yakın 6 tanesine ait sözleşmeler işlem görür. Fiziki teslimat

14 Dünyada Döviz VİS Detayları İşlem Miktarı Fiyat Kotasyonu Minimum Fiyat Adımı, Değeri Vade Ayları Uzlaşma Yöntemi CME deki Sözleşmeler Kanada Doları- Amerikan Doları Vadeli İşlem Sözleşmesi Kanada Doları 1 Kanada Doları karşılığındaki USD miktarı. Örnek: 0,7178/0,7121 Fiyat adım büyüklüğü 0,0001 USD. 1 fiyat adımının değeri 0,0001* USD = 10 USD. Mart, Haziran, Eylül ve Aralık aylarından en yakın 6 tanesine ait sözleşmeler işlem görür. Fiziki teslimat İsviçre Frangı- Amerikan Doları Vadeli İşlem Sözleşmesi İşlem Miktarı İsviçre Frangı 1 İsviçre Frangı karşılığındaki USD miktarı. Fiyat Kotasyonu Örnek: 0,7208/0,7139 Fiyat adım büyüklüğü 0,0001 USD. 1 fiyat adımının değeri Minimum Fiyat Adımı, Değeri 0,0001* = 12,5 USD. Mart, Haziran, Eylül ve Aralık aylarından en yakın 6 Vade Ayları tanesine ait sözleşmeler işlem görür. Uzlaşma Yöntemi Fiziki teslimat.

15 Dünyada Döviz VİS Detayları İşlem Miktarı Fiyat Kotasyonu Minimum Fiyat Adımı, Değeri Vade Ayları Uzlaşma Yöntemi CME deki Sözleşmeler Kanada Doları- Amerikan Doları Vadeli İşlem Sözleşmesi Kanada Doları 1 Kanada Doları karşılığındaki USD miktarı. Örnek: 0,7178/0,7121 Fiyat adım büyüklüğü 0,0001 USD. 1 fiyat adımının değeri 0,0001* USD = 10 USD. Mart, Haziran, Eylül ve Aralık aylarından en yakın 6 tanesine ait sözleşmeler işlem görür. Fiziki teslimat İsviçre Frangı- Amerikan Doları Vadeli İşlem Sözleşmesi İşlem Miktarı İsviçre Frangı 1 İsviçre Frangı karşılığındaki USD miktarı. Fiyat Kotasyonu Örnek: 0,7208/0,7139 Fiyat adım büyüklüğü 0,0001 USD. 1 fiyat adımının değeri Minimum Fiyat Adımı, Değeri 0,0001* = 12,5 USD. Mart, Haziran, Eylül ve Aralık aylarından en yakın 6 Vade Ayları tanesine ait sözleşmeler işlem görür. Uzlaşma Yöntemi Fiziki teslimat.

16 Dünyada Döviz VİS Detayları CME deki Sözleşmeler İngiliz Poundu- Amerikan Doları Vadeli İşlem Sözleşmesi İşlem Miktarı İngiliz Poundu 1 İngiliz Poundu karşılığındaki USD miktarı. Fiyat Kotasyonu Örnek: 1,5878/1,5784 Fiyat adım büyüklüğü 0,0001 USD. 1 fiyat adımının değeri Minimum Fiyat Adımı, Değeri 0,0001* = 6.25 USD. Mart, Haziran, Eylül ve Aralık aylarından en yakın 6 Vade Ayları tanesine ait sözleşmeler işlem görür. Uzlaşma Yöntemi Fiziki teslimat. Avustralya Doları- Amerikan Doları Vadeli İşlem Sözleşmesi İşlem Miktarı Avustralya Doları 1 Avustralya Doları karşılığındaki USD miktarı. Fiyat Kotasyonu Örnek: 0,6560/0,6507 Fiyat adım büyüklüğü 0,0001 USD. 1 fiyat adımının değeri Minimum Fiyat Adımı, Değeri 0,0001* = 10 USD. Mart, Haziran, Eylül ve Aralık aylarından en yakın 6 Vade Ayları tanesine ait sözleşmeler işlem görür. Uzlaşma Yöntemi Fiziki teslimat.

