Ses Terapisi Olarak Biyolojik Geribildirim Yöntemi

Transkript

1 DERLEME Ses Terapisi Olarak Biyolojik Geribildirim Yöntemi a a Prof.Dr., KBB Hastalıkları Uzmanı Yazışma Adresi/Correspondence: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tıp Fakültesi, KBB Hastalıkları AD, Kahramanmaraş, TÜRKİYE makilic@yahoo.com ÖZET Elek tro nik tek no lo ji sin de ki iler le me le re ve bil gi sa yar ya zı lım la rı nın da ha ko lay ula şı la bi lir ha le gel me si ne pa ra lel ola rak ses bo zuk luk la rı nın te da vi sin de bi o fe ed back (bi yo lo jik ge ri bil di rim) yön te mi nin kul la nı mı yay gın laş mak ta dır. Bi yo lo jik ge ri bil di rim yön te miy le ses te ra pi si, bu ko nu - da ça lış ma ya ye ni baş la yan de ne yim siz bir kli nis yen için, uy gu la ma ko lay lı ğı ne de niy le ön ce lik li ola rak ter cih edil me si ge re ken bir yön tem dir. Et ki li kul la nıl dı ğı tak dir de pek çok ses bo zuk lu ğu bu yön tem le te da vi edi le bi lir. Bu ma ka le nin ama cı biyolojik geribildirim yön te miy le ses te ra pi si konu sun da ge nel bil gi ve rip tek ni ği ta nıt mak tır. Anah tar Ke li me ler: La rinks has ta lık la rı; ko nuş ma te ra pi si; ses bo zuk luk la rı ABS TRACT The use of the bi o fe ed back met hod as a vo i ce the rapy is be co ming wi des pre ad in pa r- al lel to ad van ces in elec tro nic tech no logy and easy ac ces si bi lity to the re la ted com pu ter soft wa re. The bi o fe ed back met hod as a vo i ce the rapy sho uld be pre fer red pri ma rily by inex pe ri en ced cli ni - ci ans who are new in this sub ject, du e to ea se of its app li ca ti on. If it is used ef fec ti vely, many vo i - ce di sor ders can be tre a ted by this met hod. The pur po se of this ma nus cript is to gi ve ge ne ral in for ma ti on abo ut bi o fe ed back vo i ce the rapy met hod and des cri be its app li ca ti on. Key Words: Lary nge al di se a ses; spe ech the rapy; vo i ce di sor ders Tur ki ye Kli nik le ri J E.N.T.-Special Topics 2013;6(2):41-5 Copyright 2013 by Türkiye Klinikleri eedback (geribildirim), elektronikte, herhangi bir sistemin bir parçasına ait bilgilerin, o sistemin çalışmasını kontrol etmek amacı ile kullanılması anlamına gelen bir terimdir. Örneğin; termostat, bir odanın sıcaklığını ölçer, bu bilgiyi odayı ısıtan sisteme göndererek, sistemin çalışmasını artırmasını veya azaltmasını sağlar. Biofeedback (biyolojik geribildirim veya kısaca BG) ise bir insanın kendi vücudundan çıkan biyolojik sinyallerin, gerçek zamanlı olarak duyu organlarına iletilmesi ile hatalı çalışan bir organın veya sistemin çalışmasının kontrol altına alınmasıdır. BG, günlük yaşamda farkına varmadan kullanıldığı gibi bazı hastalıkların tedavisinde de kullanılmaktadır. Konuşma sesinin şiddeti işitsel BG ile kontrol edilir. Bu sistemin iyi çalışmaması, ses şiddetinin artmasına neden olur (Lombard etkisi). Dengenin sağlanmasında proprioseptif BG kullanılır, göz ve vestibüler sistemle alınan bilgilere göre kasların tonüsü ve hareketi ayarlanır. BG, ses bozuklukları yanında kekemelik ve artikülasyon bozuklukları gibi konuşma bozuklukları, disfaji, gerilim baş ağrısı, hipertansiyon, üriner enkontinans, anksiyete, depresyon, uyku bozuklukları gibi pek çok sorunun tedavisinde kulla- Turkiye Klinikleri J E.N.T.-Special Topics 2013;6(2) 41

2 nıl mak ta dır. Bu amaç la çe şit li elek tro nik ve ya elek tro - me ka nik ci haz lar, bil gi sa yar ya zı lım la rı, en dos ko pik görün tü le me sis tem le ri kul la nıl mak ta dır. BG yön te miy le te da vi de, in san vü cu dun da ger çek - le şen ba zı bi linç (ve ya is tem) dı şı fonk si yon lar al gı la na - bi lir ha le ge ti ri lir. Bu iş lem için in san vü cu dun da ki or gan la rın ve sis tem le rin her tür lü fonk si yo nu ve ya bu fonk si yon sı ra sın da or ta ya çı kan ürün ler gir di ola rak kul la nı la bi lir. BG sis te mi nin çık tı sı ise; işit sel, do kun sal ve ya gör sel uya ran dır. BG YÖN TE Mİ NİN UY GU LAN MA SI BG yön te miy le ses te ra pi si, te da vi yi uy gu la ya cak kli nis - ye nin (he kim ve ya te ra pist) eği ti mi nin ko lay ol ma sı, hasta la rın iyi uyum gös ter me si ne de niy le ön ce lik li ola rak ter cih edil me si ge re ken bir yön tem dir. Tek ba şı na bir tera pi yön te mi ola rak kul la nı la bi le ce ği gi bi di ğer te ra pi yön tem le ri ne des tek ola rak da kul la nı la bi lir: Vur gu Yönte mi nin uy gu lan ma sı sı ra sın da, has ta şid det vur gu su yeri ne per de vur gu su ya pı yor sa, BG yön te mi kul la nı la rak bu ha ta dü zel ti le bi lir. Le e Sil ver man ses te ra pi sin de, hasta ya se si nin şid de ti ni kon trol et me yi öğ ret mek için yi ne BG yön te mi kul la nı la bi lir. Bu yön tem le pek çok ses bo zuk lu ğu te da vi edi le - bil mek te dir. Te da vi sırasında se sin mo di fi ye edi len özellik le ri ve ya pı lan iş lem ler Tab lo 1 de gö rül mek te dir. Kon ver si yon afo ni sin de vib ras yo nun el de edil me si; puber fo ni de (mu tas yo nel fal se to) per de nin ka lın laş tı rıl ma - sı; hi per fonk si yo nel dis fo ni de yu mu şak glo tik atak la rın, tek ta raf lı re kü ren la ren ge al si nir pa ra li zi si gi bi glo tik ye ter siz lik ler de sert glo tik atak la rın öğ re til me si BG yönte mi nin en önem li kul la nım alan la rı dır. Ses bo zuk luk - SES TERAPİSİ OLARAK BİYOLOJİK GERİBİLDİRİM YÖNTEMİ la rın da BG yön te mi nin kul la nı mı ko nu sun da Maryn ve ark. ta ra fın dan ya zı lan ge niş kap sam lı der le me ma ka le - si ne baş vu ru la bi lir. 1 Ses bo zuk luk la rı nın BG yön te miy le te da vi sin de gir - di; la renk sin en dos ko pik gö rün tü sü, fo nas yon da gö rev alan kas la ra ait EMG sin yal le ri, boy na yer leş ti ri len te - mas mik ro fo nuy la kay de di len la ren ge al vib ras yon ve ya ağız dan çı kan akus tik sin yal ola bi lir. En dos kop ve ya EMG sin yal le ri kul la nı la rak uy gu la nan te ra pi yön tem - le ri, ya zı lım ta ban lı yön tem le rin yay gın laş ma sıy la es ki - si ka dar kul la nıl ma mak ta dır. Peh li van ve De ni zoğ lu ta ra fın dan ge liş ti ri len la ren go al ti met re ci ha zı, he nüz üre til me me si ne de niy le ses te ra pi sin de kul la nıl ma sa da ge le cek için ümit ver mek te dir. 2 BG ses te ra pi si yön tem - le ri ni çık tı la rı na gö re işit sel, do kun sal ve gör sel şek lin de üç gru ba ayı ra rak in ce le ye bi li riz: İŞİTSEL BG YÖN TEM LE Rİ Bu gru ba gi ren yön tem ler do ğal işit sel ge ri bil di rim sis temi ni en gel ler ve ya des tek ler. Ses te ra pi si ama cıy la kul lanı mı yay gın de ğil dir. Bu yön tem için CSL ve ya Mul ti- Spe ech ta ba nın da ça lı şan, Au di tory Fe ed back To ols (AFT) ya zı lı mı nı ör nek ve re bi li riz (Şekil 1). 3 Ya zı lım, beş fark lı işit sel BG yön te mi ni için de ba rın dı rır. Bun lar dan Pa ce r, De la yed Au di tory Fe ed bac k ve Ti me-war - pin g yön tem le ri ke ke me lik ve ar ti kü las yon bo zuk luk - la rı nın te da vi sin de kul la nı lır. Has ta ya ken di se si ni he men ge ri din let mek için kul la nı lan Lo o pin g yön te - mi ile has ta nın ku lak la rı na ko nuş ma ban dın da gü rül tü ve re rek ken di se si ni duy ma sı en gel le yen Mas king yönte mi, ses te ra pi si ama cıy la kul la nı la bi lir. Bun lar dan birin ci si do ğal işit sel ge ri bil di rim sis te mi ni des tek ler, ikin ci si ise en gel ler. TABLO 1: Ses bozukluklarının BG yöntemiyle tedavisinde modifiye edilen özellikler ve yapılan işlemler. Ses kıvrımı vibrasyonu: Hiperfonksiyon: Addüksiyon gücü: Ses perdesi: Ses şiddeti: Rezonans: Fonasyonu sağlama (afoniyi düzeltme) Ses kırılmalarını düzeltme Sert glotik atakların eliminasyonu Perde vurgusu yerine şiddet vurgusunu öğretme Sert glotik atakla konuşmayı öğretme Perdeyi kalınlaştırma veya inceltme Perde değiştirme yeteneğini geliştirme Perde kırılmalarını düzeltme Şiddeti azaltma veya artırma Şiddet değiştirme yeteneğini geliştirme Nazaliteyi azaltma veya artırma* Sesin daha müzikal olması için Hz arasındaki harmoniklerin şiddetini artırma *Nazalans ölçümü yapan özel bir cihaz gerektirir. 42 Turkiye Klinikleri J E.N.T.-Special Topics 2013;6(2)

3 SES TERAPİSİ OLARAK BİYOLOJİK GERİBİLDİRİM YÖNTEMİ za man lı ola rak bil gi sa yar mo ni tö rü üze rin de has ta ya göste ri lir. Has ta nın, kli nis ye nin se si (ve ya ka yıt lı baş ka bir ses) kul la nı la rak el de edi len he def gö rün tü ile ken di sesi ne ait gö rün tü ara sın da ki far kı al gı la ma sı sağ la nır. Has - ta, ken di si için be lir le nen he de fe ulaş mak üze re bil gi sa yar da ça lış ma ya de vam eder. Bu amaç la en çok kul la nı lan ya zı lım lar: CSL/Mul ti-spe ech ta ba nın da ça lı şan ya zı lım lar*: Re al Ti me Pitch, Re al Ti me Spec trog ram, Vo i ce Ga mes (Kay PEN TAX). 1 Dr. Spe ech gru bun da yer alan ya zı lım la r : Re al Analy sis, Spe ech The rapy, Spe ech Tra i ning (Ti ger DRS). 2 ŞEKİL 1: İşitsel ge ri bil di rim ama cıy la kul la nı lan Au di tory Fe ed back To ols ya zı lı mı - nın ek ran gö rün tü sü. DO KUN SAL BG YÖN TEM LE Rİ Bu tür BG ses te ra pi si için özel elek tro me ka nik ci haz la rın kul la nıl ma sı ge rek mek te dir. Kay PEN TAX fir ma sı ta ra - fın dan üre ti len ve Am bu la tory Pho na ti on Mo ni tor (APM) adı ve ri len ci haz, bu yön tem için ör nek ve ri le bi lir. 4 Hasta nın bu ci ha zı te da vi sü re sin ce üze rin de ta şı ma sı ge rek - mek te dir. Boy na (sup ras ter nal çen tik ci va rı na) ta kı lan bir te mas mik ro fo nuy la, ke me re ta kı lan iş lem ci üni te si ve vib ra tör den olu şur. Has ta için be lir le nen şid det ve per de sı nı rı aşıl dı ğın da ci haz has ta yı tit re şim le uya rır ve has ta se si ni sı nı rı aş ma ya cak şekil de dü zel tir. Ül ke miz şart la - rın da bu ci ha zın kli nis yen ta ra fın dan ge çi ci ola rak has ta - ya ve ril me si ve ya has ta ta ra fın dan sa tın alın ma sı hiç de ko lay ol ma dı ğı için kul la nı mı son de re ce sı nır lı dır. GÖR SEL BG YÖN TEM LE Rİ En sık kul la nı lan yön tem ler bu gru ba gir mek te dir. Bu yön tem le ses te ra pi si ya pa bil mek için bir bil gi sa ya ra, mik ro fo na ve ya zı lı ma ih ti yaç var dır. Bil gi sa yar la rın mik ro fon gi ri şi ne ta kı la bi len ba sit bir mik ro fon la pek çok te ra pi ya zı lı mı nı kul lan mak müm kün olur ken gerçek za man lı spek trog ram kul la nı la rak ya pı lan BG ça lış - ma la rın da da ha ka li te li ka yıt ya pan ve çev re gü rül tü sü nü azal tan bir mik ro fo na ih ti yaç var dır. Au di o-tech ni ca AT2005USB ve ya Sam son Q2U gi bi bil gi sa ya ra USB giri şin den bağ la nan di na mik mik ro fon lar bu amaç la kul lanı la bi le cek uy gun se çe nek ler dir. Uy gun bir ya zı lım kul la nı la rak, se sin per de, şid det ve spek trog ra fik özel likle ri (spek trog ram, FFT ana li zi, LPC ana li zi gi bi) ger çek ling WA VES ya zı lı mı nın te ra pi mo dül le ri : Mul - ti Re al Ti me, Spec trog ram Re al Ti me, The ra Vox (WE- VOSYS). 3 Bu ya zı lım la ra ait ör nek ek ran gö rün tü le ri Şekil 2, 3 ve 4 te gö rül mek te dir. BG yön te miy le ses te ra pi si yap mak için kul la nı lan ya zı lım la rın ku ru lu mu nun ve ayar la rı nın öğ re nil me si uy gu la ma lı eği tim ge rek ti rir. Her ya zı lı mın ve her te ra - pi yön te mi nin ayar la rı ve uy gu la ma tek ni ği fark lı dır. Bura da ör nek ola rak kon ver si yon afo ni si olan bir has ta nın, ling WA VES in The ra Vox mo dü lüy le te da vi si an la tı la - cak tır. Bu ya zı lı mın ter cih edil me si nin ne de ni, de ne me sü rü mü nün (10 gün le sı nır lı ol mak la bir lik te), tam ça lış - ma sı, bu ra da an la tı lan yön te min is te yen her kes ta ra fın - dan uy gu la ma im ka nı nın ol ma sı dır. Kon ver si yon afo ni sin de so run, tit re şim ye te ne ği oldu ğu hal de ses kıv rım la rı nın tit re şim yap ma ma sı, se sin fı sıl tı şek lin de çık ma sı dır. Nor mal du rum lar da ses kıvrım la rı, ün lü le rin ve ötüm lü ün süz le rin ar ti kü las yo nu sı ra sın da tit re şim ya par ken ötüm süz ün süz le rin ar ti kü - las yo nu sı ra sın da yap maz. 4 Afo ni de ise ses kıv rım la rı hiç bir şekil de tit reş mez; fo ne tik ifa dey le, bü tün ko nuş - ma ses le ri ötüm süz ola rak ar ti kü le edi lir. Gör sel BG yönte miy le has ta nın ağ zın dan çı kan se sin per de tra se si ne ba kı la rak ses kıv rım la rı nın tit re şim ya pıp yap ma dı ğı, ya - ni se sin ötüm lü ve ya ötüm süz olu şu ko lay ca an la şı lır. Kon ver si yon afo ni si olan has ta lar da he men her za - man do ğal ök sür me ve bo ğaz te miz le me gi bi ve je ta tif ses ler sı ra sın da ses kıv rım la rı tit re şim ya par. Has ta lar bu tit re şi mi his set mez; an cak, bu tür ses ler çı ka rı lır ken çı - kan se sin per de tra se si ger çek za man lı ola rak has ta ya * Fonetikte, bir konuşma sesinin artikülasyonu sırasında ses kıvrımları titreşim yapmıyorsa ötümsüz (İng. unvoiced, voiceless), yapıyorsa ötümlü (İng. voiced) terimleri kullanılır. Turkiye Klinikleri J E.N.T.-Special Topics 2013;6(2) 43

4 SES TERAPİSİ OLARAK BİYOLOJİK GERİBİLDİRİM YÖNTEMİ Bu ra da an la tı lan tek nik, ses te ra pi si ko nu sun da hiç bir dene yi mi ol ma yan ki şi le ri he def al mak ta dır. Te da vi nin ilk şar tı, tıb bın her ala nın da ol du ğu gi bi doğ ru ta nı dır. Or ga - nik bir ne de ne bağ lı ola rak ge li şen afo ni nin kon ver si yon afo ni si ola rak te da vi edil me ye ça lı şıl ma sı, teda vi nin ba şa rı sız ol ma sı na da ha da kö tü sü ha ya ti önem taşı yan doğ ru ta nı nın ge cik me si ne ne den ola cak tır. Aşa ğı da ve ri len bil gi ler, ling WA VES in ta ri hin de in di - ri len no lu ver si yo nu na gö re ha zır lan mış tır. vosys.com/down lo ad/ling wa ves.zip ad re - sin den ling WA VES de mo ya zı lı mı nı in di ri niz ve ku ru nuz. Ya zı lı mı açı nız ve ikon çu bu ğu nun en so lun da yer alan New iko nu na tık la yı nız. Açı lan mo dül lis te sin de The ra Vox (de mo) ya tıkla yı nız. ŞEKİL 2: Multi-Speech tabanında çalışan Real Time Pitch yazılımında pencereler ses perdesini gösterecek şekilde ayarlanmıştır. Üstte hasta için örnek oluşması açısından kaydedilen, erkek klinisyene ait uzun fonasyon, altta ise puberfonili hastaya ait uzun fonasyon yer almaktadır. Alttaki pencerede başlangıca yakın bir noktada yer alan ani perde değişikliğine (perde kırılması) dikkat ediniz. The ra Vox pen ce re si nin so lun da yer alan lis te den Vo i ced/vo i ce less ı se çi niz. (The ra Vox ilk açıl dı ğın da önta nım lı ola rak Vo i ced/vo i ce less se çi li dir.) Ek ra nın sağın da üç uy gu la ma ya ait re sim ler görül mek te dir. Alt sı ra da yer alan, şema tik in san ba şı res - mi üze ri ne tık la yı nız. Açı lan pen ce re de, Me nü çu bu ğun da ki Start düğme si ne (yu var lak, ye şil) tık la ya rak ses kay dı nı baş la tı nız. Mik ro fo nun ça lı şıp ça lış ma dı ğı nı ve şid det aya rı - nı kon trol et mek için fı sıl tı se si şek lin de uzun bir a se - si ([ɑ ːː]) çı ka rı nız. Bu sı ra da sol da ki şid det öl çer üze rin de ki ye şil ok yu ka rı ya doğ ru ha re ket ede cek ve resim de ki du dak la rın önün de ses çık tı ğı nı gös te ren ye şil renk li dal ga lar gö rü le cek tir. Ye şil okun ha re ket et me me si ve ye şil dal ga la rın gö rül me me si du ru mun da mik ro fon ya hiç ka yıt yap mı - yor dur ya da aya rı çok kı sık tır. Kon trol et mek için ön ce me nü çu bu ğun da yer alan kır mı zı ka re şek lin de ki Stop iko nu na tık la ya rak kay dı dur du ru nuz. ŞEKİL 3: Dr. Speech Real Analysis yazılımıyla sert ve yumuşak glotik atakların öğretilmesi. Glotik yetersizlik durumlarında sert, hiperfonksiyonel disfonide yumuşak glotik ataklar öğretilir. Glotik atak eğitimine başlarken, hastaya her iki atak da uygulamalı olarak gösterilir. Şekilde; önce yumuşak, daha sonra sert glotik atak örneklenmiştir. gös te ri lir se bu sı ra da ses kıv rım la rı nın tit re şim yap tı ğı nı fark eder. Yi ne bu has ta lar da fo nas yon gi ri şi mi sı ra sın da glo tik açık lık ol du ğu için la renk sin yan lar dan sı kış tı rıl - ma sı ba zen işe ya ra ya bi lir. Tek nik ŞEKİL 4: lingwaves yazılımının TheraVox modülü. Şekilde Voiced/Voiceless seçeneği seçili olduğu için buna ait uygulamalar görülmektedir. Üstteki contrast ve contrast rhythm uygulamaları daha çok çocuklarda, alttaki contrast uygulaması ise erişkinlerde kullanılmaktadır. 44 Turkiye Klinikleri J E.N.T.-Special Topics 2013;6(2)

5 SES TERAPİSİ OLARAK BİYOLOJİK GERİBİLDİRİM YÖNTEMİ Sis tem me nü sün de yer alan Op ti ons ı, açı lan liste den de Re cord li ne ı se çi niz. Açı lan pen ce re de ses kar tı nı ve mik ro fon gi ri şi ni uy gun şekil de se çi niz. Ka yıt şid de ti ni mak si mu ma ge ti ri niz ve Clo se düğ me si ne tıkla ya rak pen ce re yi ka pa tı nız. Tek rar kay dı baş la tı nız, fı sıl tı se si çı kar ma dı ğı nız hal de ye şil ok ha re ket edi yor ve ye şil dal ga lar gö rü lü - yor sa ka yıt aya rı faz la yük sek tir, bir ön ce ki mad de de açık lan dı ğı şekil de mik ro fon aya rı na gi ri niz ve ka yıt şidde ti aya rı nı bi raz dü şü rü nüz (Mik ro fon şid det aya rı ses kar tı na ve mik ro fo na gö re de ği şik lik gös te re ce ğin den stan dart bir ayar söz ko nu su de ğil dir.) Start iko nu na tık la ya rak tek rar kay dı baş la tı nız ve nor mal şekil de uzun bir a se si ([ɑːː]) çı ka rı nız. Bu sı ra da ye şil ok ha re ket et ti ği gi bi hem du dak la rın önün de hem de glo tis böl ge sin de kır mı zı renk li dal ga lar gö rü le cek tir. Bu dal ga lar ses kıv rım la rı nın tit re şim yap tı ğı nı gös te rir. Ya zı lım bu şekil de kul la nı ma ha zır ha le ge ti ril - dik ten son ra has ta üze rin de uy gu la ma ya ge çi le bi lir. Mik ro fo nu has ta ya ve ri niz ve yu ka rı da an la tıl dı - ğı şekil de ses kay dı nı baş la tı nız. Has ta dan uzun bir a se si çı kar ma sı nı is te yi niz. Has ta a se si çı kar ma ya yel ten di ğin de se si afo nik se dudak la rın önün de ye şil dal ga lar gö rü le cek tir. Bu du rum da has ta dan ök sür me si ve ök sü rü ğü uzun ö se si şek lin de uzat ma sı is te nir. Ök sü rük le ö se si ara sın da ara lık ol ma ma sı çok önem li dir. Bu ra da, ök sü - rük le or ta ya çı kan ötü mün ö se si ile uza tıl ma sı amaç lanmak ta dır. Ötüm baş la dı ğın da ses dal ga la rı nın kır mı zı ren ge dö nüş tü ğü has ta ta ra fın dan da fark edi le cek tir. Başlan gıç ta za man za man ge lip gi den ötüm le ri gö ren has ta, ses çı kar ma tek ni ği ile ötüm ara sın da ki bağ lan tı yı ku ra - bi lir se uzun sü re li fo nas yon müm kün ola bi le cek tir. Al ter na tif ola rak, has ta dan bo ğa zı nı te miz le me si ve bo ğaz te miz le me se si ni du dak lar gev şek bir şekil de ka pa lı iken m se si şek lin de uzat ma sı is te nir. Bo ğaz temiz le me se si ile m se si ara sın da ara lık ol ma ma lı dır. Ötüm el de et me gi ri şim le ri sı ra sın da baş ve işa ret par mak la rı