Yukarý Porsuk Çayý (Kütahya) Epilitik Diyatomeleri

Transkript

1 Yukarý Porsuk Çayý (Kütahya) Epilitik Diyatomeleri 15, 62, Nüket AKANIL BÝNGÖL, M. Sabri ÖZYURT, Hayri DAYIOÐLU Dumlupýnar Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, KÜTAHYA Ahmet YAMIK Dumlupýnar Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, KÜTAHYA Cüneyt Nadir SOLAK Dumlupýnar Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, KÜTAHYA Özet Bu çalýþma, Yukarý Porsuk Çayý'nda Aralýk Aðustos 2005 tarihleri arasýnda tespit edilen 3 istasyondan aylýk olarak alýnan örneklerde epilitik diyatomelerin belirlenmesi amacýyla yapýlmýþtýr. Çalýþma sonucunda toplam 58 diyatome taksonu tespit edilmiþtir. Nitzschia, Navicula ve Cymbella üyelerine en fazla rastlanmýþtýr. Bunlar arasýndan Nitzschia palea (%17), Achnanthidium minutissimum (%9), Diatoma tenue (%7), Cymbella affinis (%7) ve Achnanthes lanceolata (%5) en baskýn taksonlardýr. Anahtar Kelimeler: Epilitik diyatome, Kütahya, Porsuk Çayý. The Epilithic Diatoms of Upper Porsuk Creek (Kütahya) Abstract In this study, the epilithic diatoms were monthly investigated in the three stations between December 2004 and August 2005 along the Upper Porsuk Creek. As a result, 58 diatom taxa were totally identified. The members of Nitzschia, Navicula and Cymbella were abundant at these study sites. Among the identified taxa, Nitzschia palea (%17), Achnanthidium minutissimum (%9), Diatoma tenue (%7), Cymbella affinis (%7) and Achnanthes lanceolata (%5) were dominant. Keywords: Epilithic diatoms, Kütahya, Porsuk Creek. GÝRÝÞ Besin zincirinin ilk halkasýný oluþturan alglerin sayý ve çeþitleri sucul ortamdaki balýk dahil tüm canlýlarý etkilemektedir. Gerek su kalitesinin korunmasý, gerekse insanlýða faydalý olunabilmesi için, alglerin zaman içerisinde gösterdiði deðiþimin bilinmesi büyük önem taþýmaktadýr. Çünkü alglerin ve diðer organizmalarýn sayý ve çeþitleri, çevre þartlarýna baðlý olarak sürekli deðiþim göstermektedir (Palmer 1980). Türkiye'deki akarsularda algler üzerine yapýlan çalýþmalar giderek artmaktadýr; Meram Çayý (Yýldýz 1984), Karasu Nehri (Altuner ve Gürbüz 1991), Kýzýlýrmak Nehri (Yýldýz ve Özkýran 1991), Samsun Ýncesu Deresi (Gönülol ve Arslan 1992), Ankara Çayý (Yýldýz ve Atýcý 1996), Þana Deresi (Kolaylý ve ark. 1998), Çoruh Nehri (Atýcý ve Obalý, 1999), Yeþilýrmak Nehri (Pabuçcu ve ark. 1999), Cip Çayý (Çetin ve Yavuz 2001) ve Sarýçay (Barlas ve ark. 2001) bunlardan bazýlarýdýr. Avrupa Güvenlik ve Ýþbirliði Teþkilatý (AGÝT) Porsuk Çayý'ný "zararlý bakterilerin ve virüslerin dýþýnda hiçbir canlýnýn yaþamadýðý, yataðý atýklarla dolu, kirlilik ve saðlýk açýsýndan en tehlikeli akarsular" arasýnda tanýmlamýþtýr (Çýnar ve ark. 1999). Daha önce, Porsuk Nehri'nin Sakarya Nehri ile birleþtiði yere kadar olan bölgede seçilen 7 istasyonda diyatome florasýnýn belirlenmesi amacýyla bir çalýþma yapýlmýþtýr (Yýldýz 1987). Bu ilk