İZMİR KORDON YOLU PROJESİ: BİR KENTSEL VAKA TAKDİMİ. Utku CİHAN Yüksek Şehir Planc s utkucihan@gmail.com

Transkript

1 655 İZMİR KORDON YOLU PROJESİ: BİR KENTSEL VAKA TAKDİMİ Utku CİHAN Yüksek Şehir Planc s utkucihan@gmail.com GİRİŞ Bu çal şman n amac ; 1973 y l nda Bay nd rl k ve İskan Bakanl ğ nca onanan İzmir Metropoliten Alan Naz m İmar Plan 'nda yer alan İnciralt ndan başlayarak Bostanl ya kadar devam eden İzmir Körfezi k y band na yap lmas öngörülen metre genişlikteki dolgu önerisi ile başlayan bir projenin, diğer bir ad yla Kordon Yolu Projesi nin, daha sonralar İzmir - Urla - Çeşme Otoyolu Projesi kapsam nda çeşitli alternatifler geliştirilerek İkiztepe - Konak - Halkap nar - Doğanlar Kesimi projesi ile devam eden ancak günümüzde henüz tamamlanamam ş bu projenin tarihsel öyküsünün anlat lmas ve önerilen çözümün tart ş lmas d r. Kentlerin en önemli sorun alanlar ndan biri olan ulaş m problemlerinin çözümüne yönelik gerek merkezi gerekse yerel yönetimler taraf ndan çeşitli projeler haz rland ğ ve uyguland ğ bilinmektedir. Ancak uygulanmak istenen projelerin kentte yaşayanlar taraf ndan ne ölçüde kabullenildiği ve üzerinde uzlaş ld ğ gerek planc lar gerekse uygulay c lar taraf ndan sorgulanmas gereken önemli bir konudur. Kordon Yolu Projesinde Meslek Odalar n n, Kültür ve Tabiat Varl klar n Koruma Bölge Kurulu nun ve kentteki diğer aktörlerin karş ç kmalar na rağmen srar edilmesi, dava süreçlerinin yaşanmas na, kaynaklar n ve zaman n boşa harcanmas na ve kentin merkezinde y llard r kaderlerini beklemekte olan köprüyol ayaklar n n İzmir in siluetinin bir parças haline gelmesine neden olmuştur. Sonuç olarak; köprüyol ayaklar n n İzmir Liman na bağlanarak sonland r lmas ve geri kalan ayaklar n ise y k lacağ ile ilgili proje, taraflar n söylemleri dikkate al narak ve analiz edilerek değerlendirilmiştir. Yöntem Bu bildiride, problemin tan mlanmas, sürecin anlat lmas, taraflar n söylemlerinin değerlendirilmesi ve sonuç olarak öneri geliştirilmesine olanak sağlanmas aç s ndan Vaka Takdimi yöntemi benimsenmiştir. Vaka Takdimi yöntemi kentsel bir olaya uyarlanm şt r. İlk bölümde kent ile ilgili bir problem tan mlanm ş, ikinci bölümde kronolojik olarak olay n tarihsel öyküsü anlat lm ş, üçüncü bölümde taraflar n görüşleri tart şmaya aç lm ş ve sonuç bölümünde olay ile ilgili öneride bulunulmuştur. PROBLEM TANIMI Çal şma konusu olarak seçilen sorun alan, İzmir kent gündemini uzun süre meşgul eden Kordon Yolu Projesi kapsam nda yap lm ş olan Alsancak bölgesindeki köprüyol ayaklar d r. İkiztepe Konak Halkap nar otoyol projesinin Kent İçi Geçişi nin Kordon dan yap l p yap lamayacağ tart şma konusu olmuş, Merkezi Yönetim, Yerel Yönetim ve Sivil Toplum

2 656 TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu / Kasım 2013 Kuruluşlar temsilcileri taraf ndan tart şma yarg ya taş nm ş, Kültür ve Tabiat Varl klar Koruma Kurulu taraf ndan al nan sit kararlar ve verilen mahkeme kararlar ile günümüze kadar tart ş lmaya devam edilmiştir. Sorun iki yönlü olarak tariflenebilir: Birincisi kamu kaynaklar n n kullan m, ikincisi ise Kordon daki yar m kalm ş köprüyol ayaklar n n İzmir in siluetinin bir parças haline gelmesi ve görüntü kirliliği yaratmas noktas ndad r. Konu, kamu kaynaklar n n kullan m ekseninde irdelendiğinde; 1991 y l nda yap lm ş olan bir projenin, inşaatlar n başlamas ve baz yat r mlar n yap lmas na rağmen tamamlanamam ş olmas bir sorun alan olarak görülmektedir. Projenin taraflar aras nda anlaşma sağlanamamas, karş ç k şlar olmas na rağmen projede srar edilmesi ve yaşanan süreç neticesinde kente yap lmas gereken kamu yat r m boşa harcanm şt r. Görüntü kirliliği aç s ndan değerlendirildiğinde ise; İzmir in d şa dönük yüzü olarak tariflenebilecek Kordon ve Liman bölgesindeki yar m kalm ş köprüyol ayaklar, kentin en prestijli alan nda görünüm aç s ndan kötü bir etki yaratmaktad r. Şekil 1 Kordon Köprüyol Ayaklar ÖYKÜ Kordon olarak tariflenen alan, İzmir Liman ndan başlay p Cumhuriyet Meydan na kadar olan sahil şeridini kapsar. Kordonboyu öteden beri ulaş m ilişkileri ve arazi kullan m ilişkileri aç s ndan, İzmir in prestij, sanat, kültür ve eğlence alan olmuştur. Bu haliyle Kordon sürekli bir çekim merkezi olma özelliğine sahip olup, Türk edebiyat yaz n nda say s z şaire ve yazara kaynakl k ederken, birçok şark ya ilham kaynağ olmuştur (Demirhan, 2003). Kordon, ilk oluşmaya başlad ğ 1850 li y llardan itibaren gerek rekreasyon gerekse ulaş m amaçl işlevler yerine getirmiştir (Atay, 2000). Bu anlamda kordon kent ve kentli için önemli bir aland r. İzmir in mevcut durumunun incelenmesi ve geleceğine ilişkin öneriler geliştirilmesi amac yla İzmir Belediyesi nin resmi davetiyle 1932 y l nda şehre gelen Alman Mimar Hermann JANSEN, 26 Nisan 1932 tarihli Yeni As r Gazetesi nde şimdiki 1. Kordon Yolu ve 2. Kordon Yolu hakk nda şu ifadeleri kullanm şt r: Konak Meydan ndan Ayd n Demiryollar iskelesine kadar istidat eden R ht m Caddesi, şehrin en k ymetli sokaklar ndan biri olacakt r ve bunun k ymeti ile muhafazas laz md r (Turan, 2007).