17 Dünyada Döviz VİS Detayları New York Board of Trade deki Sözleşmeler Japon Yeni- Amerikan Doları Vadeli İşlem Sözleşmesi İşlem Miktarı USD 1 USD karşılığındaki miktarının 100 ile çarpılması ile elde Fiyat Kotasyonu edilen değer. Örnek: 11900/11910 Fiyat adım büyüklüğü 0,01. 1 fiyat adımının değeri Minimum Fiyat Adımı, Değeri 0,01* = Vade Ayları Mart, Haziran, Eylül, Aralık Uzlaşma Yöntemi Fiziki teslimat EURO- Amerikan Doları Vadeli İşlem Sözleşmesi İşlem Miktarı 100,000 Fiyat Kotasyonu 1 karşılığındaki USD miktarı. Örnek: 1,1138 Fiyat adımı büyüklüğü 0,0001 USD. 1 fiyat adımının değeri Fiyat Adımı, Değeri 0,0001* = 10 USD. Vade Ayları Mart, Haziran, Eylül, Aralık. Uzlaşma Yöntemi Fiziki teslimat. Euro- Japon Yeni Vadeli İşlem Sözleşmesi İşlem Miktarı 100,000 1 karşılığındaki Japon Yeni miktarının 100 ile çarpılması Fiyat Kotasyonu ile elde edilen değer. Örnek: 13236/13238 Fiyat adım büyüklüğü 0,01. 1 fiyat adımının değeri Fiyat Adımı, Değeri 0,01* = Vade Ayları Mart, Haziran, Eylül, Aralık Uzlaşma Yöntemi Fiziki Teslimat

18 Dünyada Döviz VİS Detayları Brazilian Futures Exchange Amerikan Doları-Brezilya Reali Vadeli İşlem Sözleşmesi İşlem Miktarı USD 1 USD karşılığındaki Brezilya Reali miktarının ile Fiyat Kotasyonu çarpımı. Örnek: 3.019,660/3.027, USD için 0,001 Brezilya Reali. Minimum Fiyat Adımı, Değeri Örnek: 3.019,660/3.019,661 Her ay için sözleşme açılır. Aynı anda en fazla 24 Vade Ayları sözleşme işleme açık olabilir. Bir önceki günün uzlaşma fiyatının %7,5'u. Son üç işlem Günlük Fiyat Hareket Sınırı gününde bu limit kaldırılır. Uzlaşma Yöntemi Nakdi mutabakat

19 Dünyada Döviz VİS Detayları Budapest Commodities Exchange Amerikan Doları- Macaristan Frointi (HUF) Vadeli İşlem Sözleşmesi İşlem Miktarı USD Fiyat Kotasyonu 1 USD karşılığındaki HUF miktarı. Örnek: 234,70/234,75 Fiyat adım büyüklüğü HUF 0,01. 1 fiyat adımının değeri Minimum Fiyat Adımı, Değeri 0,01*1.000 = HUF 10'dir. Mart, Haziran, Eylül ve Aralık aylarından en yakın ve en fazla 18 tanesine ait sözleşmeler ve içinde bulunulan aydan başlayarak ardı ardına 5 aya ait sözleşmeler işlem Vade Ayları görür. Fiyat hareket sınırı belirlenmemiştir. Ancak Merkezi Takas Kurumu'nca belirlenmiş olan limitlerin dışına çıkılırsa Günlük Fiyat Hareket Sınırı işlemler geçici olarak durdurulur. İşlem Miktarı EURO- Macaristan Frointi (HUF) Vadeli İşlem Sözleşmesi EURO Fiyat Kotasyonu 1 EURO karşılığındaki HUF miktarı. Örnek: 260,55/261,10 Fiyat adım büyüklüğü HUF 0,01. 1 fiyat adımının değeri Minimum Fiyat Adımı, Değeri 0,01*1.000 = 10 HUF'dir. Mart, Haziran, Eylül ve Aralık aylarından en yakın ve en fazla 18 tanesine ait sözleşmeler ve içinde bulunulan aydan başlayarak ardı ardına 5 aya ait sözleşmeler işlem Vade Ayları görür. Fiyat hareket sınırı belirlenmemiştir. Ancak Merkezi Takas Kurumu'nca belirlenmiş olan limitlerin dışına çıkılırsa Günlük Fiyat Hareket Sınırı işlemler geçici olarak durdurulur.

