İNSAN ANATOMİSİ ANATOMİ TERMİNOLOJİSİ. Latin Alfabesi. Latincenin Tarihsel Gelişimi

Transkript

1 İNSAN ANATOMİSİ Anatominin Tanımı: İnsan vücudunun normal şekli ve yapısını, vücudu oluşturan yapı ve organların birbirleri ile olan ilişkilerini ve bu yapıların çalışma şeklini inceleyen bilim dalıdır. ANATOMİ TERMİNOLOJİSİ Latincenin Tarihsel Gelişimi Latin dili İtalya nın orta kesiminde tarihsel bir bölgeden adını alır. Roma kentinin kurulduğu alan Latium (günümüzde Lazio) ismi ile bilinir. Latin Alfabesi Latin alfabesi 21 tanesi Etrüsk alfabesinden alınan 23 temel harften oluşmaktadır. M.Ö yıllarında buraya yerleşen Hint-Avrupa kökenli Latinler, kendi inançlarına göre efsanevi Latinus adındaki kralın soyundan geliyorlardı. M.Ö. 753 yılında Tiber kıyısında kurulan Roma kenti Latin kabilelerini bir devlet çatısı altında (Roma Devleti, Roma İmparatorluğu) birleştirdi. Vatandaşlarına Romalılar denmesine rağmen, dillerine Latince dendi. Latin Dili bugün Kilise dili ve bilim terminolojisinde kullanılmaktadır 1- a 2- b 3- c 4- d 5- e 6- f 7- g 8- h 9- i, j, j 10- k 11- l 12- m 13- n 14- o 15- p 16- q 17- r 18- s 19- t 20- u, v,, v, w 21- x 22- y 23- z Orta Çağ döneminde i harfi i ve j; v harfi de u, v ve w olarak ayrıştığı için 26 harfe ulaşılmıştır 1

2 Sesli harfler altı tanedir a, e, i, o, u, y LATİN HARFLERİNİN SÖYLENİŞİ Sessiz harfler yirmi tanedir b, c, d, f, g, h, j, k, l, m, n, p, q, r, s, t,v, w, x, z C nin K olarak okunduğu durumlar Ganglion Genu Gingiva Vagina (vajina) Glandula Griseus Gyrus Glukoz Gelatin (jelatin) Hata özellikle g harfinin i veya e harfinden önce geldiği durumlarda yapılmaktadır a,o,u sesli harflerinin önüne geldiğinde Caput (Kaput) Collum (Kollum) Cutis (Kutis) sessiz harflerin önüne gelirse Punctum (Punktum) Acromion (Akromiyon) Bucca (Bukka) 2

3 C nin S olarak okunduğu durumlar I harfi, i yada y olarak okunur Y harfi ile birlikte olduğunda Cystis (Sistis) e ve i harfleri ile birlikte olduğunda Accesorius (Aksesoryus) Processus (Prosessus) Cisterna (Sisterna) ae,oe çiftleri önüne geldiği durumlarda Caecum (Sekum) Coeliacus (Söliakus) sessiz harften önce gelirse i olarak okunur Incus (inkus) sesli harften önce gelirse y olarak okunur Excavatio (Ekskavasyo) J harfi bazan (J) bazan (Y) olarak okunur Örnek: V. Jugularis (vena jugularis veya vena yugularis gibi) Jejunum (Yeyunum) Q harfi ku olarak okunur Aquaductus (akuaduktus) Quadriceps (kuadriseps) 3

4 T harfinin okunuşu ia, ie, io, iu önünde ise s olarak okunur spatium (spasyum) Adventitia (Adventisya) Articulatio (artikulasyo) Geri kalan durumlarda t olarak okunur Tibia (tibiya) Trachea (trakea) Adventitia (Adventisya) Y harfi ince sesli bir harftir ve i olarak okunur X harfi, ks şeklinde okunur Axis (aksis) Xyphoideus (Ksifoideus) Diphthonguslar (Çift sesli harfler) İki sesli harf yanyana gelerek tek sesli harf gibi okunur 4

5 ae diphthongu, e olarak okunur Venae (vene) arteriae, (arterie) Caecum (sekum) au diphthongu av veya o benzeri bir ses olarak okunur. Auricula, (Avrikula) Autonomicus (otonomikus) eu diphthongu, ö olarak okunur Neuron (nöron) oe diphthongu, ö olarak okunur Coeliacus (söliyakus) Oesophagus (özofagus 5

6 Ch sessiz çifti, k olarak okunur ÇİFT ÜNSÜZLERİN OKUNUŞ KURALLARI chorda (korda) chylus (kilus) Ph sessiz çifti, f olarak okunur Phalanx (Falanks) Pharynx (Farinks) Ps sessiz çifti, ps veya pıs olarak okunur Psoas (psoas) 6

7 Rh sessiz çifti r olarak okunur sch sessiz üçlüsü, ş olarak okunur Rhythm (ritim) Rhomboideus (romboideus) Rhinencephalon (rinensefalon) ischium (işyum) ischiadicus (işyadikus) Th sessiz çifti t olarak okunur Ör: Thalamus (Talamus) Pozisyonun belirtilmesinde kullanılan yön ve yer belirten terimler dexter= sağ X sinister= sol, anterior= ön, önde X posterior= arka, arkada dorsalis= sırt tarafında, sırtta X ventralis= karın tarafında sagittalis= oksal, ok yönünde X transversalis= enine yönde lateralis= dış yan X medialis= iç yan verticalis= dikey, düşey X horizontalis= yatay superior= üst, üstte X inferior= alt, altta cranialis= baş tarafında X caudalis= kuyruk tarafında superficialis= yüzeysel X profundus= derin medius= orta intermedius= iki oluşumun arasında longitudinalis= uzunlamasına olan, boyuna, boyunca centralis= merkezi X peripheralis= çevresel internalis= iç (dahili) X externalis= dış (harici) proximalis= merkezi X distalis= merkezden uzak ipsilateralis= aynı taraf X contralateralis= karşı taraf apex= tepe X basis= taban apicalis= tepede X basalis= tabanda oralis= ağıza yakın X aboralis= ağızdan uzak axialis= eksene yakın X abaxialis= eksenden uzak, eksen dışı 7

8 Anatomi terminolojisinde sık kullanılan önekler: a an olumsuzluk eki, yokluk, eksiklik ante- ön, önde bulunan retro-arka, arkada bulunan intra- iç, içinde bulunan extra-dış, dışında bulunan sub- alt, altta bulunan supra- üst, üstte bulunan infra- alt, altta bulunan inter- ara, arasında bulunan ultra- uzakta epi- üst, üstünde, yakınında circum- çevresinde peri- etrafında, ilerisinde endo- içinde ecto-dışında pre- önce, önünde post-sonu, sonrası, arkası super- normalin üstünde, aşırı, fazla hyper- üst, üzerinde, yukarısında; aşırı, fazla hypo- alt, altında, aşağısında; eksik mega- aşırı büyük, aşırı geniş macro- büyük, iri micro- minik pyo- cerahat, irin ile ilgili pyro- ateş, ısı ile ilgili pseudo- yalancı, sahte hemi- yarım semi- yarım uno- bir bi- iki tri- üç tetra- dört, dört kat quadri- dört, dört kat mono-bir, tek poli- çok multi- çok, birden fazla Bazı önekler farklı gözükmekle birlikte aynı anlama sahiptir Bazı önekler benzer gözükmekle birlikte farklı anlama sahiptir anti = kontra : karşı/karşıt dis = mal : kötü/ağrılı hyper = supra = epi : yüksek/üst/yukarı hypo = sub = infra : düşük/alt/aşağı intra = endo : İçinde ante = pre = pro : ön/önce ad X ab : yakın x uzak ante /pre /pro X post : önce x sonra hyper /supra /epi X hypo /infra /sub : yüksek x düşük macro X micro : büyük x küçük taşi X bradi : hızlı x yavaş 8

9 SONEKLER (Suffixes) SONEKLER HASTALIK/DEĞİŞİKLİK ia iasis: anormal, olma, bulunma durumu anem ia = kansızlık chole lith iasis = safra taşı uro-lith-iasis = böbrek taşı algia: ağrı neur algia = sinir sistemi ağrısı arthr algia = eklem ağrısı itis: iltihap hepat itis = karaciğer iltihabı gloss-itis = dil iltihabı ectasia: genişleme bronch ectasia = bronşların genişlemesi osis: anormal artma mono cyt osis = monositlerin artması penia: azalma, eksilme thrombo cyt o penia= pıhtılaşma hücrelerinin azalması malacia: yumuşama osteo malacia= kemik yumuşaması porosis: zımba gibi delinme osteo porosis= kemik erimesi stasis: akımın durması, yavaşlaması chole stasis= safra akışının durması spasm: kasılma angi o spasm: damar kasılması gen : den oluşmuş psych o gen= ruhsal bir nedenden dolayı carcino gen= kanser oluşturan oid : e benzer muc oid= mukusa benzer cel(e): fıtıklaşma gastro cel: midenin fıtıklaşması oma: tümör aden oma= bez tümörü pathy: hastalık nephro pathy= böbrek hastalığı megaly: büyüme splen o megaly= dalak büyümesi cardi-o-megaly= kalp büyümesi 9

10 phagia: yemek dys phagia= ağrılı yutma phobia : korku hydrophobia= sudan korkma plegia: felç hemi plegia= yarı felç ptosis: düşme blephar/o ptosis= göz kapağı düşmesi rrhagia: dışarı çıkma hem/o rrhagia= kanama rhea: akma dia rhea= ishal rrhexis: yırtılma entero rrhexis= barsak yırtılması sclerosis: sertleşme arteri/o sklerosis: damar sertleşmesi SONEKLER CERRAHİ İŞLEMLER ectomi: kesip almak gastr ectomi= midenin ameliyat ile alınması centesis : delmek thorac/o centesis: göğüs duvarının delinmesi stomi : ağız açmak colo stomi= kalınbarsağın karın cildine ağızlaştırılması tomi : kesmek trache tomi= soluk borusunun kesilmesi plasti: operatif şekillendirme mamo plasti= memenin operatif şekillendirilmesi desis: sabitlemek, yapıştırmak artro desis= eklemin hareketsizleştirilmesi raphy: dikmek arteri o raphy= atardamarın dikilmesi peksi: sabitlemek gastr o peksi= midenin karın duvarına dikilmesi lisis: kaybolma, çözülme entero lisis= barsakların yapışıklıklarının alınması tripsi: kırmak nephro lith o tripsi= böbrek taşının kırılması 10

