Sosyal Kimlik Kuramı (Tajfel, 1978; Tajfel ve Turner, 1979)

Transkript

1 Sosyal Kimlik Kuramı (Tajfel, 1978; Tajfel ve Turner, 1979) Araştırmalara göre gruplararası ilişkilerde etnosentrik tutumlar ve rekabet çok kolay ortaya çıkar ama çatışmayı çözmek zordur. 1. Gruplararası hedef ilişkiler karşılıklı bağımlı olmasa da, 2. Açıkça rekabetçi olmayan gruplararası ilişki koşulları bulunsa da, 3. Açıkça işbirliği olmayan kişilerarası ilişki koşullarında da etnosentrizm var.

2 İç - Dış Grup, Sosyal Kimlik ve Gruplararası Davranışlar O halde, bir birey topluluğunun etnosentrik olması ve gruplararası rekabet içinde olmaları için gerekli ve yeterli koşul nedir? Minimal Grup Paradigması Minimal Grup Paradigması deneyi (Tajfel, Flament, Billig ve Bundy, 1971) Sonuç: Belirli bir gruba aidiyet düzeyinin yapay ve belirsiz olduğu durumlarda bile insanlar iç grup lehine değerlendirmeler yapmaktadırlar.

3 Neden? İnsanlar benlik kavramını olumlamak, yani, olumlu bir sosyal kimlik geliştirmek için, kendi ait oldukları sosyal gruplar lehine değerlendirmeler yapar ve tarafgir (favorable) davranırlar. Sosyal Kimlik Kuramı (Tajfel, 1978) Kendini Kategorilendirme Kuramı (Turner, 1982).

4 Sosyal Kimlik Kuramı (Tajfel, 1978; Tajfel ve Turner, 1979) Toplum, birbirine güç ve statü ilişkileri açısından bağlı farklı sosyal gruplar halinde hiyerarşik olarak yapılanmıştır. Sosyal kategoriler, üyelerine bir sosyal kimlik sağlar. Sosyal kimlik bireysel kimlik Sosyal kimlik, grup üyeliğinden kaynaklanan benlik tanımının bir parçasıdır.

5 Sosyal Kimlik Kuramı Kişinin özdeşleştiği grup sayısı kadar çok, sosyal ve kişisel kimlikler repertuarı vardır. İçinde bulunulan bağlama göre bu kimliklerin önemi ve belirginliği değişir.

6 Sosyal Kimlik Kuramı Grup ve gruplararası ilişkiler hakkındaki çoğu sos.psi. kuramın başlıca sorunu, tam bir cevap verememiş olmalarıdır. Çünkü, kişilik eğilimlerini veya kişilerarası ilişkilerin etkilerini basitçe biraraya getirerek olguları açıklamaya çalışmışlardır. Sosyal Kimlik Kuramını kişisel ve sosyal kimlik arasında ayrım yapmaya yönelten de bu indirgemeciliktir.

7 Sosyal Kimlik Kuramı Sosyal kimlik, grup davranışı ile ilgilidir. Yani, Etnosentrizm, içgrup tarafgirliği, gruplararası farklılaşma, içgrup normlarına uyma, kendini, dışgrupları ve iç grup arkadaşlarını ilgili grup stereotipi ile algılama ile.

8 Sosyal Kimlik Kuramı Gerek lab. çalışmaları gerekse emprik araştırmalar bu konuda destek sağlamışlardır. Ancak şu soru sorulabilir: Eğer bu süreçler gruplararası ilişkilerde kaçınılmaz ise çatışma da kaçınılmaz mıdır?

9 Olmayabilir. Sosyal Karşılaştırma Kuramı (Festinger, 1954) insanların benlik saygılarını arttırmak için karşılaştırmalar yaptığını öne sürer. Gruplararası bağlamlarda, içgrup kimliğini olumlu kılmak için gruplararası farklılıkları vurgulamaya ve abartmaya eğilimliyizdir. Bu vurgulama iç-grup lehine olacak şekilde değerlendirmeler yapılarak yaratılır.

10 Sosyal kimlik ve gruplararası ilişkiler Olumlu sosyal kimliğin peşinde, gruplar ve bireyler kendi gruplarıyla diğer gruplar arasındaki ilişkilerin doğası hakkındaki inançlara dayanarak farklı davranışsal stratejiler benimseyebilir. İki inanç sistemi: Sosyal hareketlilik (mobility) inanç sitemi Düşük statülü bir gruptan, daha yüksek statülü bir gruba geçmek ve kabul görmek mümkündür. Sosyal değişme inanç sistemi Gruplararası sınırlar geçirgen değildir.

