Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 3, Sayı: 19, Aralık2015, s

Transkript

1 Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 3, Sayı: 19, Aralık2015, s Vedat AKSOY 1 İNTERNET BAĞIMLILIĞI ve SOSYAL AĞ KULLANIM DÜZEYLERİNİN FEN LİSESİ ÖĞRENCİLERİNİN DEMOGRAFİK ÖZELLİKLERİNE GÖRE DEĞİŞİMİ ve AKADEMİK BAŞARILARINA ETKİSİ 2 Özet Bilişim çağı olan yirmi birinci yüzyılın ilk çeyreğinde insanoğlunun sahip olduğu bilgi birikimi bilinen insanlık tarihi boyunca sahip olunan tüm bilgi birikiminden daha fazladır. Bilişim çağından önce bilginin yaygınlaşması daha yavaş ve bilgiye erişmek daha zorken; artık günümüzde bilgiye ulaşmak internet ve bilişim araçları ile hiç olmadığı kadar kolaydır. Yetişkin bireylerin dahi kolaylıkla kaybolabileceği bilgi uzayında, kişilikleri henüz gelişmekte ve şekillenmekte olan lise öğrencileri için risk daha fazladır. Araştırma fen lisesi öğrencilerinin internet bağımlılığı ve sosyal ağ kullanım düzeylerinin öğrencilerin demografik özellikleri ile ilişkisini ve akademik başarılarına etkisini incelemeyi amaçlayan betimsel bir araştırmadır. Araştırmanın örneklem grubu eğitim-öğretim yılında Aydın Fen Lisesi nde öğrenim görmekte olan öğrencilerinin tamamını kapsamaktadır. Öğrencilerin internet bağımlılık düzeylerini belirlemek için Young (1996) in İnternet Bağımlılığı Ölçeği, sosyal ağ kullanım düzeyinin belirlenmek için de Toraman (2013) ın Sosyal Ağ Kullanım Düzeyi Ölçeği kullanılmıştır. Araştırma sonucuna göre öğrencilerin internet bağımlılık düzeyleri ile akademik başarıları arasında negatif bir bağın olduğu ve öğrencilerin sosyal ağ kullanım düzeyi arttıkça internet bağımlılık düzeyinin de arttığı görülmüştür. Sonuç olarak lise öğrencilerine en az bir dönem bilinçli internet ve sosyal ağ kullanım dersi konulmasının faydalı olacağı düşünülmektedir. Anahtar Kelimeler; Akademik başarı, lise öğrencileri, internet bağımlılığı, sosyal ağ 1 Öğretmen, Aydın Fen Lisesi, vaxoy@hotmail.com 2 Bu makale, Nisan 2015 tarihinde Niğde Üniversitesi nde düzenlenen 24. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi nde sözlü bildiri olarak sunulan çalışmanın genişletilmiş halidir.

2 Vedat Aksoy 366 THE DEGREE of CHANGE of INTERNET ADDICTION and SOCIAL NETWORK USE ACCORDING TO the DEMOGRAPHIC FEATURES of SCIENCE HIGH SCHOOL STUDENTS and ITS EFFECT UPON THEIR ACADEMIC SUCCESS Abstract The fund of knowledge that mankind has owned in the first quarter of the 21 st century, which is the age of informatics, is more than the whole fund of knowledge owned during the mankind s history. While the proliferation of knowledge was slower and access to information was more difficult before the age of informatics; today, via internet and informatics tools, the access to information is easier than ever before. In the information space where even adults may easily get lost, the risk is more for high school students whose personalities are in progress and are being shaped. The research is a descriptive research aiming at analyzing the relationship between the science high school students levels of internet addiction and social network uses and the students demographic features; and the impact on their academic achievements.the sample of the research is all of the students having education at Aydın Science High School in academic year. In order to determine the internet addiction levels of the students, Internet Addiction Scale of Young (1996) was used and to be able to determine the level of social network use, Toraman s (2013) Social Network Use Scale was put account. According to the results of the research, there is a negative connection between the students internet addiction levels and their academic achievements; and as the levels of the students use of social network increases, the levels of their internet addiction increases in the same way. As a result, it is thought to be beneficial if such a school subject as conscious use of internet and social network is put, at least for a semester, in the curriculum for high school students. Key Words: Academic achievement, high school students, internet addiction, social network GİRİŞ 20. yüzyılın son çeyreğine damgasını vuran, bilinen dünya tarihinde bilgiye erişim anlamında köklü bir değişikliğe neden olan bilişim teknolojileri, insan yaşamında köklü değişiklikler yapmıştır. Bireysel olarak insan yaşamındaki değişiklik sosyal yaşamı da değiştirmiştir. Günümüz insan nüfusu dikkate alındığında dünya tarihinde hiçbir zaman bu kadar kalabalık ve birlikte yaşam iç içe olmamıştır. Bu denli kalabalık ve iç içe yaşayan insanların birbirlerinden etkilenmeleri de kaçınılmazdır. Bu etkileşimin en yoğun olarak yaşandığı alanın hiç şüphesiz bireye fiziksel olarak en yakını olması beklenir. Oysaki 21. Yüzyılda etkileşim bakımından uzaklık-yakınlık kavramlarında anlam kayması olmuştur. Bu değişimin en belirgin sebebi ise bilişim alanında yaşanan baş döndürücü gelişmelerdir. Bilişim alanındaki gelişmeler çok yönlü etkileşime olanak veren internet kavramının doğmasına sebep olmuştur. İnternet ise insanlara sanal âlem denilen yeni bir dünyanın kapılarını açmıştır. Bu terim bilgisayarların ve onu kullanan insanların İnternet ve benzeri ağlar içinde kurduğu