11 SONEKLER SIFATLAR erg: etki colin erg ic= asetilkoline yanıt veren formis: şekilli falci formis= orak şeklinde fil: eğilimli hydro fil= suda erimeye eğilimli trop : e etkili neur/o trop= sinir sistemine etkili sid: öldürücü bakteri sid= bakteri öldürücü culus: küçük, küçültme mus culus= küçük fare (kas) fil: eğilimli hydro fil= suda erimeye eğilimli trop : e etkili neur/o trop= sinir sistemine etkili sid: öldürücü bakteri sid= bakteri öldürücü culus: küçük, küçültme mus culus= küçük kas fil: eğilimli hydro fil= suda erimeye eğilimli trop : e etkili neur/o trop= sinir sistemine etkili sid: öldürücü bakteri sid= bakteri öldürücü culus: küçük, küçültme mus culus= küçük fare 11

12 SONEKLER İLİŞKİLİ OLMA DURUMU Bazı sonekler ilişkili olma durumunu gösterir. ac ic ar al cardi/ ac= kalple ilgili lumb al= bel ile ilgili pelv ic= pelvisle ilgili genesis: oluşum pato genesis= hastalık oluşumu stenosis: daralma trache stenosis= soluk borusunun daralması trophy : beslenme,büyüme hyper trophy: fazla büyüme plazi: oluşum a plazi= gelişim eksikliği logia : tıbbın herhangi bir dalı ile ilgilenen bilim physio logia= organ sistemlerin görevlerini inceleyen bilim dalı cardi/o logia= kalp ile ilgili fizyolojik ve patolojik konuları inceleyen bilim dalı ist : tıbbın herhangi bir dalında uzman olan kişi anatom ist= anatomi uzmanı psikiyatr ist= ruh sağlığı ve hastalıkları uzmanı Kısaltmalar Tıbbi terminolojide, oluşumların özellikleri, yerleşim yeri, nitelik ve niceliklerinin tanımlanması amacı ile kısaltma işlemi uygulanır. Sık kullanılan terimler genellikle kısaltılırlar. Kısaltılan terimlerin büyük bölümü de anatomi ile ilgilidir. Kısaltma işlemi yalnızca uluslararası olarak belirlenmiş az sayıdaki terime uygulanır. Yani her terime ait bir kısaltma yoktur. Genel bir kural olarak ilk harf ya da ilk hece esas alınarak kısaltma yapılır. Çoğul varlıkların kısaltılmasında da, tekil varlık için yapılan kısaltmadaki son harfin tekrarlanması temel kuraldır. Anatomi ile ilgili isimlerin kısaltılması a., aa.: arteria, arteriae (= atardamar, atardamarlar) art., artt.: articulatio, articulationes (= eklem, eklemler) b., bb.: bursa, bursae (= kese, keseler) car.: carnivora (= etçiller) cart., cartil.: cartilago, cartilagines (= kıkırdak, kıkırdaklar) digit.: digitus (= parmak) eq.: equidae (= tek tırnaklılar) fac.: facies (= yüz) fasc.: fasciculus (= demetçik, küçük demet) for.: foramen (= delik) ggl., ggll.: ganglion, ganglia (= düğüm, düğümler (sinir düğümü)) gl., gll. : glandula, glandulae (= bez, bezler) inc.: incisura (= çentik) 12

13 lig., ligg.: ligamentum, ligamenta (= bağ, bağlar) memb.: membrana (= zar) m., mm. : musculus, musculi (= kas, kaslar) n., nn. : nervus, nervi (= sinir, sinirler) nucl., nucll.: nucleus, nuclei (= çekirdek, çekirdekler) pl., plex.: plexus (= ağ, ağ şeklinde yapı) proc., procc.: processus, processi (= çıkıntı, çıkıntılar) r., rr.: ramus, rami (= dal, dallar) tub.: tuberculum (= kabartı) tr., trr.: tractus, tracti (= yol, yollar (sinir liflerinin oluşturduğu yol)) v., vv.: vena,- venae (= toplar damar, toplar damarlar) Anatomik bölgeler ile ilgili kısaltmalar C - cervicalis (=boyun) T - thoracalis (=göğüs) L - lumbalis (=bel) S - sacralis (=sağrı) Co - coccygeal (=kuyruk) Anatomi ile ilgili sıfatların kısaltılması ant. : anterior, anterius; ön, öndeki post. : posterior, posterius; arka, arkadaki dext. : dexter, dextra, dextrum; sağ, sağdaki sin. : sinister, sinistra sinistrum; sol, soldaki inf. : inferior, inferius; alt, alttaki sup.: superior, superius; üst, üstteki superfic.: superficialis, superficiale; yüzeysel prof.: profundus, profunda, profundum; derin, derinde olan int.: internalis; iç, içte olan ext.: externalis ;dış, dışta olan obl. : obliquus, obliqua; eğik, eğik olan dor. : dorsalis, dorsale; sırt ile ilgili vent.: ventralis, ventrale; ön yüz ile ilgili,karınla ilgili lat. : lateralis, laterale; dış yan, dışyanda olan med. : medialis, mediale; iç, iç yanda olan median.: medianus, mediana, medianum; arada olan caud.: caudalis, caudale; kuyruk tarafında olan cran.: cranialis, craniale; baş tarafında olan dist.: distalis; merkezden uzakta olan prox.: proximalis; merkeze yakın olan 13

14 Hareketlerle ilgili genel anatomik terimler Flexio: Bükme, bükülme Extentio: Germe, gerilme Abductio: Vücudun orta hattından uzaklaştırma Adductio: Vücudun orta hattına yaklaştırma Circumductio: Yukarıdaki dört hareketin kombine yapılmasına denir Rotatio: Dönme, döndürme Bazı özel rotasyon hareketleri External rotatio: Dışa döndürme Internal rotatio: İçe döndürme Supinatio: Ön kolun içten dışa doğru rotasyonuyla palma manus un (avuç içi) öne doğru bakmasını sağlayan hareket Pronatio: Ön kolun palma manus (avuç içi) arkaya bakacak şekilde döndürülmesi Inversio: Ayak tabanının içe döndürülmesi Eversio: Ayak tabanının dışa döndürülmesi Elevatio:Yukarı doğru kaldırma Depressio: Aşağı doğru bastırma Anatomik Düzlemler (Planum lar) İnsan vücudunu tanımlamak amacıyla kullanılırlar ve vücudu tasarlanmış kesitlere ayırırlar Planum sagittale (Oksal düzlem): Vücudun uzun ekseni boyunca yere dik olarak önden arkaya veya arkadan öne geçirilen düzlemlerdir. Vücudun tam ortasından geçerek simetrik iki eşit yarıma ayıran sagittal düzleme planum medianum denir. Planum medianum tektir. Planum medianuma paralel geçirilen düzlemlere ise planum paramedianum denir. Planum frontale-coronale (Taçsal düzlem): Planum medianum'a dikey olarak geçen alın bölgesine paralel, sağdan sola, soldan sağa geçirilen düzlemlerdir. Vücudu ön ve arka bölümlere ayırır. Planum transversum (horizontale) (Yatay düzlem): Yere paralel ve diğer düzlemlere dik olarak geçen düzlemlerdir. Vücudu üst ve alt bölümlere ayırır. 1- Planum sagittale, 2- Planum horizontale (transversum), 3- Planum coronale (frontale) 14

15 Eksenler (Axis'ler - Yönler) İnsan vücudundan geçen ve eklemler çevresinde oluşan hareketlerin tanımlanmasında kullanılan yönlerdir. Üç temel ve sonsuz sayıda ikincil eksen vardır. Temel eksenler şunlardır: Axis verticalis: Baştan ayaklara doğru düşey inen, yere dik eksendir. Axis sagittalis: Ok yönünde, yere paralel, önden arkaya veya arkadan öne geçen eksendir. Axis transversalis: Yere paralel, sağdan sola, soldan sağa geçen eksendir. 1- Axis transversalis, 2- Axis verticalis, 3- Axis sagittalis İNSAN VÜCUDUNUN YAPISAL DÜZEYLERİ a. Atomlar, moleküller ve bileşikler Canlı organizmada en yaygın olarak bulunan elementler: Karbon, hidrojen, oksijen, kalsiyum, potasyum, magnezyum, demir, azot, fosfor, kükürt b. Hücreler c. Dokular Epitel doku Bağ ve destek doku Kas dokusu Sinir dokusu d. Organ ve Sistemler VÜCUDUN BÖLÜMLERİ (PARTES CORPORIS HUMANI) 1- Baş (Caput) 2- Boyun (Collum veya cervix) 3- Gövde (Truncus) a. Göğüs (Thorax) b. Karın (Abdomen) c. Leğen (Pelvis) d. Sırt (Dorsum) 4- Üst taraf (Membrum superius/extremitas superior) a. Kol (Brachium) b. Önkol (Antebrachium) c. El (Manus) 5- Alt taraf (Membrum inferius/extremitas inferior) a. Uyluk (Femur) b. Bacak (Crus) c. Ayak (Pes) 15

16 BU BOŞLUKLARDA BULUNAN ORGANLAR VÜCUT BOŞLUKLARI 1- Arka (Dorsal) vücut boşluğu A) Cavitas cranii (Kafatası boşluğu) B) Canalis vertebralis (Omurga kanalı) 2- Ön (Ventral) vücut boşluğu A) Cavitas thoracis (Thorax-Göğüs boşluğu) B) Cavitas abdominis (Abdomen-Karın boşluğu) C) Cavitas pelvis (Pelvis-Leğen boşluğu) Dorsal vücut boşluğunun üst bölümünde (cavitas cranii) beyin; alt bölümünde ise (canalis vertebralis) omurilik yer almaktadır. Ventral vücut boşluğu içinde yer alan oluşumlar ise şunlardır: 1. Göğüs boşluğunda: Akciğerler, kalp ve kalpten çıkan büyük damarlar, soluk borusunun alt bölümü ve bronşlar, yemek borusu, timus bezi, ductus thoracicus, n. vagus ve n. phrenicus, bazı otonom sinir lifleri 2. Karın boşluğunda: Mide, ince ve kalın bağırsaklar, pankreas, karaciğer, safra kesesi, dalak, böbrekler, böbrek üstü bezleri, aorta'nın alt bölümü, bazı otonom sinir lifleri 3. Leğen boşluğunda: Mesane, ince bağırsak kıvrımları, düz bağırsak (rectum), erkekte prostat, vesicula seminalis, ductus deferens; kadında uterus, ovarium'lar, tuba uterina'lar HAREKET SİSTEMİ SYSTEMA LOCOMOTORIUM HAREKET Ossa (kemikler) Juncturae (eklemler) Musculi (kaslar) Pasif Unsurları (kemikler, eklemler) Aktif Unsurları (kaslar) 16