20 3. Bölüm Kotasyon Şekli ve Fiyatlama

21 Döviz Kotasyonunda Spreadler (Fiyat Farkı) Para Birimlerinin Dolar Karşısındaki Değerleri Döviz Cinsi 1 USD= DÖVİZ 1 DÖVİZ=USD TL EURO DEM GBP FRF Direkt Kotasyon: 1 birim yabancı paraya sahip olmak için gerekli lokal para birimi miktarı. 1 USD = TL Dolaylı Kotasyon: 1 birim lokal paraya sahip olmak için gerekli yabancı para miktarı. 1 TL = USD

22 Döviz Kotasyonunda Spreadler (Fiyat Farkı) 100 ( SF AF ) YüzdeSpread = SF SF: Satış Fiyatı AF: Alış Fiyatı Forward Pr emium = FF SF SF t m Örnek: /USD= (Spot) /USD= (30 Gün) FF: Forward Fiyatı SF: Spot Fiyatı tm: Vadeye Kalan Gün Yıllık Olarak Forward oran spot orana göre yıllı olarak %5.83 lik bir premium a sahip

23 VADELİ İŞLEM FİYATI VE KURLARLA İLİŞKİSİ Döviz Kurlarının Belirlenmesinde İki Önemli Teori Vardır: Satın Alma Gücü Paritesi Teoremi Faiz Haddi Paritesi Teoremi

24 Satın Alma Gücü Paritesi Teoremi 1) Satın Alma Gücü Paritesi Teoremi Bu teoriye göre bir mal sepetinin fiyatı dünyadaki tüm ülkelerde aynı olmalıdır. Böylece bu teoriye göre bir elmanın fiyatı New-York da 1 Dolar ve Türkiye de 1 Milyon TL ise TL/Dolar döviz kuru 1 Milyon TL olmalıdır. Diğer bir deyişle, bir malın tüm ülkelerdeki fiyatları eşit olmalıdır. Döviz kurları bu eşitliği sağlamak üzere artıp azalmalıdır. Bu teori bazı varsayımlara dayanır: Ulaşım masrafları, sigorta giderleri gibi malların ticareti için gerekli işlem masrafları sıfırdır, Ülkeler arasında ticaret için bir engel yoktur, diğer bir deyişle mallar bir ülkenin iki şehri arasında nasıl ticarete konu oluyorsa, iki ülke arasındaki ticaret de aynı şekilde yapılabilmektedir, Mallar her iki ülkede de aynı niteliklere sahiptir.

25 Big Mac İndeksi ve Satın Alma Gücü Paritesi Big Mac Endeksi Para birimlerinin birbirleri ile doğru oranda ilişkide olup olmadığını göstermek amacıyla 1986 yılında Satın Alma Gücü Paritesine dayandırılarak oluşturulmuştur. Burada bu teoremde bahsedilen mal sepeti McDonald ın Big Mac idir. Bir ülke para biriminin fazla değerli veya az değerli olduğu mevcut oranların bu endeks ile karşılaştırılması sonucu bulunur.