3 367 İnternet Bağımlılığı ve Sosyal Ağ Kullanım Düzeylerinin Fen Lisesi Öğrencilerinin Demografik Özelliklerine Göre Değişimi ve Akademik Başarılarına Etkisi iletişimden doğan sanal gerçeklik ortamını anlatan metaforik bir soyutlamadır (Vikipedi, 2015a). Böylelikle birey gerçek yaşamındaki fiziksel veya ekonomik yetersizliklerden veya sosyal baskılardan dolayı yapamadığı birçok şeyi sanal âleminde yapma imkanına kavuşmuştur. Teknolojinin gelişmesi ile internet erişimlerinin ekonomik külfetten çıkması sonucunda internetin dolayısıyla sanal âlemin en ücra yerleşim yerlerine ulaşması çok sürmemiştir. Böylelikle ilk başlarda binlerle ifade edilen internet kullanıcıları günümüzde milyarlarla ifade edilir olmuştur. Global Digital Statistics 2014 verilerine göre olan dünya nüfusunun si (%35) internet kullanmaktadır olan Türkiye nüfusunun ise si (%44.6) internet kullanmaktadır (ETONPRENEURS, 2014). Bu teknoloji ve kullanıcı çokluğu bizlere dünyanın eskisi kadar büyük olmadığını ve kitlelere erişmenin veya kitleleri yönlendirmenin artık çok kolay olduğunu ortaya koymaktadır. Sosyal Paylaşim Siteleri İnternet in özellikle gençler üzerindeki popülaritesinin günden güne artması ile çalışma hayatında bilgisayar başına mahkum olan çağımız insanı, gündelik yaşamında yakalayamadığı sosyalliği bu yeni alanda aramaya başlamıştır (Acır, 2008). Farklı amaçlarla oluşturulan web sayfaları çok kısa bir süre içerisinde sosyal paylaşımların olduğu web sayfalarına dönüşmüştür. Bu dönüşümün olağan gerekçesi ise; sosyalleşme gereksinimi, kendini ifade etme ihtiyacı ve bulunduğu ortamdan ya da içinde bulunduğu baskı toplumunda sıyrılma isteğidir. Alan taramasında sosyal paylaşım sitelerinin tanımına baktığımıza; bu sitelerden beklentilere göre tanımlarda değişikliklerin olduğu görülmüştür. Bununla birlikte sistemin yazılımsal yeteneğini tanımlamakla yetinenler olmuştur. Şöyle ki sosyal paylaşım sitelerinin günümüz popülerliğine henüz ulaşmadığı yıllarda Boyd ve Ellison (2007:211) şu tanımda bulunmuşlardır: sosyal paylaşım sistemi bireylerin profil oluşturmalarına imkan tanıyan ve oluşturulan profillerini halka açık veya yarı açık bir şekilde sunabildikleri, diğer kullanıcıların listelerini görebildikleri, kullanıcıların ilişki durumlarını takip edebildikleri, çevrimiçi kişilerin beğenilerini, aktivitelerini paylaşabildikleri ve ağ üzerinden birbirlerine mesaj, , video, sesli sohbet, dosya paylaşımı yaptıkları sitelerdir. Sosyal paylaşım sitelerinin bir başka tanımının da ise şu ifadeye yer vermiştir: Sosyal paylaşım siteleri sadece iletişim işlevi ile sınırlı değildir. Aynı zamanda kişinin istediği bilgilere ulaşmasını, enformasyonların daha önceden hiç olmadığı kadar hızlı bir şekilde yayılmasını sağlar (Sönmez, 2013). Bu tanımın özellikle vurguladığı nokta hızdır. Artık bilişim teknolojisi ile bilgi hiç olmadığı kadar hızlı ve çok geniş kitlelere ulaşmaktadır. Bu konuda en yaygın kullanılan araç ise hiç şüphesiz sosyal paylaşım siteleridir. Kırcelli (2011:3) ise gündelik yaşamının mekânsal ve zamansal sınırlarının ötesinde bireylerin yeni insanlarla tanışmasına olanak tanıyan ve aynı zamanda sosyal aktivitelerin kolay bir şekilde gerçekleştirmesini sağlayan sitelerdir şeklinde tanımlamıştır. Sosyal paylaşım sitelerinin tarihine bakıldığında sadece 1997 yılına kadar geriye gidildiği görülmektedir. Bu anlamda kurulan ilk sosyal paylaşım sitesi SixDegrees.com dur. Milyonlarca kullanıcıya ulaştığı 2000 yılında iş sektöründeki sürdürülebilirliğini yitirdi ve 2000 yılının sonlarında site yönetimi tarafından kapatıldı (Boyd ve Ellison, 2007). SixDegrees.com un kuruluşundan 2 yıl sonra (1999) LiveJournal, AsianAvenue ve BlackPlanet gibi sosyal paylaşım siteleri internet kullanıcıları ile buluşmuştur. Bilişim teknolojilerindeki hızlı gelişime paralel olarak sosyal paylaşım sitelerinde de patlama olmuştur yılında Myspace ve Hi5, 2004 yılında Facebook (Boyd ve Ellison, 2007) ve 2005 yılında

4 Vedat Aksoy 368 QZone internetteki yerini almıştır (Vikipedi, 2015b). Belirtilen internet sayfaları haricinde de birçok sosyal paylaşım sitesi ortaya çıkmıştır. LiveJournal (1999), BlackPlanet (1999), MiGente (2000), Cyword (2001), Skyblog (2002), Linkedin(2003), Hi5 (2003), Catster(2004), Yahoo360 (2005), Youtube (2005), Twitter (2006) bunlardan sadece birkaçıdır (Boyd ve Ellison, 2007). Sosyal paylaşım sitelerinin bu denli hızlı gelişmesi ve yaygınlaşmasını çeşitli nedenleri vardır. Bu nedenler şu şekilde listelenebilir (Ofcom, 2008, s.11-12): Evde internet kullanım yaygınlığının ve internet hızının artması. Bilgi ve iletişim teknolojilerine artan güven olgusu. Kullanıcı dostu programlar. Sosyal ilişkiler tabanlı iletişim. Sosyal paylaşım sitelerinin Web 2.0 ın bir parçası olması. Uygulama programlarının sosyal paylaşım sitelerinin çok yönlülüğünü arttırması. Her yenilikte olduğu gibi sosyal paylaşım sitelerinin sayısında da ilk zamanlarında sürekli bir artış olmuştur yılına gelindiğinde bir kısım sosyal paylaşım sitesi sanal pazarda tutunamamış, bir kısmı da eski popülerliğini yitirmiştir. Buna en çarpıcı örnek; ilk sosyal paylaşım sitesi olan SixDegrees.com sitesinin milyonlarca kullanıcıya sahip iken yayın hayatına son vermesidir. Facebook ve QZone gibi siteler ise her geçen gün daha çok kullanıcıya ulaşarak alandaki yerini korumayı başarmıştır. Global Digital Statistics 2014 verilerine göre Facebook un aktif kullanıcı sayısı Milyar dır. Facebook un en yakın takipçisi ise 632 Milyon kullanıcı ile QZone.qq.com sitesidir (ETONPRENEURS, 2014). Bu kadar kullanıcın bir arada olduğu sanal ortamda etkileşimin de üst seviyede olması beklenir. Artık herhangi bir fikri, felsefi düşünceyi, ideolojik görüşü yaymak, kitlelere ulaştırmak hiç olmadığı kadar kolay ve hızlı olmaktadır. Kitle yönlendirmelerinde internetin özellikle sosyal paylaşım sitelerinin büyük etkisini, İran Başkanlık seçimlerinde internet üzerinden örgütlenen halkın ayaklanmasında görmekteyiz (Kuzuloğlu, 2011). Tunus ve Mısır da özellikle sosyal paylaşım siteleri (Facebook, Twitter vb.) kitlelerin kısa süre içinde örgütlenmesini ve devrim hareketlerinin hız kazanmasını sağlamıştır (Korkmaz, 2013). Bireyler üzerinde böylesi büyük bir etkiye sahip olan sosyal paylaşım siteleri, kimlik kazanım çağındaki kişilerde de hiç şüphesiz değişimlere sebep olmaktadır. Dünyada çok geniş bir kullanıcı kitlesine ulaşan ve büyük bir hızla büyüyen sosyal paylaşım siteleri Türkiye de de özellikle gençlerin internette uzun zaman geçirdikleri ve kullanımlarını sınırlayamadıkları ortamlar haline gelmiştir (Kaya, 2011). Bireyler artık sadece masa başında iken internet kullanmamakta, gelişen teknoloji ile dizüstü bilgisayarlar, tabletler ve akıllı telefonlar ile internet artık bireyin olduğu her yerde kolaylıkla kullanılabilmektedir. Böylece bireyler gerçek hayattan soyutlanmakta ve her geçen gün sanal âleme kayabilmektedir. İnternet denilen bu sanal alemin sonsuzluğu ve bireylerin internette sahip oldukları serbestlik sonucunda bireylerin internette geçirmiş oldukları sürelerde artışlar meydana gelmiştir. Tablet bilgisayarların kullanımın yaygınlaşması ve akıllı telefonlarla internete erişimin kolaylaşması sonucunda bireylerin internete kullanım alanları ev veya internet kafeler ile sınırlı kalmamıştır. Artık bireyler evlerinde, işyerlerinde, yolculuk ederken hatta durakta

5 369 İnternet Bağımlılığı ve Sosyal Ağ Kullanım Düzeylerinin Fen Lisesi Öğrencilerinin Demografik Özelliklerine Göre Değişimi ve Akademik Başarılarına Etkisi otobüs beklerken dahi internete girmektedirler. İnternette geçirilen sürenin artması da internet bağımlılığı kavramının doğmasına neden olmuştur. Bağımlılık ve İnternet Bağımlılığı Bağımlılık, bir maddenin organik bir hastalığın belirtilerini ortadan kaldırma amacı gütmeden, tekrarlanan dozlarla ve artan miktarlarda alınması sonucu ortaya çıkan, kesilmesi halinde bir takım ruhsal ve bedensel rahatsızlıklar ortaya çıkan, önüne geçilmez bir arzu ve istektir (Ziyalar, 1999:194, akt. Kurtaran, 2008). Şahin (2007:5) bağımlılığı Herhangi bir maddenin tedavi amaçlı olmaksızın, fizyolojik bir gereksinime yanıt vermeden, giderek artan miktarda kullanmasıdır. olarak tanımlamıştır. Çetin (2013:17) ise Bağımlılık, kişinin kullandığı madde üstünde kontrolünü kaybetmesi ve onsuz bir yaşam sürememeye başlamasıdır. olarak ifade etmiştir. İnternetin askeri ve akademik alandan sivil alana kayması, yaygınlaşması ve iletişimi çok yönlülüğe taşıması ile literatüre eklenen internet bağımlılığı da bu davranışsal bağımlılıklardan biridir. İnternet bağımlılığı her yaşta ve cinsiyette görülen bir rahatsızlıktır (Öztürk, Odabaşıoğlu ve Eraslan, 2007). İnternet bağımlılığının hiçbir standart tanımının olmamasına rağmen, varlığı araştırmacılar arasında kabul gören bir olgudur (Chou, Condron ve Belland, 2005). İnternet bağımlılığını bilimsel olarak ilk ortaya atan Young (2004) internet bağımlılığını genel olarak internetin aşırı kullanılması isteğinin önüne geçilememesi, internete bağlı olmadan geçirilen zamanın önemini yitirmesi, yoksun kalındığında aşırı sinirlilik hali ve saldırganlık olması ve kişinin iş, sosyal ve ailevi hayatının giderek bozulması olarak tanımlamıştır (Akt. Arısoy, 2009:56). Shaw ve Black (2008) ise internet bağımlılığını; rahatsızlığa sebep olan, aşırı veya zayıf kontrol edilmiş zihinsel uğraşlar, dürtüler ve davranışlar olarak tanımlamışlardır. Chen, Tarn ve Han (2004) internet bağımlılığını alkol bağımlılığına benzediğini ifade etmişlerdir. Küçükkurt (2007) ise internetin bireyler üzerinde uyuşturucu ve ilaç gibi madde bağımlılığı ya da kumar oynama gibi davranışsal bağımlılık kriterlerine ve tiplemelerine uyacak tarzda bir bağımlılık geliştirdiğini ileri süren birçok araştırmanın olduğunu ve bu araştırmalar sonucunda elde edilen bulgulardan hareketler internet kullanıcılarına "internet bağımlılığı hastalığı" tanısı konulduğunu, teşhis ve tedavi yöntemlerine ilişkin reçeteler sunulduğunu ifade etmiştir. İnternetin Türkiye de kullanılmaya başlandığı tarih dikkate alındığında, ülkemizde İnternet bağımlılığı üzerine yapılan çalışmaların sayısının çok fazla olduğu görülmektedir. Bu, internet bağımlılığının ne kadar ciddi bir problem olduğunu bizlere göstermektedir. Bu alanda yapılan araştırmalar 2001 yılında Bayraktar ın İnternet kullanımının ergen gelişimindeki rolü isimli yüksek lisans tezi ile başlamıştır. Alan yazın incelendiğinde akademik anlamda diğer okul türlerine göre daha başarılı olan fen liselerinde okuyan öğrencilerin bilgisayar ve internet kullanımları yönünde hiç araştırma yapılmadı görülmüştür. bu anlamda akademik başarısı yüksek öğrencilerin internet bağımlılığı ve sosyal ağ kullanımlarının araştırılması amaçlanmıştır. Artık hayatın her alanında kullanımda olan internet ve sosyal ağların fen lisesi öğrencilerinin akademik başarılarına etkisinin araştırıldığı bu çalışmada öğrencilerin demografik özelliklerine göre internet bağımlılıklarında ve sosyal ağ kullanma düzeylerinde ne gibi farklılıkların olduğu ortaya çıkartılmaya çalışılmıştır.

6 Vedat Aksoy 370 Araştırmanın Amacı Bu araştırmanın amacı fen lisesi öğrencilerinin internet bağımlılığı ve sosyal ağ kullanım düzeylerinin öğrencilerin demografik özelliklerine göre değişimi ve akademik başarılarına etkilerini belirlemektir. Bu genel amaç doğrultusunda aşağıdaki sorulara yanıt aranmıştır: 1. Öğrencilerin internet bağımlılık düzeyleri, a) Cinsiyetlerine b) Okudukları Sınıfa c) Ailelerinin gelir düzeyine d) Günlük internet kullanım sürelerine e) Pansiyonda kalmalarına göre değişmekte midir? 2. Öğrencilerin akademik başarıları ile internet bağımlılık düzeyleri arasında anlamlı farklılık var mıdır? 3. Öğrencilerin sosyal ağ kullanım düzeyleri, a) Cinsiyetlerine b) Okudukları Sınıfa c) Ailelerinin gelir düzeyine d) Günlük internet kullanım sürelerine e) Pansiyonda kalmalarına göre değişmekte midir? 4. Öğrencilerin akademik başarıları ile sosyal ağ kullanım düzeyleri arasında anlamlı farklılık var mıdır? 5. Öğrencilerin internet bağımlılık düzeyleri ile sosyal ağ kullanma düzeyleri arasında anlamlı bir ilişki var mıdır? Yöntem Araştırmanın Modeli Araştırma fen lisesi öğrencilerinin internet bağımlılığı ve sosyal ağ kullanım düzeylerinin öğrencilerin demografik özellikleri ile ilişkisini ve akademik başarılarına etkisini incelemeyi amaçladığı için ilişkisel tarama modeli tercih edilmiştir. İlişkisel tarama modelinde iki ve daha çok sayıdaki değişken arasında birlikte değişim varlığını veya derecesini belirlemeyi amaçlayan araştırma modelidir (Karasar, 2009). Veri kaynağı ve veri toplama bakımından düşünüldüğünde ise bu çalışma bir anket survey araştırmasıdır (Kıral, 2007). Çalışma Grubu Çalışma grubu, eğitim-öğretim yılında Aydın ili Efeler ilçesi Aydın Fen Lisesi 9, 10, 11. ve 12. Sınıflarında okuyan 236 öğrenciden oluşmaktadır.

7 Sınıftaki öğrenci Sayısı Dağıtılan Anket Sayısı Dönen Anket Sayısı Anket Dönüş Yüzdesi(%) Değerlendirmeye Alınan Anket Sayısı Değerlendirmeye Alınan Anket Yüzdesi(%) 371 İnternet Bağımlılığı ve Sosyal Ağ Kullanım Düzeylerinin Fen Lisesi Öğrencilerinin Demografik Özelliklerine Göre Değişimi ve Akademik Başarılarına Etkisi Tablo 1. Sınıf düzeyinde öğrenci sayıları, dağıtılan, dönen ve değerlendirme alınan anket sayıları ve yüzdeleri Sınıf Düzeyi 9. Sınıf Sınıf , Sınıf , Sınıf , Toplam , Tablo 1 de sınıflara göre araştırmanın yürütüldüğü öğrenci sayısı, dağıtılan, dönen, değerlendirmeye alınan anket sayıları ve anket yüzdeleri verilmiştir. Anketler 62 dokuzuncu sınıf, 62 onuncu sınıf, 61 on birinci sınıf ve 51 on ikinci sınıf olmak üzere 236 öğrenciye dağıtılmıştır. Dağıtılan anketlerden 222 anket geri dönmüştür. Uygulanan anketlerin geri dönüş oranı ise %94,07 dir. Veri Toplama Araçları Bu araştırmada kişisel bilgi formu, internet bağımlılık ölçeği ve sosyal ağ kullanım düzeyi ölçeği olmak üzere üç adet veri toplama aracı kullanılmıştır. Kişisel bilgi formundaki maddelerin çoğunluğu Toraman (2013) tarafından kullanılan anket formundan alınmıştır. Öğrencilerin akademik başarıları öğrencinin şu an okuduğu yıla kadar olan yılsonu akademik başarılarının aritmetik ortalamasını ifade etmektedir. İnternet bağımlılığı ölçeği ilk defa Young (1996) tarafından geliştirilmiş 2013 yılında Toraman tarafında güncellenmiştir. 20 maddeden oluşan tek boyutlu ölçek beşli likert tiptedir. Toraman (2013) tarafından ortaokul öğrencilerine uyarlanan ölçeğin Cronbach Alpha değeri 0,879 olarak hesaplanmıştır. Young (1996) araştırmasında internet bağımlılığını 4 düzeyde ele almışsa da Toraman (2013:34) Tablo 2 de olduğu şekli ile 3 düzeyde ele almıştır. Tablo 2. İnternet bağımlılığı ölçeği değer aralıkları Puan Aralığı Bağımlılık Düzeyi Ortalamadasınız. Kontrollü kullanım Ortalamanın üstündesiniz. Kontrol altına alınmalı Ortalamanın çok üstündesiniz. İnternet bağımlısı. Tedavi olmalı. Üçüncü veri toplama aracı sosyal ağ kullanım düzey ölçeğidir. Bu ölçek Toraman (2013) tarafından geliştirilmiş beşli likert (1 Hiçbir Zaman, 2 Nadiren, 3 Ara Sıra/ Bazen, 4 Sıklıkla, 5 Her Zaman ) tipte tek boyutlu ve 19 maddeden oluşmaktadır. Anketin güvenirliği test edilmiş ve Cronbach Alpha değeri olarak bulunmuştur. Sosyal ağ kullanım düzeyi ölçeği değer aralıkları Toraman (2013:35) tarafından Tablo 3 te olduğu gibi hesaplanmıştır. Bu çalışmada Toraman ın (2013) belirlediği değer aralıkları baz alınmıştır.

8 Vedat Aksoy 372 Verilerin Analizi Tablo 3. Sosyal ağ kullanım düzeyi (SAKD) ölçeği değer aralıkları Puan Aralığı Bağımlılık Düzeyi Başlangıç Seviyesi Orta Seviye Yoğun Seviye. Araştırmada kullanılan ölçme araçları ile elde edilen veriler çözümlenmesinde SPSS for Windows 18.0 paket programı kullanılmıştır. Ölçme aracının genel ve boyutlar bazında iç tutarlığı hesaplanmış, verilerin çözümlenmesinde; betimsel (Frekans, Yüzde, Ortalama) ve kanıtlamasal istatistiksel teknikleri (T-testi; Varyans Analizi; Kruskal Wallis testi, Mann Whitney U testi ) uygulanmıştır. Bulgular Kişisel Bilgi Formu Verilerine İlişkin Bulgular Araştırmada kullanılan anket formunun birinci bölümünü oluşturan öğrenci kişisel bilgi formunda öğrencilere; cinsiyet, sınıf düzeyleri, aile aylık gelir durumu, kişisel bilgisayara sahip olma durumu, internete bağlanılan ortam, internette bağlı kalınan günlük süre ve sosyal ağ sitelerine üye olma durumu sorulmuştur. Tablo 4. Ankete katılan öğrencilerin çeşitli değişkenlere göre frekans ve yüzdeleri Demografik Değişkenler Faktörler N % Sınıf Düzeyi Cinsiyet Aile Gelir Durumu Aydın Fen Lisesi pansiyonunda kalıp kalmama Herhangi bir sosyal ağa üye olma 9. Sınıf 62 27,9 10. Sınıf 52 23,4 11. Sınıf 59 26,6 12. Sınıf 49 22,1 Toplam Kadın ,2 Erkek ,8 Toplam TL 1999 TL arası 23 10, TL 2999 TL arası 34 15, TL 4000 TL arası 62 27, TL den Fazla ,4 Toplam Evet ,6 Hayır ,4 Toplam Evet ,9 Hayır 9 4,1 Toplam Ankete katılan öğrencilerin % 27,9 u 9. sınıf, %23,4 ü 10. sınıf, 26,6 sı 11. sınıf ve %22,1 i 12. sınıf öğrencilerinden oluşmaktadır. Cinsiyet bakımından öğrencilerin %53,2 si kız, % 46,8 i erkek öğrencilerden oluşmaktadır. Öğrencilerin ailelerinin gelir durumlarına göre ise % 10,4 ü TL aralığında, % 15,3 ü TL aralığında, % 27,9 u TL aralığında ve % 46,4 ü 4000 TL den fazla aralığındadır. Ankete katılan öğrencilerin %

9 373 İnternet Bağımlılığı ve Sosyal Ağ Kullanım Düzeylerinin Fen Lisesi Öğrencilerinin Demografik Özelliklerine Göre Değişimi ve Akademik Başarılarına Etkisi 53,6 sı Aydın Fen Lisesi pansiyonunda kalırken % 46,4 ü gündüzlü olduğunu belirtmiştir. Son olarak da öğrencilerin herhangi bir sosyal ağa üye olma sorusuna % 95,9 u Evet, % 4,1 i hayır cevabını vermiştir. Şekil 1. Öğrencilerin internet e bağlanma ortamlarına göre dağılımları Şekil 1 den de anlaşılacağı üzere öğrencilerin % 86,10 u internete cep telefonları ile bağlandıklarını, %81,17 si evlerinden ev interneti ile bağlandıklarını, %33,18 i okuldan bağlandıklarını, %10,76 sı diğer (kafe, komşu, misafirlik, iş yeri, vb.) den bağlandıklarını, %14,35 i internet kafelerden bağlandıklarını ve %3,14 ü kütüphanede internete bağlandıklarını ifade etmişlerdir. Tablo 5. Cinsiyete göre İnternet Bağımlılık Düzeyi (İBD) karşılaştırma sonuçları Cinsiyet N X S sd t p Kız ,69 10,64477 Erkek ,24 14, ,134,034 Tablo 5 ten de izlenebileceği gibi öğrencilerin internet bağımlılık düzeyleri arasında cinsiyetlerine göre anlamlı farklılık [ t(220) = -2,134; p<.05 ] vardır. Buna göre erkek öğrenciler internet bağımlılık düzeyleri ortalaması X =46,24, kız öğrencilerin ise X =42,69 dur. Her iki gruptaki öğrencilerin internet bağımlılık düzeyleri ortalama seviyede olmasına rağmen erkek öğrenciler kız öğrencilere göre daha fazla toplam puana sahiptir. Tablo 6. Sınıf düzeyine göre İBD karşılaştırılma sonuçları Sınıf N X S sd F p 9. Sınıf 62 42,74 11, Sınıf 52 43,62 11, Sınıf 59 47,48 13, Sınıf 49 43,40 13,77485 Toplam ,35 12, ; 218 1,747,158 Tablo 6 ya göre öğrencilerin okudukları sınıf düzeyleri ile internet bağımlılık düzeyleri arasında (F=1,747; sd=3;218; p<,05) anlamlı farklılığın olmadığı görülmektedir. Analiz sonuçlarına göre 9. Sınıf öğrencilerin ( X =42,74), 10. Sınıf öğrencilerin ( X =43,62) ve 11. Sınıf öğrencilerin ( X =47,48) ve 12. Sınıf öğrencilerin ( X =43,41) internet bağımlılık düzeyleri ortalamanın altında olduğu görülmüştür. Buna karşın 11. Sınıf öğrencilerin internet bağımlılık düzeylerinin diğer sınıflara göre daha üst düzeyde oldu görülmektedir.

10 SıraSayıları Ortalaması Sıra Sayıları Ortalaması Vedat Aksoy 374 Tablo 7. Ailelerinin aylık gelir durumu değişkene göre İBD karşılaştırılma sonuçları Aylık Gelir Durumu N KW 2 P SD Önem Denetimi 0 TL TL Arası , TL TL Arası , TL TL Arası , TL'den Fazla ,09 1,734,629 3 KW=1,734 ; p>.05 Tablo 7 ye göre öğrencilerin ailelerinin aylık gelir düzeylerine göre internet bağımlılık düzeyleri arasında anlamlı farklılığın ( 2 Toplam=1,734; p>.05) olmadığı görülmüştür. Gelir düzeyi 4000 TL den fazla olan öğrencilerin internet bağımlılık düzeylerinin diğer öğrencilere göre fazla olduğu görülmektedir. Tablo 8. Günlük internet kullanma süresine göre İBD karşılaştırılma sonuçları Sıra No. İnternet Kullanım Süresi N KW 2 P SD Önem Denetimi AnlamlıFark 1 1 Saatten Az 49 82, Saat , Saat , Saatten Fazla ,58 32,475,000 3 KW=32,475; p<.05 3 ile 4 haricinde diğer tüm değişkenler arasında fark var Tablo 8 e göre öğrencilerin günlük internet kullanım süreleri ile internet bağımlılık düzeyleri arasında anlamlı bir farklılık( 2 Toplam=32,475; p<.05) görülmektedir. Tüm gruplar arasında anlamlı farklılık görülürken sadece 4-6 saat ile 7 saatten fazla arasında anlamlı bir farklılık görülmemiştir. Günlük 4-6 saat internet kullanan öğrenciler haricinde öğrencinin günlük internet kullanma süresi arttıkça internet bağımlılık düzeyinin de yükseldiği görülmektedir. Tablo 9. Öğrencinin pansiyonda kalıp kalmadıklarına göre İBD karşılaştırma sonuçları N X S sd t p Evet ,42 11,81675 Hayır ,12 13, ,374,171 Tablo 9 a göre öğrencilerin Aydın Fen Lisesi pansiyonunda kalıp kalmamalarına göre internet bağımlılık düzeyleri arasında anlamlı bir faklılık (t=1,374; sd=220; p>,05) görülmemiştir. Pansiyonda kalan öğrencilerin internet bağımlılık düzeyleri aritmetik ortalaması X =45,42 iken pansiyonda kalmayan öğrencilerin internet bağımlılık düzeyleri aritmetik ortalaması X =43,12 dir. Her iki gruptaki öğrencilerin internet bağımlılık düzeylerin ortalama seviyesindedir.

11 375 İnternet Bağımlılığı ve Sosyal Ağ Kullanım Düzeylerinin Fen Lisesi Öğrencilerinin Demografik Özelliklerine Göre Değişimi ve Akademik Başarılarına Etkisi Tablo 10. Öğrencilerin akademik başarılarının İBD durumuna göre karşılaştırılma sonuçları Sıra Akademik Fark N X S sd F p No. Başarı Normal 34 51,68 15, İyi ,51 12, Pekiyi 65 42,11 10,35785 Toplam ,35 12, ; 219 7,617,001 1 ile 2 1 ile 3 arasında fark var Tablo 10 a göre öğrencilerin akademik başarıları ile internet bağımlılık düzeyleri arasında anlamlı bir farklılık (F=7,617; sd=2; 219; p<,05) görülmüştür. Aydın Fen Lisesi öğrencilerinin akademik başarısı aralığında olduğu için öğrencilerin akademik başarı skalası normal, iyi ve pekiyi olarak belirlenmiştir. Buna göre akademik düzeyi Normal olan öğrencilerin internet bağımlılık düzeylerinin aritmetik ortalaması X =51,68 iken akademik düzeyi İyi olan öğrencilerin internet bağımlılık düzeylerinin aritmetik ortalaması X =43,51 dir. Son olarak akademik düzeyi Pekiyi olan öğrencilerin internet bağımlılık düzeylerinin aritmetik ortalaması X =42,11 seviyesindedir. Akademik düzeyleri bakımında iki grupta yer alan öğrenciler internet bağımlılık düzeyi bakımında ortalama seviyesinde görünürken birinci grup olan Normal da ise ortalamanın üzeri çıkmıştır. Analiz sonucuna göre öğrencilerin akademik başarısı arttıkça internet bağımlılık düzeyleri düşmektedir. Sosyal Ağ Kullanım Düzeyleriyle İlgili Bulgular Şekil 2. Herhangi bir sosyal ağa üye olma durumu Öğrencilerin sosyal ağ kullanım yüzdeleri Şekil 2 de belirtildiği üzere 214 (%96) öğrenci herhangi bir sosyal ağa üye iken sadece 9 (%4) öğrencinin herhangi bir sosyal ağa üyeliği bulunmamaktadır. Tablo 11. Cinsiyete göre Sosyal Ağ Kullanım Düzeyi (SAKD) karşılaştırma sonuçları N X S sd t p Kız ,09 12,57943 Erkek ,58 14, ,270,787 Tablo 11 de görüldüğü üzere öğrencilerin sosyal ağ kullanım düzeyleri ile cinsiyet değişkeni arasında anlamlı farklılık [ t(212) = -0,270; p>.05 ] görülmemektedir. Analiz

12 Sıra Sayıları Ortalaması SıraSayıları Ortalaması Vedat Aksoy 376 sonuçlarına göre erkek öğrenciler sosyal ağ kullanım düzeyleri ortalaması X =52,58, kız öğrencilerin ise X =52,09 dur. Her iki gruptaki öğrencilerin sosyal ağ kullanım düzeyleri orta seviyededir. Tablo 12. Okudukları sınıf düzeyine göre SAKD karşılaştırılma sonuçları Sınıf N X S sd F p 9. Sınıf 59 52,64 14, Sınıf 52 54,92 10, Sınıf 58 53,07 15, Sınıf 45 47,93 11,92095 Toplam ,32 13, ;210 2,386,070 Tablo 12 ye göre öğrencilerin okudukları sınıf düzeyleri ile sosyal ağ kullanım düzeyleri arasında (F=2,386; sd=3;210; p>,05) anlamlı farklılığın olmadığı görülmektedir. Tablo 12 incelendiğinde 9. Sınıf öğrencilerin ( X =52,64), 10. Sınıf öğrencilerin ( X =54,92), 11. Sınıf öğrencilerin ( X =53,07) ve 12. Sınıf öğrencilerin ( X =47,93) sosyal ağ kullanım düzeyleri orta düzeyde olduğu görülmektedir. Tablo 13. Öğrencilerin ailelerinin aylık gelir durumu değişkeni ile SAKD karşılaştırılma sonuçları Aylık Gelir Durumu N KW 2 P SD Önem Denetimi 0 TL TL Arası 23 98, TL TL ,21 Arası 3000 TL TL 60 95,30 Arası 4000 TL'den Fazla ,43 4,566,207 3 KW=1,734 ; p>.05 Tablo 13 e göre öğrenci ailelerinin aylık gelir durumu değişkeni ile öğrencilerin sosyal ağ kullanım düzeyleri arasında anlamlı bir farklılık( 2 Toplam=4,566; p<.05) görülmemiştir. Tablo 14. Günlük internet kullanma süresine göre SAKD karşılaştırılma sonuçları Sıra No. İnternet Kullanım Süresi N KW 2 P SD Önem Denetimi Anlamlı Fark 1 1 Saatten Az 46 82, Saat , Saat , Saatten Fazla ,83 20,195,000 3 KW=20,195; p<.05 3 ile 4 hariç tüm gruplar arasında fark var. Tablo 14 e göre öğrencilerin günlük internet kullanım süreleri ile sosyal ağ kullanma düzeyleri arasında anlamlı bir farklılık ( 2 Toplam=20,195; p<.05) görülmektedir. Öğrencilerden günlük internet kullanımı 4-6 saat arasında olanlar ile 7 saatten fazla olanlar arasında anlamlı bir farklılığın olmamasına karşın diğer tüm gruplar arasında anlamlı farklılık görülmüştür. Analiz

13 377 İnternet Bağımlılığı ve Sosyal Ağ Kullanım Düzeylerinin Fen Lisesi Öğrencilerinin Demografik Özelliklerine Göre Değişimi ve Akademik Başarılarına Etkisi sonuçlarına göre öğrencilerin günlük internet kullanım süreleri arttıkça sosyal ağ kullanma düzeyleri artmaktadır. Tablo 15. Öğrencilerin pansiyonda kalıp kalmadıklarına göre SAKD karşılaştırma sonuçları N X S sd t p Evet ,74 13,00276 Hayır 99 50,68 13, ,677,095 Tablo 15 e göre öğrencilerin pansiyonda kalıp kalmamaları ile sosyal ağ kullanım düzeyleri arasında anlamlı bir farklılık (t=1,677; sd=212; p<,05) görülmemektedir. Analiz sonucuna göre pansiyonda kalan öğrencilerin sosyal ağ kullanım düzeyleri aritmetik ortalaması X =53,74 iken pansiyonda kalmayan öğrencilerin sosyal ağ kullanım düzeyleri aritmetik ortalaması X =50,68 dir. Her iki gruptaki öğrencilerin sosyal ağ kullanım düzeyleri ikinci seviye olan orta düzeydir. Tablo 16. Öğrencilerin akademik başarılarının SAKD durumuna göre karşılaştırılma sonuçları N X S sd F p Normal 32 55,69 15, İyi ,04 13, Pekiyi 62 51,13 12,21996 Toplam ,32 13, ; 211 1,289,278 Tablo 16 ya göre öğrencilerin akademik başarıları ile sosyal ağ kullanım düzeyleri arasında anlamlı bir farklılık (F=1,289; sd=2; 211; p>,05) görülmemiştir. Buna göre akademik düzeyi Normal olan öğrencilerin internet bağımlılık düzeylerinin aritmetik ortalaması X =55,69 iken akademik düzeyi İyi olan öğrencilerin sosyal ağ kullanım düzeylerinin aritmetik ortalaması X =52,04 dir. Son olarak akademik düzeyi Pekiyi olan öğrencilerin internet bağımlılık düzeylerinin aritmetik ortalaması X =51,13 seviyesindedir. Akademik düzeyleri bakımında her üç grupta yer alan öğrenciler sosyal ağ kullanım düzeyi bakımında orta seviyededir. Sosyal Ağ Kullanım Düzeyi İle İnternet Bağımlılık Düzeyi Arasındaki Bağ Şekil 3. SAKD ile İBD arasındaki ilişkiyi veren dağılım

14 Vedat Aksoy 378 Şekil 3 ten de anlaşılacağı üzere öğrencilerin internet bağımlılık düzeyleri ile sosyal ağ kullanım düzeyleri arasında anlamlı bir ilişki olduğu görülmektedir. İnternet bağımlılık düzeyi ile sosyal ağ kullanım düzeyi arasındaki ilişki korelasyon analizi ile incelendiğinde (r(214)=,341; p<,05) aralarında anlamlı pozitif bir ilişkinin olduğu görülmektedir. Analiz sonucuna göre öğrencilerin sosyal ağ kullanım düzeyleri arttıkça internet bağımlılık düzeyleri de artmaktadır. Tartışma ve Yorum Fen Lisesi öğrencilerinin internet bağımlılığı ve sosyal ağ kullanım düzeylerinin öğrencilerin demografik özelliklerine göre değişimi ve akademik başarılarına etkilerini belirlemek amacıyla gerçekleştirilen araştırmadan aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır: Yapılan analizler sonucunda öğrencilerin internet bağımlılık düzeylerinin cinsiyetlerine göre anlamlı farklılık gösterdiği görülmüştür. Her iki gruptaki öğrencilerin internet bağımlılık düzeyleri ortalama seviyede olmasına rağmen erkek öğrenciler kız öğrencilere göre daha fazla toplam puana sahiptir. İnternet bağımlılığı düzeyinin cinsiyete göre yorumlanması sonucu Lin ve Tsai nin (2002), Balta ve Horzum un (2008), Toraman ın (2013),Gençer in (2011), Günüç ün (2009)ve Yılmaz ın (2013) çalışmaları ile paralellik göstermektedir. Impraim in (2012) ve Satan ın (2013)çalışmalarında ise erkek öğrencilerin internet bağımlılık düzeyleri kız öğrencilerin bağımlılık düzeylerinden daha yüksek olmasına rağmen aralarında anlamlı bir farklılık çıkmamıştır. Araştırma bulgularına göre erkek öğrencilerin kız öğrencilere göre daha fazla risk altında olduğu söylenebilir. Öğrencilerin okudukları sınıf düzeyleri ile internet bağımlılık düzeyleri arasında anlamlı farklılığın olmadığı görülmektedir. Analiz sonuçlarına göre 9. Sınıf öğrencilerin ( X =42,74), 10. Sınıf öğrencilerin ( X =43,62) ve 11. Sınıf öğrencilerin ( X =47,48) ve 12. Sınıf öğrencilerin (X =43,41) internet bağımlılık düzeyleri ortalamanın altında olduğu görülmüştür. Araştırma bulguları Toraman ın (2013) sonuçları ile paralellik göstermemektedir. Toraman (2013) a göre sınıf düzeyi arttıkça internet bağımlılık düzeyi ortalaması artarken Aydın Fen Lisesi öğrencilerinde anlamlı bir farklılık olmamasına karşın 9, 10 ve 11. Sınıflarda bu durum gözlenirken 12. Sınıflarda internet bağımlılık düzeyi 10 ve 11. Sınıflara göre daha düşük seviyededir. 9. Sınıf öğrencilerinin oryantasyon problemi yaşadıkları için, 12. Sınıf öğrencilerin ise üniversite sınavı kaygılarından dolayı internet bağımlılık düzeylerinin düşük olduğu söylenebilir. Öğrencilerin ailelerinin aylık gelir düzeylerine göre internet bağımlılık düzeyleri arasında anlamlı farklılığın olmadığı görülmüştür. Toraman ın (2013) ve Günüç ün (2009) çalışmalarına göre ise aylık gelir düzeyi arttıkça öğrencilerin internet bağımlılık düzeyleri de artmaktadır. Aile gelir düzeyleri ile İBD arasında bağın çıkmamasına sebep olarak artık teknolojiye erişimin maddi külfetten çıktığı söylenebilir. Ayrıca Aydın Fen Lisesi öğrencilerinin gelir düzeylerine bakıldığına %89,6 sının 2000 TL üzerinde gelire sahip oldukları görülmektedir. Bu da internete erişim konusunda öğrencilerin ekonomik problemlerinin olmadığını göstermektedir. Öğrencilerin günlük internet kullanım süreleri ile internet bağımlılık düzeyleri arasında anlamlı bir farklılık görülmektedir. Günlük 4-6 saat internet kullanan öğrenciler haricinde, öğrencilerin günlük internet kullanma süresi arttıkça internet bağımlılık düzeyinin de arttığı görülmektedir. Araştırma sonucu Satan ın (2013) ve Toraman ın (2013) sonuçları ile paralellik göstermektedir.

