TELESKOPLAR. Bölüm 4. Serdar Evren

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "TELESKOPLAR. Bölüm 4. Serdar Evren"

Berna Ayhan
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 TELESKOPLAR Bölüm 4 Serdar Evren

2 Teleskop: Elektromanyetik ışığı toplayan en önemli alet Teleskoplar, gökcisimlerinin görünürdeki parlaklıklarını ve açısal boyutlarını arttırır. Galileo Galilei, teleskobu 1609 da astronomik amaçlar için kullandı. Kısa zaman sonra, Johannes Kepler mercek optiğini açıkladı. Teleskop" sözcüğü genelde optik teleskoplar için kullanılır. Ancak, elekromanyetik tayfın diğer ışınımları için de değişik teleskoplar vardır.

Galileo Galilei, teleskobu 1609 da astronomik amaçlar için kullandı.

3 Elektromanyetik Işınım

4 MERCEKLER

5 Mercek Şekilli bir cam parçasından oluşmuş, ışığı odaklamaya yarayan bir alet. Mercek; eğrilmiş şekilli, iki yüzeyli cam veya optik olarak geçirgen bir maddeden oluşur. Mercek maddesinin kırılma indeksi ve iki yüzeyin eğriliği, her merceğe ayrı bir özellik katar.

6 Bir mercek, içinden geçen ışığı prizmada olduğu gibi kırar. Yağmur damlası

7 Renk Uzayı

8 Yakınsak (Đnce Kenarlı, Pozitif) Mercek Optik Eksen Odak Noktası Pozitif (yakınsak)mercek Merceğin ön ve arka yüzleri, eğrilik yarıçapları R 1 ve R 2 olan iki kürenin yüzeyleridir.

9 Đnce Kenarlı Mercek

11 Eğrilik Yarıçapı R 1 in işareti merceğin ön yüzünün şeklini verir: Eğer, R 1 pozitif ise yüzey ince kenarlıdır (mercekten dışa doğru, convex). Eğer, R 1 negatif ise ön yüzey kalın kenarlıdır (merceğin içine doğru, concave). Eğer, R 1 sonsuz ise yüzey düzdür, veya sıfır eğrilik vardır, ve düzlem olarak adlandırılır. Đşaretleri ters çevirmek suretiyle aynı şeyler merceğin arka yüzü için de geçerlidir: Eğer, R 2 pozitif ise ön yüzey içe doğru (concave), ve eğer, R 2 negatif ise arka yüzey dışa doğrudur (convex). Merceğin yüzeylerini temsil eden kürelerin merkezlerini birleştiren çizgi, merceğin optik eksenidir ve merceğin merkezinden geçer.

Eğer, R 1 sonsuz ise yüzey düzdür, veya sıfır eğrilik vardır, ve düzlem olarak adlandırılır.

12 Đki yüzeyin eğriliklerine göre mercek türleri Bir yakınsak (biconvex) merceğe paralel gelen ışınlar, merceğin arka tarafında optik eksen üzerinde belli bir uzaklıkta (odak uzaklığı) tek bir noktada (odak) kesişecek şekilde kırılır.

13 Bir yakınsak (biconvex) merceğe paralel gelen ışınlar, merceğin arka tarafında, optik eksen üzerinde belli bir uzaklıkta (f: odak uzaklığı, focal length) tek bir noktada (F: odak, focus) kesişecek şekilde kırılır.

üzerinde belli bir uzaklıkta (f: odak uzaklığı, focal

14 Iraksak (Kalın Kenarlı, Negatif) Mercek

15 Kalın Kenarlı Mercek

16 Özel bir merceğin odak uzaklığı: burada, n: mercek maddesinin kırılma indeksi dir. d: optik eksen boyunca iki yüzey arasındaki uzaklık veya merceğin kalınlığıdır. Eğer, d yeterince küçükse:

17 Odak uzaklığı f: Eğer mercek, yakınsak ise, f; pozitiftir. Eğer mercek, ıraksak ise, f; negatiftir. 1/f : mercek gücü olarak adlandırılır. Mercek gücü, dioptri biriminde ölçülür ve birimi m -1 dir.