17 Kemiğin İçeriği Ossifikasyon (Kemikleşme) % (2/3) inorganik maddeler (sertlik sağlar) %85 Kalsiyum fosfat %10 Kalsiyum karbonat %1.5 Magnezyum fosfat Bazı alkali tuzlar (Kalsiyum florit, kalsiyum klorit) % (1/3) organik maddeler (elastikiyet sağlar) %95 kollagen lif. Embriyodaki primitif iskelet fibröz membranlar ve hiyalin kıkırdaktan oluşur Intramembranöz ossifikasyon (desmal kemikleşme): Kemiğin direkt mezenşim dokusu üzerinden oluşması Interkartilaginöz ossifikasyon (endokondral kemikleşme): Kemiğin hiyalin kıkırdak üzerinden oluşması Yassı kemikler desmal, kısa ve uzun kemikler endokondral kemikleşme sonucu oluşurlar Ossifikasyon merkezi: Kemikleşmenin başladığı odaktır. Uzun kemiklerde kemikleşme doğumdan sonra da devam eder. İki odak bulunur. Primer ossifikasyon merkezi: Doğumdan önce kemiğin cisminin ortasında Sekonder ossifikasyon merkezi: Doğumdan sonra epifiz kıkırdağında. Bu kemikleşmenin sona erme zamanı her kemikte farklıdır. Bu özellik yaş tayininde kullanılır. Epifiz kıkırdağı Destek Koruma Hareket Kemiğin Fonksiyonları Mineral deposu (Ca, P ve belli bazı mineraller) Kan hücreleri üretimi (hemopoiesis) 17

18 BESLENME VE HORMONLARIN KEMİK ÜZERİNE ETKİLERİ Kalsiyum ve fosfordan zengin besinler D, A ve C vitaminleri D vitamini kalsiyumun kemik dokusunda çökmesini sağlar *Besinlerle alınan D vitamini provitamin (ergesterol) dir Ultraviyole ışınları ile D vitamini (kalsiferol) ne dönüşür A vitamini eksikliğinde osteoblast ve osteoklast oranında dengesizlik oluşur ve büyüme oranı düşer C vitamini eksikliğinde kemik matriksi ve kollojen yapımı yetersizliği. Kemik büyümesinde inhibisyon ve kırıkların iyileşmesinde gecikme VÜCUDUMUZDAKİ KEMİK SAYISI Çocuk 270 kemik 14 yaş 256 kemik Tam şekillenip birbiriyle kaynaştıktan sonra Kemikler üzerinde etkili olan hormonlar: Paratiroid hormon, kalsitonin, büyüme hormonu, tiroksin, adrenal kortikoid hormonlar ve cinsiyet hormonları (testesteron, östrojen v.b.) Erişkin 206 kemik Epifiz: Uzun kemiklerin uçları Diafiz: Uzun kemiklerin gövdesi Metafiz: Epifiz ile diafiz arasında kemik gelişiminin olduğu bölge Periosteum un iki tabakası vardır. Stratum fibrosum (Eklem kapsülünün fibröz tabakası ile devam eder) Stratum osteogenicum (Damardan zengin ve kemikte enine büyümenin olduğu yerdir.) Tipik bir uzun kemiğin tabakaları (Dıştan içe) Periosteum Substantia compacta Substantia spongiosa Endosteum Cavitas medullaris Periosteum un hasarı kemiğin ölümüne neden olur 18

19 Medulla ossium gençlerde kan yapıcı elemanları içerir. Kırmızı renktedir. (Medulla ossium rubra ), Hemopoiesis Yaşlılarda sarı renktedir. (Medulla ossium flava) Rezerv hemopoetik Yaşlılarda da Sternum, ilium ve vertebra gibi kemiklerde medulla ossium rubra bulunur. Kemik iliği aspirasyonu Kemiklerin şekillerine göre sınıflandırılması Os longum (Uzun kemik): Kol, önkol,uyluk, bacak ve parmak kemikleri Os breve (Kısa kemik): El ve ayak bileği kemikleri Os planum (Yassı kemik): Kafatasının kubbe bölümü (calvaria) kemikleri, kaburgalar, kürek kemiği ve göğüs kemiği Os irregulare (Düzensiz kemik): Omurlar, kuyruk sokumu, etmoid ve mandibula Os pneumaticum (Havalı kemik): Alın kemiği, sfenoid kemik, üst çene ve etmoid kemiği Os sesamoideum (Susam kemiği): Patella, os pisiforme Os longum Uzun kemiklerin iki ucu, bir gövdesi vardır Extremitas proximalis Corpus Extremitas distalis 19

20 Ossa breve Ossa plana Os irregulare Os pneumaticum 20

21 PATELLA Os sesamoideum İSKELET KEMİKLERİ Skeleton axiale Neurocranium Visserocranium Columna vertebralis Skeleton thoracis Skeleton appendiculare Membrum superius Membrum inferius MEMBRUM SUPERIUS (ÜST TARAF) 21

22 Üst taraf (extremite) kemikleri Cingulum pectorale Os claviculae (2) Os scapulae (2) Pars libera membri superioris Os humeri (2) Os radii (2) Os ulnae (2) Ossa carpi Os scaphoideum (2) Os lunatum (2) Os triquetrum (2) Os pisiforme (2) Os trapezium (2) Os trapezoideum (2) Os capitatum (2) Os hamatum (2) Ossa metacarpi (10) Phalanges (28) Toplam: 64. OMUZ KAVŞAĞI KEMİKLERİ 1) Scapula (Kürek Kemiği) : Facies costalis (kaburgaya bakan yüz) Facies dorsalis (arkaya bakan yüz) Spina scapulae (dikensi çıkıntı) Fossa supraspinata Fossa infraspinata Spina scapula nın alt ucu Acromion denen bir çıkıntı halinde sonlanır. Acromion, clavicula (köprücük kemiği) ile eklem yapar. Scapula nın üst kenarından öne ve aşağıya doğru uzanan gagamsı çıkıntı processus coracoideus tur. Scapula nın dış kenarında humerus (kol kemiği) başı ile eklem oluşturan çukura cavitas glenoidalis (yayvan çukur) denir. 22

23 Scapula Clavicula 2) Clavicula (Köprücük Kemeği) Extremitas sternalis (sternum a bakan ucu), Extremitas acromialis (acromion a bakan ucu) Facies articularis sternalis Facies articularis acromialis Üst ekstremiteyi gövdeye bağlayan tek kemiktir. Bu nedenle özellikle omuz üzerine düşmeler sonucunda kolayca kırılabilir 23

24 ÜST EKSTREMiTENiN SERBEST KISMINI OLUŞTURAN KEMiKLER 1) HUMERUS (Kol Kemiği) Humerus, üstte scapula ile altta ise ulna ve radius isimli kemiklerle eklemleşir. caput humeri (humerus başı) collum anatomicum (anatomik boyun) tuberculum majus (büyük çıkıntı) tuberculum minus (küçük çıkıntı) collum chirurgicum (cerrahi boyun) trochlea humeri (humerus makarası) capitulum humeri (humerus başçığı) epicondylus medialis epicondylus lateralis fossa radialis fossa coronoidea fossa olecrani Üst ekstremite kanamalarında kola turnike uygulanarak koldaki atar damar kol kemiği ile turnike arasına sıkıştırılabilir ve alt tarafın kanamaları geçici olarak durdurulabilir. 2) ÖNKOL KEMİKLERİ İçte ulna, dışta da radius olmak üzere iki kemikten oluşur. A. Radius Caput radii (humerus taki capitulum humeri ile eklem yapar) Collum radii Incisura ulnaris Alt yüzde, el bileği kemikleri ile eklem yapan facies articularis carpea adlı bir yüzey ve dış kenarda ise processus styloideus (kalemsi çıkıntı) bulunur. B. Ulna Olecranon Incisura trochlearis Processus coronoideus Caput ulnae Processus styloideus 24

25 EL KEMİKLERİ A. Ossa Carpi (El Bileği Kemikleri) Proksimal ve distal dizilimli olmak üzere iki sıra halinde 8 kemikten meydana gelir. Proksimal sıra; lateralden mediale : Os scaphoideum, os lunatum, os triquetrum ve os psiforme Distal sıra; lateralden mediale : Os trapezium, os trapezoideum, os capitatum ve os hamatum. El üzerine düşmelerde en çok os scaphoideum kırılabilir Ön tarafı retinaculum flexorum denen sıkı bağ dokusunda bir band tarafından kapatılır ve oluk kanala çevrilir. Canalis carpi denen bu kanaldan ele giden kasların uzun tendonları ile beraber n. medianus denen bir sinir geçer. Buradan geçen tendonların aşırı çalışma, egzersiz ve bilgisayarda mouse kullanımı gibi nedenlere bağlı olarak hipertrofiye uğraması yani kalınlaşması siniri baskı altına alan bir etkiye neden olur ve sonuçta elin iç kışımlarında ağrı, karıncalanma ve parmaklarda güçsüzlük şikayetleri ile karakterize bir rahatsızlık yani karpal tünel sendromu görülür. B. Ossa Metacarpi (El Tarak Kemikleri) Parmaklar ile el bilek kemikleri arasında bulunan 5 adet kemiktir. Carpal kemiklere bakan ucuna basis (taban) orta kısmına corpus (gövde) ve distal ucuna caput denir. C. Ossa Digitorum Manus (El Parmak Kemikleri) Phalanx adı verilen bu kemiklerden baş parmakta 2, diğerlerinde ise 3 er tane olmak üzere toplam 14 tanedirler. Parmak kemiklerinin kalın ve enli olan proksimal uçlarına basis (taban) orta kısmına corpus (gövde) ve distal ucuna caput denir. 25

26 MEMBRUM INFERIUS (ALT TARAF) Alt taraf (extremite) kemikleri Cingulum pelvicum Os coxae (2) Pars libera membri inferioris Os femoris (2) Os patellae (2) Os tibiae (2) Os fibulae (2) Ossa tarsi Os tali (2) Os calcanei (2) Os naviculare (2) Os cuboideum (2) Os cuneiforme mediale (2) Os cuneiforme intermediale (2) Os cuneiforme laterale (2) Ossa metatarsi (10) Phalanges (28) Toplam: 62 Os Coxae (Kalça Kemiği) os coxae os ilii os pubis os ischii Acetabulum facies lunata symphysis pubis 26

27 Os ilii: Os coxae nın üst parçasını oluşturur. Ala ossis ilii Crista ilica Spina iliaca anterior superior Facies glutea Fossa iliaca Corpus ossis ilii Facies auricularis (kulak kepçesi şeklinde yüzey) articulatio sacroiliaca Os pubis: Kalça kemiğinin alt ön tarafını oluşturur. Corpus Ramus superior ramus inferior symphysis pubis foramen obturatum (foramen obturatum bir zar ile kapalıdır) tuberculum pubicum (deri altında hissedilebilir) Os ischii: Os coxae nin arka alt kısmını oluşturur. Corpus ossis ischii Ramus ossis ischii Tuberculum ischiadicum Incisura ischiadica minor Spina ischiadica Incisura ischiadica major 27