15 379 İnternet Bağımlılığı ve Sosyal Ağ Kullanım Düzeylerinin Fen Lisesi Öğrencilerinin Demografik Özelliklerine Göre Değişimi ve Akademik Başarılarına Etkisi Öğrencilerin Aydın Fen Lisesi pansiyonunda kalıp kalmamalarına göre internet bağımlılık düzeyleri arasında anlamlı bir faklılık görülmemiştir. Her iki gruptaki öğrencilerin internet bağımlılık düzeylerin ortalama seviyededir. Ankete katılan öğrencilerin %86,10 u internete cep telefonları ile bağlandıkları için pansiyonda kalmaları internete bağlanmalarına mani olmamaktadır. Öğrencilerin sosyal ağ kullanım düzeyleri ile cinsiyet değişkeni arasında anlamlı farklılık görülmemektedir. Analiz sonuçlarına göre her iki gruptaki öğrencilerin sosyal ağ kullanım düzeyleri orta seviyededir. Toraman ın (2013) çalışmasına göre erkek öğrenciler kız öğrencilere nazaran daha yoğun SAKD sahiptir ve cinsiyet düzeyinde aralarında anlamlı bir farklılık bulunmaktadır. Öğrencilerin okudukları sınıf düzeyleri ile sosyal ağ kullanım düzeyleri arasında anlamlı farklılığın olmadığı görülmektedir. 9. Sınıf öğrencilerin ( X =52,64), 10. Sınıf öğrencilerin ( X =54,92), 11. Sınıf öğrencilerin ( X =53,07) ve 12. Sınıf öğrencilerin ( X =47,93) sosyal ağ kullanım düzeyleri orta düzeyde olduğu ve denetim altına alınması gerektiği saptanmaktadır. 12. Sınıf öğrencilerinin diğer sınıf düzeylerine göre SAKD daha düşük çıkmasını üniversite sınav kaygısına bağlanabilir. Araştırma bulguları Toraman ın (2013) sonuçları ile paralellik göstermektedir. Öğrenci ailelerinin aylık gelir durumu değişkeni ile öğrencilerin sosyal ağ kullanım düzeyleri arasında anlamlı bir farklılık görülmemiştir. Toraman ın (2013) araştırma sonuçlarına göre ailelerin aylık gelir düzeyleri ile SAKD arasında anlamlı bir farklılık görülmektedir. Toraman a göre ailelerin aylık gelir düzeyleri arttıkça öğrencilerin SAKD leri artmaktadır. Araştırma bulgularına göre öğrencilerin günlük internet kullanım süreleri ile sosyal ağ kullanma düzeyleri arasında anlamlı bir farklılık görülmektedir. Günlük internet kullanımı süresi 4-6 saat ile 7 saatten fazla olan gruplar arasında anlamlı bir farklılığın olmamasına karşın diğer tüm gruplar arasında anlamlı farklılık görülmüştür. Analiz sonuçlarına göre öğrencilerin günlük internet kullanım süreleri arttıkça sosyal ağ kullanma düzeyleri yükselmektedir. Toraman ın (2013) araştırma sonuçları da çalışmamızla paralellik göstermektedir. Öğrencilerin pansiyonda kalıp kalmamaları ile sosyal ağ kullanım düzeyleri arasında anlamlı bir farklılık görülmemektedir. Her iki gruptaki öğrencilerin sosyal ağ kullanım düzeyleri ikinci seviye olan orta düzey dir. Öğrencilerin internet bağımlılık düzeyleri ile sosyal ağ kullanım düzeyleri arasında anlamlı bir ilişki olduğu görülmektedir. İnternet bağımlılık düzeyi ile sosyal ağ kullanım düzeyi arasındaki ilişki korelasyon analizi ile incelendiğinde aralarında anlamlı pozitif bir ilişkinin olduğu saptanmıştır. Öğrencilerin sosyal ağ kullanım düzeyleri arttıkça internet bağımlılık düzeyleri de artmaktadır. Araştırma bulguları Toraman ın (2013) bulguları ile paralellik göstermektedir. Öğrencilerin akademik başarıları ile internet bağımlılık düzeyleri arasında anlamlı bir farklılık görülmüştür. Akademik düzeyleri bakımında İyi ve Pekiyi grubunda yer alan öğrenciler internet bağımlılık düzeyi bakımında ortalama seviyesinde görünürken birinci grup olan Normal da ise ortalamanın üzeri çıkmıştır. Analiz sonucuna göre öğrencilerin akademik başarısı arttıkça internet bağımlılık düzeyleri düşmektedir. Araştırma

16 Vedat Aksoy 380 bulguları Sanders, Field, Diego ve Kaplan ın(2000), Tektaş ve Tektaş ın (2010), Gençer in (2011) ve Toraman ın (2013) araştırma sonuçları ile paralellik göstermektedir. Öğrencilerin akademik başarıları ile sosyal ağ kullanım düzeyleri arasında anlamlı bir farklılık görülmemiştir. Akademik düzeyleri bakımında her üç grupta yer alan öğrenciler sosyal ağ kullanım düzeyi bakımında orta seviyededir. Araştırma bulguları Toraman ın (2013) araştırma sonuçları ile paralellik göstermesine karşın Tanrıverdi ve Sağır ın (2014) ve Sabimbona nın (2013) çalışma sonuçları ile paralellik göstermemektedir.tanrıverdi ve Sağır ın (2014:807) çalışmasında erkek öğrencilerin kız öğrencilere nazaran sosyal medyayı daha çok benimsedikleri; buna karşın daha az başarılı oldukları sonucu çıkmıştır. Oysaki araştırma bulgularımızda sosyal paylaşım sitelerinin akademik başarı olumsuz etkilediğine dair bir sonuç çıkmamıştır. Bu sonuca göre günümüzde sosyal ağları kullanmanın artık günlük hayatın bir rutini olduğu söylenebilir. Sonuç ve Öneriler İnternet bağımlılığı konusunda erkek öğrencilerin kız öğrencilere göre daha fazla tehdit altında oldukları görülmektedir. Öğrencilerin günlük internet kullanma süreleri arttıkça internet bağımlılıklarının da arttığı, aynı şekilde öğrencilerin akademik başarıları ile internet bağımlılık düzeyleri arasında negatif bir bağın olduğu ve öğrencilerin internet bağımlılık düzeylerinin artması sonucunda akademik başarılarının düştüğü saptanmıştır. Ayrıca öğrencilerin sosyal ağ kullanım düzeylerinin öğrencilerin günlük internet kullanma süreleri ile doğru orantılı olduğu saptanmıştır. Bu sonuçlardan yola çıkarak şu önermelerde bulunulabilir; 1. İnternet bağımlılığı olan ve internet kullanımları kontrol altına alınması gereken lise öğrencilerinin belirlenmesi ve bu öğrencileri bağımlılıklarından kurtarmak için dikkatlerini çekecek ve enerjilerini aktarabilecekleri sosyal aktiviteler organize edilebilir. 2. Öğrencilerin ders saatlerinde ve pansiyonda kalan öğrencilerin zorunlu etüt saatlerinde özellikle cep telefonu kullanmamaları için önlem alınabilir. 3. Fatih projesinin uygulandığı pansiyonlu okullarda etüt saatlerinde etkileşimli tahtaların kapalı tutulması sağlanabilir. 4. Pansiyonda kalan öğrencilere öğretmen ve velilerin ortak kararı ile internet tatilleri verilerek belirli zaman aralıklarında öğrencilerin internete girmeleri engellenebilir. Bu zaman dilimlerinde öğrencilere eğitsel kurslar ayarlanabilir. 5. Öğrencilere internet kullanımı konusunda eğitimler verilerek öğrencilerin internette geçirdikleri zamanın kalitesi arttırılabilir. 6. Bilgisayar ve internette uzun zaman geçiren öğrencilere bilişim alanında eğitimler verilerek bu özellikteki öğrencilerin tüketici değil yazılım konusunda üretici olmaları sağlanabilir. 7. Öğrencilerin sosyal ağ kullanım düzeyleri ile internet bağımlılık düzeyleri arasında pozitif bir bağın olduğu ve bu iki düzeyin artması öğrencilerin akademik başarılarını negatif etkilediği sonucundan hareketler öğrencilere etkili sosyal ağ kullanımı ve internette farkındalık derslerinin ortaöğretimde en az birer dönem verilmesinin öğrencilerin akademik başarılarına olumlu katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