3 657 Jansen, o dönemde şimdiki Konak Meydan ile Liman aras ndaki alan n değerli bir alan olacağ n öngörmüştür. Zaten yap laşman n da mevcut olduğunu belirtmektedir. Bu alan n korunabilmesi için birinci kordona paralel metre gerisinde başka bir yol aç lmas gerektiğini söylemiş ve bunun ancak hemen yap l rsa mümkün olacağ n, ileride yap lmas n n mümkün olmayacağ n belirtmiştir. Kordon tarihin çeşitli dönemlerinde farkl fonksiyonlar yerine getirmiş olsa da var olduğu günden bu yana kentin d şa dönük yüzü olma özelliğini hiçbir zaman kaybetmemiştir. Kent ve kentli için bu kadar değerli olan bir yerin çekişmelere ve mücadelelere konu olmamas mümkün değildir. Metropoliten Alan Naz m İmar Plan Kordon Yolu Projesi, Bay nd rl k ve İskan Bakanl ğ n n 1973 y l nda onaylad ğ İzmir Metropoliten Alan Naz m İmar Plan nda yer alan İnciralt ndan başlayarak Bostanl ya kadar tüm İzmir Körfezi çevresine, kamu kullan şl k y band ad alt nda metre genişlikte dolgu önerisi kapsam nda başlat lm ş bir projedir. Şekil Y l nda Bay nd rl k ve İskan Bakanl ğ nca Onaylanan Metropoliten Alan Naz m İmar Plan (Kaynak: İKNİP Raporu) Metropoliten alan ölçeğindeki plan doğrultusunda 1975 y l nda Belediye, Üçkuyular dan başlay p, Konak a gelecek biçimde bir yolun yap lmas n istemiştir. Bu şekilde, o dönem koşullar na göre imar planlar haz rlanm ş ve İmar ve İskan Bakanl ğ na onaya gönderilmiştir y l nda Bakanl ğ n planlar onaylamas üzerine, İkiztepe Konak Meydan aras nda k y band oluşturularak Mustafa Kemal Sahil Bulvar inşas na başlanm şt r. Bu amaç ile y llar n kapsayan süreçte İzmir Körfezi k y s nda kalan alanda dolgu işlemleri yap lm şt r (Turan, 2007). Karayollar Genel Müdürlüğü Projesi (Kaz kl Yol) İzmir Kordon Yolu süreci, dönemin Cumhurbaşkan n n 1991 y l nda İzmir i ziyareti s ras nda kordonda bir yol yap m önerisi ile başlar. Bunu üzerine o dönemki merkezi hükümet kent geçişi projesinin, İzmir-Urla-Çeşme Otoyolu Projesi ne ek olarak yap lmas n uygun görmüşlerdir. Bu şekilde, kent geçişi yolu, İzmir Urla Çeşme Otoyolu kapsam nda Karayollar Genel Müdürlüğü nün yat r m program na al nm şt r. Bu önerinin ard ndan İzmir Karayolu Kent Geçişi ad yla bir proje haz rlanm şt r. Bu proje İkiztepe Kavşağ ndan

4 658 TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu / Kasım 2013 başlayarak Doğanlarda son bulan 24 km şehir içi ana yol özelliğinde bir yoldur tarihinde İkiztepe Konak Halkap nar k sm ihale aç lmadan Çeşme Otoyolu yüklenicisine ek bir sözleşme ile verilmiştir. Yüklenici firma Konak Halkap nar aras ndaki bu geçişin sağlanmas için 3 alternatif geliştirmiştir. Haz rlanan raporlar ve yap lan değerlendirmeler sonucunda en ideal olan n deniz dolgusu ve liman köprüyollar n kapsayan proje olduğu kanaatine var lm şt r. Bu gelişme üzerine, k y dolgusu üzerinde 3x2 şeritli yeni bir ana ulaş m koridoru oluşturulmas amac yla hem Karayollar 2. Bölge Müdürlüğü hem de Büyükşehir Belediyesi ortak hareket etmiştir. Bu kapsamda yol güzergâh na ait İmar Plan Revizyonu nu haz rlanm ş ve plan değişikliği, Büyükşehir Belediye Meclisi nin karar ile uygun bulunmuştur. Kordon yolu projesi uygulamalar na böylece 1992 y l nda ilk ad m at lm şt r. İlk Sit Kararlar ve Konunun Yarg ya Taş nmas Bu döneme kadar ilgili kurumlar n proje üzerinde görüş birliği içinde olduğu ve bu tarihe kadar güzergâh üzerinde herhangi bir sit karar n n olmad ğ görülmektedir y l nda TMMOB a bağl İzmir de bulunan 17 meslek odas Kordon Yolu na karş ç km ş ve hukuki mücadeleye başlam şlard r y l konunun yarg ya taş nd ğ y ld r tarihinde TMMOB Mimarlar Odas taraf ndan, meclis karar ve Naz m Plan n iptali istemiyle İzmir 3. İdare Mahkemesi nde dava aç lm şt r. Dava devam ederken, tarihinde Mimarlar Odas n n 1991 y l nda yapt ğ başvuru sonuçlanm ş ve 1 Numaral Kültür ve Tabiat Varl klar n Koruma Kurulu nun 4840 say l karar ile Gümrük depolar ile Cumhuriyet Meydan aras