çalýþmanýn yapýldýðý tarihten bu zamana kadar yaklaþýk 20 yýl geçmiþtir. Bu süre içerisinde, Kütahya sanayisinin geliþmesine paralel olarak özellikle atýk sularýn Porsuk Nehri'ne býrakýlmasý, nehrin su kalitesini ve florasýný olumsuz yönde etkilemiþtir. Havzada en önemli kirletici kaynaklar; Kütahya ilinin atýk sularý, Kütahya mezbahasýnýn atýk sularý, Azot, Þeker ve Manyezit Fabrikasý, Seyitömer Termik Santrali ile tarýmsal kökenli kirleticilerdir. Kütahya'dan gelen evsel ve endüstriyel atýklarla yüklenen Porsuk Çayý üzerinde, Eskiþehir kent merkezini taþkýndan korumak amacýyla 1947 yýlýnda inþa edilen ve daha sonra 1972 yýlýnda 18 m daha yükseltilerek kapasitesi arttýrýlan Porsuk Barajý da bulunmaktadýr. Son 10 yýl içinde Porsuk Çayý'na Kütahya ve Eskiþehir illerinden çok fazla evsel ve endüstriyel atýk yüklemesi olmuþ ve Çay bu kirlenmeyi No: 62,

2 N. AKANIL BÝNGÖL, M. S. ÖZYURT, H. DAYIOÐLU, A. YAMIK, C. N. SOLAK tolere edemez hale gelmiþtir. Bu çalýþma, Kütahya ili Yukarý Porsuk Çayý epilitik diyatomelerinin 20 yýl sonra kirlenmeye baðlý geliþiminin tespiti ve buna baðlý kommunitedeki deðiþimi ortaya koymayý amaçlamýþtýr. MATERYAL VE METOT Çalýþma Alaný Porsuk Çayý, Batý Anadolu Platosu'nda deniz seviyesinden 1170 m yükseklikte Tokul Köyü yakýnýndan doðar, Kütahya ve Eskiþehir illerini geçtikten sonra deniz seviyesinden yaklaþýk 600 m yükseklikte Sakarya Nehri ile birleþir. Kaynaktan Kütahya iline kadar temiz olan çay, daha sonra Kütahya ili evsel atýklarý ve þeker fabrikasý, Kütahya Azot Fabrikasý, Manyezit Ýþletmeleri, mezbaha ve diðer sanayi kuruluþlarý atýklarýyla kirlenerek Porsuk Barajý'na ulaþmaktadýr. Kaynaktan itibaren baraja kadar olan mesafe yaklaþýk 140 km'dir (Yýldýz 1987, Çýnar ve ark. 1999). Bu çalýþma, Porsuk Çayý'nýn kaynaðýndan sonra Porsuk Barajý'na kadar olan bölgede seçilen 3 istasyonda yapýlmýþtýr. Bu istasyonlar ve özellikleri sýrasýyla þöyledir; 1. istasyon, Kütahya il sýnýrý giriþidir. 2. istasyon, DSÝ sulama amaçlý regülatörü istasyon olarak seçilmiþtir. 3. istasyon, Porsuk Çayý'nýn Kütahya il sýnýrlarýndan baraja doðru çýkýþýnda yer alýr. Ýstasyon belirlenmesinde akarsuyun kaynak bölgesi, önemli yan kollar, akarsuyun derinliði, ve atýksu deþarj bölgesinin yeri, ulaþým kolaylýðý gibi faktörler dikkate alýnmýþtýr (Þekil 1). Örneklerin Alýnmasý ve Ýncelenmesi Epilitik diyatome örneklerinin incelenmesi için Aralýk 2004 ile Aðustos 2005 tarihleri arasýnda, belirlenen 3 istasyondan aylýk olarak örneklemeler yapýlmýþtýr. Bu çalýþmada öncelikli olarak epilitik alglerin seçilmesinin temel nedenleri hem tüm sucul ekosistemlerde bulunmalarý hem de örnekleme metodu açýsýndan belirli bir standardý saðlamasýdýr. Diyatome örnekleri yaklaþýk 10 cm 2 lik üç ayrý taþ üzerinden kazýnarak toplanmýþtýr. Ölmüþ örneklerin alýnmamasý için taþlar nehrin akýþ hýzýnýn nispeten 24 Þekil 1. Araþtýrma alaný ve istasyonlar. güçlü olduðu noktalardan