TERMİNOLOJİYE GİRİŞ VE TEMEL LATİNCE BİLGİLERİ

Transkript

1 TERMİNOLOJİYE GİRİŞ VE TEMEL LATİNCE BİLGİLERİ Prof.Dr. Yusuf ÖZTÜRK Anadolu Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Farmakoloji Anabilim Dalı Terminoloji Nedir? Terminoloji (terimbilim) genel anlamda terimler ve onların kullanımıyla ilgili bir bilim dalıdır. Metinlerdeki terimlerin çözümlenmesi ve araştırılması, anlamlarının öğretilmesi, doğru kullanımı için kurallar getirilmesi ile uğraşmaktadır. Her mesleğin, her bilimsel alanın kendine özgü terminolojisi vardır. Terminoloji özel uğraş alanı mensubu insanın zihnindeki o alana özgü bir kavramın kendi ulusal ve/veya resmi dilindeki birimsel karşılığıdır. Bu uğraş alanı bir bilim dalı, sanat ve iş kolu olabilir. Dolayısıyla Eczacılık Terminolojisi, Tıp Terminoloji, Farmasötik Terminoloji, Farmakoloji Terminolojisi, Kimya Terminolojisi, Biyokimya Terminolojisi, Botanik Terminolojisi, Bilgisayar Terminolojisi gibi çok çeşitli alt başlıklar altında toplanabilmektedir. Meslek ve bilim terminolojilerinde yer alan sözcük ve terimlerin yabancı kökenli olması doğal bir olgudur, çünkü dünyada tüm bilimsel terimlere karşılık verebilecek hiç bir dil yoktur. Ancak, tüm dünya dillerde yabancı kökenli sözcüklerden oluşan terimlere karşılık bulunmaya çalışılmakta, en azından anlamlarına açıklık getirilmektedir. Terim Nedir? Terim, genel konuşma ve yazı dili dışında kalan uzmanlık isteyen özel uğraş alanlarındaki özgül/özel kavramları ifade etmeye yarayan sınırlı anlamlara sahip bir tanımın kısaltılmış ifadesi şeklinde genel dilde kullanılan sözcüklerin anlamlarıyla karışmayan kendine özgü kuruluşu olan sözcük ya da sözcük öbeğidir. Diğer bir deyişle, terimler özgül (spesifik) metinlerde geçen basit ya da birleşik sözcükler şeklindedir. Terim, Mantıkta, kendi başına anlam taşıyan sözcüktür. Kendi başına anlam taşımayan bu, şu, ki, ise gibi ifadeler terim sayılmaz.

2 Terimler, özel bir bilim dalı, sanat ve iş kolu içinde konuşulan ve yazımda kullanılan dilin (lisanın) ana güç kaynağıdır. Birçok durumda, tek bir basit veya bileşik sözcükten oluşan bir terim, ancak çok sayıda sözcükle ifade edilebilecek bir olguyu tanımlayabilmektedir. Örneğin, ateroskleroz denildiğinde damar duvarlarında kolesterol ve/veya lipid karakterli diğer maddelerin birikimi ile damarın eski esnekliğini kaybetmesi olayı anlaşılmaktadır. Terimlerin Kökenleri Terimler, genellikle bir nesneyi, olguyu, olayı veya kavramı tanımlarlar. Bu tanımlamayı genellikle ilk kez bir kişi yaptıktan sonra toplum tarafından benimsenerek günlük kullanıma girer. Bu tanımlama, bazen başka dillere de değişime uğrayarak veya uğramadan geçer. Örneğin, tren sözcüğü Fransızca dilinde traîne olan sözcük İngilizce de train olarak şekillenmiş, Türkçe de ise tren olarak kendine yer bulmuştur. Tıp alanında olduğu gibi, Eczacılık alanındaki birçok terim ise Latince veya Eski Yunanca (Grekçe) dillerinden yararlanarak oluşturulmuştur. Son yıllarda ise mesleki ve bilimsel terminoloji alanlarına İngilizce dilinden çok sayıda terim girmiş bulunmaktadır. Konuşma ve yazım özellikleri ile dil insanları diğer canlılardan ayıran en önemli iletişim aracıdır. Diğer canlılar arasında da iletişim olduğu bilinmektedir, ancak bu iletişim gerçek anlamda dil olma özelliliği göstermemektedir. Dil sayesinde insanlar gerek bir jenerasyon içinde, gerekse kuşaklar arasında yazılı ve sözel iletimle büyük bir deneyim ve bilgi birikimi sağlamış, sosyal açıdan diğer canlı türlerine göre büyük farklar ve üstünlükler sağlamıştır. Latince nin Doğuşu ve Önemi Dil dinamik bir olgudur. Değişimler geçirir, diğer dillerden etkilenir ve dağarcığına sürekli yeni sözcükler katar. Toplumların sosyo-ekonomik gelişimi ile paralel biçimde yaygınlaşır veya körelir, unutulur. Yeryüzünde bugün için kouşulmayan veya yazım dilinde kullanılmayan çeşitli antik dillerin bulunduğu bilinmektedir. Bu diller, yazıtları aracılığı ile artık büyük ölçüde eski kültürlerin anlaşılmasına ve tarih biliminin gelişimine katkı sağlamaktadır.