28 Pelvis (Leğen Kemiği) Yanlarda iki adet os coxae Arkada os sacrum (sağrı kemiği) ve os coccygis (kuyruk sokumu kemiği) Kadında Pelvis Çapları a. İç Çaplar 1. Conjugata (diameter) anatomica: Promontorium ile symphysis pubica nın üst kenarı. 11,5-12 cm 2.Conjugata vera (diameter conjugata): Promontorium ile symphysis pubicanın arka yüzünün en kabarık yeri. 11cm. (9 cm.den küçük olursa doğum zorlaşır) 3. Conjugata (diameter) diagonalis: Promontorium ile symphysis pubica nın alt kenarı. 12,5-13cm 4. Diameter (conjugata) recta: Symphysis pubica nın alt kenarı ile oc coccyx in tepesi. 9,5-11,5 cm 5. Diameter transversa: Linea terminalis üzerinde, transversal olarak en uzak iki nokta arası. 13,5 cm 6. Diameter obliqua I-II: Linea terminalis üzerinde, bir tarafın art sacroiliaca sı ile karşı tarafın eminentia iliopubica sı arası. 12,5 cm b. Dış Çaplar 1. Diameter externa: 5. lumbal omurun proc. Spinosus u ile symphysis pubica nın ön yüzü arasında. 20 cm 2.Distantia spinarium (interspinosa): Sağ-sol iki spina iliaca anterior superior lar arasında. 24 cm 3. Distantia cristarium (intercristalis):iki taraf crista iliaca ların en yüksek noktaları arasında. 28 cm 4. Distantia trochanterium (intertrochanterica): Sağ-sol trochanter major lar arasındaki çap. 32 cm Femur (Uyluk Kemiği) İnsan vücudundaki en uzun kemiktir. Kişinin boy uzunluğunun yaklaşık ¼ i kadardır ve öne doğru kavislidir. Caput femoris (acetabulum ile eklemleşerek kalça eklemini meydana getirir) collum femoris trochanter major trochanter minor condylus lateralis ve medialis epicondylus medialis, epicondylus lateralis Alt ekstremitenin kanamaları uyluk bölgesine turnike konularak geçici olarak durdurulabilir. 28

29 Patella (Diz Kapağı Kemiği) Femur ile tibia nın birleştiği bölgenin ön tarafında tabanı yukarıda, tepesi ise aşağıda, üçgen şeklinde bir kemiktir. Arka tarafı eklem yüzeyi içermektedir. M. quadriceps femoris in kirişi içinde bulunur. Tibia (Kaval Kemiği) Üst kısmında condylus lateralis ve medialis bulunur. Üst ucun ön tarafında ki pütürüklü çıkıntıya tuberositas tibia denir. M. quadriceps femoris in (futbolcu kası) tendonu bu çıkıntıya tutunur. Tibia nın alt yüzünde facies articularis inferior bulunur. Alt ucun iç kenarındaki çıkıntı ise malleolus medialis tir. Fibula (Kamış Kemiği) Tibia nın arka-dış tarafında bulunur. Üst ucunda caput fibulae ve collum fibulae, alt ucunda ise malleolus lateralis adlı çıkıntı bulunur. 29

30 Ossa Tarsi (Ayak Bileği Kemikleri) Ayak bileği böl gesinde bulunan 7 tane küçük kemiktir. Proksimal ve distal olmak üzere iki sıra halindedirler. Proksimal sırada; arkada os calcaneus (topuk kemiği) ve üstte os talus bulunur. Distal sırada ise içten dışa doğru; os cuneiforme I (mediale), os cuneiforme II (intermedium), os cuneiforme III (laterale) ve os cuboideum bulunur. Bu iki sıra arasına ise os naviculare yerleşir. Ossa Metatarsi (Ayak Tarak Kemikleri) 5 adet kemiktir. Proximal ucuna basis (taban) orta kısmına corpus (gövde) ve distal ucuna caput (baş) denir. Ossa Digitorum Pedis (Ayak Parmak Kemikleri) Phalanx adı verilen bu kemikler, eldekine benzer şekilde baş parmakta 2, diğerlerinde ise 3 er tane olmak üzere toplam 14 tanedir. 30

31 COLUMNA VERTEBRALIS (OMURGA) 31

32 Columna vertebralis Presakral vertebralar Vertebrae cervicales (7) Atlas Axis 3. servikal vertebra 4. servikal vertebra 5. servikal vertebra 6. servikal vertebra 7. servikal vertebra Vertebrae thoracicae (12) Vertebrae lumbales (5) Sacrum (1) Coccyx (1) Toplam: 26 TİPİK BİR OMURUN ANATOMİK YAPISI corpus vertebrae foramen vertebrale Canalis vertebralis medulla spinalis(omurilik) arcus vertebrae processus spinosus, processus transversus 32

33 Discus intervertebralis Atlas Servikal vertebralar anulus fibrosus nucleus pulposus Nucleus pulposus Axis Torakal vertebralar Anulus fibrosus Lumbal vertebralar Discus intervertebralis Sacrum Coccyx Vertebrae Cervicales 7 tanedir. Processus transversus ları üzerinde foramen transversarium bulunur. 1. boyun omuru atlas adını alır ve corpus u bulunmaz. 2. boyun omuru axis dir. Corpus u öne doğru dens axis denilen bir çıkıntıya sahiptir. Yedinci boyun omuru ise çok belirgin olarak hissedildiğinden vertebrae prominens diye adlandırılır. 33

34 Vertebrae Thoracicae 12 adettir. Processus transversus ları üzerinde fovea costalis processi transversi denilen çukur alanlara kaburgaların tuberculum costae ları eklem yapar. Corpus un üst ve alt kısımlarında fovea costalis superior ve inferior isimli çukur alanlara ise kaburgaların baş kısımları eklem yapar. Göğüs omurlarının processus spinosus ları aşağıya doğru bakar. Vertebrae lumbales 5 tanedir Diğer bölgedeki omurlara göre nispeten daha büyük corpus a sahiptirler. Processus spinosus u kare şeklindedir. 34

35 Os sacrum ve os coccygis Os Sacrum: Yetişkinlerde 5 omurun birleşmesi ile meydana gelmiş yekpare bir kemiktir. Foramen vertebrale lerin birleşmesi ile canalis sacri oluşur. Sacrum un ön yüzü (facies pelvina) iç bükey, arka yüzü (facies dorsalis) ise dış bükeydir. Ön yüzde ve arka yüzde dörder tane olmak üzere foramina sacralia pelvina ve foramina sacralia dorsalia adlı delikler bulunur. Yan yüzleri üzerinde os ilii ile eklem oluşturan facies auricularis yer alır. Os Coccygis: 3-4 omurun birleşmesi ile meydana gelir. Yukarıda sacrum un alt ucu ile eklem yapar. Aşağıda ise serbest olarak sonlanır. THORAX (GÖĞÜS KAFESİ) 35

36 Thorax Sternum (1) Costae (24) Costa verae Costa spuriae Costa fluctuantes Toplam: 25 sternum Costa Costae (Kaburgalar) Her bir yarımda 12 tane olmak üzere toplam 24 kaburga Caput costae ve tuberculum costae adlı çıkıntıları vardır. Caput un lateralindeki boyun collum costae dır. Öne doğru angulus costae denen bir açı yaparak döner. Açıdan önde kalan kısmı corpus costae dir. Kaburgaların alt yüzlerinde sulcus costae denen oluk yer alır. Burada v., a. ve n. intercostalis ler seyreder. İlk 7 kaburga costae verae, (gerçek kaburgalar), kaburgalar 7. nin kıkırdağına tutunan kıkırdakları vasıtasıyla bağlanır. costae spuriae (yalancı kaburgalar). 11 ve 12. kaburgalar ise göğüs kemiğine bağlanmaz ve karın yan tarafında kaslar arasında serbest olarak yüzerler. Costae fluctuantes (Yüzücü kaburgalar). 36

37 Bölümleri Sternum (Göğüs Kemiği) 1. Manubrium sterni 2. Corpus sterni 3. Processus xiphoideus (kıkırdak) Manubrium ve corpus sterni, symphysis manubriosternalis denen eklemle birbirine bağlanırlar. Burada meydana gelen açının adı angulus sterni dir. Bu açının yan taraflarına 2. kaburgalar tutunur. Sternum un yanlarında kaburgaların tutunmasına yarayan çentiklere incisura costalis denilir. Manubrium sterni üzerinde üs dışyandaki çentiklere ise incisura clavicularis denilir ve buraya clavicula tutunur. Göğüs kafesi, arkadan 12 tane göğüs omuru, yanlardan 12 çift kaburga ve önden de sternum oluşturur. Göğüs kafesi içerisinde akciğerler, kalp ve büyük damarlar bulunur. CRANIUM (KAFATASI) 37

38 Kafa kemikleri Visserocranium Os maxillae (2) Os zygomaticum (2) Os nasale (2) Os vomer (1) Concha nasi inferior (2) Os lacrimale (2) Os mandibulae (1) Os hyoideum (1) Os palatinum (2) Malleus (2) Incus (2) Stapes (2) Neurocranium Os frontale (1) Os occipitale (1) Os sphenoidale (1) Os parietale (2) Os temporale (2) Os ethmoidale (1) Toplam: 21 Toplam: 8 Toplam: 29 Splanchocranium Kemikleri (Yüz kemikleri) a) Maxilla (üst çene kemiği): Çift kemiktir. İçinde sinus maxillaris bulunur. b) Os zygomaticum (elmacık kemiği): Orbitanın alt-dış bölümünde yer alır. c) Os lacrimale (gözyaşı kemiği): Çifttir. Orbitanın içyan duvarında yer alan ince bir kemiktir. d) Os nasale (burun kemiği): Maxilla nın proc. frontalis leri arasında yer alır. Çift kemiklerdendir. e) Os palatinum (damak kemiği): Maxilla lar ve sfenoid kemiğin pterigoid çıkıntıları arasında yer alan L şeklinde bir kemiktir. f) Concha nasalis inferior: Alt konkanın oluşumunu sağlar. Burun boşluğunu dışyan duvarında yer alır. g) Mandibula (altçene kemiği): Yüz kemiklerinin en büyüğü ve en sağlamıdır. Baş iskeletinin tek hareketli kemiğidir (Kulak kemikçikleri ve dil kemiği hariç). Corpus ve ramus mandibulae bölümlerinden oluşur. Bu bölümler arasındaki açıya angulus mandibulae denir. h) Os hyoideum (dil kemiği): Gırtlağın üst kısmında, dil kökünün aşağısında yer alan U şeklinde bir kemiktir. Os nasale Concha nasi inferior Os lacrimale Os zygomaticum Os maxillae Os mandibulae Os nasale Concha nasi inferior Os vomer Os maxillae Os palatinum 38