seçilmiþtir. Örnekler önce 1:1 oranýnda H 2 SO 4 ve HNO 3 karýþýmýnda yýkandýktan sonra saf su ile temizlemiþtir. Daha sonra Kanada Balsamý kullanýlarak daimi preparat haline getirilmiþtir. Bu iþlem her istasyonda üçer defa tekrar edilmiþtir (Round 1993). Her preparat üzerinde ortalama 200 kabuk sayýlmýþtýr (Sladeckova 1962). Diyatomelerin teþhisleri Krammer ve Lange-Bertalot (1986, 1988, 1991a, b), Cox (1996) ve Wehr ve Sheath (2003)'e göre yapýlmýþtýr. Daha sonra türlerin akarsudaki baskýnlýk deðerleri hesaplanmýþ ve durumlarý deðerlendirilmiþtir. Buna göre bir takson örneklemede bulunmuþ, ancak sayýmda çýkmamýþ ise "+" deðerini almýþtýr. Daha sonra komunitede yer alan her bir türün yüzdesi hesaplanmýþtýr. Komunitede bir türün sýklýk deðeri % 10 dan fazla ise "dominant", %1-10 arasýnda ise "mevcut" ve %1 den az ise "bulunur" olarak isimlendirilmiþtir (Williams 1987). Ýstatistiksel Analizler Çalýþma sonucunda türlerin istasyonlara göre ortalama sayýlarý, mevcut genuslarýn Porsuk Çayý'ndaki % daðýlýmlarý ve tespit edilen türlerin % baskýnlýk deðerleri JMP SAS (1995) istatistik programý kullanýlarak deðerlendirilmiþtir. BULGULAR Yapýlan çalýþmada, toplam 58 takson tespit edilmiþtir. Tespit edilen taksonlar Tablo 1 de listelenmiþtir. Tespit edilen taksonlardan, Achnanthidium minutissimum, Amphora ovalis, A. pediculus, Cocconeis pediculus, C. plancentula, Cyclotella meneghiniana, Cymbella No: 62, 2007

3 Yukarý Porsuk Çayý (Kütahya) Epilitik Diyatomeleri Tablo 1. Yukarý Porsuk Çayý'nda tespit edilen diyatome taksonlarý. tumidula, Diatoma tenue, D. vulgare, Fragilaria biceps, F. ulna, Gomphonema olivaceum, G. parvulum, Melosira varians, Navicula capitatoradiata, N. cari, Nitzschia linearis, N. palea, N. sublinearis ve Surirella angusta her üç istasyonda da tespit edilmiþtir. Ayrýca, Melosira lineata ve Nitzschia incrunstans sadece I. istasyonda; N. flexa ve Rhapalodia gibberula II. istas-yonda; Achnanthes lanceolata, Campylodiscus hibernicus, Encyonema silesiacum, Fallacia pygmaea ve Synedra acus ise sadece III. Ýstasyonda tespit edilmiþtir. Tespit edilen taksonlar arasýnda Campylodiscus hibernicus, Cocconeis placentula, Cymbella aspera, C. tumidula, Diatoma tenue, Encyonema silesiacum, Fragilaria biceps, Gomphonema augur, G. minutum, Gyrosigma nodiferum, Melosira lineata, Navicula capitatoradiata, N. cari, N. veneta, N. flexa, N. incrunstans, N. subacicularis, N. sublinearis, N. vermicularis, Pinnularia viridis, Rhapalodia gibberula, Surirella ovalis ve Tryblionella apiculata daha önce Yýldýz (1987) tarafýndan tespit edilmemiþtir. Ayrýca tür sayýsý açýsýndan en yoðun grubu Pennales ordosu oluþturmuþtur. Bu grupta Nitzschia genusu 11, Navicula ve Cymbella genuslarý 6, Gomphonema ve Surirella genuslarý ise 4 er taksonla en çok takson içeren cinsleri temsil etmiþtir (Tablo 2). Bu çalýþma ile ayný zamanda baskýn taksonlar da belirlenmiþ ve baskýnlýk deðeri %1-10 aralýðýnda olan taksonlar Tablo 3'de listelenmiþtir. Türlerin % baskýnlýk deðerleri hesaplandýðýnda sýrasýyla Nitzschia palea (%16,67), Achnanthidium minutissimum (%9), Diatoma tenue (%7), Cymbella affinis No: 62,