ndaki kesimin tarihi sit ilan edilmiştir. Ayn tarihli diğer bir karar ile de Konak Meydan ve Yak n Çevresinin de tarihi sit olarak tescili karar verilmiştir ve sit kararlar nedeniyle İmar plan n n uygulamas durdurulmuştur. İkiztepe-Konak Kesimi tarihinde 1/5000 ölçekli naz m İmar Plan n n İkiztepe-Konak Kesimi Bay nd rl k ve İskan Bakanl ğ nca onaylanm şt r. Mimarlar odas tarihinde İzmir 3. İdare Mahkemesi açt ğ imar plan n n iptali davas n n reddine karar verilmiş. Bunu üzerine Mimarlar odas karar temyize götürmüştür tarihinde Dan ştay 6. Dairesi, 3. İdare Mahkemesinin red karar n bozmuş, gerekçe olarak ise kordonun bir bölümünün tarihi sit olmas ve bilirkişi incelemesi yap lmadan karar al nm ş olmas gösterilmiştir y l nda ayr ca İzmir Büyükşehir Belediyesi İzmir 1 No lu KTVK Kurulu nun 4840 ve 4841 say l Gümrük Depolar Cumhuriyet Meydan aras, Konak meydan ve yak n çevresini kapsayan sit kararlar n n iptali istemi ile İzmir 4. İdare Mahkemesine dava açm şt r tarihinde ise İzmir Büyükşehir Belediyesi 4840 ve 4841 say l sit kararlar n n iptali istemiyle açt ğ davalardan feragatini istemiş ve bu nedenle İzmir 4. İdare Mahkemesi nce al nan kararla İBB nin açt ğ iptal davas reddedilmiştir tarihinde İzmir 1 No lu KTVK Kurulu bir karar alm ş ve Kordon boyu Sit Alan Koruma Amaçl İmar Plan haz rlanmas n istemiştir. Konak Halkap nar Kesimi tarihi İzmir-Çeşme Otoyolu Kent İçi Geçişi 1/5000 ölçekli Karayolu Sahil Dolgu Naz m İmar Plan n n Konak Halkap nar aras ndaki bölümünün, Bay nd rl k ve İskan Bakanl ğ nca onayland ğ tarihtir tarihinde 1/1000 Ölçekli Uygulama İmar Plan Cumhuriyet Meydan ile Konak Meydan aras nda kalan bölüm sit alan kapsam nda kald ğ ndan daha sonra değerlendirileceği belirtilerek Bay nd rl k ve İskan Bakanl ğ nca onanm şt r tarihinde Mimarlar Odas tarihinde Bakanl kça Onanan

5 659 1/1000 ölçekli K smi Uygulama İmar Plan na karş l k olarak, tüm kordonun sit ilan edilmesi için 1 No lu KTVK Kuruluna başvurmuştur. Ancak olumlu yan t alamad ğ ndan işlemin iptali için İzmir 2. İdare Mahkemesi ne dava açm şt r. 1 Nisan 1997 de Cumhuriyet Meydan - Liman aras nda Kordon da k y dolgusuna başlanm şt r. Gümrük Depolar ile Cumhuriyet Meydan aras ndaki alan n sit ilan edilmesi nedeni ile bu bölgedeki Karayolu Geçişi Dolgu Alan Naz m İmar tarihinde onaylanan plan ile iptal edilir tarihinde Mimarlar Odas İzmir Şubesi taraf ndan talep edilmesi üzerine, İzmir 1 Nolu KTVK Kurulu taraf ndan 1. Kordon un Cumhuriyet Meydan ile Alsancak Liman aras ndaki kesiminin de Tarihi Sit olarak tescili gerçekleştirilmiştir. Bu karara ilişkin tutanakta, Kordon un kentsel manada sahip olduğu önem ve özel konum, kentin denizle olan ilişkisinin kopmamas n n gerekliliği, orijinal k y çizgisini değiştiren faaliyetlerin önlenmesi gerektiği gibi konulara yer verilmiştir. 1 No lu KTVK Kurulu nun ald ğ bu karar, tarihinde Kültür Bakanl ğ taraf ndan iptal edilmiştir ve dönemin kurul başkan görevden al nm şt r. İptale gerekçe olarak da önceden sit alan ilan edilmiş bir bölgenin genişletilmesinin yetki d ş bir işlem olmas gösterilmiştir. İzmir 2. İdare Mahkemesi tarihinde, İzmir 1 No lu KTVK Kurulu nun Kordon u bütünüyle Tarihi Sit ilan eden karar n iptal eden Kültür Bakanl ğ n n işlemine yönelik iptal istemini hakl bularak önce yürütmeyi durdurma sonrada ard ndan tarihinde iptaline karar vermiş. Böylelikle Kordon bütünüyle tarihi sit olarak tekrar tescilli hale gelmiştir. 