3 Latince de böyle antik dillerden birisidir. Artık günümüzde kimse latince konuşmamakta ve yazılı/basılı herhangi bir latince eser oluşturmamaktadır. Latince, M.Ö. 8. ve 9. yüzyıllar arasında Orta İtalya ın Latium bölgesinde konuşulmaya başlanan bir dildir. Bugünkü İtalya nın Lazio bölgesi olan bu bölge ile ilişkili arkeolojik araştırmalar, Latium bölgesinin Bronz çağından itibaren insanların yaşadığı bir yerleşim bölgesi olduğunu göstermektedir. Etrüsk lerin İtalya bölgesinde eğemenlik kurarak Roma İmparatorluğunu oluşturması ve yayılması ile Latince bir dönem dünyada en yaygın kullanılan dillerden birisi olmuştur. Avrupa dillerine etki yapmış ve onlara şekil vermiştir. Latince, Grekçe (Eski Yunanca) dilinden sözcükler almakla birlikte Grekçe nin etkisinde kalmamış ve aldığı sözcükleri de Latinleştirmiştir. Roma İmparatorluğunun eğemenlik sürdürdüğü birçok bölgelerde Latince Eski Yunanca ile birlikte kullanılmış ve Bizans İmparatorluğu yıkılana kadar bu durum yüzyıllar boyu sürmüştür. Latince nin Alfabesi Türkçe nin alfabesi ile Latince nin alfabesi arasında farklar vardır. Latince 25 harften oluşurken, hepimizin bildiği üzere Türkçe de 29 harf bulunmaktadır. Latincede çift harf (diftong) telaffuzu veren harfler olduğu gibi Türkçe deki bazı harflerin Latince de karşılığı yoktur. Aşağıdaki tabloda bu harfler verilmiştir. Küçük Harf Büyük Harf Harfin Adı Günümüz Latin Alfabesindeki Karşılığı α Α Alfa a ; A β Β Beta b ; B χ Χ Kappa c ; C δ Delta d ; D ε Ε Epsilon e ; E φ Φ Fi f ; F γ Γ gama g ; G η Η Eta h ; H ι Ι Yota i ; I ϕ ϑ Fi κ Κ Kappa k ; K λ Λ Lambda l ; L µ Μ Mikro m ; M ο Ο Omikron o ; O π Π Pi p ; P