4 N. AKANIL BÝNGÖL, M. S. ÖZYURT, H. DAYIOÐLU, A. YAMIK, C. N. SOLAK (%7) ve Achnanthes lanceolata (%5) iken, ortamda en baskýn taksonun Nitzschia palea olduðu tespit edilmiþtir. TARTIÞMA Yapýlan çalýþma sonucunda, Pennales üyelerinin hem takson zenginliði hem de birey sayýlarý açýsýndan Centrales üyelerine göre daha baskýn olduðu tespit edilmiþtir. Epilitik alg topluluklarý içerisinde Pennales üyelerinin baskýnlýðý diðer araþtýrmacýlar tarafýndan da ortaya konulmuþtur (Barlas 1982, Barlas 1988, Yýldýz 1987, Pabuçcu ve ark. 1999, Barlas ve ark. 2001). Pennales grubu kendi içinde incelendiðinde, en fazla türle temsil edilen genusun Nitzschia olduðu tespit edilmiþtir. Bu genusu Navicula, Cymbel-la, Gomphonema ve Surirella takip etmiþtir. Yýldýz ve Özkýran (1991) Kýzýlýrmak'ta yaptýklarý çalýþmada Navicula, Nitzschia, Cymbella, Surirella, Gomphonema ve Pinnularia'ya ait taksonlarýn yoðun olduðunu rapor etmiþtir. Yine Kalyoncu (2002) da Aksu Çayý'nda yaptýðý çalýþmada Nitzschia, Navicula, Cymbella ve Gomphonema'ya ait taksonlarýn yoðun olduðunu belirtmiþtir. Yukarý Porsuk Çayý'nda epilitik diyatomelerden Melosira varians, Navicula exigua, N. capitatoradiata, N. cuspidata, Nitzschia dissipata, Gomphonema minutum ve G. olivaceum tespit edilen diðer baskýn taksonlardandýr (Tablo 3). Bu taksonlar; Meram Çayý (Yýldýz 1984), Karasu Nehri (Altuner ve Gürbüz 1991), Kýzýlýrmak Nehri (Yýldýz ve Özkýran 1991), Samsun Ýncesu Deresi (Gönülol ve Arslan 1992), Ankara Çayý (Yýldýz ve Atýcý 1996), Þana Deresi (Kolaylý ve ark. 1998), Çoruh Nehri (Atýcý ve Obalý, 1999), Yeþilýrmak Nehri (Pabuçcu ve ark. 1999), Cip Çayý (Çetin ve Yavuz 2001) ve Sarýçay (Barlas ve ark. 2001)'da da rapor edilmiþtir. Diyatomeler suyun kalitesinin belirlenmesinde uzun vadede kullanýlan temel organizma gruplarýndandýr (Dixit ve ark. 1992, Round 1993). Bu amaçla, Yukarý Porsuk Çayý havzasýnda yapýlan bir çalýþmada, diyatome kommunitesine baðlý Saprobi Ýndeksine göre suyun kalitesi hesaplanmýþ ve özellikle 1. ve istasyonlar ile 3. istasyon arasýnda diyatome indeksleri arasýnda belirgin bir farklýlýðýn olduðu belirtilmiþtir. Bu araþtýrma sonucunda elde edilen Saprobi indeksine göre, 1. ve 2. istasyonlarýn organik kirlenme derecesi "az kirlenmiþ" iken 3. istasyonun ise "orta derecede kirli" seviyededir. Yukarý Porsuk Çayý'nda seçilen üç istasyonda epilitik diyatome topluluklarý arasýnda önemli farklýlýklar tespit edilmiþtir. Cymbella affinis ve Achnanthidium minutissimum'un 1. (%13; %11) ve 2. (%4; %22) istasyonlardaki baskýnlýðý birbirlerine yakýn olsa da 3. istasyonda oldukça düþmüþtür (%0; %3). Bu durumun temel nedeninin özellikle istasyonlar arasýndaki kirliliðin farklýlýðýndan kaynaklandýðý düþünülmektedir. Benzer þekilde, Achnanthidium minutissimum yapýlan diðer çalýþmalarda da oligosaprob ortamýn karakteristik taksonlarýndan olduðu düþük kirliliðe sahip sularda bulunduðu tespit edilmiþtir (Hellawell 1989, Klee 1990, 1991). Ayrýca yapýlan diðer bir çalýþmada bu taksonun kaynak bölgelerinde baskýn olduðunu belirtmiþtir (Round 1993). Hesaplanan Saprobi Ýndeksine göre, temiz bölgelerde baskýnlýk gösteren bir diðer takson Cymbella affinis'dir. Bu taksonun baskýnlýk derecesi artan kirliliðe baðlý olarak düþmüþtür. Ayrýca bu taksonun su kalitesinin I-II arasýnda olduðu (az kirlenmiþ) sularda baskýnlýk gösterdiði rapor edilmiþtir (Gómez ve Licursi 2001). Ayrýca Solak ve ark. (2005) tarafýndan Akçay'da yapýlan bir çalýþmada da her iki taksonun da kaynaða yakýn, suyun temiz olduðu bölgelerde baskýn olarak bulunduðunu tespit etmiþlerdir. Bu durumun aksine Nitzschia palea veya Melosira varians gibi bazý taksonlar ise 1. (%2;%1) ve 2. (%4;%0) istasyonlarda oldukça düþük baskýnlýk deðerine sahipken 3. istasyondaki baskýnlýðý artýþ göstermiþtir (%46; %11). Bu durumun da ortamdaki kirlilikle iliþkili olduðu düþünülmektedir. Nitzschia palea, Sarýçay (Barlas ve ark, 2001)'da suyun sýcak olduðu yaz döneminde diðer aylara oranla oldukça baskýn çýkmýþtýr (Aðustos-Ekim aylarýnda yaklaþýk olarak %78). Bu çalýþmada ise yine yaz aylarýnda ortalama baskýnlýðý %57 civarýnda No: 62, 2007

5 Yukarý Porsuk Çayý (Kütahya) Epilitik Diyatomeleri Tablo 2. Yukarý Porsuk Çayý'nda tespit edilen diyatome taksonlarýnýn sayýlarý ve her cinsin toplam diatom sayýsýna oraný. Tablo 3. Yukarý Porsuk Çayý'nda tespit edilen "dominant" ve "mevcut" durumdaki taksonlar. olmuþtur. Klee (1990, 1991)' ye göre bu takson II-III. kalite sýnýfýnýn (kritik kirlenmiþ) karakteristik taksonlarýndandýr. Lange-Bertalot (1978) bu taksonun toksik etkilere karþý toleranslý olduðunu ifade ederken, Kalyoncu (1996) Isparta Çayý'nda yaptýðý çalýþmada bu taksonu II-III. kalite sýnýfýnda baskýn olduðunu tespit etmiþtir. Bu çalýþmada baskýn olarak tespit edilen bir diðer takson ise Melosira varians'týr. Bu takson, Sarýçay'da yapýlan bir çalýþmada Saprobi Ýndeksine göre organik kirlilik açýsýndan "vasat kirlenmiþ" bölgede baskýnlýk göstermiþtir. Bu takson akarsuyun kirli bölgelerinde iyi geliþim göstermektedir (Klee 1991, Kalyoncu 1996). Cox (1996)'a göre bu takson özellikle ötrofik sularda baskýn bir þekilde bulunur. Yýldýz (1987)'ýn yapmýþ olduðu çalýþmada, indikatör taksonlardan C. affinis 3. istasyonda sýk bulunurken, ayný istasyonda G. olivaceum dominant durumdadýr. Tarafýmýzdan yapýlan çalýþmada ise 3. istasyonda C. affinis taksonuna rastlanmamýþtýr. Buna karþýlýk Yýldýz (1987) tarafýndan tespit edilmeyen ancak %1 baskýnlýk deðeriyle G. olivaceum ve %11 baskýnlýk deðeriyle M. varians'ýn genellikle bulunan taksonlar arasýnda olduðu tarafýmýzdan tespit edilmiþtir. Daha ziyade temiz