17 Nisan 1999 da yerel yönetim seçimlerinde İzmir Büyükşehir Belediye Başkanl ğ na Ahmet PİRİŞTİNA n n seçilmesi ve yeni belediye yönetim, yarg kararlar na ve hukuka mutlaka bağl kalacağ n aç klam şt r. Bu kararlar n ard ndan yol çal şmas durdurulmuştur. İkiztepe Konak- Halkap nar aras ndaki imar planlar n n iptali ve Kurul taraf ndan bölgeye ilişkin al nan sit kararlar üzerine, Koruma Amaçl Naz m İmar Plan haz rlanm şt r. Planlar tarihinde Büyükşehir Belediye Meclisi nce kabul edilmiş ve ayr ca tarihinde İzmir 1 No lu koruma kurulu taraf ndan 8349 say l karar ile uygun bulunmuştur. Ancak kurulun ald ğ 8349 say l karar yarg ya intikal ettirilmiş ve iptali gerçekleşmiştir. Bu karar yerine Kurul yeni bir karar alm ş Koruma amaçl İmar Plan n tekrar uygun bulmuştur tarihinde Gümrük depolar ile Halkap nar Kavşağ aras ndaki alana yönelik Konak Alsancak K y Kesimi Koruma Amaçl Naz m İmar Plan onaylanm şt r. 16 Eylül 2000 de projeye göre alanda yap lan uygulamalar tamamlanm ş, alan rekreasyon alan ve yeşil alan olarak kullan ma aç lm şt r. Şekil 3 Kordon Rekreasyon Alan Düzenlemesi 2002 y l nda Karayollar Genel Müdürlüğü 1. Kordon un tarihi sit ilan edilmesini sağlayan 7089 say l İzmir 1 No lu KTVK Kurulu karar n n yeniden iptali için yeniden mahkemeye başvurmuş. İzmir 1. İdare Mahkemesi dava konusu kurul kararlar n yerinde bularak yürütmenin durdurulmas istemini reddetmiştir. Bu karar kurum taraf ndan temyiz edilmiş ve

6 660 TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu / Kasım 2013 Dan ştay 6. Dairesi, tarihinde ald ğ karar ile 1. İdare Mahkemesinin karar n uygun bularak istemin reddine karar vermiştir. Dan ştay 6. Dairesinin bu karar İkiztepe Konak Halkap nar Kent İçi Geçişi projesinin sonu olarak nitelendirilebilir tarihinde Konak Kemeralt ve Çevresi Koruma Amaçl Naz m İmar Plan Büyükşehir Belediyesi taraf ndan onaylanm şt r tarihinde Alsancak K y Kesimi Koruma Amaçl Naz m İmar Plan ve Halkap nar Zafer Payz n Kavşaklar Naz m İmar Plan Büyükşehir belediyesi taraf ndan onaylanm şt r. Ve son olarak alan ile ilgili tarihinde Konak Koruma Amaçl Naz m İmar Plan onaylanm şt r. TARAFLAR VE GÖRÜŞLERİ Kordon un doldurulmas ile elde edilen alanda, Çeşme otoyolu ile bağlant l kentiçi geçişi projesinin uygulanmak istenmesi ile ilgili olarak yaşanan süreçte: Ulaş m, şehircilik bilimi ve ilkeleri, kent estetiği, görsel uyum, kirlilik, sosyal uyum, SİT, mega proje, hukuk, etik gibi kavramlara vurgu yap lm şt r. Bu vurgulardan her biri veya baz lar farkl aktör gruplar taraf ndan oluşturulmuştur. Bu aktörler, Kordon Otoyolu nu yapmak isteyenler ve yap m na karş ç kanlar olarak iki grup olarak ifade edilirse; Birinci grupta olanlar; bürokrasi, kent içi ulaş m kararlar ve kentsel kapitali araç olarak kullan p kamuoyu desteği aram şlard r. İkinci grupta olanlar ise; yarg kararlar, SİT kararlar, sivil toplum ve toplumsal muhalefet gibi araçlarla karş bir kamuoyu oluşturmuşlard r (Demirhan, 2003). Bay nd rl k ve İskan Bakanl ğ 1973 y l nda, o zamanki ad ile İmar ve İskan Bakanl ğ olan Bakanl ğ n İzmir için yürütülen Metropoliten plan çal şmalar nda, kentin gelişimi için ihtiyaç duyulan aç k alanlar teknik ve sosyal altyap alanlar n n oluşturabilmesi amac ile İzmir Körfezi k y s na kamu kullan şl k y band oluşturulmas kapsam nda İzmir Karayolu Kent Geçişi Projesi ad alt nda k y dolgu alanlar öneren plan haz rlanarak Bakanl kça onaylanm şt r. Bakanl ğ n ald ğ bu karar Kordonboyu na dolgu yap lmas na yasal olanak sağlamaktad r. Ancak bu plan iyi incelendiğinde dolgu alanlar n n daha çok rekreasyon amaçl önerildiği görülmektedir (Demirhan, 2003) y l nda Kordon dolgusunu bar nd ran Metropoliten Alan Naz m İmar Plan Bay nd rl k ve İskan Bakanl ğ nca onaylanm şt r. Bu plan n varl ğ deniz dolgusunu yasal hale getirmektedir y l nda Bakanl ğ n, İkiztepe Konak Meydan aras nda k y band n n oluşturulmas n kapsayan planlar onaylamas üzerine, Mustafa Kemal Sahil Bulvar inşas na başlanm şt r. Bu amaç ile y llar n kapsayan süreçte İzmir Körfezi k y s nda kalan alanda dolgu işlemleri yap lm şt r y l nda 1/5000 ölçekli naz m İmar Plan n n İkiztepe - Konak Kesimi, 1996 y l nda İzmir-Çeşme Otoyolu Kent İçi Geçişi 1/5000 ölçekli Naz m İmar Plan n n Konak Halkap nar aras ndaki bölümü ve 1997 y l nda haz rlanan 1/1000 Ölçekli Uygulama İmar Plan Bay nd rl k ve İskan Bakanl ğ nca onanm şt r.