39 OSSICULA AUDITORIA Neurocranium Kemikleri a) Os frontale (alın kemiği): Skuamoz, orbital ve nazal bölümleri vardır. Squama frontalis i pars orbitalis ten margo supraorbitalis ayırır. Squama frontaliste tuber frontale ve onun aşağısında kaş çıkıntıları (arcus superciliaris) bulunur. Kaş çıkıntıları arasında kalan düz alana glabella denir. Squama frontalis te sinus frontalis yer alır. b) Os parietale (çeper kemik): Neurocranium un yan duvarları ve tavanının büyük kısmını oluşturan bir çift kemiktir. Dış yüzünde tuber parietale bulunur. Frontalkemikle sutura coronalis, oksipital kemikle sutura lamdoidea aracılığıyla birleşir. c) Os occipitale (ardkafa kemiği): Kafatasının arka bölümünü olşturan tek kemiktir. Tabanında for. magnum bulunur. 4 bölümden oluşur: Pars basilaris, 2 pars lateralis ve squama occipitalis. For. Magnum un yanlarında condylus occipitalis ler bulunur. Squama occipitalis in dış yüzünün ortasında protuberentia occipitalis externa adındaki çıkıntı bulunur. Os frontale Os temporale Os sphenoidale Os parietale Os occipitale 39

40 d) Os temporale (şakak kemiği): İçinde işitme ve denge organını taşır. 4 bölüme ayrılır: Pars squamosa, pars tympanica, pars mastoidea ve pars petrosa. Pars squamosa da bulunan proc. zygomaticus yanak kemiği ile birleşerek arcus zygomaticus u oluşturur. Pars tympanica porus acusticus externus u çevreler. Pars petrosa içinde işitme ve denge ile ilgili yapılar bulunur. Alt yüzünden aşağıya-öne doğru proc. styloideus uzanır. Proc. styloideus un arkasında, canalis facialis in deliği for. stylomastoideum bulunur. Arka yüzün ortasında porus acusticus internus (iç işitme deliği) yer alır. Pars petrosa içinde işitme kemikçiklerinin (malleus, incus, stapes-mis) yer aldığı cavitas tympani bulunur. Ayrıca pars petrosa içinde n. facialis in geçtiği canalis facialis ve a. carotis interna nın geçtiği canalis caroticus yer alır. Os parietale Os frontale Os temporale Os Os ethmoidale sphenoidale Os occipitale e) Os sphenoidale (kamamsı kemik): Corpus bölümünde sinus sphenoidalis bulunur. Corpus un üst yüzünde bulunan tuberculum sellae, dorsum sellae, fossa hypophysialis vb. bir Türk eyerini andırdığı için sella turcica olarak adlandırılır. f) Os ethmoidale (kalbur kemik): Basis cranii nin tabanında yer alır. 4 bölüme ayrılarak incelenir: Lamina cribrosa delikli bir levha tarzındaki horizontal bölümüdür. Buradaki deliklerden koku sinirleri geçer. Lamina perpendicularis burun bölmesinin oluşumuna katılır. Lamina cribrosa nıniki yanına bağlanmış yan kitleler labyrinthus ethmoidalis tir. İçinde cellulae ethmoidales bulunur. Burnun üst ve orta konkaları etmoidal labirentlere aittir. Os ethmoidale Os sphenoidale EKLEMLER (ARTICULATIONES) Fonksiyonel olarak eklemler hareket şekillerine göre oynamaz, yarı oynar ve oynar eklemler olarak üç kısma ayrılırlar. Eklem Türleri: 1. Oynamaz Eklemler (Articulationes Fibrosae): Eklemleşen kemikler fibröz doku ile birbirine sıkıca bağlanmıştır. Şu alt gruplardan meydana gelir: a. Sutura b. Gomphosis c. Syndesmosis 40

41 a. SUTURA Yalnız kafatasında görülen eklemlerdir. Sutura serrata Sutura denticulata Sutura squamosa Sutura lambdoidea Sutura plana Yenidoğan bebeklerde henüz kafatasını oluşturan kemikler tam temas halinde olmadığından, kemikler arasında fibröz bağlarla örtülmüş yumuşak alanlar kolaylıkla hissedilebilir. Bıngıldak (Fonticulus) Schindylesis Özel bir sutura tipidir İbik şeklinde bir kabartının kendisine uyan bir oyuk içine girmesi ile oluşur Rostrum sphenoidale Vomer 41

42 b. Ghomphosis Art.dentoalveolaris c. Syndesmosis Bu fibröz eklem tipinde kemikler birbirlerine fibröz ligamentler veya membranlar aracılığıyla bağlanmışlardır. Kemikler arasındaki geniş aralığı zarsı bir yapı doldurur. Art. (syndesmosis) radioulnaris Membrana interossea antebrachii 2. Yarı Oynar Eklemler (Articulationes Cartilagineae): Bu tür eklemlerde eklemleşen kemiklerin arasında hyalin ya da fibröz kıkırdaktan yapılı bir doku bulunur. a. Synchondrosis: Eklemleşen kemikler arasında hyalin kıkırdak bulunur. Sonradan kemikleşir Ör. Epifiz kıkırdağı, Y kıkırdağı Membrana interossea cruris Art. (syndesmosis) tibiofibularis b. Symphysis: Eklemleşen kemiklerin arasında fibrokartilaginöz bir eklem diski bulunur. Ör. Symphysis pubis ve symphysis intervertebralis Kemikleşmez 42

43 a. Synchondrosis Doğumdan sonra kemikleşir Epifiz ve metafiz arasındaki epifiz kıkırdağı veya os coxae deki Y kıkırdağı bu eklem tipine örnek verilebilir. Bu eklemler tamamen kemikleşir b. Symphysis Eklem yüzleri arasında fibrokartilaginöz bir diskus vardır. kemikler fibröz doku ve-veya fibröz kıkırdak aracılığıyla birbirine kuvvetli bir şekilde bağlanmışlardır Bu eklem tipi için en tipik örnek discus intervertebralis'ler aracılığıyla birbirine bağlanmış olan columna vertebralis'tir. Os pubis arasında bulunan symphysis pubis Epifiz kıkırdağı Y kıkırdağı Symphysis pubis Art. intervertebralis 3. Oynar Eklemler (Articulationes Synoviales) Vücuttaki eklemlerin büyük bir bölümü bu tiptedir Fonksiyonel olarak en önemli olan tam hareketli eklemlerdir symphysis pubis Discus intervertebralis 43

44 SYNOVIAL EKLEMLER Facies articularis (eklem yüzleri): Çoğunlukla 2-5 mm kalınlığında hyalin kıkırdak ile kaplıdır Temel özellikleri Facies articularis Cartilago articularis Capsula articularis Cavum articulare Ligamentler Discus articularis Meniscus Labrum articulare Discus articularis içeren bazı eklemlerde fibröz kıkırdak ile kaplıdır Art. temporomandibularis Art. sternoclavicularis Art. acromioclavicularis Cartilago articularis eklem yüzünün her yerinde eşit kalınlıkta değildir Daha fazla kuvvete maruz olan yerlerde daha kalındır Hareket sırasında kemik uçlarının birbiri üzerinden kaymasına olanak sağlar 44

45 Meniscus : fibrokartilaginöz yapıda yarımay şeklinde oluşumlar. Labrum articulare: Fibröz bağ dokusundan yapılmış halka şeklinde oluşumlar. Capsula articularis : Yapı ve fonksiyon bakımından birbirinden farklı iki tabakadan oluşur. Membrana fibrosa: Fibröz bağ dokusundan yapılmıştır. Eklemi dış etkilerden korur, periost ile devam eder Membrana synovialis: Membrana fibrosanın iç yüzünü örter ve fibrosaya gevşek bağ dokusu ile tutunur. Synovia denilen bir sıvı salgılar. Synovia: Rengi ve miktarı eklemler arasında farklılık gösterir. Yumurta akı gibi içinde birkaç hücre, yağ taneleri, plika synovialis ten kopmuş bazı küçük partiküller bulunur. 45

46 Cavum articulare Eklem yüzleri arasındaki potansiyel boşluk.bu boşlukta negatif basınç bulunur. Synovial eklemler eklem yüzünün şekline ve eklemin eksensel hareket olanaklarına göre; * Ginglymus (art. trochlearis) * Art. trochoidea * Art.bicondylaris * Art. ellipsoidea (art. condylaris) * Art. sellaris * Art. spheroidea * Art. plana Ginglymus (Art.trochlearis) Art. trochoidea Eklem yüzlerinden birisi konveks makara şeklinde diğeri ise bu konveks eklem yüzünü içine alacak şekilde konkavdır. Örnek: *Art. humeroulnaris Konkav eklem yüzü osteofibröz halka konveks eklem yüzü ise silindir şeklindedir *Art. radio-ulnaris proximalis 46

47 Art. bicondylaris Art.ellipsoidea (Art.condylaris) Konveks olan eklem yüzü iki kondil şeklinde Diğer eklem yüzü ise konkavdır. *Art.genu Oval biçimde konveks bir eklem yüzü elipsoid şeklindeki konkav bir eklem yüzü üzerine oturur. *Art. radiocarpalis Eklem yüzleri karşılıklı konveks ve konkavdır. *Art. carpometacarpea pollicis Art.sellaris Eklem yüzlerinden birisi küre şeklinde konveks diğeri onu içine alacak şekilde konkavdır *Art. coxae Art. spheroidea 47

48 Art plana Ligamentler : Eklemi meydana getiren kemikleri birbirine bağlayan oluşumlardır. Dış (ekstrinsik) bağlar; Eklem kapsülünün dışında bulunur,bir kemikten diğerine uzanır. Eklem kapsülü de bir dış bağdır Eklem yüzleri oldukça düzdür * Vertebraların Proc. articularisleri arasında İç (intrinsik) bağlar; Eklem boşluğu içerisinde bulunur eklem yüzleri arasında uzanır. Art. zygapophysialis Ekleme katılan kemik sayısına göre eklemler 2 gruba ayrılır 1. Articulatio simplex: Sadece iki kemikten meydana gelen eklemlerdir. Ör: Art. interphalangea prox. 1 BÖLGELERE GÖRE EKLEMLER Scapula I. Üst Ekstremite Eklemleri A) Omuz Kavşağı Eklemleri 1. Articulatio Sternoclavicularis: Clavicula sternum 2.Articulatio composita: İkiden fazla kemikten meydana gelen eklemlerdir. Ör: Art. cubiti 2 Plana tipinde bir eklemdir. Üst ekstremiteyi gövdeye bağlayan tek eklemdir. 1 Articulatio simplex 2. Articulatio Acromioclaviculare: Plana tipi bir eklemdir. Articulatio composita

