KORUNAN ALANLARDA ÇEVRE BİLİNCİ VE EĞİTİMİ

Transkript

1 KORUNAN ALANLARDA ÇEVRE BİLİNCİ VE EĞİTİMİ Dr. Jale SEZEN Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü Tabiat Varlıklarını Koruma Şubesi,Tekirdağ

2 TABİAT VARLIKLARI VE KORUNAN ALANLAR Jeolojik devirlerle, tarih öncesi ve tarihi devirlere ait yer üstünde, yeraltında veya su altında bulunan değerler olup, anıt ağaç, mağara vb. tabiat varlığı olarak tanımlanmaktadır. Milli parklar, tabiat parkları, tabiat anıtları, tabiatı koruma alanları, sulak alanlar, doğal sit alanları, özel çevre koruma bölgeleri ve benzeri koruma statüsü bulunan diğer alanlar KORUNAN ALAN olarak tanımlanmaktadır. Kumbağ Dut Limanı (1.Derece Doğal ve Arkeolojik Sit Alanı)

3 Ulusal mevzuat Mevzuat Uluslararası mevzuat 2872 sayılı Çevre Kanunu, 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu, 644 sayılı Kanun Hükmünde Kararname, 383 sayılı Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı Kurulmasına Dair KHK, 6831 sayılı Orman Kanunu, 1380 sayılı Su Ürünleri Koruma Kanunu, 3621sayılı Kıyı Kanunu, 3194 sayılı İmar Kanunu, Tabiat Varlıklarını Koruma Komisyonları Kuruluş ve Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik, Korunan Alanların Tespit, Tescil ve Onayına İlişkin Usul ve Esaslara Dair Yönetmelik, Korunan Alanlarda Yapılacak Planlara Dair Yönetmelik. Barselona Sözleşmesi Akdeniz in Kirliliğe Karşı Korunması Protokolü, Dünya Doğa Koruma Birliği-IUCN, Ramsar Sözleşmesi Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanların Korunması Sözleşmesi, Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme, Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi, Bern Sözleşmesi Avrupa Yaban Hayatını ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi

4 TÜRKİYE DE KORUNAN ALANLAR Türkiye biyolojik çeşitlilik açısından önemli bir ülkedir. Avrupa kıtasında biyolojik çeşitlilik açısından dokuzuncu sıradadır. Dünyanın en önemli üç biyocoğrafik bölgesine sahiptir (Uzun 2012). Üçte biri endemik yaklaşık 10 bini aşkın bitki taksonu, 160 memeli, 450 kuş, 120 sürüngen, 500 den fazla balık türü ve bunlara yaşama imkanı sunan habitatları ile ılıman kuşakta en zengin doğal mirasa sahiptir. Doğa Koruma Milli Parklar Genel Müdürlüğü nün Türkiye nin Korunan Alanları Bilgi Sistemi projesi kapsamında belirlenen çalışma ile ülkemizin karasal korunan alan büyüklüğü 5 milyon 647 bin 568 hektar olarak tespit edilmiştir. Türkiye de yaklaşık adet sit alanı mevcuttur. Bunların kadarı Doğal Sit alanıdır. (Pamukoğlu ve Ekmekçi 2013).

5 TÜRKİYE DE KORUNAN ALANLAR Türkiye nin coğrafi yapısının farklılığı yüksek endemizm ve genetik çeşitliliği sağlar. Türkiye deki bitki türlerinin %33 ü endemiktir. Yaklaşık endemik toplam den fazla bitki türü içeren zengin bir floraya sahiptir. Türkiye, Avrupa kıtasında bulunan bitki türlerinin %75 ini barındırmakta olup, bunun üçte birini endemik bitkiler oluşturur. Anadolu faunası 'in üzerindeki tür zenginliğiyle de dikkati çekmektedir. Alageyik ve sülünün anavatanı Anadolu dur (Uzun 2012).

6 Türkiye'deki Doğal Sit Alanlarının Dağılımı Kentsel Arkeolojik Sit; 31 Tarihi Sit; 153 Kentsel Sit; 248 Diğer Sit Alanları (üst üste sit alanları; 436 Arkeolojik Sit Doğal Sit Doğal Sit; Kentsel Sit Tarihi Sit Arkeolojik Sit; Kentsel Arkeolojik Sit Diğer Sit Alanları (üst üste sit alanları Toplam: sit alanı mevcuttur. Kaynak: Pamukoğlu, Ekmekçi 2013