7 661 Ayr ca dönemim gazete haberleri incelendiğinde Bay nd rl k ve İskan Bakanl ğ n n Kordon Yolu Projesine destek verdiği ve Kordon Yolu Projesinin uygulanmas nda taraf olduğu görülmektedir. Dönemin bakan ve müsteşarlar n n yapt ğ aç klamalar ve gazete haberlerine göre; Kent Geçişi Projesi nin asla rafa kalkmad ğ vurgulanmakta, kent geçişi için farkl alternatiflerin geliştirildiği anlat lmaktad r. Karayollar Genel Müdürlüğü Karayollar Genel Müdürlüğü, o dönemde Bay nd rl k ve İskan Bakanl ğ na bağl olarak çal şmaktayd. Otoyol yap m çal şmalar n üstlenmesi nedeni ile tart şman n teknik anlamda yetkili taraf n temsil etmektedir. Karayollar Genel Müdürlüğü taraf ndan yap lan tüm aç klamalarda Kordon Yolu Projesinin yap lmas gerektiği üzerinde srarla durulmaktad r. Yap lan aç klamalarda kent içi trafik sorunun bu proje ile çözüleceği vurgulanm şt r. Ayr ca Kültür ve Tabiat Varl klar Koruma Kurulu nun alan ile ilgili ald ğ Sit kararlar n n iptali için yarg ya başvuran taraflardan biridir. İzmir 1 No lu Kültür ve Tabiat Varl klar n Koruma Kurulu İzmir 1 No lu KTVK Kurulunun o dönemde ald ğ kararlardan baz lar şunlard r: tarih ve 4840 say l karar: Gümrük depolar ile Cumhuriyet Meydan aras nda kalan kesimin tarihi sit ilan edilmesi (Mimarlar Odas İzmir Şubesi nin talebi) tarih 4841 say l karar: Konak Meydan ve Yak n Çevresinin Tarihi Sit olarak tescili - (Mimarlar Odas İzmir Şubesi nin talebi) tarih ve 4842 say l karar: İkiztepe Konak Halkap nar Projesinin 1/1000 Ölçekli İmar Plan n n değerlendirilip, söz konusu 4840 ve 4841 say l kararlar ile belirlenen tarihi sit alanlar n n olumsuz etkilenmeleri nedeniyle uygun olmad ğ na karar vermiştir. (İzmir Büyükşehir Belediyesi talebi) tarih ve 5909 say l karar: Kordon tarihi sit alan Koruma Amaçl imar Plan haz rlanmas istemi karar vermiştir. (İzmir 1 No lu Kültür ve Tabiat Varl klar n Koruma Kurulu talebi) tarih ve 7089 say l karar: 1. Kordon un cumhuriyet meydan ile Alsancak liman aras ndaki kesiminin tarihi sit olarak tesciline karar verilmiştir. (Mimarlar Odas İzmir Şubesi nin talebi) tarih ve 7090 say l karar: Tarihi Sit olarak tescil edilen Cumhuriyet Meydan n n da deniz dolgusu yap lmas na ilişkin yap lan değerlendirmede öneri uygulaman n KTVKK kararlar na ayk r olduğuna karar verilmiştir. (Mimarlar Odas İzmir Şubesi talebi) tarih ve 9187 say l karar: 1/5000 ölçekli Konak Kordon Alsancak K y Kesimi Koruma Amaçl Naz m İmar Plan n n onaylanmas na karar verilmiştir. (İzmir Büyükşehir Belediyesi talebi) İzmir 1 No lu Kültür ve Tabiat Varl klar n Koruma Kurulu, 2863 say l Kültür ve Tabiat Varl klar n Koruma Kanunu na dayanarak Kordon dan yol geçmesini engelleyecek Sit kararlar alm ş ve tart şman n taraf haline gelmiştir. Yarg Yaşanan süreç içerisinde birçok defa mahkemelere başvurulmuştur. Mahkemeler sürecin direk taraf olmasalar da bilirkişilik sistemi nedeniyle dolayl yoldan taraf olmuşlard r.

8 662 TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu / Kasım 2013 İzmir Büyükşehir Belediyesi nin 1992 y l nda Kordonboyu ndan geçirilecek otoyol kent içi geçiş projesini içeren 1/5000 ölçekli Naz m İmar Plan değişikliğini onaylamas ndan sonra bu karar n iptali istemi ile Mimarlar Odas nca İzmir 3. İdare Mahkemesine iptal davas aç lm şt r. Bu davada Bay nd rl k ve İskan Bakanl ğ lehine karar al nmas üzerine Mimarlar Odas da 3. İdare Mahkemesinin ald ğ karara karş Dan ştay a temyiz başvurusunda bulunmuştur. Gümrük Depolar -Cumhuriyet Meydan aras ndaki Tarihi SİT karar n n kald r lmas için İzmir Büyükşehir Belediyesi nin açm ş olduğu dava İzmir 4. İdare Mahkemesince reddedilmiştir. Kordon u bütün olarak SİT ilan eden karar n Kültür Bakanl ğ nca iptal edilmesine ilişkin olarak İzmir 2. İdare Mahkemesi yürütmeyi durdurma karar alm şt r. Kordonyolu nun yap lmas na dayanak oluşturan 1/5000 ölçekli Naz m İmar Plan n n TMMOB Mimarlar Odas n n ve Baro nun başvurusu üzerine Dan ştay 6. Dairesinin verdiği 5794 say l kararla, Koruma Kurulu nun yöreye ilişkin Tarihi SİT Karar n n varl ğ n n dikkate al nmam ş olmas gerekçesiyle tümüyle iptal edilmiştir. Odalar ve Dernekler Başta Mimarlar Odas ve Şehir Planc lar Odas olmak üzere TMMOB a bağl meslek odalar sürecin baş