49 B) Üst Ekstremitenin Serbest Kısımlarının Eklemleri 1. Articulatio Humeri (Omuz Eklemi) 2. Articulatio Cubiti (Dirsek eklemi) Art. humeroulnaris, Art. humeroradialis ve Art. radioulnaris proximalis adlarını alırlar. Caput humeri ile scapula nın cavitas glenoidalis i arasında oluşan sferoid türde bir eklemdir. Cavitas glenoidalis te labrum glenoidale bulunur. Eklem kapsülünün kalınlaşması ile oluşmuş önde lig. coracohumerale, arkada ise lig. glenohumerale adlı bağlar ile eklem bütünlüğü desteklenir. Bağlara ilave olarak rotator cuff grubu kaslar olarak da adlandırılan m. supraspinatus, m. infraspinatus, m. subscapularis ve m. teres minor eklemi üst ön ve arka taraftan desteklerler. Eklem alt yüzden zayıf kaldığından çıkıklar genelde bu yöne olur. Art. humeroulnaris, ginglymus tipte bir eklemdir. Art. radioulnaris proximalis ise trochoid tipte bir eklemdir. Art. humeroradialis, eklem yüzeylerinin şekline göre sferoid olsa da hareketlerini ulna ya bağımlı yapmak zorunda olduğundan hareket şekline göre trochoid tipi eklem olarak sınıflandırılır. Genel olarak eklem fonksiyonel açıdan ginglymus tiptedir ve sadece fleksiyonekstensiyon hareketine olanak verir. 3. Articulatio Radioulnaris Distalis Radius ve ulna nın alt uçları arasında meydana gelen trochoid tipte bir eklemdir. 4. Articulatio Radiocarpalis (El bileği eklemi) Radius un alt yüzündeki facies articularis carpea ile el bileği kemiklerinden os scaphoideum, os lunatum ve os triquetrum arasında meydana gelen condyloid bir eklemdir. 5. Eldeki Eklemler Art. intercarpalis Art. Carpometacarpalis Art. Metacarpophalangealis Art. interphalangealis II. Alt Ekstremite Eklemleri A) Leğen Kavşağı Eklemleri 1. Articulatio Sacroiliaca Os sacrum un facies auricularis i ile os ilium un facies auricularis i arasında meydana gelmiş plana tipinde bir eklemdir. Çok az oynar (Amphiarthrosis). Ancak gebeliğin son dönemlerinde salgılanan hormonların etkisiyle bir miktar hareket yeteneği kazanır. 2. Symphysis Pubica İki os pubis arasında meydana gelen symphysis tarzında bir eklemdir. Eklem yüzeyleri arasında yassı bir kıkırdak disk bulunur. Bu eklem de doğum öncesinde bir miktar hareket yeteneği kazanır. Symphysis pubis 49

50 B) Alt Ekstremitenin Serbest Kısımlarının Eklemleri 1. Articulatio Coxae (Kalça Eklemi) Acetabulum ile caput femoris arasında meydana gelen sferoid türde bir eklemdir. Acetabulum da labrum acetabulare denilen kıkırdak bir halka bu çukuru derinleştirir. Eklemin içerisinde caput femoris ile acetabulum arasında lig. capitis femoris adında bir diğer bağ da bulunmaktadır. 2. Articulatio Genus (Diz Eklemi) Ginglymus tipinde olan bu eklemdir. Femur un alt ucundaki condilleri, tibia nın üst ucundaki kondilleri ve patella oluşturur. Meniscus lateralis ve meniscus medialis bulunur. Eklemin ön yüzünde bulun patella, m. quadriceps femoris in insersiyo tendonu tarfından sarılır.. Eklem içerisinde lig. cruciatum anterior ve lig. cruciatum posterior olmak üzere iki çapraz bağ vardır. Öndeki aşırı ekstensiyonda, arkadaki ise aşırı fleksiyonda gerilir. Eklem içerisinde bulunan meniscus lardan içte olanı lig. collaterale tibiale ye sıkıca tutunduğundan özellikle diz ekleminin abduksiyona zorlanması durumunda yırtılabilir. 3. Articulatio Tibiofibularis Proximalis ve Distalis Tibia ve fibula nın proksimal ve distal uçları arasında oluşmuş syndesmosis türünde eklemlerdir. 4. Articulatio Talocruralis Tibia ve fibula nın alt ucu ile ayak bileği kemiklerinden talus arasında meydana gelen ginglymus tipi bir eklemdir. 5. Ayak Eklemleri Art. intertarsalis Art. tarsometatarsalis Art. Metatarsophalangealis Art. interphalangealis adında eklemler vardır. III. Baş, Boyun ve Gövde Eklemleri 1. Articulatio Temporomandibularis (Çene Eklemi) Mandibulae nın caput u ile os temporale üzerindeki tuberculum articulare arasında meydana gelen bikondiler bir eklemdir. 2. Articulationes Intervertebrales Omurlar arasında meydana gelen eklemlerdir. Corpuslar arasında discus intervertebralis adında kıkırdak yapılar bulunur. Eklem diskinin ortasındaki nucleus pulposus bazen anulus fibrosus tan dışarıya sızabilir ki buna hernia discalis ya da disk fıtkı denir. Omur kemerleri ve omur eklem çıkıntıları Nucleus fibrosus arasında oluşan eklemlere de sırasıyla syndesmosis columna vertebralis ve articulatio zygapophysialis adları verilir. Art. temporomandibularis Anulus fibrosus Discus intervertebralis 50

51 Eklem hareketleri Fleksiyon - Extensiyon Adduksiyon - Abduksiyon Sirkumduksiyon Rotasyon Fleksiyon Extensiyon: Transvers eksen etrafında yapılır. Fleksiyon:İki kemik arasındaki açı küçülür. Extensiyon:İki kemik arasındaki açı büyür. Fleksiyon Extensiyon 51

52 Abduksiyon Adduksiyon: Sagital eksen etrafında yapılır. Abduksiyon :Sagital eksen etrafında gövdeden uzaklaşma Adduksiyon : Sagital eksen etrafında gövdeye yaklaşmadır. abduksiyon extansiyon oppozisyon radial abduksiyon ulnar abduksiyon radial adduksiyon ulnar adduksiyon adduksiyon fleksiyon repozisyon 52

53 Sirkumdiksiyon: Fleksiyon,ekstensiyon,adduksiyon,abduksiyon hareketlerinin kombinasyonu ile meydana gelen bir harekettir. plantar fleksiyon eversiyon dorsofleksiyon inversiyon KASLAR Hareket sisteminin aktif elemanları kaslardır. Kaslar mikroskobik şekilleri ve fonksiyonlarına göre; Düz kas Çizgili kas Kalp kası olmak üzere üç gruba ayrılırlar. Düz kaslar iç organlarımızda bulunur ve otonom sinir sistemi tarafından kontrol edilir. İstemsiz kasılma yaparlar. Çizgili kaslar iskelet kaslarıdır ve istemli olarak kasılırlar. Kalp kası ise görünüş olarak çizgili fakat istemsiz çalışan bir kas çeşididir. 53

54 İnsan vücudunda yaklaşık 600 ayrı iskelet kası bulunmaktadır. Kasların orta kısmı kas gövdesi (venter) Kemiklere bağlayan kiriş ; tendon (uzun kaslarda) aponeurosis (yassı kaslarda) En az hareketli olan kısmı origo En fazla hareketli kısmı ise insertio Sinirin kasa girdiği yer motor nokta Motor nokta kasların elektrikle uyarımı ve EMG de önem taşır. Kaslar; mekik, silindirik, kare şeklinde yada kaz teleği gibi değişik şekil ve görünüşlerde olabilirler. İsimlendirmelerde kasın şekli, yerleşimi ya da fonksiyonu gibi bir ya da birkaç özelliği kullanılmaktadır. M. unipennatus * M. flexor pollicus longus M.triangularis * M. trapezius 54

55 M. bipennatus * M. rectus femoris M.orbicularis * M. orbicularis oris veya oculi M.sphincter * M. sphincter ani externi M.cruciatus * M. masseter 55

56 M. spiralis M. latissimus dorsi M.digastricus M.digastricus Bir eklem üzerinde herhangi bir hareketi (örneğin fleksiyon) yaptıran esas kasa prime mover denilir. Bir kasın yaptırdığı hareketin tersini yaptıran kasa ise antagonist kas denir. Aynı hareketi yaptıran kaslar birbirinin sinerjistidirler. Bazı kaslar eklemleri tespit ederler ki bunlara da fiksatör kaslar denilir. Epimysium: Kasların her birini saran bağ dokusu tabakasıdır. Bu bağ dokusu tabakası kasların dış fascia sıdır. Perimysium: Kas içindeki kas lifi demetlerini saran bağ dokusudur. Endomysium : Her bir kas lifini ayrı ayrı sarıp kuşatan bağ dokusuna ise endomysium denir. 56

57 I. BAŞ VE BOYUN KASLARI A. Baş Bölgesi Mm. Faciales (mimik kasları) Bir uçları ile kafatası ve yüz kemiklerine tutunurlarken diğer uçları ile deriye tutunurlar. M. occipitofrontalis: Occipital, Frontal Galea aponeurotica B. Yüz Kasları Göz Etrafındakiler: 1. M. orbicularis oculi: Göz kapaklarını kapatır. 2. M. corrugator supercilii: Kaşı çatan kastır. 3. M. depressor supercilii: Kaşları aşağı indirir. Burun Etrafındakiler: 1. M. nasalis: burun kökünde bulunur ve burun kanatlarını hareket ettirir. 2. M. levator labii superior alaeque nasi: Dudakların, burun kanatlarının ve yanakların derisini hareket ettirir. 3. M. procerus: Alın ve kaş derisini aşağıya çeker. Ağız Etrafındakiler: 1. M. orbicularis oris: Dudakları kapatır. 2. M. levator labii superior: Üst dudağı yukarı kaldırır. 3. M. levator anguli oris: Dudakların birleşme kenarlarını kaldırır. 4. M. depressor labii inferioris: Alt dudağı aşağı çeker. 5. M. depressor anguli oris: Dudakların birleşme kenarlarını aşağı çeker. 6. M. risorius: Gülümseme kasıdır. Ağız açısını yana çeker 7. M. buccinator: Ağız boşluğunu daraltır. Havayı dışarı üflerken ve çiğnemede fonksiyonu vardır. 8. M. zygomaticus major et minor: Ağız köşesindeki deriyi hareket ettirir. Boyun Etrafındakiler 1. M. platysma: Boyun bölgesindeki yüzeysel kastır. Yüz kaslarının tamamı n. facialis denilen 7. çift beyin siniri tarafından uyarılır. Bu kaslara ilave olarak derin planda çiğneme kasları adı verilen; m. temporalis, m. masseter, m. pterygoideus medialis ve m. pterygoideus lateralis olmak üzere dört kas bulunur. Bunların tamamı n. mandibularis tarafından uyarılırlar. 2. M. sternocleidomastoideus: Sternum ve clavicula dan başlayıp proc. mastoideus a uzanır. N. accessorius tarafından uyarılır. 57