7 Saray/KASTRO (Korunan Alan)

8 DÜNYA DA KORUNAN ALANLAR Dünyamızdaki gelişen teknolojilerin bilinçsiz ve kontrolsüz kullanımı nedeniyle ortaya çıkan olumsuzlukların, doğada neden olduğu çöküşü durdurmak amacıyla doğayı ve doğal kaynakları koruma düşüncesi son zamanlarda tüm dünyada hızla yayılmaktadır. IUCN korunan alanı biyolojik çeşitliliğin, doğal ve bunlara bağlı kültürel kaynakların korunması ve bakımı için özel olarak ayrılmış, yasal veya geçerli diğer araçlarla yönetilen kara ve/veya su alanı şeklinde tanımlamaktadır. Korunan alanlar, dünyanın her yanındaki koruma çabalarının özünü oluşturmaktadır. Geçtiğimiz kırk yılda, BM listesinde bulunan korunan alanların sayısı on kat artmış, son değerlendirmede i aşkın alanın bulunduğu bildirilmiştir. Koruma altındaki alanlar da benzer bir artış göstermiş, 1962 de 2,4 milyon km2 iken 2004 te 20 milyon km2 ye çıkmıştır. Dünyanın kara alanlarının kabaca %12 si şu anda korunan alan olarak tanımlanmaktadır (Emerton ve ark.2006)

9 DÜNYA DA KORUNAN ALANLAR Dünyada Biyolojik Çeşitlilik açısından önemli 34 Sıcak Bölge bulunmaktadır. Dünya yüzölçümünün %2,3 ü; dünyadaki tüm bitki türlerinin %50 sini kapsamaktadır. Dünyadaki tüm karasal omurgalıların %42 si ise bu 34 sıcak noktada yer alır.

10 Bukit Lagong Ormanı/Malezya Korunan Alan

11 Sis Ormanı/Orta Amerika Korunan Alan

12 Korunan Alan Neden Önemlidir? Biyolojik çeşitliliği korumak Su, toprak ve hava gibi yaşam destek sistemlerini korumak Biyolojik çeşitliliğin korunması ile ekonomik ve sosyal kalkınma arasında bir denge oluşturmak Toplumun dinlenme ve eğlenme gereksinimini karşılamak Doğal kaynakların sürdürülebilir yönetimi (Uzun, 2012)

13 KORUNAN ALANLARIN ÖNEMİ Korunan alanların ekonomik, ekolojik, kültürel ve sosyal birçok faydası vardır. Yaşam alanları tehdit altında olan bitki ve hayvan türlerine güvenli sığınaktır. Kültürel, mimari ve geleneksel yaşamların korunmasına katkı sağlar. İçme suyu kaynağıdır. Ekonomik destek ve iş olanağı sağlayarak yoksullukla mücadelede en önemli araçlardan birisidir. Fırtına, taşkın ve kuraklığa karşı engel ve tampon bölgeler oluşturarak doğal felaketlerin etkilerini azaltır. Sürdürülebilir kalkınmanın en başarılı örneklerinin uygulandığı yerlerdir. İklim değişikliği ve etkileriyle mücadelenin en önemli araçlarından birisidir. Katılımcı, karar verme ve yönetim anlayışı ile en iyi yönetim modellerini ve örneklerini sunar. Dinlenme ve rekreasyon amaçlı kullanım alanları oluştururlar. (Pamukoğlu,Ekmekçi 2013) Uludağ MilliParkı/Bursa

14 KORUNAN ALANLARDA ÇEVRE BİLİNCİ İnsan ve Çevre İlişkisi: Dünya genelinde sanayideki devrim niteliğindeki gelişmelerin başlangıcından 20.yüzyılın ortalarına kadar çevresel sorunlar gözardı edilmiştir. Doğal kaynakların yüzyıllarca bilinçsizce, gelecek endişesi olmadan ve hızlı biçimde tahrip edilmesi, küresel ısınma, çevre kirliliği, dengesiz nüfus artışı gibi sorunlar bugün doğal yaşam için tehdit unsuru oluşturmaktadır. Bu tehditler içerisinde en önemli olanı ve acil önlem alınmasını gerektiren bilinçsizce kaynak kullanılmasının önlenmesidir. Gerek doğal kaynaklara, gerekse doğada var olan flora ve faunaya verilen zararlarla sadece ekolojik dengenin bozulmakla kalmayıp, sosyolojik yapıda zarar görmektedir. Bütün bu gelişmeler sonucunda insan-çevre ilişkisi dengesinin kurulması çalışmalarının yapılması, bu denge ve uyumun sağlanmasında artan nüfus ve ihtiyaçların karşılanırken doğal tahribatında önlenmesi gerekmektedir. (Pamukoğlu, Ekmekçi 2013)

15 KORUNAN ALANLARDA ÇEVRE BİLİNCİ Korunan Alanlara Yönelik Çevresel Tehditler: Yapılaşma, Endüstrileşme, Tarımsal Faaliyetler, Plansız Turizm Faaliyetleri, Madencilik Faaliyetleri, Kaçak Avcılık, Nehir Yataklarının Değiştirilmesi, Karayolu Geçişleri, Habitat Parçalanması vb. Kontrol dışı yangınlar (Sezen,2013)