4 Küçük Harf Büyük Harf Harfin Adı Günümüz Latin Alfabesindeki Karşılığı Ψ Ψ Psi θ Θ Teta ρ Ρ Ro r ; R σ Σ Sigma s ; S τ Τ Tau t ; T υ Υ Upsilon u ; Y ϖ ς Omega w ; W ξ Ξ Ksi x; X ω Ω Omega ζ Ζ Zeta z ; Z Bu harflerin bazılarının eczacılık ve kimya açısından önemi bulunmaktadır. Özellikle kimyada bu harflerin bazıları α, β, δ, γ... ω gibi fonksiyonel grupların konumlarını belirtmek için kullanılmaktadır. γ-amino bütirik asit (GABA), ω 3 -doymamış yağlar, β-karoten gibi örneklerde olduğu gibi kimyasal madde isimlendirmelerinde latince alfabenin harflerinden yararlanılmaktadır. Biyokimyada protein ikincil (sekonder) yapısındaki tanımlamalarda kullanılan α-heliks, β-düzlemsel yapı gibi özelliklerin tanımlanmasında kullanılmaktadır. Farmakolojide α-adrenerjik, β-adrenerjik reseptörler, µ-oipiod, δ-opioid, χ-opioid reseptörler gibi reseptör isimlendirmelerinde latince alfabesinin harflerinden yararlanılmaktadır. Latince de Harflerin Okunuşu (Telaffuzu) Latince de bazı harflerin okunuşu dilbilimciler arasında henüz çözüme kavuşmamış önemli bir tartışma konusudur. Latin Dili Filolojisinin 1 bu önemli tartışmasının en temel nedeni latince dili artık yeryüzünde konuşan bir insanın kalmamış olmasıdır. Birçok ülkede sessiz harfler o ülkelerin kendi dillerinde olduğu gibi okunmaktadır. Diğer bir deyişle, sözkonusu bu harfler her ülkede benimsendiği biçimde telaffuz edilmektedir. Bu derste bilimsel terimlerde çoğunlukla kullanılmakta olan ve bir ölçüde Türkçe ye dilbilimciler tarafından uyarlanmış olan okunuş şekli kullanılacaktır. Bu notlarda yer alan okunuş şekli Türkiye de fen bilimlerinde en fazla benimsenmiş olan telaffuz biçimidir Sesli Harfler 1 Filoloji, dilbilim demektir.

5 Latince de 6 adet sesli harf vardır: a, e, i, o, u ve y. Bu harflerden ilk beşi Türkçe de de sesli harftir ve okunuşları aynen dilimizde olduğu gibidir. Ancak, y harfi dilimizden farklı olarak sesli harftir ve i ile ü arasında bir ses ile (daha çok i sesine yakın biçimde telaffuz edilir. Çift Sesliler (Diftong lar) Latince de iki sesli harfin yanyana gelmesi ile oluşan bitişik sesli harflere diftong (diphtongus) denilmektedir. Diftonlar ve bunların okunuş biçimleri ile sözcük örnekleri aşağıda verilmiştir: ae = e (uzun e sesi) örnek: caecum (körbarsak) oe = ö ( ö sesi, ö harfi Latince de yok) örnek: coeruleus (mavi) au = au (bazen de av ) örnek: paulum (az) eu = eu örnek: coeruleus (mavi) ei = ei örnek: Rhizoma rhei (Ravend rizomu) ui = ui Sessiz Harfler Sessiz harflerin bir bölümünün okunuşu Türkçe deki harflerin okunuşlarından farklıdır: C Harfi: C harfi a, o, u sesli harfleri ile h, l, m, n, r, t sessiz harflerinin önünde k sesi verir. Örnekler: caput (baş), cortex (kabuk), cucurbita (kabak), chloricus (klorik), cremor (krem, merhem), clavicula (köprücük kemiği). Buna karşın, e, i, ae, oe, y harfleri önünde s sesi ile telaffuz edilir. Örnekler: cerasum (kiraz meyvesi), cibus (yemek, yiyecek), caeruleus veya coeruleus (mavi), cystis (kist). G Harfi: G harfi a, o, u sesli harfleri ile g sesi verir. Örnekler: gallicus (Galya, Fransa ya ait), gossypium (pamuk), gutta (damla). Ancak, e, i, y harfleri önünde ise s sesi ile telaffuz edilir. Örnekler: gelatum (pelte), gingiva (dişeti), gypsum (alçı). gu harf çiftinden sonra bir sesli harf gelirse u harfi v gibi okunur. Örnek: unguentum (merhem). J Harfi: y veya j sesiyle okunur, Latinler J ve I harflerini birbirlerinin yerine kullanırlardı. Bu nedenle, bugün de bu aynı kelime iki biçimde yazılabilmektedir. Örneğin: Jodum = Iodum (İyot). V ve U Harfleri: Bu harfleri de Latinler birbirlerinin yerine kullanır ve karıştırılardı.

