Yazar :Zeydin Pala Yayınevi :Türkmen Kitabevi Konu :Yazılım Sayfa Sayısı :744 Ebat : 165 x 235 Barkod-ISBN : Baskı :İstanbul

Transkript

1 Yazar :Zeydin Pala Yayınevi :Türkmen Kitabevi Konu :Yazılım Sayfa Sayısı :744 Ebat : 165 x 235 Barkod-ISBN : Baskı :İstanbul Genel İçerik Veritabanlarına Genel Bakış, Microsoft Sql Server 2000 Desktop, Sql Server İçin Hata Kontrolleri, Ado.Net Uygulamalarına Giriş, Veri Kaynaklarına Bağlanma, Visual C#Net'te Sql Kullanımı, Veritabanı Data Nesneleri Veri Bağlama (Data Binding), Data-Bount Kontrolleri, Ado.Net, Data Set'lere Genel Bakış, Ado.Net Ve Xml Etkileşimi, Veri Arama, Sıralama Ve Filtreleme, Kaydedilmiş Prosedürler, Transactions (Muameleler), Visual C#.Net İle Asp.Net Web Servislerini Geliştirme, Visual Studio.Net Projelerini Dağıtma

2

3 2 Visual C#.NET ile Veritabanı Uygulamaları ve ADO.NET Zeydin PALA

4 İçindekiler 3 Önsöz İnsan hayatının temel yanlarından biri de bilgi ve verilerdir.. Veriler, insan hayatının ayrılmaz parçalarıdır. Veriler, analizleri, analizler de sonuçları doğurur. Gerek ferdi yaşamda gerekse toplumsal yaşamda hep veriler ile düşünür ve neticede verilere dayanan sonuçları üretiriz. Günümüzün en önemli uygulamaları veritabanı içeren programlarla gerçekleştiriliyor. Bu da veritabanlarının günlük hayatımızdaki önemini ortaya çıkarmaktadır. Günümüzde, merkezi yönetim ile verilerin tek noktadan yönetilmesi ve veri bütünlüğünün sağlanması ile istemci-sunucu uygulamalarının önemini artırmıştır. Dolayısıyla tek kullanıcılı programlar hızlı bir biçimde yerlerini çok kullanıcılı programlara bırakıyorlar. Özellikle.NET teknolojisinin SQL Server ve diğer veritabanı yönetim sistemleri desteği ile gelmesi çoklu ortam için hazırlanacak program tasarımını oldukça kolaylaştırmıştır. Visual Studio.NET ortamında hızlı bir biçimde hem kişisel hem de kurumsal çözüm amaçlı programlar geliştirebilirsiniz. Bu kitaptaki örnekler İstemci-Sunucu mimarisini temel alarak geliştirilmişlerdir. Visual C#.NET 2003 ile Veritabanı Uygulamaları ve ADO.NET kitabı toplam olarak 18 bölümde meydana gelmektedir. Birinci bölümde;veritabanı kavramlarını,veritabanı yönetim sistemlerini, ilişkisel veritabanı modelini ve veritabanı temel bileşenlerini bulacaksınız. İkinci bölümde;microsoft SQL Server 2000 Desktop veritabanı yönetim sisteminin kurulumunu, kullanımını ve yönetimini bulacaksınız. Bu konunun hemen ardından Access 2002 ortamında oluşturulan veritabanlarının nasıl SQL Server projelerine dönüştürüldüğünü ve Access2002 projelerinin tasarımını ve Visual Studio.NET ortamında kullanımını bulacaksınız. Üçüncü bölümde;genel hata yakalama yapılarını, kullanım biçimlerini ve SQL Server altında dönderilen hataların kodlarını, seviyelerini ve yakalama biçimlerini bulacaksınız Dördüncü bölümde;ado.net uygulamalarına giriş yaparak veritabanı nesneleri ile tanışacak ve onları gerçek uygulamalarda kullanacaksınız. Beşinci bölümde;.net veri sağlayıcılarını, Bağlantı tanımlamayı, Bağlantı yönetmeyi, Bağlantı istisnalarını kontrol etmeyi, Ve Connection Pooling konularını bulacaksınız. Altıncı bölümde SQL sorgulama dilini kullanarak verileri seçmeyi, güncellemeyi, değiştirmeyi ve silmeyi tüm yönleri ile öğreneceksiniz. Yedinci bölümde, veritabanı data nesnelerini, Sekizinci bölümde, Veri bağlamayı, Dokuzuncu bölümde, Data-Bound kontrollerini, Onuncu bölümde,ado.net i Onbirinci bölümde,dataset lere genel bakışı Onikinci bölümde,ado.net ve XML Etkileşimi

5 4 Visual C#.NET ile Veritabanı Uygulamaları ve ADO.NET Zeydin PALA Onüçüncü bölümde,veri Arama, Sıralama ve Filtrelemeyi Ondördüncü bölümde,kaydedilmiş Prosedürleri Onbeşinci bölümde,transactions konusunu ve Onaltıncı bölümde,visual C#.NET ile ASP.NET Web Servislerini Geliştirme konusunu bulacaksınız. Onyedinci bölümde, Visual Studio.NET proje dağıtım yöntemlerini bulacaksınız. Ek te ise Visual C#.NET diline yeni başlayanlara yönelik genel bir giriş bölümünü bulacaksınız. Kitaptaki örnekler ve CD Kitaptaki örneklerin %95 i SQL Server kullanılarak tasarlanmışlardır. Bu örneklerin tamamı test edilerek CD ye konulmuştur. Bu örnekleri çalıştırmak için sisteminizde mutlaka SQL Server kurulu olmalıdır. Ayrıca SQL Server ile beraber sisteme kurulan Northwind ve Pubs veritabanlarından yararlanılmıştır. Eğer bu veritabanları sisteminizde yoksa buradaki örneklerin çoğunu çalıştıramazsınız. Bu iki veritabanı ile birlikte kitapta örnek amaçlı kullanılan diğer veritabanı dosyalarını da CD de bulacaksınız. Bunları SQL server altında nasıl kullanacağınızı ise kitaptan öğrenebileceksiniz. SQL server altında tasarlanan uygulamaların tamamı Deneyim adındaki bilgisayarda gerçekleştirilmiştir. Kendi sisteminizde bu ismin geçtiği yerleri değiştirdikten sonra örnekleri çalıştırmalısınız. Bazı örneklerde ise genel bir isim olan localhost tercih edilmiştir. Bu isim her türlü sistemde kendisini tanımladığı için bunu değiştirmenize gerek yoktur. Kitaptaki Web servislerine ait örnekleri ve onlara ait gerçekleştirilen veritabanı tablolarını bizzat kendi sisteminizde tasarladıktan sonra çalıştırmalısınız. Bunun için gerekli olan tüm işlemlere ait adımları ilgili konuda bulacaksınız. Bu kitabı okuyan herkesin en üst düzeyde istifade etmesi dileklerimle Öğretim Görevlisi Zeydin PALA zpala@hotmail.com YYÜ,Van, Mayıs 2004