26 Big Mac İndeksi ve Satın Alma Gücü Paritesi 1. Sütun: Lokal para birimi cinsinden Big Mac fiyatı 2. Sütun: O günkü parite itibari ile Big Mac in dolar cinsinden değeri 3. Sütun: Satın Alma Gücü Paritesi ülkedeki lokal para cinsinden Big Mac fiyatının, Amerika daki Big Mac in dolar fiyatına bölünmesi ile bulunur 4. Sütun: Spot oran 5. Sütun: Az değerli/çok değerli

27 Big Mac İndeksi ve Satın Alma Gücü Paritesi Türk lirası Big Mac endeksine göre fazla değerli olarak gözükmekte!

28 Faiz Haddi Paritesi Teoremi Faiz Haddi Paritesi Teoremi Bu teoreme göre döviz kurları, bir yatırımcının herhangi bir ülkenin risksiz faiz oranına yatırım yaparak, diğer ülkelerin faiz oranları ile yapacağı yatırım ile aynı kazancı elde etmesini sağlayacak şekilde kendilerini dengelerler. Döviz vadeli işlem sözleşmelerinin fiyatlamasında bu teorem kullanılmaktadır: F = S r r d f F: Future oran (Lokal Para/Yabancı Para) S: Spot oran (Lokal Para/Yabancı Para) rd: Lokal ülkedeki faiz oranı rf: Yabancı ülkedeki faiz oranı

29 Faiz Haddi Paritesi Teoremi (Örnek) F = 1+ S 1+ r r d f 21 Ekim 2004: spot $1, 485,000 TL TL faizi: %20 $ faizi: % ay forward (21 Aralık 2004) 1,485,000 x (1+(0.20 x 90/360)) / (1+( x 90/360)) = 1,552,458TL

30 Satın Alma Gücü ve Faiz Oranı Paritesi Satınalma Gücü Paritesi Teorisi ile Faiz Haddi Paritesi Teorisi arasında özel bir ilişki vardır. Bu ilişkinin kaynağı enflasyon oranı ile faiz oranı ilişkisidir. Irwing Fisher in analizine göre nominal faiz oranı iki unsura tabiidir. Bu iki unsur ise gerçek faiz oranları ve beklenen enflasyon oranlarıdır. Matematiksel olarak bu bağ şöyle açıklanabilir. (1 + * r n ) = (1 + r ) + [ 1 E( I ) ] rn= = Nominal faiz oranı r*= Reel faiz oranı E(I)= Beklenen enflasyon oranı International Fisher Etkisi: Bir ülkedeki enflasyon oranının diğer bir ülkeye göre artması, o ülkenin para biriminin diğer ülke para birimine göre değer kaybedeceği anlamına gelmektedir. Diğer bir deyişle faiz oranlarının düşük olduğu ülkelerin para birimlerinin değeri artacak, diğerlerininse azalacaktır.

31 Farklı Kur Sistemleri Sabit kur Sistemi Diğer kur Sistemleri

32 Diğer Kur Sistemleri Dalgalı kur rejimi, Dalgalı kur sisteminde ülkenin merkez bankası döviz piyasalarına ve kurlara hiç müdahale etmez ve kurlar piyasa koşullarında belirlenir. Çıpa Çıpa kur sisteminde ise merkez bankası kurların belli bir bant aralığında hareket etmesine izin verir. Kurların belirlenen alt ve üst limitlerin dışına çıkması durumunda merkez bankası müdahale eder. Bu sisteme aynı zamanda kontrollü dalgalı kur sistemi diyebiliriz. Pegs Sistemi Pegs kur rejiminde ise döviz kurunun bir başka para biriminin değerine veya başka bir değişkene endekslenmesidir. Bu kur rejimi ülkemizde uygulanan enflasyona endeksli kur sistemini ile aynı mantıkta çalışmaktadır. Birlikte Hareket Birlikte hareket eden kur sisteminde ise bir ülke para birimi bir başka ülkenin para birimi ile birlikte hareket eder.