ndan beri kordon yolu projesine karş ç km şlard r. TMMOB Mimarlar Odas Mimarlar odas konuyu yarg ya taş yan ilk kurum olmuştur. Mimarlar Odas ndan yap lan ilk talep 1991 tarihinde KTVK Kuruluna olmuştur. Kurul 1994 y l nda bu talep üzerine Gümrük Depolar ile Cumhuriyet Meydan aras n Tarihi Sit alan olarak ilan etmiştir y l nda Mimarlar Odas, Naz m Plan n iptali istemiyle İzmir 3. İdare Mahkemesi nde dava açarak yarg sürecini başlatm şt r y l nda ilan edilen sit karar gerekçesi ile bu davay kazanm ş ve plan iptal edilmiştir y l nda tekrar onanan plana Mimarlar Odas n n açt ğ dava sonucu 1998 y l nda tekrar iptal edilir. Mimarlar Odas süreç boyunca tart şman n takipçisi ve taraf olmaya devam etmiştir. Bunlara ek olarak Mimarlar Odas, kent içi trafik sorununa yönelik farkl çözümler üretilebileceğini göstermek amac yla k sa sürede alternatif planlar üretmiş ve kamuoyuna duyurulmuştur. TMMOB Şehir Planc lar Odas Şehir Planc lar Odas, Mimarlar Odas ile birlikte sürecin takipçisi konumundad r. Yolun projelendirilme ve dolgu yap m aşamalar nda bas n aç klamalar ile kamuoyunu bilgilendirmiş ve Kordon dan otoyol geçirilmesinin karş s nda durmuştur. Şehir Planc lar Odas n n yapt ğ bas n aç klamalar ndan yola ç karak kordon yoluna karş ç k ş nedenleri şu şekilde s ralanabilir: - Yolun hukuk kurallar na ve şehircilik ilkelerine ayk r olduğu, - Sorunun parçac yaklaş m ile çözülmeye çal ş ld ğ, - Bu tür çözümlerin kentlerin gelişiminde ki karmaş k etkileşim özelliklerinden dolay yeni sorunlar ç karacağ veya sorunlar daha da büyüteceği,

9 663 - Bunun yerine kentsel sorunlar n bu karmaş k etkileşim sürecinde bütünsel yaklaş mlarla ele al nmas gerektiği, - Böyle bilimsel bir yaklaş m n dikkate al nmam ş olmas, - Plan yap m sürecinde ilgili kurumlar n görüşlerinin al nmam ş olmas, - Bu yol ile ilgili kentsel bir ulaş m karar al nmad ğ, - Önemli bir karar olmas na rağmen kentlinin bilgilendirilmediği, - Kentsel duyarl l ğ n motive edilmediği ve kentin görüşlerine sayg duyulmad ğ şeklindedir. Yerel Yönetimler İzmir Büyük Şehir Belediyesi nin Kordonyolu hakk ndaki düşünceleri, görev yapan Belediye Başkanlar n n siyasal tercihleri ve vizyonlar doğrultusunda farkl laşmaktad r. Seçimle gelen Belediye Başkanlar na bağl olarak izlenen tutum ve eylem de değişkenlik göstermektedir. (Demirhan, 2003) Yüksel ÇAKMUR Dönemi ( ) tarihler aras nda görev yapan Belediye Başkan Yüksel ÇAKMUR otoyolun proje aşamas na rastlamaktad r y l nda işbaş yapan Belediye Başkan Yüksel ÇAKMUR, kent içi trafiğin rahatlat lmas için bu yolun gerekli olduğunu vurgulam ş ve projenin halka duyurulmas nda görev alm şt r. Projenin İzmir in ulaş m sorununa köklü ve kal c çözüm getireceğini, bu nedenle İzmir e tarihinin en büyük yat r m n n yap ld ğ n söylemiştir. Burhan ÖZFATURA Dönemi ( ) tarihleri aras görev yapan Belediye Başkan Burhan ÖZFATURA ise otoyol projesinin uygulamas na yönelik olarak k y dolgusu çal şmalar n başlatm şt r. Bir önceki dönemde kararlar al nm ş ve plan onaylanm ş projeyi yeni belediye yönetimi de sahiplenmiştir. Projenin uygulanmas için çaba sarf edilmiştir. Çeşitli dönemlerde gazete haberlerine yans yan aç klamalar nda, Kordon dan mutlaka yol geçirilmesi gerektiğini ve proje ile trafik ak ş n n güçleneceğini belirtmektedir. Ahmet PİRİŞTİNA Dönemi ( ) 1999 y l nda seçilen Belediye Başkan Ahmet PİRİŞTİNA ise, otoyol yap m n n durdurulmas ve dolgu alan n rekreasyon alan haline getirilmesi konusunda önemli eylemler gerçekleştirmiştir. Yeni Belediye Başkan ilk aç klamas nda hukuk kurallar na bağl kalacağ n aç klam şt r. Böylece o güne kadar otoyol kent içi geçişinin yap m na taraf olan İzmir Büyükşehir Belediyesi görüş değiştirerek Kordon dolgusunu rekreasyon alan olarak düzenlemiştir tarihli ve 05/268 no lu meclis karar ile 1996 y l nda Bay nd rl k ve İskan Bakanl ğ nca onaylanan ve Kordon dolgusunu içeren 1/5000 ölçekli plan, Koruma Kurulu kararlar dikkate al narak İzmir Büyük Şehir Belediyesi nce iptal edilmiştir tarihli ve 05/268 say l İzmir Büyük Şehir Belediyesi meclis karar ile Koruma Kurulu karar ve Dan ştay karar dikkate al narak Belediye uzmanlar taraf ndan haz rlanan 1/5000 ölçekli plan oybirliği ile kabul edilmiştir.