18 Görüntü Özellikleri Gerçek görüntü Büyütme gücü: S 1 < f ise, S 2 negatif olur. Sanal görüntü Büyüteç teki görüntü oluşumu

19 Iraksak mercek için:

20 SAPINÇLAR (Aberrations)

21 Küresel Sapınç

22 Aynalı Teleskoplarda Küresel Sapıncı gidermek için

23 Koma Görüntü

24 Renk Sapıncı Çoklu mercekler için odak uzaklığı: Akromat

25 TELESKOP TÜRLERĐ

26 1. Mercekli Teleskop Uzaktaki cisimleri büyütmek için iki ince kenerlı mercek kullanılır 1.Objektif mercek 2.Göz merceği Göz merceği Objektif

27 Đnce kenarlı mercekte odak oluşumu Odak

28 Yerkes Gözlemevi 1 m. çaplı mercekli teleskop,

30 Küçük mercekli teleskoplar

31 Ege Üniversitesi Gözlemevi 6-10 cm mercekli teleskoplar

32 2. Aynalı Teleskop a. Newtonian Teleskop Birincil ayna Çukur ayna Göz merceği Çukur ayna, düzlem ayna ve bir göz merceği kullanılır Đkincil ayna Düzlem ayna

33 Çukur aynada odak oluşumu

35 Dobsonian Teleskobu John Dobson tarafından dizayn edilmiştir

36 Ege Üniversitesi Gözlemevi 15 cm Newtonian türü teleskop

37 Đlk Teleskoplar Galileo nun mercekli teleskobu Newton un aynalı teleskobu

38 Đlk Büyük Teleskoplar William Herschel in en büyük teleskobu 1700 lerin sonu Lord Rosse nin teleskobu (1840)

39 b. Cassegrain Teleskop Birincil çukur ayna, ikincil tümsek ayna ve göz merceği kullanılır. Çukur ayna Tümsek ayna Göz merceği

40 Cassegrain Teleskop

41 Ege Üniversitesi Gözlemevi, Cassegrain türü teleskop- 48 cm

42 48 cm lik teleskobun parabolik aynası

44 3. Katadioptrikler Ayna ve mercekleri aynı anda kullanan teleskoplardır. Türleri: Schmidt-Cassegrain Maksutov-Cassegrain Schmidt-Newtonian

45 35 cm Schmidt-Cassegrain Ege Üniversitesi Gözlemevi

46 Ege Üniversitesi Gözlemevi Teleskobun önünde güneş filtresi

47 Aynalı Teleskoplarda Değişik Odaklar

48 TELESKOBUN ÜÇ FONKSĐYONU

49 Neden teleskop kullanırız? Daha parlak görmek için Daha büyük görmek için Daha iyi çözümleyebilmek için

50 Düşük Yüksek Işık Toplama Gücü (Light Gather Power) Düşük Yüksek Büyütme (Magnification) Düşük Çözümleme (Resolution) Yüksek

51 Işık Toplama Gücü Işık Toplama Gücü, objektif alanı (πr( 2 ) ile ilişkilidir. r: Objektifin Yarıçapı

52 Teleskopların Işık Toplama Alanları

53 Büyütme Gücü Büyütme = Objektif merceğin veya aynanın odak uzaklığı Göz merceğinin odak uzaklığı BÜYÜTME ARTTIKÇA, GÖRÜNTÜ BULANIKLAŞIR

54 Açısal Çözümleme Bir görüntüdeki ayrıntıları daha iyi görebilme. Daha büyük objektif çaplı teleskoplar daha küçük cisimleri ayırt edebilir. Hubble Uzay Teleskobu nun çözümleme gücü 0.05 yaysaniyesidir.

55 θ R = xλ(cm) D(cm) λ: Dalgaboyu D: Objektifin çapı θ R : Açısal çözümleme (ayırma) gücü

56 ODAK ORANI f/oran = odak uzaklığı / çap f/10, f/8

57 TELESKOP KURGULARI

58 1. Alt-Azimut Azimut Kurgu Đki hareketi vardır. Yükseklik (aşağı yukarı, düşey hareket) Azimut (yatay hareket)

59 Alt-Azimut Azimut Kurgu

60 2. Eşlek Kurgu Enleme göre ayarlanmış bir eksen etrafında döner. Bu eksen dünyanın dönme eksenine paraleldir. Đki türü vardır: Alman kurgu: : optik tübün karşı tarafında bu tübün ağırlığını dengeleyecek olan bir ağırlık vardır. Çatal kurgu: : katadioptriklerin çoğu bu kurguyu kullanır.

61 Eşlek Kurgu Equatorial Mounting

62 Ege Üniversitesi Gözlemevi-48 cm Alman Kurgu

64 Ege Üniversitesi Gözlemevi 30 cm Çatal Kurgu

65 ATMOSFERĐN GÖZLEMLERE ETKĐSĐ Işık Kirliliği (Light Pollution) Gece, şehir ışıklarının saçılması. Sönük yıldızların görünmesini engeller. Görüş ü düşürür (seeing).