33 4. Bölüm Korunma, Yatırım ve Arbitraj Amaçlı Kullanım

34 Korunma Amaçlı Kullanım 1) Uzun Korunma: Yabancı bir para birimi cinsinden ileride gerçekleşecek olan girdi maliyetlerinin parite değişimlerinden dolayı artmasını önlemek amacıyla döviz vadeli işlem sözleşmesinde uzun pozisyon alınarak korunma sağlanır. 2) Kısa Korunma: Elde bulunan başka bir para cinsinden olan portföyün ileride paritedeki oluşabilecek ters dalgalanmalar nedeniyle değerini korumak amacıyla döviz vadeli işlem sözleşmesinde kısa pozisyon alınır.

35 Döviz Kuru Riski ve Korunma Bir ihracatçı Mart ayında yurt dışı firmalardan toplam 1 Milyon ABD Doları değerinde sipariş almıştır. Şirket ihraç edeceği malların Haziran ayında hazır olabileceğini ve bu ay sonunda malların gönderileceğini bildirir. 1 Milyon ABD Dolar lık alacağını 3 ay sonra tahsil edecek olan ihracatçı kurların düşmesinden endişe duymaktadır. Şirket VOB a gelerek sözleşme büyüklüğü ABD Doları olan Haziran vadeli TL/ABD Doları sözleşmesinde 1 Milyon ABD Doları değerinde (1000 sözleşmede) kısa pozisyon alır. VOB daki işlem Haziran vadeli sözleşme için YTL den gerçekleşirken aynı anda spot piyasa TL/ABD Doları kuru YTL dir. 30 Haziran da spot kur düşerek YTL olmuştur. Vade dolduğundan vadeli kur spot kura eşit olmuştur.

36 Döviz Kuru Riski ve Korunma 1,360,000 1,350,000 1,340,000 1,330,000 1,320,000 1,310,000 1,300,000 1,290,000 1,280,000 1,270,000 Mar.04 Nis.04 May.04 Haz.04 Spot Kur 30 Haziran Vadeli Kur Vadeli Sözleşmede Kar: Sözleşme başına kar: 50 YTL Toplam Kar:1.000*50 YTL= 50 bin YTL Spot piyasada dövizi YTL den satış: 1 Milyon 300 bin YTL Toplam gelir (vadeli karı dahil) 1 Milyon 350 bin YTL Bu şekilde İhracatçı 1 dolarına YTL almıştır. Döviz kuru ne kadar düşerse düşsün bu tutar garanti altındadır.

37 Korunma Amaçlı Örnek (Alım Yönünde) 80 adet Vadeli işlem sözleşmesi alır 3 ay içerisinde Amerikan şirketi girdilerini sağlamak amacıyla 10 milyon Euro ya ihtiyaç duyacaktır Euro/Dolar (Spot): Euro/Dolar (3 ay vadeli): Her Bir Euro Sözleşmesi Euro dur. 3 Ay Sonra Oluşan Oran: Vadeli Sözleşme İle Maliyet: *1.2022= USD Alınacak Sözleşme Sayısı: / = 80 sözleşme Korunmasız Maliyet: *1.2150= USD Aradaki Fark: USD USD = USD Korunma İle İndirilen Maliyet

38 Döviz Vadeli İşlem Sözleşmesi İle Yapılan Yatırım Amaçlı Bir İşlem Aralık Vadeli Sözleşmede 100 Adet Kısa Pozisyon Haziran 2004 Aralık 2004 pot kur: YTL/ABD Doları ralık vadeli VİS: YTL/ABD Doları Spot Kur: YTL/ABD Doları Sözleşmede bir pozisyon alma için gerekli teminat tutarı: 150 YTL Yatırımcının yatırması gereken toplam teminat tutarı: 15 bin YTL 100 adet sözleşme * 150 = 15 bin YTL 15 bin YTL lik Bir Yatırım Yatırımcının vadeli işlem sözleşmesinden karı: 3 bin YTL ( )*1.000*100 = 3 bin YTL Yatırılan teminat ayrıca nemalandırılacaktır.