6 İçindekiler 5 İÇİNDEKİLER Önsöz 3 o Kitaptaki örnekler ve CD 4 Bölüm-1:Veritabanlarına Genel Bakış Veritabanı Yönetim Sistemleri 25 o VTYS nedir? 25 o VTYS faydaları 25 o Veritabanı yönetim sistemlerinin ortak özellikleri 26 Veritabanı kavramları 26 o Veritabanı(Database) 26 o Visual Studio.NET ortamında veritabanı 26 o Tablo(Table) 27 o Kayıt/Satır(Record/Row) 28 o Alan/Sütun(Field/Column) 28 o Görünüm (View) 28 o SQL-Yapısal Sorgulama dili 28 o Hesaplanmış alan (Calculated Field) 28 o Dizin (Index) 29 o Anahtar alan (Key Field) 29 o İkincil dizin(secondary Index) 29 o Kayıt göstergesi (Cursor) 29 o Muameleler (Transactions) 29 o Uygulama mimarileri 30 o İstemci/Sunucu (Client/Server) 30 o 3-Katmanlı Uygulamalar 30 o Stored Procedures-Kaydedilmiş prosedürler 30 İlişkisel Veritabanı Modeli 30 Bölüm Özeti 32 Bölüm-2:Microsoft SQL Server 2000 Desktop SQL Server Nedir? 33 o Kurulum için gerekli sistem gereksinimleri 34 o Microsoft SQL Server 2000 Desktop Engine i nasıl kuracaksınız? 34 o SQL Server servisi 35 o SQL Server Agent 36 o Dağıtılmış İşlem Düzenleyicisi(DTC-MSDTC) 36 o SQL Service Manager ile servisleri yönetme 36 SQL Server için Access projeleri 37 Veritabanı projesi ile çalışma 38

7 6 Visual C#.NET ile Veritabanı Uygulamaları ve ADO.NET Zeydin PALA o İlk projeyi oluşturun 38 o Proje veri türleri 40 o Tablo oluşturma 41 o Veritabanı projesine şifre verin 44 o Access tablolarından veri alın 45 İlişkili tablolar ile çalışma 48 o İlişkileri kurun 49 o İlişkiler penceresi 52 Access ortamında SQL Server için tasarlanan veritabanını kullanma 55 Mevcut bir veritabanını SQL Server altında nasıl kullanacaksınız? 60 Bölüm Özeti 62 Bölüm-3:SQL Server için Hata Kontrolleri try-catch-finally ile hata yakalama 63 Tip uyuşmazlığı 64 o Örnek:Tip uyuşmazlığı hatasını yakala 65 o Örnek:Karekök al 66 o Örnek:Sıfıra bölme hatasını yakala 68 o Örnek:Hata mesajı Türkçe verilsin 68 o Örnek:Sıfıra bölme hatası 70 SQL Server de hata yakalama 71 SqlError Nesnesinin Özellikleri 71 o Class 71 o LineNumber 71 o Message 72 o Number 72 o Örnek:SqlException hatalarını yakalama 73 Hataların seviyesini öğrenme 76 o Örnek: InfoMessage ile hata yakalama 76 Bölüm Özeti 78 Bölüm-4:ADO.NET Uygulamalarına Giriş Bir uygulama hangi bileşenler yer alır? 79 İlk Veritabanı uygulaması 80 Windows Application projesi başlatın 81 Data Adapter Configuration Wizardı başlatın 81 Dataset oluşturun 92 Form üzerine DataGrid yerleştirin 93 Program kodu yazın 94 Programı çalıştırın 94 Data Form Wizard ile Veritabanına Bağlanma 95 o Projenin anatomisi 101

8 İçindekiler 7 İlişkileri düzenleyin 110 Veritabanı Projesi 112 o Yeni bir Windows Application projesi ile başlayın 112 o Projeye OleDbDataAdapter ekleyin 112 o Dataset oluşturun 114 o Form üzerine eleman ekleyin 114 o Metin kutularının alan bağlantısını yapın 114 o Başlangıç değerleri düzenleyin 115 o Kayıt pozisyonunu gösterecek prosedürü tanımlayın 116 o Verileri güncelleyecek kodu yazın 116 o Tüm değişiklikleri iptal edecek kodu yazın 118 o Kayıtları silecek kodu yazın 119 o Tabloya kayıt ekleyecek kodu yazın 120 o Forma kayıt gezinti düğmeleri ekleyin ve onlara ait kod yazın 120 o İlk kayıt 121 o Önceki kayıt 121 o Sonraki kayıt 121 o Son kayıt 121 Bölüm Özeti 123 Bölüm-5:Veri Kaynaklarına Bağlanma.NET Data Provider(veri sağlayıcılarını seçme) 125.NET veri sağlayıcı tipleri 125 o SQL Server.NET Provider 126 o OLE DB.NET Data Provider 126 o ConnectionString nedir? 126 o Bir ConnectionString i nasıl tanımlanır? 127 o Örnek:Veritabanına bağlantı 127 Bağlantı örnekleri 131 o Bir Access dosyasına bağlantı 131 o SQL Server 2000 için bağlantı 131 o SQL Server 6.5 için bağlantı 132 o Oracle Server için bağlantı 132 Hangi durumda hangi.net Provider i kullanmalısınız? 132 Bağlantı çekme(connection Pooling) 132 o Connection Pooling nasıl çalışır? 132 o Örnek:Connection pooling 134 ODBC.NET Data Provider 136 o Örnek:ODBC veri kaynağına bağlantı 136 Bölüm Özeti 138

9 8 Visual C#.NET ile Veritabanı Uygulamaları ve ADO.NET Zeydin PALA Bölüm-6:Visual C#.NET te SQL Kullanımı SQL(Structured Query Language) 139 o Select 139 o From 139 o Where 139 o İnner Join 139 o Group By 139 o Order By 139 o İnsert 140 o Update 140 o Delete 140 o Sorguya nasıl başlanır? 140 Örnek:Sorgu Cümleleri1 140 o Yeni bir Windows uygulaması başlatın 140 o Sınıfa ad uzayını ekleyin 141 o Düğme için program kodu yazın 141 o Programı çalıştırın ve sorgu cümlelerini girmeye başlayın 143 Sorgulanacak Tabloyu Belirleme 143 Kullanılacak Alanları Belirleme 144 o Tekrarlı kayıtları bir kere listeleme-distinct 145 o Tablodaki verileri sıralama-order By 145 o Where ile veri filtreleme 148 o Şartlı sorgulama Operatörleri 148 o Örnek:iki şartı aynı anda sağlama 150 o Between kullanımı 150 o Örnek:iki tarih arasında sorgulama 151 o IN kullanımı 151 o NOT IN kullanımı 152 o LIKE kullanımı 152 o Örnek:bir harf ile başlayan kayıtları sorgulama 153 o Not like 154 o NULL değerler 155 o İs not NULL 155 o Birden fazla kriter kullanımı 155 İstatistiksel İşlemler Yapma 156 o Max 156 o Min 157 o Avg 158 o Sum 158 o Count 159 o Hangi şehirde kaç kişi yaşıyor 160 Verileri Gruplandırma-Group By 160 o Having kullanımı 161 o Örnek:Having o Örnek:Having 2 163

10 İçindekiler 9 Alanlar Üzerinde İşlem Yapma 164 Tabloya Veri Ekleme 165 o Tabloyu Güncelleme 166 Tablodaki kayıtları silme 167 Birden fazla tablo üzerinde sorgu yapma 168 Soldan birleşim 168 Sağdan birleşim 169 Tam birleşim 169 İç birleşim 170 Parametreli veri sorgulama 171 o Yeni bir proje ile başlayın 171 o Veri bağlantılarını yapın 171 o Form üzerine Combobox yerleştirin 173 o Form üzerine DataGrid yerleştirin 174 o Program kodu yazın 174 o Programı çalıştırın ve sorguya parametre gönderin 175 Bir harf ile başlayan kayıtları listeleme 176 Parametreli iki tarih arasını sorgulama 180 Çalışma zamanında veri sorgulama 182 o Form tasarımını yapın 182 o Program kodu yazın 183 o Programı çalıştırın ve test edin 184 Çalışma zamanında parametreli veri sorgulama 184 ComboBox kutularına sorgu sütunlarını ekle 187 Master-Detail tablo sorgulama 190 o Örnek:Tablodan mükerrer kayıtları listeleme 194 Bölüm Özeti 197 Bölüm-7:Veritabanı Data Nesneleri ADO.NET Data Adaptörleri 200 o Connection nesneleri 200 o ADO.NET Command nesneleri 200 Form elemanları ve Data nesneleri arasındaki ilişki 200 Data bileşenleri ile çalışma 202 o Veri kaynağına bağlantı yap 202 o DataAdapter oluştur 202 o Dataseti oluştur ve veri ile doldur 202 o DataGrid elemanı ile bağlantı yap 202 o Programı çalıştırın ve test edin 203 OleDbConnection Özellikleri 204 o ConnectionString 204

11 10 Visual C#.NET ile Veritabanı Uygulamaları ve ADO.NET Zeydin PALA o ConnectionTimeOut 205 o Database 205 o Data Source 205 o Provider 205 o ServerVersion 205 o State 206 SqlConnection Özellikleri 207 o ConnectionString 207 o ConnectionTimeOut 207 o Database 207 o Data Source 208 o PaketSize 208 o ServerVersion 208 o State 208 o WorkStationID 208 OleDBConnection ve SqlConnection metotları 208 o Open() 208 o Close() 209 o Dispose 209 o BeginTransaction 209 o ChangeDatabase() 210 o CreateCommand() 210 o GetOleDbSchemaTable 210 o Örnek:Tablo Şema bilgileri 211 o Örnek:Bağlantı durumu 213 Bağlantı olaylarını kontrol etme 216 StateChange olayı 216 o Broken 217 o Closed 217 o Executing 217 o Fetching 217 o Open 217 o Örnek:bağlantı durumları 217 InfoMessage olayı 220 Data Command oluşturma 220 Data Command Özellikleri 221 o CommandText 221 o CommandType 221 o CommandTimeOut 222 o Connection 222 o Parameters 222 o Transaction 223 o UpdatedRowSource 223 Parameters koleksiyonunu kullanma 223 o Add(Değer) 224

12 İçindekiler 11 o Add(Parametre) 224 o Add(Ad,Değer) 224 o Add(Ad,Tip) 224 o Add(Ad,Tip,Büyüklük) 224 o Add(Ad,Tip,Büyüklük,Kaynak Sütun) 224 o Clear 224 o Insert(indis,değer) 224 o Remove(Değer) 224 o RemoveAt(indis) 225 o RemoveAtName(Ad) 225 Örnek:İki parametreli sorgu 225 o Form tasarımını yapın 225 o Veri kaynağı bağlantısını yapın 225 o Sorguları oluşturun 226 o Parametreleri koleksiyona ekleyin 228 o Parametrelerin değerini belirleyin 229 Command Metotları 230 o ExecuteReader 230 o ExecuteNonQuery 231 o Örnek:ExecuteNonQuery 231 o Form tasarımını yapın 231 o Ortak kodları yazın 232 o Tabloyu oluşturun 232 o Tabloya kayıt ekleyin 234 o Tablodaki kayıtları okuyun 235 o Tablodaki kayıtları silin 236 o Tabloyu silin 237 o Programı çalıştırın ve test edin 238 o ExecuteScalar 239 o Örnek:Tabloda kaç kayıt var 240 o ExecuteXmlReader 241 o Cancel 241 o Örnek:İşlemi iptal et 241 o CreateParameter 243 o Prepare 243 o ResetCommandTimeOut 243 DataReader 243 DataReader özellikleri 243 o RecordsAffected 243 o FieldCout 243 o IsClosed 243 o Item 243 o Depth 244 DataReader metotları 244 o Read 244 o NextResult 244

13 12 Visual C#.NET ile Veritabanı Uygulamaları ve ADO.NET Zeydin PALA o Close 244 o GetType 244 o GetFieldType 244 o GetDataTypeName 244 o GetName 244 o GetOrdinal 244 o GetSchemaTable 244 o Örnek:Sütun adları ve veri tipleri 245 o GetValue 246 o GetValues 246 o Örnek:Sütunları diziye aktar 246 o IsDbNull 249 Örnek uygulama 249 DataAdapter 251 Server Explorer ile DataAdapter oluşturma 252 DataAdapter özellikleri 253 o AcceptChangesDuringFill 253 o SelectCommand 253 o DeleteCommand 253 o InsertCommand 254 o UpdateCommand 254 o MissingMappingAction 255 o MissingSchemaAction 256 o TableMappings 256 DataAdapter komutları 256 o TableMappins kolleksiyonu 257 DataAdapter Metotlerı 259 o Fill metodu 259 o Fill(Dataset) 259 o Fill(Data Table) 259 o Fill(Dataset,TabloAdi) 259 o Fill(Data Table,DataReader) 259 Örnek:Veri doldurma 259 o Update metodu 261 o Update(Dataset) 261 o Update(dataRows) 261 o Update(DataTable) 261 o Update(datarows,DataTableMapping) 261 o Update(Dataset,kaynaktablo) 261 DataAdapter Olayları 262 OnRowUpdating Olayı 262 o Command 263 o Errors 263 o Row 263 o Güncellenen tablo hangisi? 263 o StatementType 263 o Status 264

14 İçindekiler 13 o TableMapping 264 o Örnek:Güncelleme durumu 264 OnRowUpdated Olayı 267 FillError Olayı 269 o Örnek: DataAdapter FillError 269 ODBC Nesneleri 270 Örnek:ODBC nesnelerinin kullanımı 270 o Yeni veri kaynağı bağlantısı oluşturun 270 o Kod yazın 279 o ODBC ile Access veritabanlarına bağlantı 279 o Örnek:Access veritabanına bağlantı 279 ODBC ile Excel Sayfalarına bağlantı 282 o Örnek:ODBC ile Excel verilerini kullanma 282 ODBC ile text verilerine erişme 285 o Veriler nasıl export ediliyor? 285 o Örnek:ODBC ile text verileri okuma 288 Bölüm Özeti 290 Bölüm-8:Veri Bağlama(Data Binding) BindingContext nesnesi 291 o İtem(Veri kaynağı) 291 o İtem(veri kaynağı, veri üyesi) 291 CurrencyManager nesnesi 292 CurrencyManager Özellikleri 292 o Bindings 292 o Count 292 o Current 292 o List 292 o Position 292 CurrencyManager metotları 292 o AddNew 292 o CancelCurrentEdit 292 o EndCurrentEdit 292 o Refresh 292 o RemoveAt(indis) 292 o ResumeBinding 293 o SuspendBinding 293 CurrencyManager Olayları 293 o CurrentChanged 293 o ItemChanged 293 o PositionChanged 293 Binding Nesnesi 293 Binding nesnesi özellikleri 293 o BindingManagerBase 293

15 14 Visual C#.NET ile Veritabanı Uygulamaları ve ADO.NET Zeydin PALA o BindingMemberInfo 293 o Control 293 o Datasource 293 o IsBinding 294 o PropertyName 294 Örnek:Veri Bağlama 294 o Veritabanı bağlantılarını yapın 294 o Form tasarımını yapın 295 o TextBox elemanlarını datasete bağlayın 295 o Tabloyu alanlara yükleyin 296 o Kayıt pozisyonunu ayarlayın 297 o İlk kayıt 298 o Son kayıt 298 o Önceki kayıt 299 o Sonraki kayıt 299 o Değişiklikleri güncelleyin 299 o Programı çalıştırın ve test edin 300 o Gezinti için ComboBox kutusunu kullanın 301 o Gezinti için gerekli kodu yazın 302 Örnek Uygulama:DataGrid projesi 303 o Yeni bir Windows uygulaması başlatın 304 o Data bileşenlerini yerleştirin 304 o Datasetleri oluşturun 307 o Form tasarımını yapın 308 o Elemanların veri bağlantısını yapın 308 o Program nasıl çalışacaktır 309 o ListBox1 nasıl doldurulacaktır? 309 o DataGrid1 nasıl doldurulacaktır? 311 o DataGrid2 nasıl doldurulacaktır? 312 Örnek uygulama:bağlantılı üç tablo 313 o SqlDataAdapter1 315 o SqlDataAdapter2 315 o SqlDataAdapter3 315 o ilişkileri kurun 316 o Form tasarımını yapın 318 o Verileri bağlayın 318 o Kod yazın 320 Örnek Uygulama:DataGrid içinde iki tablo 322 o Yeni bir veritabanı oluşturun 323 o Anahtar sütunun otomatik artımını sağlayın 326 o Tabloya bilgi girin 326 o Yeni bir Windows uygulaması başlatın 328 o Veritabanı bağlantısını yapın 328 o Dataseti oluşturun 328 o İlişkileri kurun 329 o DataGrid elemanını datasete bağlayın 331 o Program kodu yazın 332

16 İçindekiler 15 o Programı çalıştırın 332 o Tabloları güncelleyin 333 o DataGrid içindeki tabloları özelleştirin 334 Birden fazla form için CurrencyManager kullanma 336 Örnek:CurrencyManager kullanımı 336 o Veri kaynağına bağlantı yapın 336 o Projeye yeni form ekleyin 337 o Birinci form için kod yazın 338 o İkinci form için kod yazın 339 o Programı test edin 341 Bölüm Özeti 342 Bölüm-9:Data-Bound Kontrolleri o Örnek:Data-bound elemanlarına veri ekle 344 Data-Bound kontrolleri ve Data Source 347 DataGrid 348 o Tablodaki veriler nasıl sıralanır? 349 o DataGrid bir Dataset e nasıl bağlanır? 349 o Çalışma zamanında DataGrid bağlama 350 o DataGrid içinde kayıt silme 351 o DataGrid içine kayıt ekleme 352 o DataGrid içinde veri değiştirme 352 o DataGrid sütun genişliklerini ayarlama 353 DataGrid elemanını biçimlendirin 353 DataGrid elemanının diğer özellikleri 354 DataGrid.HitTestInfo sınıfı 355 o Örnek uygulama 356 DataView 361 DataViewManager 361 Örnek:Dataview Kullanımı 361 o Yeni bir uygulama başlatın 362 o DataView nesnenin forma ekleyin 362 o Form üzerine DataGrid yerleştirin 363 o Program kodu yazın 363 o Programı test edin 364 Çalışma zamanında DataView oluşturma 364 DataView Özellikleri 365 o AllowDelete 365 o AllowEdit 365 o AllowNew 365 o ApplyDefaultSort 366 o Count 366 o DataViewManager 366 o İtem(indis) 366 o RowFilter 366

17 16 Visual C#.NET ile Veritabanı Uygulamaları ve ADO.NET Zeydin PALA o Örnek:RowFilter 366 o RowStateFilter 369 o Sort 371 o Table 371 DataView metotları 371 o AddNew 371 o Delete 371 o Find 371 Örnek:Tablodaki kayıtları yazdır 372 o Form tasarımını yapın 372 o Projeye yeni bir sınıf ekleyin 372 o Form için kod yazın 381 o Programı test edin 383 Bölüm Özeti 385 Bölüm-10:ADO.NET ADO.NET Nedir? 387 o Veri ilişkili ad uzayları(namespace) 387 Veri ilişkili ad uzaylarının kod penceresindeki yeri 388 ADO.NET nesne modeli 388 Veri sağlayıcı sınıfları 389 ADO.NET sınıflarının bağlantılı mimaride kullanımı 390 o Örnek: SqlDataAdapter ile veri okuma 390 ADO.NET sınıflarının bağlantısız mimaride kullanımı 393 ADO.NET ve Datasetler 394 o Dataset ve tablolar 394 o Dataset ve XML 394 ADO.NET ile temel işlemleri gerçekleştirme 395 ADO.NET nesneleri 396 OleDbConnection VE SqlConnection nesneleri 396 Veri kaynaklarına bağlantı nasıl sağlanır? 396 OleDbCommand ve SqlCommand 397 DataReader 398 o Örnek:Kayıtları oku 398 o Örnek:Listelere veri doldur 400 Bölüm Özeti 403 Bölüm-11:DataSet lere Genel Bakış Datasetleri ne zaman kullanmalısınız? 405 Dataset nesne modeli 405 o Tables Koleksiyonu 406 o Dataset içinde hangi tablolar var? 406 o Relation koleksiyonu 409 o ExtendedProperty koleksiyonu 409

18 İçindekiler 17 DataTable 409 o DataTable tanımla 409 o DataTable nesnesini Datasete ekle 409 o Datset içindeki tabloyu al 409 o Dataset içindeki tabloyu sil 410 Columns koleksiyonu 410 o Tabloda hangi sütunlar var? 410 o Tabloya sütun ekle 411 o Tablodaki sütunları oku 411 o Tablodaki sütun adını öğren 411 Rows Koleksiyonu 412 o Tablodaki satırlar 412 Constraints koleksiyonu 414 DataColumn 414 o AllowDBNul 414 o AutoIncrement 414 o Örnek:Otomatik sıra numarası 414 o Caption 417 o ColumnName 417 o DataType 417 o ReadOnly 417 o Unique 417 o Add metodu ile sütun ekle 417 o Tabloya hesaplanmış sütun ekle 418 o Tablo tanımla ve sütun ekle 418 Örnek:Tablodaki kayıtları yazdırma 419 Hesaplanmış alanlarla çalışma 420 o Örnek:Hesaplanmış alanlar 420 o Program kodu yazın 421 DataRow 422 o Örnek uygulama:bir klasördeki dosyaları oku 424 DataRow bileşeninin bazı özellikleri 427 o RowState 427 RowState özelliği nasıl çalışır? 427 o Örnek:Kayıt değiştir 427 o İtem 429 o Örnek:Kesişen alan içeriği 429 DataRow metotları 431 o BeginEdit() 431 o CancelEdit() 432 o Delete() 433 o EndEdit() 433 o AcceptChanges() 433 o RejectChanges() 433 o Örnek:Hangi satır değiştirildi? 434 o Örnek:Tabloya kayıt ekleme 436 Constraints 437

19 18 Visual C#.NET ile Veritabanı Uygulamaları ve ADO.NET Zeydin PALA o ForeignKeyConstraint 437 o ForeignKeyConstraint nasıl tanımlanır? 437 o UniqueConstraint 438 PrimaryKey 438 Dinamik olarak DataTable oluşturma 439 DataTable olayları 443 o ColumnChanging 443 o ColumnChanged 444 o RowChanging 444 o RowChanged 444 o RowDeleting 444 o RowDeleted 444 DataRelation Nesnesi 444 o Örnek:İlişki kurma 446 Master-Detail tablolar arasındaki ilişki 448 o Yeni bir uygulama başlatın 450 o Program kodu yazın 450 o Programı çalıştırın ve test edin 455 o Örnek:İlişkili ve ilişkisiz veri doldurma 456 Dataset oluşturma 461 DataAdapter oluşturma 461 Fill metodu ile veri doldurma 463 Dataset içindeki tablolara erişme 464 DataAdapter nesneleri 464 o Dataset içinde bir tablo 465 o Örnek:Dataset içinde üç tablo 468 Veritabanı Güncelleme 471 Güncelleme nasıl gerçekleşir? 471 o Değişiklikleri nasıl öğrenebiliriz? 472 o Dataset birleştirme 473 o Örnek:Veri güncelleme ve değiştirilen kayıtlar 473 o Örnek:Veritabanı görüntüleme,veri ekleme ve veri güncelleme 480 Örnek Uygulama:Resimli Adres Rehberi 488 o Veritabanı ve tabloyu hazırlayın 488 o Yeni bir uygulama başlatın 489 o Veritabanı bağlantılarını yapın 489 o Form tasarımını yapın 491 o TextBox elemanlarını datasete bağlayın 492 o Form üzerine gezinti düğmeleri ekleyin 492 o Form üzerine diğer düğmeleri ekleyin 493 o Ortak değişkeni tanımlayın 494 o Başlangıçta veriler yüklensin 494 o Kayıt gezintileri için kod yazın 494 o Yeni kayıt ekleyin 496

20 İçindekiler 19 o Geçerli mail adresi girin 496 o Kayıt silin 497 o Değişiklikleri kaydedin 498 o Değişikliği iptal edin 500 o Resim kutusuna resim ekleyecek kodu yazın 500 o Kayıt okunduğunda resim yüklensin 501 o Formu kapatın 502 o Form kapandığında değişiklikler kaydedilsin 502 o Programı çalıştırın ve test edin 503 o Örnek:Veri güncelleme 504 Bölüm Özeti 507 Bölüm-12:ADO.NET ve XML Etkileşimi o XML şemaları 509 Dataset XML metotları 509 o GetXML() 509 o WriteXML 509 o ReadXML 510 o Örnek: XML ve Dataset 510 Bölüm Özeti 516 Bölüm-13:Veri Arama, Sıralama ve Filtreleme Örnek:DataRowCollection.Find ile veri arama 517 Örnek:DataTable.Select ile arama 522 Örnek:DataView ile Sıralama 528 Örnek:DataView ile kayıt arama 530 Örnek:DataView ile veri filtreleme 534 o Örnek:DataGrid içinde veri filtreleme 537 o Örnek:Başka tablodan veri alma 540 o Örnek:SQL ile kayıt arama ve kayıt güncelleme 546 Bölüm Özeti 550 Bölüm-14:Kaydedilmiş Prosedürler Bir kaydedilmiş prosedürün yapısı 551 o Kaydedilmiş prosedürü test etme 554 o Yeni bir kaydedilmiş prosedür oluşturma 556 o Örnek:Program içinde Stored Procedure kullanma 563 Kaydedilmiş prosedürü Output parametresi ile çağırma 568 o Örnek:Parametreli kaydedilmiş prosedür 570 o Örnek:Listelerle Çalışma 574 Bölüm Özeti 580

21 20 Visual C#.NET ile Veritabanı Uygulamaları ve ADO.NET Zeydin PALA Bölüm-15:Transactions(Muameleler) o Transaction nasıl çalışır? 581 o Transaction yapısı 581 o Örnek:Transactions 582 o Kaydedilmiş prosedür oluşturun 582 o Prosedürü test edin 584 o Yeni bir Windows uygulaması başlatın 584 o Düğme için kod yazın 587 o Programı çalıştırın ve test edin 589 o Örnek:Transaction o Formu tasarlayın 591 o Başlangıç kodlarını yazın 592 o Kayıt okuyacak alt programı yazın 592 o Hesaplar arasındaki farkı yazacak alt programı yazın 593 o Başlangıçta çalışacak kodu yazın 595 o Tabloya kayıt ekleyecek kodu yazın 596 o Tablodaki kayıtları silecek kodu yazın 597 o Programı test edin 599 Bölüm Özeti 599 Bölüm-16:Visual C#.NET ile ASP.NET Web Servislerini Geliştirme o Microsoft un web servislerine bakışı 601 o Net.NET web servislerini kullanma gerekçeleri 601 o.net Web servislerinin kökeni 602 o Web servisi ve XML 602 o Web servisi ve WSDL 602 o Web servisi ve SOAP 602 o Web servisi ve UDDI 603 o Varsayılan ad uzayını değiştirme 603 Parametresiz web servisi 603 o Solution Explorer penceresindeki dosyalar 606 Web servisi ile saat öğrenme 606 o Yeni bir web servisi projesi başlatın 606 o Web servisini test edin 607 o Web servisi için istemci uygulaması oluşturun 607 o Uygulamaya bir referans olarak servisi ekleyin 608 o Düğme için kod yazın 608 o Programı çalıştırın ve test edin 609 Parametreli Web servisi yazma 609 Kur dönüştürme servisi 609

22 İçindekiler 21 o Web servisini oluşturun 609 o Dosya isimlerini değiştirin 611 o Kod penceresine geçin 611 o Fonksiyonu düzenleyin 611 o Programı derleyin 612 o Servisi test edin 613 o Web servisi için istemci yi hazırlayın 616 o DropDownList elemanının içeriğini ayarlayın 617 o Projeye Web Reference ekleyin 618 o Düğme için kod yazın 619 o İstemci uygulamasını test edin 620 Dataset dönderen web servisi 621 o Yeni bir web servisi uygulaması başlatın 621 o Servisi test edin 623 o İstemci uygulamasını oluşturun 624 o Uygulamaya web referansı ekleyin 625 o Kod yazın 625 o Programı test edin 625 Uygulama:Web Servisi ile kredi kartı sorgulama 626 o Veritabanı ve tabloları oluşturun 626 o Kaydedilmiş prosedür oluşturun 628 o Kaydedilmiş prosedürü test edin 629 o Yeni bir web servisi başlatın 631 o Web servisi uygulamasına sınıfları ekleyin 631 o Servise ait kodları yazın 635 o Web servisi kodu 635 o Servisi test edin 641 o Yeni Bir Windows uygulaması başlatın 642 o Uygulamaya Web Referansı ekleyin 642 o Form tasarımını yapın 643 o Program kodu yazın 645 o Programı çalıştırın 646 o Kredi kartına ait tüm detayları göster 647 o Web servisi projesine yeni bir servis ekleyin 648 o Yeni Servisi test edin 653 o Windows uygulamasına yeni servisi ekleyin 654 o Formu yeniden tasarlayın 655 o Düğme için kod yazın 655 o Programı çalıştırın ve test edin 656 Bölüm Özeti 657 Bölüm-17:Visual Studio.NET Projelerini Dağıtma Kurulum gereksinimleri 659 o Microsoft Data Access Components 2.7 (MDAC) 660 o İnternet İnformation Server Gerekli donanım ve yazılım 660

23 22 Visual C#.NET ile Veritabanı Uygulamaları ve ADO.NET Zeydin PALA.NET Framework paketini kurma 661 Windows Installer 661 Windows İnstaller Paketi oluşturma 662 Windows uygulaması için kurulum programı hazırlayın 663 o Projeyi kullanıma açın 663 o Yeni Setup projesi ekleyin 663 o Özel klasörleri tanımlayın 665 o Project Output seçeneği ile aktif projeyi belirleyin 665 o Hedef bilgisayarın masaüstü için kısayol oluşturun 667 o Hedef bilgisayarın Programlar menüsü için kısayol oluşturun 668 o Setup projesini Configuration Manager e dahil edin 669 o Proje özelliklerini düzenleyin 670 o Setup ve uygulama paketlerini oluşturun 671 o Windows İnstaller paketini çalıştırın 673 Kurulan uygulamayı test edin 675 Uygulamayı kaldırın 675 Setup Project ile diğer işlemler 676 File System Editor 677 Registry Editor 677 File Types Editor 677 User İnterface Editor 678 o Diyalog pencereleri 680 o Hangi Diyalog penceresi nerede yer almalıdır? 680 Kurulum seçeneklerine ait özellikler 681 o Start 682 o Welcome-Hoş Geldiniz 682 o Splash-Giriş Grafiği 683 o Licence Agreement-Lisans sözleşmesi 683 o İnstallation Folder-Kurulum klasörü 684 o Customer İnformation-Müşteri bilgileri 684 o Confirm İnstallation-Kurulumu onaylama 685 o Progress-İşlem çubuğu 686 o Register User-Kullanıcı kaydet 686 o Readme-Beni oku 687 Custom Actions Editor 687 Launch Condations Editor 687 Properties 688 Setup Wizard ile kurulum paketi hazırlama 688 Diğer kurulum seçenekleri 692 Web Setup Project 692 o Web Project ile Web projesi oluşturun 692 o Web projesine Web Setup Project ekleyin 693 o Project Output.. seçeneğini aktifleştirin 695

24 İçindekiler 23 o Web sunucusuna MSI dosyasını kopyalayın 696 Merge Module Project 697 CAB Setup Project 699 Xcopy ve diğer metotlar ile Web projelerini hedefe aktarma 701 Üçüncü parti yazımlar ile setup hazırlama 703 Wise for Visual Studio.NET 703 Bu paket ile neler yapabilirsiniz? 703 Bölüm özeti 704 EK:Visual C#.NET'e Giriş Visual Studio.NET IDE 705 o Visual C#.NET proje tipleri 706 Menü ve araç çubukları 709 Visual Studio.NET ortamındaki pencereler 710 Solution Explorer 711 Solution Explorer penceresine yeni projeler ekleme 712 Proje özellikleri ayarlama 713 Toolbox Penceresi 714 Toolbox penceresindeki kontrol grupları 714 Yeni grup oluşturma 715 Properties penceresi 715 Server Explorer penceresine bakış 717 Visual C#.NET e Giriş 719 Değişken nedir? 720 Değişkenin adı nasıl seçilmelidir? 721 Değişkenin adresi 721 Değişkenin tipi 721 Değişkenin içeriği 722 Değişkenler nasıl tanımlanır? 722 Değişkenlere başlangıç değeri nasıl verilir? 722 o Veri tipleri 723 o Tip değiştirme 724 Diziler 725 İki boyutlu dizi tanımlama 726 o Sabitler 727 Operatörler 729 Şart Komutları 730 if Yapısı 730 o Örnek:if yapısı 731? : Yapısı 731 switch-case yapısı 732 o Örnek:swıtch yapısı 733 Döngü Komutları 733 for Döngüsü 733 o ÖRNEK:for döngüsü 734

25 24 Visual C#.NET ile Veritabanı Uygulamaları ve ADO.NET Zeydin PALA o Örnek:iç içe iki döngü 734 o Örnek:faktöriyel 735 o Örnek:tek ve çift sayıları topla 735 do- while Döngüsü 737 while Döngüsü 738 Döngü kontrol ifadeleri 739 break 739 continue 739 Fonksiyonlar 740 Dizin 741 Zeydin PALA nın yayımlanmış kitapları 745

26 Veritabanlarına Genel Bakış 25 Veritabanlarına Genel Bakış İnsan hayatının temel yanlarından biri de bilgidir, verilerdir,uygulamalardır. Veriler, insan hayatının ayrılmaz parçalarıdır. Veriler, analizleri, analizler de sonuçları doğurur. Gerek ferdi yaşamda gerekse toplumsal yaşamda hep veriler ile düşünür ve neticede verilere dayanan sonuçları üretiriz. Günümüzün en önemli uygulamaları veritabanı içeren programlarla gerçekleştiriliyor. Bu da veritabanlarının günlük hayatımızdaki önemini ortaya çıkarmaktadır. Bu bölümde;veritabanı kavramlarını,veritabanı yönetim sistemlerini, ilişkisel veritabanı modelini ve veritabanı temel bileşenlerini bulacaksınız. Veritabanı Yönetim Sistemleri Veritabanı verilerin bir koleksiyonudur. Verilerin kolay bir biçimde işlenmesi ve idare edilmesi için değişik stratejiler geliştirilmiştir. Bunlardan birisi DBMS(Database Management System-Veritabanı Yönetim Sistemi-VTYS) dir. Bu sistem verileri veritabanı formatında kaydeder ve verileri idare eder. Bugün en önemli veritabanı sistemleri ilişkisel veritabanlarıdır. İlişkisel veritabanları üzerinde en fazla kullanılan dil SQL(Structured Query Language-Yapısal Sorgulama Dili) dir. SQL, veritabanları üzerinde değişik sorgular gerçekleştirir. VTYS nedir? Veritabanı Yönetim Sistemi her şeyden önce bir program olup veritabanı içindeki verilere erişmeyi sağlar. Günümüzde kullanılan en popüler veritabanı yönetim sistemleri arasında Microsoft SQL Server, Oracle, Sybase, DB2, Informix ve MySQL i sayabiliriz. VTYS faydaları Aynı veri değişik bilgisayarlardan tutulmadığı için veri tekrarı yapılmaz. Veriler birden fazla makine üstünde tutulmak yerine tek bir makinada tutulur. Böylece veri güncelleme kolay yapıldığı için veri tutarsızlığı söz konusu olamaz.

27 26 Visual C#.NET ile Veritabanı Uygulamaları ve ADO.NET Zeydin PALA Birden fazla verinin aynı kullanıcı grubu paylaşması durumunda verinin bozulmasını engeller. Ve veride bir bütünlük sağlanır. Ana kayıt içeren bir tablodan herhangi bir kaydın silinmesi durumunda bu kaydın geçtiği tüm alt tablolardaki kayıtlar da silinir. Böylece veri bütünlüğü sağlanmış olur. Kullanıcı adı ve şifresi ile bağlanılan veritabanında isteyerek yada yanlış kullanım sonucundaki veri bozulmaları engellenir. Veritabanı yönetim sistemlerinin ortak özellikleri Veritabanı Yönetim Sistemleri ilişkisel mimariye dayalıdırlar Çoğu Veritabanı Yönetim Sistemi ile yaratılacak veritabanı büyüklüğünde her hangi bir kısıtlama yoktur. Veritabanı Yönetim Sistemleri çok kullanıcılı veri erişimini desteklerler. Veritabanı Yönetim Sistemleri İnternet-İntranet ortamlarına tam olarak uyumlu çalışırlar. Veritabanı Yönetim Sistemlerinde veri silme, veri ekleme ve veri güncelleme işlemlerinde kayıt bazında kilitleme mantığı kullanmaktadırlar. Veritabanı kavramları Veritabanında en çok kullanılan kavramlar özet olarak aşağıda verilmiştir. Bu kavramların içeriğini kitabın ilerleyen konularında, örnekleriyle birlikte daha kapsamlı olarak bulabilirsiniz. Veritabanı(Database) Veritabanındaki asıl amaç bilgileri saklamak olduğundan veritabanının en temel parçası veri alanlarıdır. Veritabanında hangi bilgilerin bulunacağı bu alanlarla belirlenir. Bu alanlara girilen bilgilere ise kayıt denir ve veritabanındaki kayıtlar tablolarda tutulurlar. Tabloların ne şekilde sıralanacağını indeksler, tablolardan alınacak listeleri ise sorgular tanımlarlar. Bütün bunların bir araya gelmesinden oluşan dosya veya dosyalara veritabanı diyoruz. O halde veritabanı, bir yada daha fazla tablo, sorgu yada indeksleri tanımlayan bir dosya veya bu dosyaların bulunduğu dizindir. Örneğin bir programda müşteri bilgileri farklı bir tabloda, satış bilgileri farklı bir tabloda bulunur. Bu iki tabloya birlikte veritabanı denir. Bazı veritabanlarında (Access gibi) bütün bileşenler (tablolar, sorgular, raporlar vb) tek bir dosyada bulunur ve veritabanı bu dosyadır. Bazı veritabanlarında ise (dbase, paradox gibi) bileşenler (tablolar, sorgular, indeksler vb) ayrı ayrı dosyalarda bulunur ve bu dosyaların bulunduğu dizin veritabanıdır. Visual Studio.NET ortamında veritabanı Visual Studio.NET ortamında,sql Server altında yüklü olan veritabanlarına Server Explorer penceresi ile ulaşabilirsiniz. Bu penceredeki seçenekler kategorik olarak tıpkı bir ağacın dalları gibi listelenir. Örneğin SQL Servers-Deneyim-Northwind- Customers gibi.

28 Veritabanlarına Genel Bakış 27 Bir veritabanında tablolar(tables), veritabanı diyagramları(database Diagrams), Görünümler(Views),kaydedilmiş prosedürler(storedprosedüres) ve fonksiyonlar(functions) yer alır. Tables seçeneği ile veritabanı içindeki tabloları, Database Diagrams seçeneği ile tablolar arasındaki ilişkileri, Views seçeneği ile tablolar üzerinde yapılan sorgu sonuçlarını, Stored Procedures seçeneği ile T-SQL ile hazırlanmış prosedürleri, Functions seçeneği ile direkt çalıştırılacak fonksiyonları görebilirsiniz. Veritabanı Sunucusu Veritabanı Veritabanı içindeki tablolar Şekil 1.1-Server Explorer penceresinde veritabanları Tablo(Table) İçinde kayıtların bulunduğu veritabanı dosyasıdır. Örneğin müşteri bilgilerini kaydetmek için müşteri adı, adresi, telefonu vb. bilgilerin kaydedildiği dosyaya tablo denir. Veri tabanında bulunması istenen bilgiler uygun şekilde gruplandırılarak tablolara kaydedilirler. Şekil 1.2-SQL Server altında çalışan bir veritabanı tablosu

29 28 Visual C#.NET ile Veritabanı Uygulamaları ve ADO.NET Zeydin PALA Kayıt/Satır(Record/Row) Tablodaki bir kayıt birden fazla alanın birleşmesinden meydana gelir. Örneğin bir müşteriyi tanımlamak için onun adına, adresine, telefonuna vb bilgilere ihtiyaç vardır. Bir müşteri için gereken bu bilgilerin tamamına bir kayıt denir. Kayıt ifadesi yerine aynı zamanda satır(row) ifadesi de sıkça kullanılır. 1.Kayıt 2.Kayıt 3.Kayıt Şekil 1.3-Dört kayıt içeren Hocalar tablosu Alan/Sütun(Field/Column) Tablo içindeki her alana Field denir. Örneğin müşteri bilgilerini kaydetmek için kullanılan tablodaki müşteri adı, adresi, telefonu vb. bilgilere Field denir. Şekil 1.4-Üç sütun içeren Hocalar tablosu Görünüm (View) Bir sorgu sonucunda elde edilen veriler birer görünüm oluşturur. SQL-Yapısal Sorgulama dili SQL-Structured Query Language (Yapısal Sorgulama Dili) kelimelerinin kısaltılmışıdır. Tabloyu sıralamak, tabloda bilgi aramak, belli şartlara uyan kayıtları listelemek, tablodaki bilgileri topluca değiştirmek gibi bir çok işlemin yapılabildiği komutları vardır. Hesaplanmış alan (Calculated Field) Tabloda gerçekte olmayan fakat farklı alanlar üzerinde işlem yapılarak oluşturulmuş yeni alanlardır. Bu alanlar tabloda kayıtlı değildir ancak hesaplanarak ekranda gösterilirler.

30 Veritabanlarına Genel Bakış 29 Dizin (Index) Tablodaki bilgilerin hangi alanlara göre sıralanacağını belirleyen tanımlardır. Tablodaki bilgiler seçili index'e göre sıralanır. İndexler in en önemli avantajı veritabanındaki bilgilerin alınmasını hızlandırılmasıdır. Tabloya kayıt eklendiğinde kayıt tablonun sonuna eklenir fakat tanımlanan index dosyasına kaydın sırasını tutan bir girdi eklenir. Böylece gerçekte sıralı olmayan veri tabanındaki bilgiler index dosyasındaki girdilere göre sıralıymış gibi gözükür. Anahtar alan (Key Field) Alanları sıralamak için kullanılan birincil anahtardır. 1.Anahtar 2.Anahtar Şekil 1.5-İki anahtar alan içeren bir tablo yapısı İkincil dizin(secondary Index) Tablodan farklı sıralamalar almak için kullanılan ikincil indexlerdir. Birden fazla ikincil index tanımlanarak değişik sıralamalar oluşturulabilir. Örneğin Adı alanına göre bir ikincil index ve numarası alanına göre farklı bir ikincil index oluşturulduktan sonra bu indexlerden bir aktif hale getirilerek o alana göre sıralama yapılabilir. Kayıt göstergesi (Cursor) Tablodaki aktif kaydı gösterir. Yapılan okuma ve yazma işlemleri aktif Cursor ün gösterdiği kayıt üzerinde gerçekleşir. Muameleler (Transactions) Transactions lar veri tabloları üzerinde yapılan birden fazla işlemi tanımlar. Gruptaki işlemlerden birinin başarısız olması durumunda o gruptaki komutların yaptığı diğer değişiklikler de iptal edilebilir. Transactions lar, gönderilen komut yada komutların işletilmesi sırasında olabilecek hatalara karşı veritabanını korurlar ve işlemlerin tamamlanmadan iptal edilebilmesine imkan verirler. Örneğin bir kullanıcının bankamatikten verdiği bir ödeme talimatı düşünün. İşlem yapılırken kullanıcının hesabındaki para miktarı düşülecek ve diğer hesaptaki para miktarına ekleme yapılacaktır. İşlemlerden biri yapıldıktan sonra (hesabındaki para düşüldükten sonra), diğer işlem yapılamazsa (karşı hesaba ekleme) birinci işlemin de (hesaptan düşülen para) geri alınması gerekir. Bu işlemler yapılırken bir Transactions tanımlanırsa işlemi geri alma imkanı olacaktır.

31 30 Visual C#.NET ile Veritabanı Uygulamaları ve ADO.NET Zeydin PALA Uygulama mimarileri Bugün üç değişik uygulama tipi kullanılmaktadır. Bunlar; Client-Server 3- katmanlı n-katmanlı uygulamalarıdır. İstemci/Sunucu (Client/Server) Client-Server mimarisi bir yada daha fazla istemci uygulamasından meydana gelir. Bu uygulamalar servis yada sunucu olarak adlandırılan başka bir uygulama ile haberleşirler. Client ve Server aynı bilgisayarda yada farklı bilgisayarlarda bulunabilirler. Çok sayıda bilgisayarın erişeceği veritabanı dosyaları için yerel veritabanlarını kullanmak işleri zorlaştırır. Yerel bir veritabanı ağ altında paylaşılabilir. Ancak bilgisayar sayısı fazla ise bu tür bir sistem hem çok yavaş olur hem de bir çok sorunu beraberinde getirir. Çok sayıda bilgisayarın erişebileceği veritabanları için veritabanı sunucuları kullanılır. Veritabanındaki bilgiler bu sunucuda (server) bulunur ve diğer bilgisayarlar (Client) veri isteklerini bu bilgisayara bildirerek gerekli bilgileri bundan alır ve gerekli değişiklikleri bildirirler. Bu tür veritabanlarında bir çok işi server tarafındaki sunucu yapar. İstemciler ise gerekli istekleri buna bildirirler. Bu yapıda hem ağ trafiği azalır hem de sorun çıkma ihtimali daha azdır. 3-Katmanlı Uygulamalar Bu mimaride Client olarak adlandırılan uygulama direkt olarak veritabanı sunucusu ile haberleşemiyor. Arada ikisini birleştiren bir orta katman yer alır. Bu orta katman bir web sunucusu, MTS sunucusu yada bir COM+ sunucusu olabilir. Stored Procedures-Kaydedilmiş prosedürler Kaydedilmiş prosedürler, genellikle küçük programlar olup veritabanı içinde dolayısıyla veritabanı sunucusu içinde yer alırlar. Ve sık sık tekrarlanan işlemleri yapmak için kullanılırlar. Bir prosedür tanımlandıktan sonra ismi yazılmak suretiyle tekrar tekrar çağrılabilirler. İlişkisel Veritabanı Modeli İlişkisel veritabanları tablolar vasıtasıyla organize edilir. Her bir tablo satırlar ve sütunları içerir. Satırlar kayıtları temsil ederler. Sütunlar ise her bir kayıttaki verileri temsil eder. Tablolardaki birincil anahtar(primarykey) ile ilgili sütun benzersiz olarak oluşturulur. Her satırdaki veri ilgili anahtar alanda farklı olacaktır. Tablolardaki dış anahtar(foreign key) kullanılarak bir dış tabloya bağlantı sağlanır. İlişkisel veritabanı modeli tablolar kullanılarak oluşturulur. Ve verileri mantıksal olarak temsil eder. İlişkisel veritabanı modelinde Bire-bir, bire-çok ve çoka-çok ilişkileri vardır.