16 KORUNAN ALANLARDA ÇEVRE BİLİNCİ Korunan Alanlara Yönelik Çevresel Tehditler: Tehditler sonucu, toksik kirlenme ve iklim değişikliği gibi etkileri zamana bağlı olarak yayılı sorunlar yaratmaktadır. Bu baskılar, idari ve mali yetersizlikler, çeşitli politikalar, alternatif geçim kaynaklarının azlığı gibi nedenlerden kaynaklanabilmektedir. Özellikle, gerekli malikaynakların bulunamaması etkin koruma yöntemini engellemekte ve insan topluluklarının etkisiyle kaynaklara yönelik baskıları arttırmaktadır. (Pamukoğlu,Ekmekçi 2013)

17 KORUNAN ALANLARDA ÇEVRE BİLİNCİ DOĞAYI KORUMAK

18 KORUNAN ALANLARDA ÇEVRE BİLİNCİ DOĞAYI KORUMANIN 3 ÖNEMLİ AYAĞI Akademik birimler Sivil toplum Devlet kurumları

19 KORUNAN ALANLARDA ÇEVRE BİLİNCİ Alan Korumada Aşamalar: Araştırma Koruma uygulamaları Politika geliştirme / iyileştirme

20 KORUNAN ALANLARDA ÇEVRE BİLİNCİ Tabiat Varlıklarının ve doğal yaşam alanlarının korunması ve biyolojik zenginliklerimizin muhafaza altına alınmasında, yasal ve idari önlemlerle çevresel baskı ve tehditlerin en aza indirilecek şekilde plan kararlarının oluşturulması, korunan alanlara yönelik tür ve biyolojik çeşitliliğin belirlenmesi için envanter çalışmalarının hızlandırılarak işlerlik kazanması, Bakanlık uygulamalarından SAYS (Sit Alanları Yönetim Sistemi) nin aktif veri alınmasında il teşkilatlarının yapılandırılması ve veri ağının genişletilerek uluslararası boyutta doğa koruma ve uygulamalarından fayda sağlanılmalıdır. Bölgesel eğitim ve genel bilgi aktarımının güçlendirilmesi ile uluslararası işbirliği gerektiren proje ve alanlarda ortak kararlara uyulması, sektörel eşgüdümün sağlanması ile bilinçsiz arazi kullanımının ve düzensiz yapılaşma faaliyetlerinin önüne geçilebilmelidir. Bu sayede, doğal çevrenin korunarak sürdürülebilir çevre anlayışının benimsenmesi Korunan alan sayılarının arttırılarak Koruma- Kullanma dengesi içinde hareket edilecektir. (Sezen 2013)

21 TEKİRDAĞ İLİ DOĞAL SİT ALANLARI MERKEZ -İsmail Yazıcı Mah. 131 Ada, 137 Parsel 4.255m2 (I.Derece Doğal Sit Alanı) -Kumbağ Dut Limanı 8 Pafta (922,923,924, 925, 926, 927, 928, 929, 930, 931, 1576 no lu Parseller) m2 (I.Derece Doğal ve Arkeolojik Sit Alanı) -Kumbağ Sütlüce Manastırı 8 Pafta, (871, 909, 910, 911, 912, 913 no lu Parseller) m2 (I.Derece Doğal ve Arkeolojik Sit Alanı) TOPLAM ALAN : m2 Kumbağ Sütlüce Manastırı

22 TEKİRDAĞ İLİ DOĞAL SİT ALANLARI ŞARKÖY -Uçmakdere Şarap Fabrikası Yanı Çınarlık Alan 7014 m2 (I.Derece Doğal Sit Alanı) -Kızılcaterzi-Kocaeli-Şenköy m2 (I.Derece Doğal Sit Alanı TOPLAM ALAN : m2 Şarköy/Uçmakdere

23 TEKİRDAĞ İLİ DOĞAL SİT ALANLARI SARAY -Güneşkaya Ergene Vadisi-Güngörmez Mağaraları m2 (I.Derece Arkeolojik Sit Alanı- II.Derece Doğal ve Arkeolojik Sit Alanı) -Güneşkaya Ergene Vadisi- Güneşkaya Mağaraları m2 (II.Derece Doğal ve Arkeolojik Sit Alanı) TOPLAM ALAN: m2 Saray/Güneşkaya Mağaraları

24 TEKİRDAĞ İLİ DOĞAL SİT ALANLARI ÇERKEZKÖY -Veliköy Değirmendere Antik Su Kaynakları m2 (I.Derece Doğal ve Arkeolojik Sit Alanı) İL GENELİ TOPLAM ALAN (844,25 ha) m2 Değirmendere Antik Su Kaynakları/Veliköy)

25 ALO tekirdag@csb.gov.tr

26 TEŞEKKÜRLER