10 664 TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu / Kasım 2013 Aziz KOCAOĞLU Dönemi (2004-.) İzmir Büyükşehir Belediyesi nin şuan baş nda bulunan Aziz KOCAOĞLU, Piriştina döneminde rekreasyon alan olarak tasarlanan Kordon un ayn amaçla kullan m n devam ettirmiştir. Yar m kalan köprüyol ayaklar sorununun çözüme kavuşturulmas ile ilgili girişimlerde bulunmuş, köprüyol ayaklar n n limana indirilmesi ile ilgili projeye destek vermiştir. Bas na yans yan aç klamalar nda; köprüyol sorununun k sa sürede çözüleceği, liman önündeki köprüyollar n limana indirileceğini, Kordon da kalan köprüyol ayaklar n n ise kald r lacağ n belirtmiştir. Kordon Otoyolunu Önleme Girişimi ve Diğer Çevre Hareketleri Kordon Otoyolu Önleme Girişimi, Kent İçi Geçişi yolunun yap m na karş, İzmir deki sivil toplum kuruluşlar taraf ndan oluşturulan sivil bir girişimdir. Girişimin sözcülüğünü dönemin Şehir Planc lar Odas Başkan Tuncay Karaçorlu üstlenmiştir. Girişim o dönemde çeşitli bas n aç klamalar eylemler gerçekleştirerek kordon yoluna tepki göstermişlerdir Ocak ay nda Alsancak İskelesi yak n nda fidan dikerek 6 şeritli yola karş olduklar n, bu alan rekreasyon alan olarak kabul ettiklerini simgelemişlerdir. Yap lan dolgu işleminin hukuk ve insan haklar na ayk r olduğunu söylemişlerdir. (Gazete Ege, 9 Ocak, 1998). Kordon Yolu Projesi ne karş ç kan diğer bir grup çevreye duyarl avukatlar n oluşturduğu Çevre Hareketi Avukatlar d r. Bu harekete o dönemde Noyan ÖZKAN sözcülük etmiştir. İzmir Çevre Hareketi Avukatlar, Kordonyolu Projesi nin durdurulmas, kamu zararlar n n geri al nmas ve yöneticilerin cezaland r lmas için Cumhurbaşkanl ğ, Başbakanl k ve Bakanl klar n Teftiş Kurullar na müracaatta bulunmuşlard r. Avukat Noyan Özkan, Bay nd rl k Bakanl ğ, Karayollar Genel Müdürlüğü, Karayollar Bölge Müdürlüğü ve İzmir Valiliği nin gerekli hukuksal araşt rmalar yapmadan projeye başlad klar n öne sürerek, projenin hukuk yollar ile durdurulduğunu söylemiştir. Tamamlanamayacağ önceden bilinen projeye trilyonlar harcand ğ n, bu harcanan paralar n, vergisini veren yurttaşlar n cebinden ç kt ğ n ve kamunun zarara uğrat ld ğ n belirtmiş, dava aç lmadan önce sorumlu kamu yöneticilerinin taş n r taş nmaz mallar na tedbir konulmas n talep etmiştir. (Gazete Ege, 4 Mart 1998) SONUÇ VE ÖNERİLER Kentlerin en önemli sorun alanlar ndan biri olan ulaş m problemlerinin çözümüne yönelik gerek merkezi gerekse yerel yönetimler taraf ndan çeşitli projeler haz rland ğ ve uyguland ğ bilinmektedir. Ancak uygulanmak istenen projelerin kentte yaşayanlar taraf ndan ne ölçüde kabullenildiği ve üzerinde uzlaş ld ğ gerek planc lar gerekse uygulay c lar taraf ndan sorgulanmas gereken önemli bir konudur. Kordon Yolu Projesinde Meslek Odalar n n, Kültür ve Tabiat Varl klar n Koruma Bölge Kurulu nun ve kentteki diğer aktörlerin karş ç kmalar na rağmen srar edilmesi, dava süreçlerinin yaşanmas na, kaynaklar n ve zaman n boşa harcanmas na ve kentin merkezinde y llard r kaderlerini beklemekte olan köprüyol ayaklar n n İzmir in siluetinin bir parças haline gelmesine neden olmuştur.

11 665 İzmir in en önemli sorunlar ndan biri ulaş md r. Ancak dönemin belediye başkanlar Çakmur ve Özfatura n n yapt ğ gibi ketin bir sorunun çözerken başka sorunlara yol açmak, kentin deniz ile bağlant s n koparmak ve kentliye bu yolla bedel ödetmek rasyonel bir çözüm yolu değildir. Bu iki başkan görev sürelerinin sonuna kadar Kordon u doldurularak elde edilen alanda kent içi geçişi projesinin uygulamaya geçirilmesini desteklemişlerdir. Ancak, büyük bir halk desteği ile belediye başkanl ğ n kazanan Ahmet PİRİŞTİNA 1/5000 ölçekli Koruma Amaçl İmar Plan değişikliği yaparak, Dan ştay Karar ve KTVK Kurulu tavsiyeleri dikkate alarak Kordonboyu nu rekreasyon alan haline getirtilmiştir. Dolgu yap lm ş olan alana, k y yasas gereğince ve hukuka uygunluk aç s ndan hiçbir yap yap lmam ş, kald r mlar n genişlikleri art r larak alan n deniz ile yeniden ilişkilendirilmesi sağlanm şt r. Taş t trafiği ise iki şeritli hale getirmiş olup yol taban parke döşenerek yol bir servis yolu haline getirilmiştir. Ayr ca dolgu alanlar na denize paralel olacak şekilde bir bisiklet yolu ve koşu band oluşturulmuştur. Biri Alsancak iskelesi önünde diğeri de Gündoğdu da olmak üzere iki meydan tasarlanm şt r. K y da ve dolgu alan n üzerinde, plastik sanat öğeleri ve gerekli kent mobilyalar d ş nda başka mimari eleman bulunmamaktad r. Bütün bu çal şmalar sonucunda m² yaya ve m² yeşil alan yarat lm şt r. Böylece İzmir in simgelerinden olan Kordon un çağdaş bir uygulama ile yeniden denizle ilişkisi kurulmuş, kent yeniden denizle bar ş k konuma getirilmiştir. Ancak Kordon un rekreasyon alan olarak düzenlenmesine rağmen zaman zaman yap lan aç klamalar dikkat çekici olmaktad r tarihinde Ulaşt rma Bakan ile Bay nd rl k ve İskan Bakan n n bas na yans yan aç klamalar dikkat çekicidir. Viyadükler tamamlanacak, milyonlarca dolarl k yat r mlar yar m kalamaz, tüyü bitmemiş yetimin hakk var ( Hürriyet Gazetesi, ). Ayr ca Karayollar n n haz rlad ğ İzmir Karayolu Kent Geçişi Projesi adl kitapç ğ n bitiş k sm ndaki ifadeler de dikkat çekicidir: Daha önceki yerel yönetimlerce desteklenmiş olan bu projenin her şeye rağmen ilgili kurum ve kuruluşlar n mutabakat ile devletin yat r mlar na sahip ç k larak yap lan işlerin boşa gitmesine sebep olmadan Konak - Alsancak K y Kesimi ile ilgili gerçek bir koruma amaçl imar plan haz rlanarak çözüme kavuşturulmas imkan hala mevcuttur (İzmir Karayolu Kent Geçişi Projesi, s:9, 2001). Kordonboyu na yeni yap lan düzenlemelerden sonra medyadaki bir yorumda da şu ifadelere yer verilmiştir: İzmir, muhteşem bir park kazand (!) Kordon a yap lmas düşünülen 6 şeritli yol için 32.5 trilyon harcanarak doldurulan deniz, çevreciler yüzünden, önce otopark, şimdide park oldu Hay rl olsun! (Star Gazetesi, 5 Ocak, 1999). İzmir özelinde geliştirilecek bu tür bir projede, temel olarak dikkate al nmas gereken 3 nokta bulunmaktad r: - Bir k y kenti olarak İzmir'in doğal ve tarihi karakteri, - Kentlilerin denizle doğrudan ilişki içinde olduklar Kordon'un özellikleri - Bir bütün olarak kentin denizle bağlant s Kordon Yolu Projesi nde bu üç nokta dikkate al nmam şt r. Karayollar Genel Müdürlüğü nün Bay nd rl k ve İskân Bakanl ğ ndan ald ğ 8 Nisan 1991 tarihli Bakan Oluru nda Kordon dan geçirilecek otoyolun gerekçesi "...şehir bağlant s şehir içi yoğun trafik dolay s yla otoyolun başlang ç noktas na ulaşmay büyük çapta

12 666 TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu / Kasım 2013 güçleştirecektir. İzmir - Urla otoyolunun İzmir şehrine tam hizmet verebilmesi için şehir bağlant s n n sahili takip ederek Alsancak liman n n arkas ndan İzmir şehir karayolu geçişindeki Halkap nar kavşağ na bağlanmas gerekli görülmektedir" biçiminde aç klanmaktad r (Türksoy, 2010). Kent İçi Geçişi projesi henüz ortada yokken İzmir _ Urla otoyolu çal şmas başlam şt r. Ancak İzmir Urla yolunun kente tam hizmet verebilmesi için Kent İçi Geçişi nin olmas gerektiği belirtilmektedir. Yani İzmir Urla Otoyolu inşaat na başland ğ nda kente gelip saplanacağ bilinmektedir. Buna rağmen proje tamamlanm ş ve yol hizmete aç lm şt r. Dolay s yla İkiztepe Konak Halkap nar istikametinde yol ihtiyac n doğmas na asl nda İzmir Urla Otoyolu neden olmuştur. Bu örnekte olduğu gibi, kent içi ulaş mda sergilenen parçac yaklaş mlar sorunlar çözmek yerine, içinden ç k lmaz yeni sorunlar ortaya ç karmaktad r. Bu nedenle kent içi ulaş m sistemleri bir bütün olarak ele al nmal d r. Ulaş m projelerinde yat r m hangi kurum taraf ndan yap l rsa yap ls n, kent ve kentlinin ihtiyaçlar ve görüşleri de dikkate al narak projelendirilmeli ve hayata geçirilmelidir. Liman Viyadüklerinin Sonland r lmas Projesi 17 Ağustos 2010 tarihli Resmi Gazete de yay nlanan Tebliğ gereği İzmir-Urla-Çeşme Otoyolu, İkiztepe-Konak-Halkap nar-doğanlar Kesimi Liman Viyadüklerinin sonland r lmas na ilişkin Karayollar Genel Müdürlüğü'ne ait projenin Konak İlçesi s n rlar içinde yer alan Karayolu Viyadüklerinin Alsancak Liman Bağlant s na İlişkin olarak Özelleştirme İdaresi Başkanl ğ taraf ndan haz rlanan ve 2 (iki) paftadan oluşan 1/1.000 ölçekli imar plan değişikliği ve 1 (bir) paftadan oluşan 1/5.000 ölçekli naz m imar plan değişikliğinin onaylanmas na, karar verilmiştir. Uygulanan proje, İkiztepe Konak Halkap nar - Doğanlar Kesimi Liman köprüyol ayaklar n n Alsancak Liman na bağlanmas n ; kara taraf nda bulunan şeritlerin limana içerisine indirilmesini ve deniz taraf nda bulunan şeritlerin ise Liman Caddesi ne bağlanmas n içermektedir. Uygulanan bu proje; Kent Geçişi Projesi kapsam nda yap lan 1. Kordondaki köprüyol ayaklar na herhangi bir çözüm üretmemekte, Kent İçi Geçişi nin nas l sağlanacağ ile ilgili bir öneride bulunmamakta, Deniz taraf ndaki şeritlerin Liman Caddesi ne bağlanmas nedeni ile oluşacak trafik yükü ile ilgili herhangi öneride bulunmamaktad r. Projenin görünürdeki tek amac özelleştirme kapsam nda olan Alsancak Liman na ulaş m n rahatlat lmas n sağlamakt r. KAYNAKLAR Budgell, B. (2008) "Guidelines to the writing of case studies." PubMedCentral. Dec. The Canadian Chiropractic Association. Cohen H. (2009) "How to write a patient case report." American Journal of Health-System Pharmacists, Inc. Çilingir T. (2009), "İzmir de Bir Planlama Sorunu: Ulaş m, Bir Erişim Sorunu: Planlama" İzmir Ulaş m Sempozyumu Demirhan Y. (2003) Planlama Sürecinde Aktörlerin Temsil Sorunsal ve Kentsel Sosyal Hareketler: İzmir Kordon Yolu Örneği, Yüksek Lisans Tezi, DEÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Şehir ve Bölge Planlama Bölümü

13 667 İBB, (2006) 1/25000 Ölçekli İzmir Kentsel Bölge Naz m İmar Plan Raporu Okçu O. (2003) Kamusal Bir Aç k Alan Olarak Kentsel K y Düzenlemelerinin İrdelenmesi İzmir Kordonboyu Örneği, Yüksek Lisans Tezi, DEÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Şehir ve Bölge Planlama Bölümü TMMOB Şehir Planc lar Odas İzmir Şubesi Arşivi Turan M. K. (2007) İzmir Büyükşehir Bütünündeki Büyük Ölçekli Yat r mlar n Kent Yönetimi, Şehir ve Bölge Planlamas ve İdari Yarg Aç s ndan Değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, DEÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Yönetimi Bölümü