58 Orta Planda Yer Alan Boyun Kasları Suprahyoid kaslar: Bu kaslar hyoid kemiği dolayısıyla larynx i yukarı kaldırırlar ya da alt çeneyi aşağı çekerler. 1. M. digastricus: İki karnı bulunan bir kastır. Venter posterior adlı karnı arkada processus styloideus a, venter anterior ise önde mandibula nın arka yüzüne tutunur. Ortadaki tendon yapısındaki ara kısım bağ dokusundan bir kanca ile os hyoideum a bağlanır. Bu kasın arka karnı n. facialis, ön karnı ise n. mandibularis tarafından uyarılır. Çeneyi açar ya da larynx i ve dil kökünü yukarı kaldırır. 2. M. stylohyoideus: Processus styloideus tan başlar, os hyoideum a tutunur. N. facialis tarafından uyarılır ve os hyoideum u arka yukarıya çeker. 3. M. mylohyoideus: Corpus mandibulae nin iç yüzüne çepeçevre tutunarak başlar, ortada karşı tarafınki ile birleşir. Arkada os hyoideum a tutunur. N. mandibularis tarafından uyarılır. Ağız tabanını yükseltir, os hyoideum u öne ve yukarıya çeker. 4. M. geniohyoideus: M. mylohyoideus un üstünde, mandibula ve os hyoideum arasında uzanan bir kastır. N. mandibularis uyarır. Hyoid kemiği öne çeker. 58

59 Infrahyoid Kaslar: Hyoid kemiğin altında bulunan kaslardır. Bu kaslar hyoid kemiği ve larynx i aşağıya çekerler. Tamamı ansa cervicalis adı verilen bir sinir kangalı tarafından uyarılırlar. 1. M. sternohyoideus: Sternum dan başlayıp os hyoideum un yanlarına tutunur. 2. M. sternothyroideus: Sternum dan başlayıp larynx ın en büyük kıkırdağı olan cartilago thyroidea nın dış yüzüne tutunur. 3. M. thyrohyoideus: Cartilago thyroidea nın dış yüzünden başlayıp os hyoideum un dış yüzüne uzanır. 4. M. omohyoideus: İki karını bulunmaktadır. Venter inferior u spacula nın üst kenarına tutunur. Venter superior u ise hyoid kemiğe tutunur. Arada kalan bağ dokusundan tendonları bir fibröz doku kitlesi ile clavicula ya bağlanır. Bildirilen bu kaslara ilave olarak derin planda ve suboccipital bölgede de kaslar bulunmaktadır. II. GÖVDE KASLARI A. Yüzeyel Sırt Kasları 1. M. trapezius: N. accessorius tarafından uyarılan bu kas skapulayı yukarı, aşağı ve iç yana hareket ettirir. Baş ve boyunu karşı tarafa çevirir, aynı tarafa büker. 2. M. latissimus dorsi: Sırtın en geniş kasıdır. Kaburga ve omurlardan humerus un iç yüzüne uzanır. Kola ekstensiyon, iç rotasyon ve adduksiyon yaptırır. Halter, kürek çekme ve barfiks gibi sporlarda aktiftir. 3. M. levator scapulae, m. rhomboideus major ve m. rhomboideus minor: Bu kaslar yukarıda anlatılan iki kasın derininde bulunurlar. Omurga ile scapula nın iç kenarı arasında uzanan bu kasların siniri n. dorsalis scapulae dir. Skapula yı yukarı ve iç yana hareket ettirirler B. Derin Sırt Kasları Gövdenin dik tutulması, ekstensiyonu, yanlara fleksiyonu ve rotasyonunu sağlarlar. Spinal sinirlerin arka dalları tarafından uyarılırlar. C. Göğüs Kasları Üst Eksterimiteyle İlgili Kaslar: 1.M. pectoralis major: Göğüs kabarıklığını yapar. Kaburgalar, clavicula ve sternum dan başlar, humerus ta crista tuberculi majoris e tutunur. Kola adduksiyon, iç rotasyon ve fleksiyon yaptırır. Tırmanma ve barfiks hareketlerinde çalışır. 2. M. pectoralis minor: Bir önceki kasın hemen Altında bulunan küçük bir kastır kaburgalar ile processus coracoideus arasında uzanır. Omuzu aşağı çeker 3. M. serratus anterior: Kaburgalardan başlayıp scapula nın altından geçerek onun iç kenarına boydan boya yapışır. N. thoracicus longus tarafından uyarılır. Kolu omuz seviyesinden yukarı kaldırırken skapula nın alt açısını dışarı çeker. 59

60 Göğüs Esas Kasları 1. Mm. intercostales externi: Kaburgalar arasını dolduran kaslardan dıştakidir. İnspirasyon yani soluk almayı sağlar. 2. Mm. intercostales interni: Bir önceki kasın daha derininde yerleşmiş olan kaburgalar arası kastır. Ekspirasyon yani soluk vermeye yarar. 3. Mm. intercostalis intimi: En içteki kastır. Mm. intercostales interni ye benzer. İki kas arasında a., v., n. intercostalis ler seyreder. 4. Diaphragma: Göğüs kafesi ile karın boşluğunu birbirinden ayıran kas ve zar yapısında bir oluşumdur. Pars muscularis centrum tendineum N. phrenicus tarafından uyarılır. Diaphragma üzerinde üç büyük delik bulunur. Foramen venae cavae; 8. göğüs omuru hizasında ve sağda yerleşmiş bir deliktir. Buradan v. cavae inferior karın boşluğundan göğüs boşluğuna geçer. Hiatus oesophageus, ortalarda ve 10. göğüs omuru hizasındadır. Bu açıklıktan oesophagus ve beraberindeki n. vagus lar göğüs kafesinden karın boşluğuna ulaşırlar. Hiatus aorticus en arkada 12. göğüs omurunun ön tarafında yer alan açıklıktır. Bu delikten ise aorta karın boşluğuna, ductus thoracicus ise göğüs boşluğuna geçer. D. Karın Kasları 1. M. obliquus externus abdominis: kaburgaların dış yüzlerinden başlar. Crista iliaca ya ve tuberculum pubicum a tutunur. Orta hatta; processus xyphoideus ile symphisis pubis arasında uzanan linea alba adında bağ dokusu yapısı aracılığıyla karşı tarafın kası ile birleşir. Tuberculum pubicum ile crista iliaca arasında kalan kısmı aponeuros yapısındadır. Bu iki nokta arasında kalan lifler birbirleri üzerinde kıvrılarak lig. inguinale yi (kasık bağı) meydana getirirler. Kasık bağının tuberculum pubicum a tutunan ucunda tabanı aşağıda, tepesi yukarıda üçgen şeklinde bir açıklık vardır. Anulus inguinalis superficialis denen bu açıklığın arkaya devamı olan kanal, canalis inguinalis adını alır. 2. M. obliquus internus abdominis: Bir önceki kasın derininde bulunur. Crista iliaca, fascia thoracolumbalis ve lig. inguinale den başlar. Lifleri yukarı ve öne seyreder. Alt üç kaburgaya, tuberculum pubicum a ve linea alba ya tutunur. Bu kastan ayrılan bazı lifler m. cremaster adıyla funiculus spermaticus un yapısına karışır. 3. M. transversus abdominis: Karın kaslarından en içte olanıdır. Alt altı kaburganın iç yüzleri, fascia thoracolumbalis, crista iliaca ve lig. inguinale den başlar. Lifleri horizontal seyreder ve orta hatta linea alba da sonlanırlar. 4. M. rectus abdominis: Karın ön duvarını oluşturan bu kas vagina musculi recti abdominis adı verilen bir kılıf içerisindedir. Median hattın her iki yanında aşağıda pelvis üzerindeki tuberculum pubicum a, yukarıda 5-7. kaburgalar ve processus xiphoideus a tutunur. M. rectus abdominis, gövdeyi öne eğer yani fleksiyon yaptırır. Tamamı birden karın içeriğinin dışarıya çıkarılmasında görev alırlar. Bu kaslara ilave olarak karın ön duvarında m. pyramidalis, arka duvarında ise m. quadratus lumborum ve m. psoas major adında kaslar bulunur. 60

61 Canalis Inguinalis: Kasık bölgesinde, lig. inguinale ye paralel, onun 1-2 cm üzerinde Erkeklerde 5-6 cm Kadınlarda ise 2-3 cm uzunluğunda, Yüzeyelde annulus inguinalis superficialis Derinde annulus inguinalis profundus İçerisinden erkeklerde funiculus spermaticus, kadınlarda ise lig. teres uteri geçer. Bazen karın içerisindeki yapılar girebilir. Bu durum kasık fıtığı (inguinal herni) olarak bilinir. III. ÜST TARAF KASLARI A. Omuz Kavşağı Kasları M. deltoideus: Clavicula, acromion ve spina scapulae dan başlar, humerus teki tuberositas deltoidea ya tutunarak sonlanır. Omuzdan kas içi enjeksiyon yapılmasında kullanılır. N. axillaris tarafından uyarılır ve omuz eklemine abduksiyon, adduksiyon, iç rotasyon, dış rotasyon, fleksiyon ve ekstensiyon yaptırır. B. Skapula Kasları 1. M. supraspinatus: Fossa supraspinata ile humerus un proksimal ucu arasında bulunur. Kolun ilk 15 derecelik abduksiyonunun yaptırır. 2. M. infraspinatus: Fossa infraspinata ile humerus un proksimal ucu arasında bulunur. Kola dış rotasyon yaptırır. 3. M. teres minor: Skapulanın dış kenarı ile humerus un proksimal ucu arasında bulunur. Kola dış rotasyon yaptırır. 4. M. teres major: Skapulanın dış kenarı ile humerus un proksimal ucu arasında ve bir öncekinin biraz altında bulunur. Kola adduksiyon dış rotasyon yaptırır. 5. M. subscapularis: Scapula nın ön yüzündeki fossa subscapularis ile humerus un tepesi arasında uzanır. Kola adduksiyon iç rotasyon yaptırır Bu kasların tamamı omuz eklemini hareket ettirirler. İlave olarak m. supraspinatus, m. infraspinatus, m. subscapularis ve m. teres minor omuz eklemini üst, ön ve arka taraftan kelepçe gibi sararlar. Bu dört kas omuz eklemini desteklediklerinden rotator cuff kasları olarak adlandırılır. C. Kol Kasları 1. M. biceps brachii: Pazı kasıdır. Caput longum u tuberculum supraglenoidale den caput breve si, proc. coracoideus tan başlar. Tuberositas radii ye tutunur. Bu kas kola ve ön kola fleksiyon yaptırır. Ayrıca ön kolun en güçlü supinatorudur. 2. M. coracobrachialis: Scapula nın proc. coracoideus undan başlar, humerus un medial yüzüne tutunur. Kola fleksiyon ve adduksiyon yaptırır. 3. M. brachialis: Pazı kasının derinindedir. Humerus un ön yüzünden başlar, ulna nın proc. coronoideus unda sonlanır. Ön kola fleksiyon yaptırır. Bildirdiğimiz bu üç kas kolun ön yüz kasları olarak da adlandırılırlar. N. musculocutaneous adındaki ortak bir sinir tarafından uyarılırlar. 4. M. triceps brachii: Ön kolun arka yüzündeki tek kastır. Caput longum; tuberculum ingraglenoidale den, caput lateralis ve caput medialis ise humerus un arka yüzünden başlar. Tendonları, olecranon a tutunurak sona erer. N. radialis in uyardığı bu kas kola ve ön kola ekstensiyon yaptırır. 61