39 Arbitraj Arbitraj risksiz olarak aynı anda kar elde edecek şekilde alım satım yapmaktır. Fiyatlar arasındaki ilişkilerde bir hata olması halinde arbitraj fırsatı doğar. Coğrafi olarak farklı piyasalar arasında aynı dövizin farklı fiyatlandırılması halinde veya dolaylı olarak çapraz kurlardan elden edilen fiyatın piyasa fiyatından farklı olması halinde çapraz kur arbitraj imkanı ortaya çıkar.

40 Arbitraj İşlemleri F ( 1+ rd ) = ( ) ( 1+ rf S ) Rd: Lokal faiz oranı Rf: Yabancı ülkedeki faiz oranı F: Future fiyatı S: Spot fiyatı Eşitliğin sol tarafı sağdan az ise: Lokal para birimi cinsinden borçlan, yabancı para birimine yatırım yap. Eşitliğin sol tarafı daha fazla ise: Yabancı para birimi cinsinden borçlan, yerli para birimine yatırım yap.

41 Arbitraj Örneği Arbitraj Olanağı Var mı? = ( ) ( ) > Aylık Forward Oran (TL/$)= TL Spot Oran (TL/$)= TL 1 yıllık Amerika daki faiz oranı=% Yıllık Türkiye deki faiz oranı=%20 Arbitraj olanağı var! 1 Sene 1$ borçlan Borcu Öde: 1*( (90/360) = $ $1.00/( TL)= TL TL lik yatırım yap / =$ $0.012 Arbitraj Kazancı *(1+0.20(90/360))= TL alınacak

42 5. Bölüm VOB da İşlem Gören Döviz Vadeli İşlem Sözleşmesi Detayları

43 EURO/TL ve ABD Doları/TL Paritesi VİS Detayları Dayanak Varlık: Euro/TL ve Dolar/TL Paritesi Sözleşme Büyüklüğü: Euro ve ABD Doları Fiyat Kotasyonu: Minimum Fiyat Adımı: Vade Ayları: Başlangıç Teminatı: Sürdürme Teminatı: YTL ile YTL Şubat, Nisan, Haziran, Ağustos, Ekim ve Aralık aylarından en yakın üç tanesi. Aynı anda üç sözleşme işlem görecektir. 150YTL (Dolar), 200YTL (Euro) Başlangıç teminatının %75 i

44 EURO/TL ve ABD Doları/TL Paritesi VİS Detayları Vade Tarihi: Son İşlem Günü: Her vade ayının son iş günü Her vade ayının son iş günü Vade Sonu Uzlaşma Fiyatı: Uzlaşma Şekli Borsa kapanmadan önceki son 10 dakika içerisinde gerçekleştirilen tüm işlemlerin miktarlarına göre ağırlıklı fiyatlarının ortalaması. Eğer kapanış aralığında 10 dan az işlem yapıldıysa, zaman sınırı olmaksızın o gün içerisinde gerçekleşen son 10 işlemin miktar ağırlıklı fiyat ortalamaları alınır. TCMB nin vade tarihinde saat 15:30 itibariyle açıkladığı Euro veya ABD Doları satış kuru Nakdi mutabakat Pozisyon Limiti: İşlem Saatleri: Yüzdesel olarak pozisyon limiti toplam açık pozisyonun müşteri ve üyenin kendi hesapları bazında %10 u kadardır. Yüzdesel limitlerin kontrol edilmesine ancak mutlak limitler aşıldıktan sonra başlanır. Mutlak limit ise hem üye hem de müşteri hesabı bazında ilgili sözleşmede adet açık pozisyon olarak belirlenmiştir. 10:00-12:00 / 13:00-15:00

45 İletişim Bilgileri Vadeli İşlem Ve Opsiyon Borsası A.Ş. Tolga Uysal Eğitim ve Tanıtım Müdürlüğü Akdeniz Cad. Birsel İş Merkezi No:14 Daire: Alsancak İZMİR Telefon: Fax: