6102 SAYILI TÜRK TİCARET KANUNU

Transkript

1 6102 SAYILI TÜRK TİCARET KANUNU Dinamikler İlkeler Zorunlu Hedefler Ticari İşletme Sermaye Şirketleri 1 ISBN :

2 GİRİŞ I. Yeni Bir Ticaret Kanunu nu Gerekli Kılan Sebepler ve Dinamikler 1 Ocak 1957 tarihinde yürürlüğe giren 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu (kısaca Mevcut TTK olarak anılacaktır), yasalaştığı zamanın gereklerine uygun modern bir kanundu. İsviçre Borçlar Kanunu nun, Alman Ticaret Kanunu nun ve Alman Paylı Ortaklıklar Kanunu nun etkilerini yansıtan mevcut TTK, kaynak hukuk sistemlerindeki mevzuat değişikliklerine rağmen yenilenmeyince, çağdaş hukuk uygulamalarına yabancılaştı ve uygulamada ortaya çıkan hukuki sorunların çözümünde yetersiz kaldı. Yeni bir Ticaret Kanunu nun hazırlanmasında birçok düşüncenin etkili olduğunu kaydetmek gerekir. Bu düşünceler içinde ön plana çıkanları, şu şekilde sıralayabiliriz: 1. Uygulamada Çözümsüz Kalan Hukuki Sorunlara Çözüm Getirmek Ticari yargı, ülkemizde birçok şehirde örgütlenmiştir. Ticari uyuşmazlıkların sayısı da her geçen gün artmaktadır. Birçok hukuki müessesenin Ticaret Hukuku mevzuatında hiç düzenlenmediği (şirketler topluluğu, bölünme, tek kişilik ortaklık, elektronik işlemler vb. ) veya oldukça yetersiz düzenlemelere konu olduğu (şirket birleşmeleri, şirketin kendi paylarını edinimi vb.) bilinen bir gerçektir. Yargı örgütü içinde ticari yargıya yer verilmesinin temel nedeni hatırlanacak olursa, ekonomi düzeninin güven, sürat ve belirlilik gerektirdiği açıktır. 2 Bu durumda, ticari uygulamalar, olabildiğince açık ve istikrarlı düzenlemelere kavuşturulmalıdır. Yeni TTK, ayrıntılı düzenlemeleriyle ve kapsamlı gerekçesiyle bu düşünceye verilen önemi yansıtmaktadır. 2. Çağdaşlaşmayı ve Evrenselleşmeyi Sağlamak Küreselleşmenin ekonomik cephesi, hukuk sistemlerini büyük ölçüde birbirine yakınlaştırmakta; hukuki düzenlemeler anlamında ortak paydanın geliştirilmesini ön plana

3 çıkarmaktadır. Yeni TTK, bu çerçevede, teknolojik yeniliklerin gerektirdiği düzenlemeleri yapmakta, bilgi toplumu hizmetlerine geniş anlamda yer vermektedir. Ticari işletmenin ve sermaye şirketlerinin hesaplarının Uluslararası Finansal Raporlama Standartları na (UFRS) uyumlu olarak düzenlenmesi ve sermaye ortaklıklarının Uluslararası Denetim Standartlarına uyumlu bir şekilde bağımsız denetime tabi kılınması, Ticaret Hukuku alanında evrensel hukuk dilinin yerleştirilmesi anlamında önemli adımlardır. 3. Modern Hukuki Kurumların (Şirketler Topluluğu, Tek Kişilik Ortaklık vb.) Hukuki Altyapısını Oluşturmak Hukukta her kurumun kanunla düzenlenmesi zorunlu değildir. Hakim, mevcut kuralları kıyasen uygulayarak veya hukuk yaratarak da hukuki sorunlara çözüm getirebilir. Ancak yaygın uygulanan ve bariz hukuki sorunlar barındıran hukuki kurumların kanunla düzenlenmesinde yarar vardır. Bu bağlamda, TTK da sınırlı düzenlemelere konu olan şirket birleşmeleri, şirketlerin kendi paylarını edinmeleri gibi konular; maddî hukuk cephesi kanunlarda düzenlenmeyen şirketler topluluğu, şirket bölünmeleri gibi kurumlar, kapsamlı hükümlere konu olmasına rağmen doyurucu hukuki çözümlere zemin oluşturmayan haksız rekabet, acentelik, azlık hakları, esas sözleşme değişikliği gibi alanlar, özellikle Kıta Avrupası Hukuku ndaki modern gelişmeler ışığında yeniden düzenlenmiştir. 4. Ticaret Hukuku Sistemini Avrupa Birliği Hukuku na Uyumlu Hale Getirmek Türkiye Cumhuriyeti, Avrupa Birliği aday ülkesi olarak hukuk sistemini Avrupa Birliği Hukuku na uyumlu hale getirme yükümlülüğünü üstlenmiştir. Ticari işletmeler ve şirketler, Avrupa ekonomik düzeninin merkezinde yer alan kurumlardır. Yeni TTK, temel kaynak olarak İsviçre Hukuku nu benimsemekle birlikte, Avrupa Birliği Hukuku nun geliştirdiği kuralları almıştır. Kurumsal yönetim, UFRS, bağımsız denetim, şirketler topluluğu, tek kişilik ortaklıklar gibi AB Hukuku nda otuz yılı aşkın süredir tartışılan ve bir ölçüde istikrar kazanan düzenlemeler, Yeni TTK da da yer bulmuştur. Yeni TTK nın, AB yle bütünleşme sürecinin ticari işletmelere, ticaret şirketlerine, taşıma, sigorta ve deniz ticaretine ilişkin cephesine özgü uyumlaştırma sürecini başarıyla tamamladığı savunulabilir. 3

4 5. Ticaret ve Ekonomi Hukuku nun Temel Prensiplerini Düzenlemek Türk Ekonomi Hukuku nda, 1990 lardan bu yana Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun un, Rekabetin Korunması Hakkında Kanun un, Markaların, Patentlerin, Endüstriyel Tasarımların, Coğrafi İşaretlerin Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname lerin yürürlüğe girmesi, Sermaye Piyasası Kanunu nda ve Bankacılık Kanunu nda yapılan çeşitli değişiklikler, Ticaret Hukuku nun temel ilkelerinin geniş ve yenilikçi bir bakış açısıyla ele alınmasını gerekli kılmaktadır. Nitekim Yeni TTK, Ticaret Hukuku nun çeşitli kesitlerine zemin oluşturacak nitelikteki ilkeler üzerinde inşa edilmiştir. Bu ilkeler üzerinde aşağıda duracağız. II. Yeni TTK nın Hazırlık Süreci Türkiye Cumhuriyeti Adalet Bakanlığı, 08/12/1999 tarihinde Ticaret Kanunu Komisyonu nu kurmuş; Komisyon ilk toplantısını 10/02/2000 tarihinde gerçekleştirmiştir. TTK Tasarısı, tarihinde Adalet Bakanlığı tarafından kamuoyuna duyurulmuştur. Ticaret Kanunu Komisyonu nun başkanlığını, İstanbul Hukuk Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Ünal Tekinalp; başkan yardımcılığını ise Yargıtay 19. Hukuk Dairesi Başkanı Coşkun Koçak üstlenmiştir. Akademisyenler, yargıçlar, avukatlar, bürokratlar ve uzmanlardan oluşan Komisyon; Ticari İşletme Hukuku, Şirketler Hukuku, Kıymetli Evrak Hukuku, Taşıma İşleri, Deniz Ticaret Hukuku ve Sigorta Hukuku alt komisyonlarını oluşturmuştur. Ticaret Kanunu Komisyonu beş yıl içinde 516 oturum yapmış, alt komisyonlar da kendi içlerinde gerçekleştirdikleri oturumlarda oluşturdukları taslakları Komisyon un değerlendirmesine sunmuşlardır yılının Şubat ayında TTK Tasarısı nın kamuoyuna açıklanmasının ardından, çeşitli kurumlardan görüş alınmış; bu görüşler dikkate alınmakla birlikte Tasarı metni, büyük ölçüde kamuoyuna açıklandığı haliyle 2006 yılında Türkiye Büyük Millet Meclisi ne sunulmuştur. TBMM Adalet Komisyonu nun üzerinde çalışıp 2008 yılında nihai haline getirdiği Tasarı metni, 2008 yılında TBMM Genel Kurulu nda görüşülmeye başlanmış; 2008 yılında ilk 76 maddesi bazı değişikliklerle kabul edilmiştir.

5 Bu sürecin ardından, TTK Tasarısı nın görüşülmesine bir süre ara verilmiş; bu dönemde Türk Borçlar Kanunu Tasarısı nın öne alınması ve TTK dan daha önce yasalaştırılması fikri ağırlık kazanmıştır Sayılı Türk Borçlar Kanunu nun yasalaşması üzerine, TTK Tasarısı 2011 yılının Ocak ayında yeniden ele alınmıştır. TTK Tasarısı, 13 Ocak 2011 tarihinde TBMM de kabul edilmiş; 14 Şubat 2011 tarihinde Resmî Gazete de yayımlanarak yasalaşmıştır. III. Yürürlük Tarihi Yeni TTK, esas itibariyle tarihinde yürürlüğe girecektir. Bu yürürlük kuralının bir çok istisnası arasında, öne çıkan beş istisnası mevcuttur (TTK. m. 1534) : 1. Geçici 2. madde, kanunun yayımlanmasıyla ( tarihinde) yürürlüğe girmiştir. Geçici 2. Madde : Kamu tüzel kişiliğini haiz Türkiye Denetim Standartları Kurulu kuruluncaya kadar, 397 nci maddede belirtilen Türkiye Denetim Standartları; Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odaları Birliği (TÜRMOB) ile ilişkili bir Kurul tarafından uluslararası denetim standartlarıyla uyumlu olarak belirlenir. Kurulun, hangi kurum ve kuruluşların temsilcilerinden oluşacağı ile çalışma usul ve esasları, TÜRMOB tarafından hazırlanacak ve Maliye Bakanlığının uygun görüşü üzerine yayımlanacak bir yönetmelikle düzenlenir. Buna karşın, tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 660 sayılı Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunun Teşkilat ve Görevleri Hakkında KHK uyarınca denetim standartlarını belirlemek görevi anılan KHK ile kurulan Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu kurulmuştur (660 saylı KHK m.1, 9). Böylece, Geçici 2. Madde zımnen yürürlükten kalkmıştır Geçici 3. madde, kanunun yayımlanmasıyla ( tarihinde) yürürlüğe girmiştir. Geçici 3. Madde : Kamu adına denetleyici tüzel kişiliği haiz bir üst kurum kurulup faaliyete geçinceye kadar 400 üncü maddede öngörülen denetçilerin, denetlemelerini bu Kanun hükümleriyle standartlara ve amaca uygun olarak yapmalarını sağlamak için, denetçiler yerinden ve internette, denetleme belgelerine erişim suretiyle ve ayrıca gerekli bilgileri de alarak Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından denetlenir. Bu üst denetimin usul ve esasları 400 üncü madde uyarınca çıkarılacak yönetmelikte belirlenir.

6 Maddede belirtilen kamu adına denetleyici tüzel kişiliği haiz üst kurum, 660 sayılı KHK ile kurulmuş ve KHK nın 9/d maddesi uyarınca bağımsız denetçiler ve bağımsız denetim kuruluşlarının faaliyetleri ile denetim çalışmalarının, Kurumca yayımlanan standart ve düzenlemelere uyumunu gözetlemek ve denetlemek görevi, Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu na verilmiştir. Geçici 2. Madde gibi, Geçici 3. Madde de, zımnen yürürlükten kalkmıştır. 3. TTK. m hükmü uyarınca internet sitesi oluşturma, internet sitesine TTK nın öngördüğü içeriği yükleme ve bu içeriği sürekli olarak güncelleme yükümlülüğü, 01/07/2013 tarihinden itibaren başlayacaktır. 4. Türkiye Muhasebe Standartları (TMS), 01/01/2013 tarihinden itibaren uygulama alanı bulacaktır. 5. Bağımsız denetim, 01/01/2013 tarihinden itibaren uygulanacaktır. IV. TTK ya Egemen Olan İlkeler 1. Kurumsal Yönetim Halka açık anonim ortaklıklara yönelik olarak geliştirilen kurumsal yönetim ilkeleri, Yeni TTK da anonim ortaklıkların tüm türlerine ve atıf hükümleriyle kısmen limited ortaklıklara da uygulanacak şekilde yürürlüğe konulmuştur. Kuşkusuz ki, Sermaye Piyasası Hukuku nda, Sermaye Piyasası Kanunu na tabi olacak şirketler açısından daha kapsamlı kurumsal yönetim kuralları öngörülecektir. Bununla birlikte, bu ilkelerin Yeni TTK da geniş bir anlamda yansıma bulduğu vurgulanmalıdır. Örneğin, anonim şirketlerde yönetim kurulu üyelerinin pay sahibi olma zorunluluklarının kaldırılması ve bu suretle profesyonel yöneticilerin şirket yönetimine girmelerinin önünün açılması, bu ilkenin bir yansımasıdır. 6 Kurumsal yönetim ilkeleri, dört temel değer üzerine inşa edilmektedir :

7 Adalet (Hakkaniyet); Anonim ortaklığın yönetiminde, çeşitli menfaat çatışmaları gündeme gelmektedir. Bu olgu, menfaat sahipleri kavramını ortaya çıkarmış; şirketin pay sahiplerinin, alacaklılarının, pay sahibi veya alacaklı konumunda bulunan küçük yatırımcıların, hatta şirketin sağlayıcılarının, bayilerinin ve nihayet şirketin kendisinin birbirinden bağımsız olan ve birbiriyle çatışan menfaat sahiplerini oluşturduğu fikri ağırlık kazanmıştır. Bu itibarla, şirketin karar organları olan yönetim kurulu ve genel kurul kritik bir soruyla yüzleşmektedir: Karar alınırken, hangi menfaat gözetilecektir? Bu soruya verilen yanıtlarda giderek ağırlık kazanan görüş, şirket menfaatinin gözetilmesi yönünde ortaya çıkmaktadır. Ancak uygulama her zaman bu yönde gelişmemektedir. Bu gerekçelerle, adalet (hakkaniyet) ilkesi, özellikle yönetim kurulunun karar alırken ve bu kararları uygularken, pay sahipleri arasında eşitlik ve hakların sakınılarak kullanılması kurallarını ön plana çıkarmasını gerekli kılmaktadır. Şeffaflık; Anonim ortaklığın dürüst resim verme ilkesine uygun bir biçimde, yönetsel ve mali anlamda denetlenebilir ve izlenebilir bir biçimde örgütlenmesini ve yönetilmesini gerekli kılmaktadır. Yeni TTK, UFRS yi, bağımsız denetimi ve bilgi toplumu hizmetlerini kapsamlı bir biçimde düzenleyerek, şeffaflık doğrultusunda önemli adımlar atmıştır. Bu anlamda vergi için muhasebe anlayışı yerine şeffaflık için muhasebe anlayışı egemen kılınmıştır. Hesap Verebilirlik; İç sorumluluk olarak da adlandırılan bu ilke, çok genel anlamıyla şirket yetkililerinin yaptıkları her işlem ve her eylemden dolayı şirkete karşı da sorumlu olması anlamına gelmektedir. Yöneticiler ve sorumlular, yaptıkları her işlemden dolayı sorumlu oldukları olgusunun altını çizmekte; şirket içindeki dikey hiyerarşik ilişkilere ve yöneticilerin şirkete karşı sorumlu olduğu gerçeğine vurgu yapmaktadır. Hesap verebilirliğin uygulanmasında temel ölçülerden biri, teşkilat yönergesidir (iç yönergedir). 7 Sorumluluk; Sorumluluk mekanizmaları sağlam hukuki dayanaklar üzerinde inşa edilmediği ve akılcı bir biçimde ele alınmadığı müddetçe, verimli sonuçları beraberinde getirmez. Kurumsal yönetimin sorumluluk değeri, iç sorumluluğu (şirkete karşı) ön plana çıkaran hesap verebilirliğe nazaran, dış ilişkideki hak sahiplerine karşı sorumluluğu ifade eder. Yeni TTK, yetki ve sorumluluk arasında güçlü bir bağ kurmakta, hiç kimsenin kontrolü dışında kalan zararlardan sorumlu tutulmamasını öngörmektedir (YTTK. m. 553/3).

8 2. Kamuyu Aydınlatma Kamuyu aydınlatma ilkesi, aleniyet ilkesinin yerine geçen, menfaat sahiplerini ilgilendiren bilgilerin etkili araçlarla menfaat sahiplerine ulaştırılmasına hizmet eden bir ilkedir. Sermaye Piyasası Hukuku nda geniş bir uygulama alanı bulan ve esasen yatırımcının sağlıklı karar verebilmesi için sermaye piyasası aracının değerini etkileyen olguların kamuya açıklanmasını öngören ilke, kapalı anonim ortaklıklarda da bilgi toplumu hizmetleriyle hayata geçirilmektedir. Her sermaye şirketinin bir internet sayfası olması ve bu internet sayfasında yayınlanacak bilgilerin kapsamlı bir şekilde düzenlenmesi (YTTK.m. 1524), kamuyu aydınlatma ilkesinin görünüm biçimlerinden birini oluşturmaktadır 3. Bağımsız Denetim Yeni TTK, ölçekleri ne olursa olsun anonim ve limited şirketler ile şirketler topluluğunun hesap denetiminin bağımsız denetçi tarafından gerçekleştirilmesini düzenlemektedir. Hesap denetiminin şirketten bağımsız olan bir uzman tarafından gerçekleştirilmesi ve kıstas olarak Türkiye Muhasebe Standartları nın ve gerçeğe uygunluğun alınması, şirketlerin kurumsallaşması yönünde önemli bir adımdır. Bağımsız denetim, şirketle ilgili çarpıcı hukuki etkiler doğurmaktadır. 4. Malvarlığının Korunması Şirketin malvarlığının korunması, Yeni TTK da bir çok hükümle güvence altına alınmıştır. Şirketin kuruluşu da dahil olmak üzere birçok özellikli işlemde işlem denetiminin zorunlu tutulması, nakdi sermaye taahhütlerinde bankalara, ayni sermaye taahhütlerinde mahkemelere etkin görevler yüklenmesi, pay sahibinin ve yöneticinin şirkete borçlanmasının yasaklanması, malvarlığının korunmasına yönelik etkili yöntemlerdir Pay Sahibinin Korunması Yeni TTK nın temel yönelimlerinden birisi de, sermaye ortaklıklarında pay sahibinin ve ortağın korunmasıdır. Sermaye ortaklıklarında kişi unsurunun geri plana itilmesi ve şirketin

9 kurumsal karakterinin ön plana çıkarılması, pay sahipliği değerinin artırılması açısından kaçınılmaz bir ihtiyaçtır. Madem ki yeni TTK, özellikle anonim ortaklıklarda ve finansal tablolar ve bağımsız denetim bakımından aynı koşullara tabi olan limited ortaklıklarda sermaye ortaklığı özelliğine ağırlık vermektedir ve kişisel özellikler yerine kurumsal yapıyı ön plana çıkarmaktadır; öyleyse pay sahipliği hakları iyileştirilmeli ve pay sahipliği değeri güçlendirilmelidir. Yeni TTK, bu amaca yönelik olarak azlık haklarını güçlendirmekte, murakıplık kurumunu kaldırmakla birlikte pay sahipliği haklarının korunması anlamında mahkemelere daha etkin görevler yüklemektedir. 6. İşlem Güvenliği Yeni TTK da, ayrı bölümlerde düzenleme alanı bulan farklı hukuki alanlarda (örn. Ticari İşletme Hukuku, Şirketler Hukuku, Taşıma Hukuku vb.) bir çok hukuki işlem düzenlenmektedir. Ticaret hayatının beraberinde getirdiği güven ve sürat ihtiyacı, işlem güvenliğinin artırılmasına, birçok işlemde, uzman denetiminin devreye sokulmasına yol açmıştır (örneğin işlem denetimi). İşlem güvenliğinin artırılması, yapılan hukuki işlemlerin hem geçerliliği hem de hükümleri açısından hukuki işlemin tarafları ve üçüncü kişiler yönünden ciddi anlamda belirlilik sağlamaktadır. V. Yeni TTK nın Öngördüğü Zorunlu Hedefler 1. Birinci zorunlu hedef, Türk işletmelerinin uluslararası ticaret, endüstri, hizmet, sermaye ve finans piyasalarının, sürdürülebilir rekabet gücünü haiz güvenilir aktörler olmalarıdır. Bu hedef açısından, ticari işletmelerle sermaye şirketlerinde kökten değişikliğe gidilerek, teknik bir kavram olan finansal raporlama esas alınmaktadır. 9 Bu hedef doğrultusunda ayrıca, anonim ve limited şirketlerde şirketin bir organı olan ve haklarında herhangi bir eğitim şartı aranmamış bulunan denetçiler yerlerini artık bağımsız ve uzman denetçilere bırakmaktadır (bkz. m. 400, 635). Aynı denetim anlayışı sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerde de geçerlidir.

10 2. İkinci zorunlu hedef, şeffaflıktır. Bu kavram bilgi toplumu içinde, bilgi almak isteyenin, bilgiye bulunduğu yerden kolayca ulaşabilmesini sağlayan, bilgiyi devamlı olarak önünde bulan; geçmiş ve geleceğe bakılmasını sağlayan, dili açık bir bilgi verme anlayışını ifade etmektedir. Bunu sağlamak amacıyla da sermaye şirketlerinin birer internet sitesi sahibi olması ve sitesinin belli bir bölümünü bilgi toplumu hizmetlerine ayırması zorunlu kılınmaktadır (bkz. m.1524). 3. Üçüncü zorunlu hedef, sürdürülebilir pay sahipleri demokrasisi nin sağlanması açısından şirketlerdeki güç boşluğunu önleyecek tedbirlerin alınmasıdır. Bu açıdan, yönetim kuruluyla genel kurula on-line katılma ve oy kullanma imkanı getirilmekte (m.1527); ayrıca, kurumsal yönetim ilkelerine yer verilmektedir. 4. Dördüncü zorunlu hedef, AB müktesebatı (acquis communautaire) ile uyum sağlanmasıdır. 5. Beşinci zorunlu hedef, Türkiye nin uluslararası toplumun kurallarına uyan ve onun dilini konuşan bir parçası haline gelmesidir. Bu hedef doğrultusunda, deniz hukuku başta olmak üzere, Kanun, kapsamına giren milletlerarası sözleşmelere uygun hükümleri ve mekanizmaları içeren bir yapıdadır. VI. Yeni TTK ya Uyum Süreci Yeni TTK nın kapsamlı düzenlemeleri ve özellikle kurumsal yönetime geniş bir alan tanıması, TTK nın yürürlüğe girmesine değin ticari işletmeleri ve şirketleri ciddi bir uyum süreci ile karşı karşıya bırakmaktadır. Bu dönüşümü, tüm yönleriyle bu çalışmada ele alacağız. Bu aşamada genel bir bakış açısı sunmak gerekirse, uyum süreci, şu unsurlardan oluşmaktadır : 1. Ticari işletmeler ve şirketler, şeffaflaşmaya hazırlanmalıdır. Bu hazırlık, özellikle evrak ve kayıt düzeninin ve ticari defterlerin denetime elverişli bir biçimde saklanmasını ve gerektiğinde ibrazını ilgilendirmektedir. 10

11 2. Ticari muhasebe altyapısı tamamen değişmelidir. Yeni dönemde hesaplar, UFRS ye uyumlu TMS esas alınarak tutulacaktır. Bu amaçla çok genel olarak, muhasebe altyapısının değiştirilmesinin zorunlu olduğu ve muhasebe kadrolarının eğitimden geçirilmesi gerektiği belirtilebilir. 3. Bilgi toplumu hizmetleri, eksiksiz olarak yerine getirilmelidir. Şirketin internet sitesinin oluşturulması, bu internet sitesinin bir bölümünün bilgi toplumu hizmetlerine özgülenmesi zorunludur. Bilgi toplumu hizmetlerinin yerine getirilmesi, şirket ve işletme içi süreçlerde sağlıklı ve doğru bilgi akışını zorunlu kılmaktadır. 4. Şirketler ve ticari işletmeler haksız rekabete ilişkin kurallar konusunda bilinç geliştirmelidir. 5. Sermaye şirketlerinde, pay sahibinin ve ortağın haklarının korunması ve hayata geçirilmesi için gereken önlemler alınmalıdır. 6. Sermaye şirketleri, Yeni TTK nın getirdiği zorunlulukları ve fırsatları gözeterek anasözleşmelerini ve ortaklık sözleşmelerini yenilemelidir. VII. Yeni TTK da (Gümrük ve Ticaret Bakanlığı sorumluluğunda 1 ) İkincil Düzenleme Yapılacak Alanlar -Tüzükler 1- Denetleme Tüzüğü 2 (m.210) 2- Ticaret Sicili Tüzüğü (m.26) 3- Elektronik Ortamda Genel Kurul Tüzüğü (m.1527) 11 -Yönetmelikler 1 Sanayi ve Ticaret Bakanlığı nın yeni Türk Ticaret Kanununa ilişkin yetkilerinin, tarihli ve 6223 sayılı Kanunun verdiği yetkiye dayanılarak, Bakanlıkların yapılarında değişiklikler öngören, tarihinde Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılmış bulunan 640 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede (KHK) (RG. 8/6/2011, S Mükerrer) kuruluşu öngörülen Gümrük ve Ticaret Bakanlığı na geçmiş olduğu ilgili KHK den anlaşılmaktadır. 2 Bu düzenlemeyi yürürlüğe koyma yetkisi, tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan 660 Sayılı Kamu Gözetimi,Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunun Teşkilat ve Görevleri Hakkında KHK m. 9 bent (h) uyarınca Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu na tanınmıştır.

12 1- Elektronik Ortamda Genel Kurul ve Yönetim Kurulu Yönetmeliği (m.1527) 2- Bağımsız Denetleme Yönetmeliği (m.400) 3- Denetçinin Gözetimi Yönetmeliği 3 (Geçici m.3) 4-Genel Kurullarda Bulunacak Bakanlık Temsilcisi Yönetmeliği (m.407) 5- Tevdi Eden Temsilcisi Yönetmeliği (m.429) 6- KOBİ Tanımı Yönetmeliği (m.1522) 4 7-İnternet Sitesi Yönetmeliği (m.1524) 8- Ticaret Sicili Müdürlüklerinde Aranan Şartlar ve Odalar Arası İşbirliği Yönetmeliği (m.24) 9- Faaliyet Raporu Yönetmeliği (m.516) -Tebliğler 1- Kâr Payı Avansı Tebliği (m.509) 2- İzin Alacak Anonim Şirketler Tebliği (m.333) 3- Kayıtlı Sermaye Tebliği (m.332, 210) 4-Eski Türe Dönüş Tebliği (Geçici m.4, 210,) 5-Şirketler Topluluğu Tebliğleri (m.210) 6- Birikimli Oy Tebliği (m.434) 7-Defterlerin Onayına İlişkin Tebliğ (m.64) (Yevmiye defteri, defteri kebir ve envanter defteri dışında tutulacak defterlere ilişkin TMSK Tebliği m.64) 8- Finansal Tabloların İlanı Tebliği (m.524, 210) 9- Uygulama Tebliğleri (m.210) 10- Kaçınma Görüşü Esasları Tebliği (m.403) 12 3 Bu düzenlemeyi yürürlüğe koyma yetkisi, tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan 660 Sayılı Kamu Gözetimi,Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunun Teşkilat ve Görevleri Hakkında KHK m. 9 bent (h) uyarınca Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu na tanınmıştır tarih ve Mük. Resmi Gazetede yayımlanan 635 sayılı Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının Kurulması ve Teşkilatı Hakkında KHK nın 28. maddesi uyarınca KOBİ lerin tanımlanmasına ve niteliklerine ilişkin esaslar Bakanlıkça hazırlanacak ve Bakanları Kurulu tarafından yürürlüğe konulacak bir yönetmelikle belirlenecektir. Böylece, YTTK nın maddesi uygulanamaz duruma gelmiştir. 635 sayılı KHK nın 28. maddesi aşağıdaki gibidir: Küçük ve orta büyüklükteki işletmeler kısaca "KOBİ" olarak adlandırılır. KOBİ'lerin tanımlanmasına, niteliklerine, sınıflandırılmasına ve uygulamalarına ilişkin esaslar; net satış hasılatları, malî bilanço tutarları ve çalışan sayıları dikkate alınarak Bakanlıkça hazırlanan ve Bakanlar Kurulunca yürürlüğe konulan yönetmelikle belirlenir. Kurum ve kuruluşların KOBİ'lere ilişkin uygulamalarında bu yönetmelik hükümleri esas alınır.

13 11- Unvanda İltibas Tebliği (m. 210) 12- Anonim Şirketlerde Toplantı Başkanlığı İç Yönerge Esaslarının Belirlenmesi Hakkında Tebliğ (m.419) 13- Ticaret Şirketleri İçin İlgili Siciller Uyum Tebliği (Tatbikat Kanunu m.17) 13

14 TİCARİ İŞLETME KİTABI I. Tacir ve Tacir Olmaya Bağlanan Sonuçlar 1. Yeni TTK da Ticari İşletme Kavramı Yeni TTK, mevcut TTK da olduğu gibi ticari işletme kavramını eksen almış ve şu hukuki denklem üzerine kurulmuştur: Ortada bir ticari işletme varsa (YTTK. m. 11), - Bu ticari işletmeyi işleten kişi, tacirdir (YTTK. m. 12/1); - Ticari işletmeyle ilgili işler ticari iştir (YTTK. m. 3); - Tacirin borçlarının ticari olması esastır (YTTK. m. 19); - Ticari işlere ticari hükümler uygulanır (YTTK. m. 1) - Her iki taraf açısından ticari iş niteliğinde olan işlere ve ticari mevzuatta düzenlenen müesseselere ilişkin uyuşmazlıklar, ticari dava kapsamında çözüme ulaştırılır. (YTTK. m. 5). Görüldüğü üzere, Yeni TTK nın da temel ekseni, ticari işletmedir. Kanun ticari işletmeyi; esnaf işletmesi için öngörülen sınırı aşan düzeyde gelir sağlamayı hedef tutan faaliyetlerin devamlı ve bağımsız şekilde yürütüldüğü işletme şeklinde tanımlamaktadır (YTTK. m. 11/1). Kanun, ticari işletmelerin devrini düzenlemektedir (YTTK. m. 11/3). Ticari işletmenin devri, hem Yeni BK da (m. 202) hem de Yeni TTK. m. 11/3 hükmünde düzenlenmektedir. Her iki hüküm bir arada değerlendirildiğinde, devir sözleşmesi yazılı yapılmalı; Ticaret Sicili ne tescil ve ilan edilmelidir. Devir sözleşmesinde devrin kapsamı taraflarca kararlaştırılmamışsa, devir sözleşmesinin duran malvarlığını, işletme değerini, kiracılık hakkını, ticaret unvanı ile diğer fikrî mülkiyet haklarını ve sürekli olarak işletmeye özgülenen malvarlığı unsurlarını içerdiği varsayılır. Ayrıca, kiracılık hakkı da, mal sahibinin izni olmaksızın ticari işletmeyi devralan tarafa geçmektedir. Böylece 6570 sayılı Gayrimenkul Kiraları Hakkında Kanunun 12. maddesinde ve 6098 sayılı Yeni Borçlar Kanunu nun 322/2 hükmünde yer alan kiralayanın izni olmadıkça kiracı tarafından kiralananın bir başkasına kiralanamayacağına ilişkin kurala ticari işletmeler açısından bir istisna getirmiştir. 14

15 2. Tacir a. Tacir Sıfatı Tacir sıfatı açısından temel bir değişiklik söz konusu değildir: Ticari işletmeyi kısmen veya tamamen kendisi lehine işleten kişi tacirdir (YTTK. m. 12/1). Tacir sıfatını kazanma, tacir sayılma (YTTK. m. 12/2), tacir gibi sorumlu olma (YTTK. m. 12/3), küçük ve kısıtlıların tacir sıfatı (YTTK. m. 13) ve ticaret yapmaktan men edilenlere ilişkin kural (YTTK. m. 14), muhafaza edilmiştir. Bununla birlikte, tüzel kişilerin tacir sıfatına ilişkin kuralda bir değişiklik yapılmıştır (YTTK.m. 16). Bu hüküm uyarınca, bir ticari işletmeyi işletseler dahi, Devlet, il özel idaresi, belediye, köy ile diğer kamu tüzel kişileri, kamuya yararlı dernekler ve gelirinin yarısından fazlasını kamu görevi niteliğindeki işlere harcayan vakıflar, tacir sıfatını kazanamaz. TTK.m. 195/5 tacir sıfatının kazanılmasına ilişkin istisnalara bir yenisini eklemiştir. Şirketler topluluğunun hakimi bir hakim teşebbüs ise, bu hakim teşebbüs de tacir sayılacaktır. b. Tacir Olmanın Genel Sonuçları Tacirin ticaret unvanı kullanma zorunluluğu ve iflasa tabi olması, ticari işletmesini Ticaret Sicili ne tescil ettirme ve ticari defter tutma yükümlülüğü (YTTK. m. 18/1) ve basiretli bir tacir gibi davranma yükümlülüğü (YTTK. m. 18/2), Yeni TTK da da öngörülmektedir. 15 Tacirler arasında diğer tarafı temerrüde düşürmeye, sözleşmeyi feshetmeye ve sözleşmeden dönmeye ilişkin ihbarlar veya ihtarların, klasik yöntemler olan noter, taahhütlü mektup ve telgraf yoluyla yapılabileceği gibi, KEP (kayıtlı elektronik posta sistemi) üzerinden güvenli elektronik imza marifetiyle de yapabilecektir sayılı Tebligat Kanunu na 6099 sayılı Kanun la eklenen 7/a hükmü uyarınca, anonim ve limited şirketlere yapılacak resmî tebligatın tarihinden itibaren elektronik yoldan yapılması zorunlu tutulmaktadır. Bunun sonucu olarak, anonim ve limited şirketler açsıından güvenli elektronik imza edinmek ve KEP üzerinden yapılacak tebligatlara muhatap olmak zorunlu hale gelmektedir. Bu zorunluluk, YTTK.m. 18/3 hükmünün

16 uygulanmasına da işlerlik kazandıracaktır. Buna karşılık, YTTK.m. 1525/1 hükmünde sayılan diğer tebligatın KEP üzerinden yapılması, tarafların anlaşmasına bağlıdır. KEP sisteminin işleyişine ilişkin ayrıntılar, tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanmıştır. c. Tacirler Arasında Satımlar YTTK nın getirdiği iki temel yenilikten söz edilmelidir (YTTK. m. 23) : İlk olarak, satılanın kısmen tesliminin kararlaştırıldığı veya alıcının kısmen teslimi çekincesiz kabul ettiği durumlarda, alıcının haklarının satılanın teslim edilmeyen kısmını kapsayacağı vurgulanmış, bununla birlikte somut durumdan kalan borcun layıkıyla yerine getirilemeyeceğinin anlaşıldığı veya kalan kısmın teslim edilmemesi nedeniyle sözleşmeden beklenen yararın elde edilmesi olanağı zayıfladığı hallerde, alıcıya sözleşmeyi feshetme hakkı tanınmıştır. İkinci önemli değişiklik, ayıptan doğan sorumlulukta zamanaşımının 6 aydan 2 yıla yükseltilmesidir. Satım sözleşmesinin uygulama alanı geniş olduğundan, söz konusu yenilik, ayıplı malların satışından dolayı alıcı tacirin uğradığı mağduriyetin giderilmesinde önemli bir adımdır. II. Faiz Ticari iş niteliğini taşımayan işlerde, faiz oranının belirlenmesinde Borçlar Kanunu, faiz oranını sınırlandırmaktadır. BK.m. 88/2 uyarınca sözleşmesel faiz, azami olarak yasal faizin % 50 fazlası olarak belirlenebilirken; temerrüt faizi, BK.m. 120/2 uyarınca azami olarak yasal faizin iki katı olarak belirlenebilir. 16 Yeni TTK m. 8 ila 10 hükümleri ise, ticari faizi düzenlemektedir. Buna göre, ticari işlerde faiz oranının serbestçe belirlenmesi söz konusu olup, yeni TTK nın faiz konusunda getirdiği yenilik, bileşik faize ilişkindir. Bileşik faiz istisnai olup, istisnalarda (cari hesap sözleşmesi ve ticari ödünçler) bir değişiklik bulunmamakla birlikte, bileşik faizin ancak her iki tarafın tacir olduğu durumlarda uygulanabileceği düzenlenmiştir (YTTK. m. 8/2). Ayrıca

17 kanunda, bileşik faize ve tüketicinin korunmasına dair hükümlerin ihlalinin yaptırımı da yokluk olarak belirlenmiştir (YTTK. m. 8/3). Bunun yanısıra aşağıda ayrıca belirtileceği üzere, ticari işletmeler arasındaki mal ve hizmet tedariki sözleşmelerine özgü olarak YTTK. m. 1530, temerrüt faizine ilişkin ayrık bir düzenleme getirmiştir. III. Ticaret Sicili Ticaret sicili, YTTK. m hükümlerinde, prensip olarak mevcut TTK ya paralel bir biçimde düzenlenmiştir. Yenilikler, şu şekilde sıralanabilir: 1. Ticaret sicili kayıtlarının elektronik ortamda tutulmasına ilişkin usul ve esaslar tüzükle gösterilir. Bu kayıtlar ile tescil ve ilan edilmesi gereken içeriklerin düzenli olarak depolandığı ve elektronik ortamda sunulabilen merkezi ortak veri tabanı, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı ile Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği nezdinde oluşturulacaktır (YTTK. m. 24/2). 2. Ticaret sicilinin tutulmasından doğan bütün zararlardan Devlet ve ilgili oda müteselsilen sorumlu tutulmuştur (YTTK. m. 25/2). 3. Tescil yükümlülüklerinin yerine getirilmemesi, daha etkin cezalara bağlanmıştır (YTTK. m. 33). 4. Görünüşe güven ilkesi daha da güçlendirilmiştir: Tescil kaydı ile ilan edilen durum arasında aykırılık bulunması hâlinde, tescil edilmiş olan gerçek durumu bildikleri ispat edilmediği sürece, üçüncü kişilerin ilan edilen duruma güvenleri korunur (YTTK. m. 37). 17 IV. Ticaret Unvanı Şeffaflık ilkesi, ticaret unvanına yönelik kapsamlı değişiklikleri beraberinde getirmiştir:

18 1. Tacirin işletmesiyle ilgili olarak kullandığı her türlü kâğıt ve belgede, tacirin sicil numarası, ticaret unvanı, işletmesinin merkezi, tacir sermaye şirketi ise taahhüt edilen ve ödenen sermaye, internet sitesinin adresi ve numarası gösterilir. Anonim, limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerde, sırasıyla yönetim kurulu başkan ve üyelerinin; müdürlerin ve yöneticilerin adları ile soyadları gösterilir. Tüm bu bilgiler şirketin internet sitesinde de yayımlanır (YTTK. m. 39/2). Bu hükme aykırılığın yaptırımı, 3 aydan 2 yıla kadar hapis veya adli para cezasıdır (YTTK m. 51/2 yollaması ile m. 38). 2. Gerçek kişi tacirlerin ticaret unvanları, artık sadece ilgili sicil bölgesinde değil, tüm Türkiye çapında korunacaktır. 3. Unvanın tek başına devredilemeyeceği, ticari işletmenin devrinin aksi kararlaştırılmadıkça unvanın devrini de beraberinde getireceği ilkesi korunmuş; ticari işletmeyi devralanın unvanı kullanma hakkına sahip olacağı, açıkça düzenlenmiştir (YTTK. m. 49). 4. Ticaret unvanının, ticari dürüstlüğe aykırı biçimde bir başkası tarafından kullanılması hâlinde hak sahibi, aşağıdaki yollara başvurabilecektir: -Hukuka aykırı kullanımın tespiti, - Hukuka aykırı kullanımın yasaklanması, -Haksız yere tescil edilen ticaret unvanının kanuna uygun bir şekilde değiştirilmesi veya silinmesi, - Mahkeme kararının ilanı, - Tecavüzün sonucu olan maddi durumun ortadan kaldırılması, -Gereğinde araçların ve ilgili malların imhası, -Maddi ve manevi tazminat. 18 V. Ticari Defterler Mevcut sistemde ticari muhasebe - vergi muhasebesi ayrımı, önemli sakıncalar yaratmaktadır. Yeni TTK, ticari işletmelerin muhasebe sistemine Uluslararası Finansal Raporlama Standartları nı (UFRS) egemen kılmaktadır. Şöyle ki, her tacir ticari defterlerini UFRS ye uyarlanmış Türkiye Muhasebe Standartları na (TMS) uygun biçimde tutmakla

19 yükümlüdür. Yeni düzenlemenin hedefi, ayrı bir vergi muhasebesi tutulmasına ilişkin uygulamayı sona erdirmek; ticari işletmelerin şeffaflaştırılmasını temin etmek, tacirin aldığı mali kararların sağlam bir dayanağa kavuşmasını temin etmektir. Standartları yürürlüğe koymakla görevli olan Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu, değişik ölçütteki işletmeler ve farklı sektörler için UFRS nin izin verdiği hallerde özel ve istisnai düzenlemeler getirebilir (YTTK. m. 88/3). Buna karşılık yukarıda da belirtildiği üzere, 660 sayılı KHK ile Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu kurulmuş ve Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu lağvedilmiştir. KHK nın 9/b maddesi uyarınca Türkiye Muhasebe Standartlarının uygulamasına yönelik ikincil düzenlemeleri yapmak ve gerekli kararları almak, bu konuda kendi alanları itibarıyla düzenleme yetkisi bulunan kurum ve kuruluşların yapacakları düzenlemeler hakkında onay vermek yetkisi Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu na verilmiştir. Yeni TTK, finansal tabloların bilanço ve gelir tablosundan oluşacağını ortaya koymakta (YTTK. m. 68/son); finansal tablolara ve yıllık faaliyet raporuna yönelik ayrıntılı kuralları, YTTK. m hükümlerinde sevk edilmektedir. Bağımsız denetime ilişkin bölümde ele alındığı üzere, YTTK, bir yandan yönetsel, bir yandan mali şeffaflığa önem vermektedir. Bu anlamda finansal tablolar ve yıllık faaliyet raporundaki finansal bilgiler uluslararası denetim standartları ışığında bağımsız denetime konu olacak; denetime konu olan bu veriler TMS ekseninde hazırlanacağı için, kanunda ilk kez yer bulan dürüst resim ilkesi hayata geçirilecektir. 19 TMS yi ölçü olarak kabul eden Yeni TTK, düzenleme ilkelerine (YTTK. m. 69), kalemlere ilişkin ilkelere (YTTK. m. 72 vd.) ve değerleme ilkelerine (YTTK. m. 78 vd.) yer vermektedir. Yeni sistemde, ticari defterlerin sadece elektronik ortamda tutulmasına da izin verilmektedir. Gerçekten de, her tacir, açılış ve ara bilançoları, finansal tablolar ve topluluk finansal tabloları hariç olmak üzere ticari defterlerini, sadece elektronik ortamda saklayabilecektir (YTTK. m. 82/3). Bu yöntemi tercih eden tacir söz konusu belgelerin okunabilmesi için gereken yardımcı teknik araçları da saklamakla yükümlüdür (YTTK. m. 86).

20 Yeni TTK da, ticari defterlerin ispat işlevine yönelik kurallara yer verilmemiş ise de, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu, bu hususu 222. maddesinde düzenlemiştir. VI. Haksız Rekabet İlk olarak haksız rekabet tanımına göz atmak gerekirse, YTTK. m. 54, bir davranışın haksız rekabet oluşturması içinbu davranışın; -Rakipler arasında veya tedarik edenlerle müşteriler arasındaki ilişkileri olumsuz biçimde etkilemesi, -Aldatıcı nitelikte olması veya dürüstlük kuralına herhangi bir surette aykırı düşmesi, koşullarından hareket etmektedir. Haksız rekabete ilişkin kuralların gayesi, kanunda bütün katılanların menfaatine, dürüst ve bozulmamış rekabetin sağlanması olarak belirlenmektedir. Haksız rekabete ilişkin yeni düzenleme, TTK daki haksız rekabet hükümleri ile Rekabetin Korunması Hakkında Kanun un hükümlerini birbirine yaklaştırmaktadır. Katılanlar rakiplerden ibaret değildir; rekabet düzeninin tüm unsurlarını kapsamaktadır. Rakip olarak adlandırılan ticari işletmeler/tacirler/teşebbüsler merkez alındığında, bu unsurlar sağlayıcıdan tüketiciye değin uzanan zinciri kapsamakta; hatta bu zincirin dışında kalan kuruluşlara (örneğin sanayi ve ticaret odaları, sivil toplum kuruluşları) ve ekonomik menfaati zedelenen herkese dava açma hakkı tanımaktadır (YTTK. m. 56). 20 Haksız Rekabet Oluşturan Durumlar (YTTK m. 55), haksız rekabet hallerini, altı kategori altında toplamaktadır: - Dürüstlük kuralına aykırı reklamlar ve satış yöntemleri ile diğer hukuka aykırı davranışlar, - Sözleşmeyi ihlale veya sona erdirmeye yöneltmek, - Başkalarının iş ürünlerinden yetkisiz yararlanmak,