17 381 İnternet Bağımlılığı ve Sosyal Ağ Kullanım Düzeylerinin Fen Lisesi Öğrencilerinin Demografik Özelliklerine Göre Değişimi ve Akademik Başarılarına Etkisi KAYNAKLAR ACIR, Erdem, (2008), İnternet in Türk Toplumunun İletişimindeki Rolü: Facebook taki Türkiye. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara ARISOY, Özden, (2009), İnternet Bağımlılığı ve Tedavisi, Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar-Current Approaches in Psychiatry, 1, BALTA Ö.Ç.; HORZUM, M.B., (2008), Web Tabanlı Öğretim Ortamındaki Öğrencilerin İnternet Bağımlılığını Etkileyen Faktörler, Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 41(1) BAYRAKTAR, Fatih, (2001), İnternet Kullanımının Ergen Gelişimindeki Rolü. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir BOYD, D.; ELLISON, N.,(2007),Social Network Sites: Definition, History, and Scholarship, Retrievedon5/10/2014,URL: ml CHEN, K.; TARN, J.M.; HAN, B.T., (2004), Internet Dependency: Its Impact On Online Behavioral Patterns In E-Commerce. Human Systems Management, 23, CHOU C.; CONDRON L; BELLAND, J.C.,(2005), A Review Of The Research On Internet Addiction. Educational Psychology Review,17(4), ÇETİN, Yılmaz, (2013), Madde Bağımlılığı Ve Yalova Ölçeğinde Madde Bağımlılığı Algısı(Yayınlanmamış yüksek lisans tezi).yalova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yalova ETONPRENEURS. (2014). Global Digital Statistics, [Online] Retrieved on , at URL: obile%20statistics,%20jan% pdf. IMPRAIM, Selma, (2012), İnternet Bağımlılığı, Facebook Kullanımı ve Akademik Performans Arasındaki İlişki. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Fatih Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul IŞIK, Umur,(2007), Medya Bağımlılığı Teorisi Doğrultusunda İnternet Kullanımının Etkileri ve İnternet Bağımlılığı (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya GENÇER, Suzan Lema, (2011),Ortaöğretim Öğrencilerinin İnternet Bağımlılık Durumlarının İnternet Kullanım Profilleri ve Demografik Özelliklere Göre Farklılıklarının İncelenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Isparta GÜNÜÇ, Selim, (2009), İnternet Bağımlılık Ölçeğinin Geliştirilmesi ve Bazı Demografik Değişkenler İle Internet Bağımlılığı Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi.

18 Vedat Aksoy 382 (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van KARASAR, Niyazi, (2009), Bilimsel Araştırma Yöntemi,Ankara:Nobel Yayın Dağıtım. KAYA, Ayşegül, (2011), Öğretmen Adaylarının Sosyal Ağ Sitelerini Kullanım Durumları ve İnternet Bağımlılığı Düzeyleri. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Ege Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir KIRAL Erkan, (2007), İlköğretim Okulu Yöneticilerinin Tanımlanmış Görevleri İçin Zaman Kullanma Biçimleri. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale KIRCELLI, Seher, (2011), Yeni İletişim Teknolojileri, Sanal Kamusallıklar ve Toplumsal Cinsiyet: Facebook ta Genç Kadınların Kimlik İnşa Süreçleri. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara KORKMAZ, Ali, (2013), Arap Baharı Sürecinde İnternet ve Sosyal Medyanın Rolü. International Symposium on Language and Communication: Research Trends and Challenges,[Online]: Retrieved on , at URL: KURTARAN, Gülmisal Turnalar, (2008), İnternet Bağımlılığını Yordayan Değişkenlerin İncelenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Mersin Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin KUZULOĞLU, Mehmet Serdar, (2011), İnternetin Şalteri inebilir mi? Radikal Gazetesi, 24/02/2011.URL: in_salteri_inebilir_mi Erişim Tarihi:09/09/2014 KÜÇÜKKURT, Mehmet, (2007), Medya Bağımlılığı Teorisi Doğrultusunda İnternet Kullanımının Etkileri ve İnternet Bağımlılığı. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya LIN, S. S. J.; TSAI, C.C., (2002), Sensation Seeking And Internet Dependence Of Taiwanese High School Adolescents. Computers in Human Behavior,18(4), , doi: /s (01) Ofcom Office of Communications (2008). Social Networking A quantitative and qualitative research report into attitudes, behaviours and use, Research Document, Publication date: 2 April 2008, ÖZTÜRK, Ö.; ODABAŞIOĞLU G.; ERASLAN, D.; GENÇ, Y.; KALYONCU, Ö.A.,(2007), İnternet Bağımlılığı: Kliniği ve Tedavisi, Bağımlılık Dergisi, 8(1),36-41 SABIMBONA, Serges, (2013), Sosyal Ağların Öğrenme Aracı Olarak Değerlendirilmesi: Burundi ve Türkiye Karşılaştırması. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. SANDERS, C.; FIELD,T.M.; DIEGO, M.; KAPLAN, M., (2000), The Relationship of Internet Use to Depression and Social Isolation Among Adolescents, Adolescence, Volume:35(138), (s )

19 383 İnternet Bağımlılığı ve Sosyal Ağ Kullanım Düzeylerinin Fen Lisesi Öğrencilerinin Demografik Özelliklerine Göre Değişimi ve Akademik Başarılarına Etkisi SATAN, Ayşen, Aydınay,(2013), Ortaöğretim Öğrencilerinde Akran Baskısının İnternet Bağımlılığına Olan Etkisi. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(8), SHAW, M.; BLACK, D.W.,(2008), İnternet Addiction Defination, Assessment, Epidemiology And Clinical Management. Drugs, 22(5), SÖNMEZ, Bilge, (2013), Sosyal Medya ve Ortaöğretim Öğretmenlerinin Facebook Kullanım Alışkanlıkları. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya ŞAHIN, Melek, (2007), Madde Bağımlılığı Konusunda Türkiye de Yapılmış Olan Lisansüstü Tezler Üzerine Bir Değerlendirme. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara. TANRIVERDI, H.; SAĞIR, S.,(2014), Lise Öğrencilerinin Sosyal Ağ Kullanım Amaçlarının ve Sosyal Ağları Benimseme Düzeylerinin Öğrenci Başarısına Etkisi, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (7)18, ISSN: TEKTAŞ, M.; Tektaş, N.,(2010), Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Zaman Yönetimi ve Akademik Başarıları Arasındaki İlişki. Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23 TORAMAN, Muhammet, (2013), İnternet Bağımlılığı ve Sosyal Ağ Kullanım Düzeylerinin Ortaöğretim Öğrencilerinin Akademik Başarıları ile İlişkisinin İncelenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Fırat üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elazığ YILMAZ, Emre (2013), Lise 9. ve 10. Sınıf Öğrencilerinin İnternet Bağımlılık Düzeyleri İle Problem Çözme Becerileri Arasındaki İlişkinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul YOUNG, Kimberly, (1996), Internet Addiction: The Emergence Of A New Clinical Disorder. CyberPsychology and Behavior, 1(3), VİKİPEDİ. (2015a). Vikipedi. VİKİPEDİ. (2015b). Vikipedi.