6 Q Harfi: Q Harfinden sonra sözcükte mutlaka bir u harfi bulunur ve okunuşu kv şeklinde olur. Örneğin: aqua (su). X Harfi: Çift sesli bir harftir ve ks sesini verir. Örneğin: radix (kök), cortex (kabuk). Z Harfi: Z harfi dz veya z biçiminde telaffuz edilir. Örneğin: Zincum (Çinko) Çift Sessizler (Diftong lar) Sessiz harflerin bir araya gelmesiyle de oluşan diftonglar vardır. Bu sessizler daha çok Latince ye diğer dillerden geçen sözcüklerde bulunmaktadır. Sessiz harfler ile oluşan diftonlar ve bunların okunuş biçimleri ile sözcük örnekleri aşağıda verilmiştir: ch = k (Bazen de h) örnek: chlorum (klor) ph = f örnek: phiala (şişe) rh = r örnek: rhizoma (yumrukök, rizom) th = t örnek: thorium (toryum) Latince de İsmin Halleri ve Çekimleri Latince dilinde isimler erkek (masculinum), dişi (femininum) veya cinssiz (neutrum) karakterlidir. Türkçe de olduğu gibi tekil (singularis) veya çoğul (pluralis) durumları ifade ederler. Latince isimlerin çekimler ile ortaya çıkan halleri Türkçe ile benzerlikler göstermesine karşın farklılıkları vardır: İsmin Hali Örnekler Latince deki Sözcük Hali Tam Tanımlama Yalın Hal Gül Nominativus Orman -in (-ın, -ün, vs) Hali Gülün Genitivus Ormanın -e (-a) Hali Güle Dativus Ormana -i (-ı, -ü) Hali Gülü Accusativus Ormanı -de (-da) Hali Gülde Ablativus Ormanda -den (-dan) Hali Gülden Ormandan Kısaltma Nom. Gen. Dat. Acc. Abl. Görüldüğü gibi en önemli farklılık isim çekiminde son hal Tükçe den farklı olarak iki isim halini birden tanımlamaktadır. Türkçe de de ve den halleri farklı isim hallerini ifade etmektedir. Latince de sözcüklerin yapısında yer alan harf kompozisyonuna bağlı olarak 5

7 ayrı tipte çekim vardır. Bunların en önemli ayırt edici özellikleri genetivus (-in) hallerindeki son ek takılarıdır: Çekim Adı Gen. Son ek takısı 1) a Çekimi -ae 2) o Çekimi -i 3) i Çekimi -is 4) u Çekimi -us 5) e Çekimi -ei 1) a Çekimi Bu çekime uyan isimler sonlarında (-a) harfi bulundururlar ve cinsleri genellikle dişidir (f.). Ancak, erkek kişileri tanımlayan sözcükler ile bazı nehir isimleri erkek (m.) cinstedir: nauta (gemici), agricola (çiftçi), scripa (kâtip); Sequana (Sen nehri) gibi. Çekim örnekleri: Nom. rosa gül Gen. rosae gülün Dat. rosae güle Acc. rosam gülü Abl. rosa gülde (-den) Nom. rosae güller Gen. rosarum güllerin Dat. rosis güllere Acc. rosas gülleri Abl. rosis güllerde (-den) Nom. silvaa orman Gen. silvae ormanın Dat. silvae ormana Acc. silvam ormanı Abl. silva ormanda (-dan) Nom. silvae ormanlar Gen. silvarum ormanların Dat. silvis ormanlara Acc. silvas ormanları Abl. silvis ormanlarda (-den) Çekimlerde son eklere özellikle de Gen. halinin takılarına dikkat ediniz. Grekçe den Latince ye geçen sonu as, e veya es ile biten boreas (poyraz), mastiche (sakız), botanica veya botanice (botanik), aloe (sarısabır bitkisi), anemone (şakayık), diabetes (şeker hastalığı), cometes (kuyruklu yıldız) gibi bazı sözcükler de bu isim çekimine uyarlar, ancak tekil durumda bazı farklılıkları vardır. Bunların Gen. halleri çoğunlukla ae veya es ile bitmektedir. Çoğul durumda ise kurala tam olarak uyarlar Örnekler: Nom. mastiche sakız Gen. mastiches sakızın Dat. mastichae sakıza Acc. masticham sakızı Abl. mastiche sakızda (-dan) Nom. mastichae sakızlar Gen. masticharum sakızların Dat. mastichis sakızlara Acc. mastichas sakızları Abl. mastichis sakızlarda (-dan)