62 D. Ön Kol Kasları Ön Kolun Ön Yüz Kasları Yüzeyel Grup Kaslar Bunların tamamı humerus un epicondylus lateralis inden başlarlar. 1. M. pronator teres: Humerus ve ulna dan başlar, radius un dış yüzüne tutunur. Ön kola pronasyon yaptırır. 2. M. palmaris longus: El bileğine fleksiyon yaptırır. Bazı bireylerde bulunmayabilir. 3. M. flexor carpi radialis: 2. ve 3. metacarpus ların tabanlarına ön yüzden tutunur. El bileği fleksor ve abductorudur. 4. M. flexor carpi ulnaris: 5. Metacarpus un tabanına ön yüzden tutunur. El bileği fleksor ve adduktorudur. 5. M. flexor digitorum superficialis: Başparmak haricindeki parmaklara giden yüzeyel bükücü kastır parmakların phalanx medialarının yan yüzlerine tutunarak sonlanır. Orta Grup Kaslar M. flexor digitorum profundus: Başparmak haricindeki parmaklara giden derin bükücü kastır. Ulna ve humerus tan başlar, tendonu 2-5. parmakların distal phalanx larına tutunur. Derin Grup Kaslar 1. M. flexor pollicis longus: Baş parmağa fleksiyon yaptırır. 2. M. pronator quadratus: Ön kola pronasyon yaptıran bu kas radius ve ulna nın alt 1/3 lük parçaları arasında uzanır. Fossa Cubitalis Dirsek ekleminin ön yüzünde bulunan, tabanı yukarıda, tepesi aşağıda bir üçgen şeklindeki çökük alandır. Fossa cubitalis içerisinde lateralden mediale doğru; n. medianus, a. brahialis ve son iki dalı, m. biceps brachii nin tendonu ve n. radialis in derin dalı bulunur. Ön Kolun Arka ve Yan Kompratıman Kasları 1. M. anconeus: Dirsek ekleminin arka yüzündedir. 2. M. brachioradialis: Humerus un alt dışyan kenarından başlar, radius un alt dışyan kenarına tutunur. Ön kola fleksiyon, supinasyon ve pronasyon yaptırır. 3. M. extersor carpi radialis longus ve brevis: Humerus un alt dışyan kenarından başlarlar, ilki; ikinci metacarpus un arka yüzüne, ikincisi; 3. metacarpus un arka yüzüne tutunarak sonlanır. Bileğe abduksiyon ve ekstensiyon yaptırırlar. 4. M. extensor carpi ulnaris: Epicondylus lateralis humeri den başlar, 5. metacarpus un tabanına arka yüzden tutunarak sonlanır. Bileğe adduksiyon ve ekstensiyon yaptırır. 5. M. extensor digitorum: Epicondylus lateralis ten başlar, el bileğine geldiğinde dört tendona ayrılır. Bu tendonlar başparmak haricindeki parmakların dorsal yüzlerine tutunarak sona erer. Başparmak haricindeki parmaklara ve el bileğine ekstensiyon yaptırır. 62

63 6. M. extensor indicis: İşaret parmağına giden küçük bir kastır. İşaret parmağını gerer. 7. M. extensor digiti minimi: Küçük parmağı gerer. 8. Başparmakla ilgili uzun kaslar: M. abductor pollicis longus, m. extensor pollicis longus ve m. extensor pollicis brevis adında üç kas bulunur. Bu kaslar başparmağa, isimleri ile aynı fonksiyonları yaptırırlar. Bu grup kasların tamamı n. radialis tarafından uyarılırlar. E. El Kasları: Elde oldukça fazla sayıda küçük kaslar bulunmaktadır. Bu kaslar elin fonksiyonu açısından oldukça önemlidir. IV. ALT TARAF KASLARI A. Kalça Kasları: 1. M. gluteus maximus: Kalça kabarıklığını yapan en yüzeyde yerleşmiş kastır. Kas içi enjeksiyonlarda kullanılır. N. gluteus superior tarafından uyarılan bu kas kalça eklemine ekstensiyon yaptırır. 2. M. gluteus medius: Bir öncekinin derininde bulunur. Kalça eklemine abduksiyon yaptıran bu kasa aynı zamanda kalça içi enjeksiyon yapılır. 3. M. gluteus minimus: En derinde bulunan kastır. Kalça eklemine abduksiyon yaptırır. Kalça bölgesinde bu kaslardan başka derinde yerleşmiş kaslar da bulunmaktadır. B. Uyluk Kasları Uyluk Ön Yüz Kasları: 1. M. sartorius: İnsan vücudundaki en uzun kastır. Kalça ve diz eklemine fleksiyon yaptırır. 2. M. quadriceps femoris: Futbolcu kası da denilir. Uyluk ön yüzündeki kabarıklığı meydana getirir. Dört kısımdan meydana gelmiştir; m. rectus femoris, m. vastus medialis, m. vastus lateralis, m. vastus intermedius. M. rectus femoris, os coxae dan, diğerleri ise femur un ön yüzüne tutunarak başlarlar. Tamamının tendonları birleşerek patella yı içine saran lig. patellae yı oluşturur. Bu güçlü ligament tuberositas tibia ya tutunarak sonlanır. Bu kaslar kalçaya fleksiyon, dize ekstensiyon yaptırırlar. M. quadriceps femoris İ.M. enjeksiyon için kullanılabilir. Uyluk ön yüz kaslarını n. femoralis uyarır. Uyluk İçyan Kasları: 1. M. adductor magnus: M. adductor longus: M. adductor brevis: M. gracilis: Bu kasların tamamının orijini os coxae dır. M. adductor longus, brevis ve magnus femur un iç yüzüne tutunarak sonlanır, m. gracilis in tendonu ise tibia nın iç yüzüne tutunur. Bu kasların tamamı uyluğa adduksiyon yaptırırlar ve n. obturatorius tarafından uyarılırlar 63

64 Uyluk Arka Yüz Kasları 1. M. biceps femoris: Uyluğun iki başlı kasıdır. 2. M. semitendinosus: Yarı tendon kas anlamına gelir. 3. M. semimembranosus: Yarı zar kas anlamına gelir. Bu kasların tamamı tuber ischiadicum dan başlar. M. biceps femoris, tibianan üst ucuna dış yandan, diğer ikisi ise iç yandan tutunur. Bu grup kasların innervasyonu n. ischiadicus tarafından yapılır. Kalçaya ekstensiyon, bacağa fleksiyon yaptırırlar. Hamstring grubu kaslar adını alırlar. Pes anserinus (kaz ayağı): M. sartorius, m. gracilis ve m. semitendinosus, os coxae nin farklı yerlerinden başlayan üç kastır. Bunların tendonları birlikte tibianın üst ucunda iç yan tarafa tutunurlar. Bu kaslar izole olarak gözlendiklerinde kaz ayağına benzer bir görüntü ortaya çıktığından böyle isimlendirilmişlerdir. C. Bacak Kasları: Bacak Ön ve Yan Yüz Kasları 1. M. tibialis anterior: Tibia nın ön yüzünden başlar, ayak sırtında tarsal kemiklere tutunur. Ayağa dorsal fleksiyon yaptırır. 2. M. extensor digitorum longus: Tibia nın ön yüzü ve membrana interossea dan başlar. Dörde ayrılan tendonu, başparmak dışında kalan parmakların dorsal yüzlerine tutunur. Ayak bileğine dorsal fleksiyon, parmaklara ekstensiyon yaptırır. 3. M. extensor hallucis longus: Fibula ön yüzü ve membrana interossea dan başlar, başparmak sırtına tutunur. Ayağa dorsal fleksiyon, başparmağa ekstensiyon yaptırır. 4. M. fibularis tertius: M. extensor digitorum longus un bir parçası şeklindedir. Bu dört kasın sininir n. fibularis profundus tur. 5. M. fibularis longus: Fibula dış yüzenden başlar, ayak tabanına tutunarak sona erer. 6. M. fibularis brevis: Fibula dış yüzünden başlar, ayak sırtına tutunarak sona erer. Son iki kasın siniri n. peroneus superficialis tir. Bacak Arka Yüz Kasları 1. M. gastrocnemius: Caput laterale ve caput mediale adında iki başı ile femur un epicondylus lateralis ve medialis inden başlar. Tendonu m. soleus ve m. plantaris in tendonları ile birleşerek Aşil tendonunu (tendo achiles) oluşturur ve os calcaneus un arkasına kalın bir tendon olarak tutunur. Dize fleksiyon, ayak bileğine plantar fleksiyon yaptırır. Ayak ucunda yükselmeye yarar. 2. M. soleus: M. gastrocnemius un derininde yer alır. Tibia ve fibula nın arka yüzlerinden başlar. Tendonu m. gastrocnemius un tendonu ile birleşir. Ayak bileğine plantar fleksiyon yaptırır yani ayak ucunda yükselmeye yarar. 3. M. plantaris: Epicondylus lateralis ten başlar, tendonu m. gastrocnemius ve m. soleus un tendonu ile birleşerek os calcaneus a tutunur. Bu kas bazı bireylerde bulunmayabilir. 4. M. flexor digitorum longus: Tibia ve fibula nın arka yüzünden başlar, ayak tabanında tendonu dörde ayrılır ve başparmak dışında kalan parmakların distal phalanx larının tabanına alt yüzden tutunur. Ayak bileğine plantar fleksiyon, parmaklara fleksiyon yaptırır. 5. M. flexor hallucis longus: Tibia nın arka yüzünden ayak baş parmağın distal phalanx ının tabanına uzanır. Ayak bileğine plantar fleksiyon ve başparmağa fleksiyon yaptırır. 6. M. tibialis posterior: Tibia nın arka yüzünden başlar. ayak tabanında ayak bileği kemiklerine ve 2-4. metatarsus ların tabanlarına alt yüzden tutunur. Ayak bileğine plantar fleksiyon yaptırır. Son üç kas daha derinde yer alır. Bu kasların tamamı n. tibialis tarafından uyarılırlar. Fossa Poplitea: Diz ekleminin arka yüzündedir. İçerisinde a. poplitea, v. poplitea, n. ischiadicus ve son iki dalı olan n. tibialis ile n. fibularis communis, n. obturatorius un bir dalı ve lenf yumruları, yüzeyde v. saphena parva bulunur. D. Ayak Kasları: Ayakta da eldekine benzer şekilde küçük kaslar bulunur 64