66 Sönükleştirme, Saçılma, Kırılma

67 Teleskoptaki Görüntü Çalkantı (Turbulence) Teleskoptaki Görüntü Teleskop yakınındaki veya atmosferdeki hava hareketleri, ışığı kırar ve görüntüde kaymalar ve titremeler oluşturur.

68 Atmosfer etkisinden kurtulmanın bir yolu Adaptive Optics, atmosferik bozulmaların bir çoğunu boşlayabilir. Birincil aynanın kontrollu bozulmuş yapısı, etkileri yokedebilir.

69 Bir çift yıldızın Yer-konuşlu gözlemi Aynı cismin adaptive optics sistem kullanarak gözlemi

70 A L T A I R Adaptive Optics yok Adaptive Optics ile

71 Beta Delphinus un Görüntüsü Adaptive Optics yok Adaptive Optics ile

72 DÜNYANIN EN BÜYÜK TELESKOPLARI

73 Dünyanın en büyük gözlemevleri Mauna Kea, Hawaii, 4200 m.

75 Keck I ve II Teleskopları Optik teleskoplar 10-m ayna (36 parça) Mauna Kea, Hawaii 4200 m.

76 Keck I ve II Teleskopları

77 KECK GÖZLEMEVĐ

78 Keck I ve II Teleskopları

79 KECK Teleskobu Birincil Aynası ve Işık Yolu

80 JAPON ULUSAL BÜYÜK TELESKOP PROJESĐ SUBARU TELESKOBU

81 SUBARU Ayna Çapı: 8.2 m

83 GEMINI TELESKOBU, Çapı: 8.1 m

84 KUZEY GEMĐNĐ TELESKOBU GÜNEY GEMĐNĐ TELESKOBU

89 GEMINI Teleskobu Aynası ve Kurgusu

90 Gemini Teleskobu Aynası

91 European Southern Observatory (ESO) La Silla, Şili Paranal Gözlemevi Dünyanın en büyük optik teleskobu

92 ESO; Very Large Telescope

93 ESO VLT

94 Optical-Infrared Coordination Network for Astronomy (OPTICON)

96 McDonald Gözlemevi nde bulunmaktadır. Deniz seviyesinden 2000 m yükseklikte kurulmuştur. Çap: 9.2 m

97 Radyo Teleskoplar

99 Arecibo Radyo Teleskop (Puerto Rico) Dünyanın en büyük radyo teleskobu Çapı: 305 m.

100 Very Large Array (VLA) Y-şekilli 27 anten, her biri 25 m çapında Socorro, New Mexico

101

102 Very Large Array (VLA)

103 The Very Long Baseline Array (VLBA) 10 Radyo Teleskop North Liberty, Iowa VLBA Telescope

104 The Very Long Baseline Array (VLBA)

105 Uzay Teleskopları

106 Hubble Uzay Teleskobu Uzaydaki Đlk Büyük Optik Teleskop 1990 Çap: 2.4 m

107 Hubble Uzay Teleskobu: 600 km yukarıda

108 Hubble Uzay Teleskobu Tamirat: 1994

109 Hubble ile haberleşme ve veri alış yolu

110 Kızılöte Teleskobu (IRAS)

111 SIRTF: Space InfraRed Telescope Facility (Yer Yörüngesinde: bir Kızılöte Hubble )

112 Uzak Moröte Teleskobu (EUVE)

113 Chandra X-Işın Teleskobu

114 Compton Gamma Işın Teleskobu

115 SOlar Heliospheric Observatory Güneş Teleskobu (SOHO)

116 SOHO 1.5 milyon km yukarıda

117 15 Mayıs Mart Şubat Ocak 2000 Güneş üzerindeki patlamalar SOHO

118 GELECEKTE!

119 OWL OverWhelmingly Large 100 m çapında optik ve kızılöte teleskobu Açık havada bulunacak, gündüz üzerine kubbe kaydırılacak

120 OWL

121 OWL ile Artan Görüntü Kalitesi

122 EURO50 Finlandiya, Đrlanda, Đspanya, Đsveç ve Đngiltere Çapı: 50 m.

123 EURO50 optik dizaynı

124 EURO50 ve Boing 747

125 Bölüm Sonu...

Benzer belgeler

TELESKOPLAR. Bölüm 4. Serdar Evren

TELESKOPLAR. Bölüm 4. Serdar Evren TELESKOPLAR Bölüm 4 Serdar Evren Teleskop: Elektromanyetik ışığı toplayan en önemli alet Teleskoplar, gökcisimlerinin görünürdeki parlaklıklarını ve açısal boyutlarını arttırır. Galileo Galilei, teleskobu