8 Nom. botanica botanik (botanice) Gen. botanices botaniğin Dat. botanicae botaniğe Acc. botanicen botaniği Abl. botanice botanikte (-ten) Alıştırma olması için genel çekim kuralına uyan şu sözcükleri siz çekiniz: aqua (su), capsula (kapsül), medicina (tıp, ilaç), tinctura (tentür). İsim Tamlamalarının Çekimleri Türkçe dekine benzer biçimde Latince isim tamlamalarında bir ismi tanımlayan diğer isim Gen. halinde bulunur. Örneğin, gül suyu tamlaması aslında gülün suyu olmalıdır, ancak günlük kullanımda birinci şekildeki sadeleşmiş hal kullanılmaktadır. Latince de ismi tanımlayan sözcük Türkçe dekinin aksine tamlanan sözcükten sonra gelir. Örnekler: aqua: su rosa: gül aqua rosae: gül suyu capsula: kapsül caffeina: kafein capsula caffeinae: kafein kapsülü rosa ve caffeina sözcüklerinin sonlarına dikkat ediniz. İsim tamlamalarının çekimlerinde Gen. haline bulunan sözcük çekilmez. Örnekler: Capsula caffeinae: Kafein kapsülü Nom. capsula caffeinae kafein kapsülü Gen. capsulae caffeinae kafein kapsülünün Dat. capsulae caffeinae kafein kapsülüne Acc. capsulam caffeinae kafein kapsülünü Abl. capsula caffeinae kafein kapsülünde (-den) Nom. capsulae caffeinae kafein kapsülleri Gen. capsularum caffeinae kafein kapsüllerinin Dat. capsulis caffeinae kafein kapsüllerine Acc. capsulas caffeinae kafein kapsüllerini Abl. capsulis caffeinae kafein kapsüllerinde (-den) Aqua rosae: Gül suyu Nom. aqua rosae gül suyu