sularda yayýlýþ gösteren C. affinis'e çalýþmamýzda rastlanýlmamasý, buna karþýlýk yine temiz sularda yayýlýþ gösteren G. olivaceum'un %1 baskýnlýk ile 3. istasyonda oldukça düþük bulunmasý dikkati çekmektedir. Bu durumun ise önceki çalýþmadan bu zamana kadar geçen 20 yýl içerisinde Porsuk'taki kirliliðin artýþýna bir iþarettir. Ülkemizin de imza attýðý Ramsar Anlaþmasýnýn en önemli maddelerinden biri de "anlaþmayý imzalayan ülkenin sýnýrlarý içinde yer alan akarsularýnýn fiziksel ve kimyasal özelliklerini tespit edip, bu akarsularýn kirlilik durumlarýnýn sürekli olarak izlemesi" zorunluluðudur. Bu nedenle benzer çalýþmalar, mevcut su kaynaklarýmýzýn su kalitelerinin uzun vadeli olarak izlenmesi ve kirlilik kaynaklarýnýn belirlenmesi açýsýndan önem kazanmaktadýr. TEÞEKKÜR Bu çaýþma Dumlupýnar Üniversitesi Biimsel Araþtýrma Projeleri Komisyonu ( numaralý proje) tarafýndan desteklenmiþtir. No: 62,

6 N. AKANIL BÝNGÖL, M. S. ÖZYURT, H. DAYIOÐLU, A. YAMIK, C. N. SOLAK KAYNAKLAR Altuner Z, Gürbüz H (1991) Karasu (Fýrat) Nehri'nin epilitik ve epifitik algleri üzerine bir araþtýrma. Doða Tr. J. of Botany 15, Anonymous (1995) Statistical Discovery Software-JMP SAS Version 3. SAS Institute Inc, NC. Atýcý T, Obalý O (1999) A study on diatoms in upper part of Çoruh River, Turkey. Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 12, Barlas M (1982) Biologische und chemische untersuchungen an für Intensivfischzucht genutzten Teichen (Trendelburg-Wülmersen) Diplom Arbeit. Universität Kassel. Kassel. Barlas M (1988) Limnologische untersuchungen an der Fulda unter besonderer Berücksichtigung der Fischparasiten, ihrer Wirtsspektren und der Wassergüte. Dissertation. Universitat Kassel., Kassel. Barlas M, Mumcu F, Dirican S, Solak CN (2001) Sarýçay (Muðla-Milas)'da yaþayan epilitik diatomlarýn su kalitesine baðlý olarak incelenmesi. In: IV. Ulusal ve Çevre Kongresi Bildiri Kitabý, 5-8 Ekim 2001, Bodrum, Cox EJ (1996) Identification of Freswater Diatoms from Live Material. Chapman & Hall. First Edition, London. Çetin AK, Yavuz OG (2001) Cip Çayý (Elazýð, Türkiye) epipelik, epilitik ve epifitik alg florasý. Fýrat Üniversitesi Fen ve Müh. Bilimleri Dergisi 13, Çýnar AG, Sarý M, Sarýdað C, Çetin C (1999) Kütahya Ýli Çevre Durum Raporu. T.C. Saðlýk Bakanlýðý Kütahya Valiliði Ýl Saðlýk Müdürlüðü Yayýný, Kütahya. Dixit SS, Smol JP, Kingston JC (1992) Diatoms: Powerful ýndicators of environmettal change. Environment Science Tecnology 26, Gómez N, Licursi M (2001) The Pampean Diatome Index (PDI) for assessment of rivers and streams in Argentina. Aquatic Ecology 35, Gönülol A, Arslan N (1992) Samsun Ýncesu Deresi'nin alg florasý üzerine araþtýrmalar. Turkish Jr. of Botany 16, Hellawell HA (1989) Biological Indicators of Freshwater Pollution and Environmental Management. Elsevier applied Science, London. Kalyoncu H (1996) Isparta Çayý algleri üzerine bir araþtýrma. Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Isparta. Kalyoncu H (2002) Aksu Çayý'nýn fiziksel, kimyasal ve biyolojik yönden incelenmesi. Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Isparta. Klee O (1990) Biologische Arbeitsbücher 42: Wasser untersuchen. Quelle & Meyer Verlag, Wiesbaden. Klee O (1991) Angewandte Hydrobiologie. G. Theieme Verlag, 2. neubearbeitete und erweiterte Auflage, Stuttgart-New York. Kolaylý SA, Baysal A, Þahin B (1998) Study on the epilithic algae of Sana River (Trabzon). Doða Tr. J. of Botany 22, Krammer K, Lange-Bertalot H (1986) Bacillariophyceae. 1. Teil: Naviculaceae. Süßwasser von mitteleuropa. Gustav Fischer Verlag, Band 2-1, Stuttgart. Krammer K, Lange-Bertalot H (1988) Bacillariophyceae. 2. Teil: Bacillariophyceae, Epithemiaceae, Surirellaceae. Süßwasser von mitteleuropa. Gustav Fischer Verlag, Band 2-2, Stuttgart. Krammer K, Lange-Bertalot H (1991a) Bacillariophyceae. 3. Teil: Centrales, Fragilariaceae, Eunotiaceae. Süßwasser von mitteleuropa. Gustav Fischer Verlag, Band 2-3, Stuttgart. Krammer K, Lange-Bertalot H (1991b) Bacillariophyceae. 4. Teil: Achnantheceae, Kritische Ergänzungen zu Navicula (Lincolatae) und Gomphonema. Cesamptliteraturverzeichnis. Süßwasser von mitteleuropa. Gustav Fischer Verlag, Band 2-4, Stuttgart. Lange-Bertalot H (1978) Diatomeen-Differentialarten anstelle von Leitformen: ein geeigneteres Kriterium der Gewässerbelastung. Arch. Hydrobiol. Suppl. Algological Studies 21, Pabuçcu K, Altuner Z, Gür MO (1999) Yeþilýrmak Nehri (Tokat) bentik alg florasý. In: 1 st International Symposium on Protection of Natural Environment and Ehrami Karaçam, th September 1998, Kütahya, Palmer CM (1980) Algae and Water Pollution. Castle House Publications Ltd., Newcastle. Round FE (1993) A Reviev and Methods for The Use of Epilithic Diatoms for Detecting and Monitorin Changes in River Water Quality. HMSO, London. 28 No: 62, 2007

7 Yukarý Porsuk Çayý (Kütahya) Epilitik Diyatomeleri Sladeckova A (1962) Limnological investigation methods for periphyton (Aufwusch) community. Bot. Rev. 28, Solak CN, Barlas M, Pabucçu K (2005) Akçay (Muðla-Denizli)'daki bazý epilitik diyatome taksonlarýnýn mevsimsel geliþimi. Dumlupýnar Üniversitesi Fen Bilimleri Enst. Dergisi 8, Wehr JD, Sheath RG (2003) Freshwater algae of North America. Academic Pres, New York. Williams G (1987) Techniques and Fieldwork in Ecology. Harper Collins Publisher, New York. Yýldýz K (1984) Meram Çayý alg topluluklarý üzerine araþtýrmalar. Kýsým II- taþ ve çeþitli bitkiler üzerinde yaþayan alg topluluðu. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fak. Dergisi 3, Yýldýz K (1987) Diatoms of the Porsuk River, Turkey. Doða Tr. J. Biol. 11, Yýldýz K, Özkýran Ü (1991) Kýzýlýrmak Nehri diyatomeleri. Doða Tr. J. of Botany 15, Yýldýz K, Atýcý T (1996) Ankara Çayý diyatomeleri. Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enst. Dergisi 6, No: 62,