32 Veritabanlarına Genel Bakış 31 Bire-bir ilişki modeli Bire-Çok ilişki modeli Çoka--Çok ilişki modeli Şekil 1.6-İlişkisel veritabanı modelleri Bire-bir Bire-çok Çoka-çok Farklı iki tablodan meydana gelir fakat her iki tabloda da aynı birincil anahtar bulunur. Her bir tablodaki kayıtlar ancak birer kere eşlenebilir. Bu ilişki modelinde birinci tablonun bir kaydı ikinci tablonun çok sayıdaki kaydı ile eşlenebilir. Buna en güzel örnek master-detail(ana-alt) tablolardır. Bu modelde birinci tablonun bir alanı diğer tablodaki çok alan ile ilişkilendirilebilir. Şekil 1.7 de PERSONEL tablosunu görmektesiniz. Tabloda 6 adet kayıt bulunmaktadır. Tablodaki her bir satır bir kaydı ifade etmektedir. Her bir kayıt sütunlardan meydana gelmektedir. Bu tabloda her bir kayıt için sütun sayısı(alan sayısı) 5 tir. Tablodaki ilk sütun Anahtar alandır(primary key). Tablodaki birincil alan-anahtar alan her bir personel için farklıdır. Ve kesinlikle bu sütunun içeriği tekrar etmez yanı mükerrer olarak tabloda yer almaz. Tablo üzerindeki bir çok işlem bu alan dikkate alınarak gerçekleştirilecektir. Anahtar alan Tablo Şekil 1.7-Personel tablosunun yapısı İlişkisel veritabanları arasındaki ilişkileri açıklamak için Kitaplar veritabanında yer alan dört tane tablo kullanacağız. Tablolar arasındaki ilişki modeli şu şekildedir(şekil 1.8).

33 32 Visual C#.NET ile Veritabanı Uygulamaları ve ADO.NET Zeydin PALA Şekil 1.8-Tablolar arasındaki ilişki Her bir tablodaki ilk satır tablo isimleridir. Sırasıyla YAZARLAR, YAZAR_ISBN, KİTAPLAR ve YAYINCILAR tabloları Kitaplar veritabanında yer almaktadırlar. Her bir tablodaki kalın olarak yazılan alan anahtar alandır. Bu alanların içerikleri mükerrer olarak yer almaz. Tabloların alan bağlantıları arasında yer alan 1 ifadesi Bire-Çok anlamındadır. YAZARLAR tablosu ile YAZAR_ISBN tabloları arasında Bire-Çok bir ilişki vardır. Yani her yazar bir kere tanımlanacak ve sonsuz kere kitap yazarak ISBN numarası alabilecektir. KİTAPLAR tablosu ile YAZAR_ISBN arasında Bire-Çok bir ilişki vardır. KİTAPLAR tablosunda her bir kitap için yazarın ISBN numarası bir kere geçmesine rağmen YAZAR_ISBN tablosunda aynı yazarın birden fazla ISBN numarası bulunabilecektir. YAYINCILAR tablosunun YAYINCI_NO alanı ile KİTAPLAR tablosunun YAYINCI NO alanları arasında Bire-Çok bir ilişki türü tanımlanmıştır. Bir yayıncı bir kere tanımlanacak fakat birden fazla kitabı basabilecektir. Bu durumda öncellikle 1 ile ifade edilen tablolara bilgi giriş yapılması gerekmektedir. Örneğin YAYINCILAR tablosuna bilgi girilmeden KİTAPLAR tablosundaki YAYINCI NO alan içeriği kullanılamayacaktır. Bölüm Özeti Bu bölümde veritabanı bileşenlerini, veritabanı yönetim sistemlerini ve en önemli veritabanı kavramlarını öğrendiniz. Sonraki bölümde Microsoft SQL Server 2000 Desktop un kurulumunu ve kullanım biçimini bulacaksınız.

34 Microsoft SQL Server 2000 Desktop 33 Microsoft SQL Server 2000 Desktop Bu bölümde;microsoft SQL Server 2000 Desktop veritabanı yönetim sisteminin kurulumunu, kullanımını ve yönetimini bulacaksınız. Bu konunun hemen ardından Access 2002 ortamında oluşturulan veritabanlarının nasıl SQL Server projelerine dönüştürüldüğünü ve Access2002 projelerinin tasarımını ve Visual Studio.NET ortamında kullanımını bulacaksınız. SQL Server Nedir? Microsoft SQL Server 2000 Desktop, ilişkisel bir veritabanı yönetim sistemi olup kişisel yada kurumsal olarak veri saklama ve veri yönetim amacıyla kullanılmaktadır. Piyasada Microsoft SQL Serverin değişik sürümleri olmakla birlikte bizi fazla ilgilendiren ve aynı zamanda bedava olarak dağıtılan Microsoft SQL Server Desktop Engine sürümü dür. Serbest olarak dağıtılması yapılabilen bu ürünü, SQL Server 2000 Desktop Engine sürümünü kullanan uygulamalarınızın kurulum programlarına dahil edebilirsiniz. Dağıtım için herhangi bir lisans almak gerekmiyor. Bununla beraber Desktop sürümü herhangi grafiksel bir arabirim yada araç sunmamaktadır. Bu gibi araçlar Microsoft SQL Server 2000 sürümünde mevcuttur. Microsoft SQL Server Desktop Engine aynı zamanda eski sürümler için Microsoft Data Engine yada MSDE olarak isimlendirilir. Microsoft SQL Server 2000 Desktop Engine, Microsoft SQL Server 2000 ile uyumlu bir biçimde çalışan ve yerel veri deposu sağlayan bir teknolojidir. SQL Server 2000 Desktop Engine'i uzak veri deposu olarak da kullanabilirsiniz. SQL Server 2000 Desktop Engine'i dosya sunucusu yerine kullanabileceğiniz bir istemci/sunucu veri alt yapısı olarak düşünebilirsiniz. SQL Server 2000 Desktop Engine, Microsoft Windows 2000 veya daha yeni bir sürüm altında ve Windows 98 veya daha yeni bir sürüm altında çalışır. Tek kullanıcılı bilgisayarlar veya küçük iş grubu sunucuları gibi daha küçük çaplı bilgisayar sistemlerinde kullanılmak üzere tasarlanmış ve işlerliği en iyi duruma getirilmiştir.