9 Gen. aquae rosae gül suyunun Dat. aquae rosae gül suyuna Acc. aquam rosae gül suyunu Abl. aqua rosae gül suyunda (-dan) Nom. aqua rosae gül suları Gen. aquarum rosae gül sularının Dat. aquis rosae gül sularına Acc. aquas rosae gül sularını Abl. aquis rosae gül sularında (-dan) Görüldüğü gibi isim tamlamalarının çekimlerinde Gen. (-in) halinde olan ve tamlayan özelliğindeki ikinci isim çekimlerde değişmeden kalmaktadır. Tekil ve çoğul durumlarda tamlanan birinci isim (a) çekiminin kurallarına tümüyle uymaktadır. Sıfat Tamlamalarının Çekimleri Latince de sıfatlar niteledikleri isimlerle beraber çekilirler. Türkçe dilinde sıfatlarla beraber isimlerin çekiminde sıfatlar değişmez, sadece isim değişim gösterir. Latince dilindeki sıfat tamlamalarında her ikisi de değişir. Latince dilindeki tamlamalar ile ilgili diğer bir özellik sıfatın cinsinin tamladığı ismin cinsine uygun formlarının olmasıdır. Yani, sıfat erkek (m.), dişi (f.) veya cinssiz (n.) özellikte bir isime uyum sağlar. Dolayısıyla Latince de sıfatların genellikle üç cinsi vardır. Örnekler: Parva (-us, -um): küçük Alba (-us, -um): beyaz Bona (-us, -um): iyi Femininum parva Femininum alba Femininum bona Masculinum parvus Masculinum albus Masculinum bonus Neutrum parvum Neutrum album Neutrum bonum Sıfatların üç cinsi üzerinde siz de liquida (akıcı, sıvı), mala (kötü), nova (yeni), rubra (kırmızı) sıfatları üzerinde alıştırma yapınız. Ancak burada hemen belirtmek gerekir ki, bazı sıfatların cinslere bağlı olan bu dönüşümü hep aynı kurala bağlı değildir. Örneğin: kara, siyah anlamındaki nigra (f.), niger (m.), nigrum (n.) şeklinde dönüşüm gösterir. Ayrıca, Grekçe den gelen sözcüklerin de farklı dönüşümleri vardır. (a) Çekimindeki isimler çoğunlukla dişi (f.) cinste olduklarından beraber çekildikleri sıfatlar da dişi cinste olmak zorundadır. Çekimlere örnekler:

10 Phiala parva: Küçük şişe; phiala: Şişe Nom. phiala parva küçük şişe Gen. phialae parvae küçük şişenin Dat. phialae parvae küçük şişeye Acc. phialam parvam küçük şişeyi Abl. phiala parva küçük şişede (-den) Nom. phialae parvae küçük şişeler Gen. phialarum parvarum küçük şişelerin Dat. phialis parvis küçük şişelere Acc. phialas parvas küçük şişeleri Abl. phialis parvis küçük şişelerde (-den) Dura cera: Sert mum; dura: sert; cera: mum Nom. dura cera sert mum Gen. durae cerae sert mumun Dat. durae cerae sert muma Acc. duram ceram sert mumu Abl. dura cera sert mumda (-dan) Nom. durae cerae sert mumlar Gen. durarum cerarum sert mumların Dat. duris ceris sert mumlara Acc. duras ceras sert mumları Abl. duris ceris sert mumlarda (-dan) Çekimlerde sözcüklerin sonlarındaki dönüşümlerine dikkat ediniz. 2) o Çekimi İkinci isim çekimi olan (o) çekiminde sözcüklerin nominativus takıları aynı değildir, yani sözcüklerin bitişi aynı değildir. Bu çekime tabi sözcüklerin çoğu us veya um bir bölümü de er veya on takıları biterler. on ile bitenler Grekçe den geçme sözcüklerdir. Bu sözcüklerden us ve er ile sonlanan sözcükler erkek (m.) cinsli, -um ve on ile sonlanan sözcükler cinssiz (n.) sözcüklerdir. Bu sondaki iki grup cinssiz sözcükler eczacılıkta sık