kul la nı la rak ti ro it kı kır da ğa her iki yan dan bas kı ya pı la bi lir. Bu sı ra da has ta yı ra hat sız ede cek düzey de bir bas kı nın, kas ge ri li mi ne ve afo ni nin inat çı bir hal al ma sı na ne den ola bi le ce ği unu tul ma ma lı dır. Has ta nın psi ko lo jik ola rak ken di ni ra hat his set - me si, ra hat sız lı ğa ne den ola bi le cek ki şi le rin te ra pi nin yapıl dı ğı or tam dan çı ka rıl ma sı, uy gu la ma sı ra sın da ace le ci dav ra nıl ma ma sı ba şa rı ya ulaş ma yı ko lay laş tı rır. Ye ter li din len me ara la rı ve ri le rek ya pı lan ça lış - ma lar la uzun sü re li ötüm el de edil dik ten son ra ko nuş ma se si ne ge çi lir. Ök sü rük ve ö se si ni ve ya bo ğaz te miz le me ve m se si ni ta ki ben ara ver me den ün lü le ri uza ta rak sa yı say - ma iş le mi ( öhööööö biiiir iiikiii üüüüç gi bi) ile ötüm sağ lam laş tı rı lır. Sa yı say ma yı ta ki ben ara ba sa mak lar da faz la oyalan ma ya ge rek kal ma dan he men kar şı lık lı ko nuş ma ya ge çi le bi lir. Bu sı ra da has ta nın se si za man za man afo nik çı ka - bi lir. Bu du rum da has ta dan kı sa bir ara ver me si ne fes alıp ök sü rük ve ya bo ğaz te miz le me se si ile ötü mü ya ka la dık - tan son ra ko nuş ma sı na de vam et me si is te nir. Te da vi ta mam la nın ca ya di ğer bir de yim le fo nas - yon fik se olun ca ya ka dar, has ta ve je ta tif ses ler le fo nas - yon el de et me tek ni ği ne se ans lar dı şın da da de vam eder. Kon ver si yon afo ni si eğer ha bi tü el de ğil se, te da vi ta mam lan dık tan son ra pek tek rar la maz, bu tür has ta lar için psi ki yat ri kon sül tas yo nu ge rek li de de ğil dir. An cak, ha bi tü el kon ver si yon afo ni le rin de fo nas yon el de edil se bi le has ta kı sa bir sü re son ra tek rar afo ni ye gi rer. Bu hasta lar da tek rar fo nas yo nu el de et mek zor ol ma sa bi le psiki yat ri kon sül tas yo nu is te ne rek alt ta ya tan pa to lo ji nin dü zel til me si ge re kir. SO NUÇ BG, özel lik le de gör sel BG yön te miy le ses te ra pi si, öğ re - til me si ve uy gu lan ma sı ko lay bir yön tem dir. Has ta yoğun lu ğu nun faz la ol du ğu kli nik ler de ay nı an da bir kaç has ta nın te da vi si müm kün ola bi lir. Bu ne den le, BG yönte miy le ses te ra pi si, ses hij ye ni ve so lu num eği ti mi gi bi ilk sı ra da ter cih edil me si ge re ken bir te ra pi yön te mi dir. 1. Maryn Y, De Bodt M, Van Ca u wen ber ge P. Effects of bi o fe ed back in pho na tory di sor ders and pho na tory per for man ce: A syste ma tic li te ra tu re revi ew. Appl Psychoph ysi ol Bi o fe ed back 2006;31 (1): Peh li van M, De ni zoğ lu İ. Lary ngo al ti me ter: A new KAYNAKLAR am bu la tory de vi ce for lary nge al he ight con trol, pre li mi nary re sults. J Vo i ce 2009;23(5): Au di tory Fe ed back To ols, Mo del 3506 (Bil gi sa yar Ya zı lı mı) Lin coln Park, NJ, ABD: Kay PEN TAX; Am bu la tory Pho na ti on Mo ni tor. Ağ say fa sı: ye le met rics.com/in dex.php?op ti - on=com_pro duct&con trol ler=pro duct&ite - mid=3&cid[]=9&task=pro_de ta ils ( ta ri hin de eri şil miş tir.) Turkiye Klinikleri J E.N.T.-Special Topics 2013;6(2) 45