11 İnanç sistemi Sosyal hareketlilik Sos.Kimliği geliştirme stratejesinin türü Bireysel hareketlilik Özgül taktikler Çıkış ve geçiş : yüksek statülü grup içinde erime/assimilasyon Sosyal değişme Bilişsel alternatif yok Sosyal yaratıcılık Gruplararası yeni intergroup comparison Mevcut boyutların değerini yeniden tanımlama Farklı dışgrup(lar)la karşılaştırma Bilişsel alternatifler Sosyal rekabet Sivil haklar faaliyeti, politik lobicilik, terörizm, devrim, savaş vb. SIT: İnanç yapıları ve sosyal kimliği geliştirme stratejileri

12 Sosyal Biliş Kategorilendirme ve göreli homojenlik Vurgulama etkisi Aynı kategori içindeki kişilerin birbirine benzerliğini ve farklı kategorilerdeki kişilerin benzemezliğini olduğundan fazla tahmin etme Göreli homojenlik etkisi Dış grup üyelerinin hepsini aynı, iç grup üyelerini ise birbirilerinden çok farklı görme eğilimi

13 Bellek İç grup ve dış grup üyelerinin lehte davranışları doğru şekilde hatırlanır. Dış grup üyelerinin aleyhte davranışları daha doğru hatırlanır.

14 Ayırdedici uyaranlar ve yanıltıcı korelasyon Ayırdedici bireylerden grubun tümüne genelleme yapma eğilimi. Yanıltıcı korelasyon iki uyaranın veya olayın birarada bulunma düzeyini bilişsel olarak abartma veya hiç birarada bulunmasa bile öyleymiş gibi algılamadır.

15 Optimal ayırdedicilik İnsanlar çatışan dahil olma ve ayrı kalma güdüleri arasında bir denge tutturmaya çalışır. Bunun gruplardaki ifadesi grupiçi farklılaşma ile grupiçi homojenleştirme arasındaki dengedir. (Primus Inter Pares, PIP; Codol, 1975)

16 Gruplararası duygular Gruplararası duygular kuramı (IET) Grup bağlamlarında bir durumdaki kişisel yarar veya zarar sosyal kimlik düzeyinde işleyebilir ve dolayısıyla olumlu içgrup ve olumsuz dışgrup duyguları yaratır.

17 Kendini Kategorilendirme Kuramı (Turner, 1982, 1985; Turner, Hogg, Oakes, Reicher & Wetherell, 1987) Sosyal kimlik benlik kavramının bir altsistemidir. Sosyal kimlik bazı bağlamlarda belirgin hale gelir. İnsanlar kendilerini sosyal kategori üyeliğine dayanarak tanımladıkları zaman iç grup üyelerini benzer, dış grup üyelerini farklı algılarlar. İç grupları da prototipik ya da stereotipik algılama bu benlikkategorilendirmesinin sonucudur.

18 Kendini Kategorilendirme Kuramı Farklı zamanlarda kendimizi benzersiz (unique) bireyler olarak, başka zamanlarda grupların üyeleri olarak algılarız. Aslında bunların ikisi de benliğin eşit düzeyde geçerli ifadeleridir.

19 Kendini Kategorilendirme Kuramı Yani, (kendimizi üyesi olarak gördüğümüz gruplardan kaynaklanan) sosyal kimliklerimiz, benlik için, (kendimizi biricik bir birey olarak görmekten kaynaklanan) kişisel kimlik kadar gerçek ve temeldir; Kendimizi kişisel veya sosyal düzeyde tanımlamamız ölçüsünde hem esnek hem de işlevsel olarak birbirinin karşıtıdır. Örneğin, belirli bir durumda kendimizi kadın veya erkek olarak tanımlarız. Bu, kendimizi o durumda çok düşük düzeyde eşsiz bir birey olarak gördüğümüz anlamına gelir.

20 Kendini Kategorilendirme Kuramı Kuram, ikiden fazla kimlik düzeyi olasılığını da (soyutlama düzeyine işaret eder) kabul eder. Benlik algılamasındaki bu esnek değişme kuramın dönüm noktasını oluşturur. Bu benlik tanımlarından hangisi seçilerek kullanılacak? Cevap: Belirginliğe bağlı.

21 Kendini Kategorilendirme Kuramı Belirginlik Bir kategorilendirmenin belirli bir düzeyde uygulanmasının ölçüsü onun belirginliğini gösterir. Belirginlik, sadece bir grup üyeliğinin genel olarak durumla alakalı olması ile ilgili değildir. Benlik-algılamasındaki seçici değişikliğe (insanlar kendilerini gerçekte benzersiz bireyler olarak mı yoksa grup üyeleri olarak mı tanımlıyor) işaret eder. Kendilerini grup üyeleri olarak tanımladıklarında, o grubun üyeleri ile karşılıklı değişebilir, başka grupların üyelerinden ayrı olarak algılarlar.

22 Kendini Kategorilendirme Kuramı Kişisellikten çıkarma İnsanlıktan çıkarma Benlik kategorilendirmesi algılama ve davranışı kişisellikten çıkarır (depersonalisation), insanları benzersiz bireyler değil, (biz de dahil) grup üyeleri olarak algılama ve davranmaya yolaçar. Eğer, üyelerinin saygı veya insan onurunu haketmedikleri temelinde dış gruptan çok derinden nefret ediliyorsa ve stereotiplemiş ise o zaman insanlıktan çıkarma (dehumanisation) sözkonusudur. Kişisellikten çıkarma İnsanlıktan çıkarma (Depersonalisation dehumanisation)