11 kullanılan terimleri oluşturmaktadır. -us ile sonlanan ağaç, memleket, şehir ve büyük ada isimleri dişi (f.) cinstedir. Çekimlere örnekler Nom. pastillus pastil Gen. pastilli pastilin Dat. pastillo pastile Acc. pastillum pastili Abl. pastillo pastilde (-den) Nom. pastilli pastiller Gen. pastillorum pastillerin Dat. pastillis pastillere Acc. pastillos pastilleri Abl. pastillis pastillerde (-den) Nom. ager tarla Gen. agri tarlanın Dat. agro tarlaya Acc. agrum tarlayı Abl. agro tarlada (-dan) Nom. agri tarlalar Gen. agrorum tarlaların Dat. agris tarlalara Acc. agros tarlaları Abl. agris tarlalarda (-dan) Nom. acidum asit Gen. acidi asidin Dat. acido aside Acc. acidum asidi Abl. acido asitte (-ten) Nom. acida asitler Gen. acidorum asitlerin Dat. acidis asitlere Acc. acida asitleri Abl. acidis asitlerde (-den) 3) i Çekimi Bu isim çekiminde sözcüklerin bitimi çeşitlidir. Kimya, eczacılık ve tıptaki terimlerin çoğu s ile biter, ancak farklı sonlanan sözcükler de vardır. Bunlara örnekler: Dolor: Acı, ızdırap, ağrı Nom. dolor acı Gen. doloris acının Dat. dolori acıya Acc. dolorem acıyı Abl. dolore acıda (-dan) Nom. dolores acılar Gen. dolorum acıların Dat. doloribus acılara Acc. dolores acıları Abl. doloribus acılarda (-dan) Nom. cortex kabuk Gen. corticis kabuğun Dat. cortici kabuğa Acc. corticem kabuğu Abl. cortice kabukta (-tan) Nom. cortices kabuklar Gen. corticum kabukların Dat. corticibus kabuklara Acc. cortices kabukları Abl. corticibus kabuklarda (-dan)

12 Nom. semen tohum Gen. seminis tohumun Dat. semini tohuma Acc. semen tohumu Abl. semine tohumda (-dan) Nom. semina tohumlar Gen. seminum tohumların Dat. seminibus tohumlara Acc. semina tohumları Abl. seminibus tohumlarda (-dan) 4) u Çekimi Dördüncü isim çekimi olan bu isim çekimine (u) çekimi adı verilmektedir. Bu çekime uyan çok fazla sözcük yoktur. İsimlerin bitişi us veya u ile olarak bitmekte, ancak isimlerin çekiminde farklılıklar görülmektedir. u ile biten sözcükler cinssiz (n.), -us ile biten sözcüklerin çoğu erkek (m.), çoğu dişi (f.) cinstedir. us bu çekimin Gen. takısıdır. Bunlara örnekler: Spiritus: Alkol, ispirto, ruh. Nom. spiritus ispirto Gen. spiritus ispirtonun Dat. spiritui ispirtoya Acc. spiritum ispirtoyu Abl. spiritu ispirtoda (-dan) Nom. spiritus ispirtolar Gen. spirituum ispirtoların Dat. spiritibus ispirtolara Acc. spiritus ispirtoları Abl. spiritibus ispirtolarda (-dan) Fructus: Meyva. Nom. fructus meyva Gen. fructus meyvanın Dat. fructui meyvaya Acc. fructum meyvayı Abl. fructu meyvada (-dan) Nom. fructus meyvalar Gen. fructuum meyvaların Dat. fructibus meyvalara Acc. fructus meyvaları Abl. fructibus meyvalarda (-dan) Genu: Diz Nom. genu diz Gen. genus dizin Dat. genu dize (genui) Acc. genu dizi Abl. genu dizde (-den) Nom. genua dizler Gen. genuum dizlerin Dat. genibus dizlere Acc. genua dizleri Abl. genibus dizlerde (-den) 5) e Çekimi

13 Bu gruptaki isim sayısı azdır ve sözcükler es ile bitmektedir. İsimlerin çoğu dişi (f.) cinste, bir bölümü de (m.) cinstedir. Bu çekimin Gen. takısı ei dir. Bu çekime örnekler: Materies: Madde Nom. materies madde Gen. materiei maddenin Dat. materiei maddeye Acc. materiem maddeyi Abl. materie maddede (-den) Nom. materies maddeler Gen. materierum maddelerin Dat. materiebus maddelere Acc. materies maddeleri Abl. materiebus maddelerde (-den) Glacies: Buz Nom. glacies buz Gen. glaciei buzun Dat. glaciei buza Acc. glaciem buzu Abl. glacie buzda (-dan) Nom. glacies buzlar Gen. glacierum buzların Dat. glaciebus buzlara Acc. glacies buzları Abl. glaciebus buzlarda (-dan)