T.C. DEVLET HAVA MEYDANLARI İŞLETMESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TOKAT YENİ HAVALİMANI ÇED BAŞVURU DOSYASI

Transkript

1 T.C. ULAŞTIRMA DENİZCİLİK VE HABERLEŞME BAKANLIĞI DEVLET HAVA MEYDANLARI İŞLETMESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TOKAT İLİ, MERKEZ İLÇESİ, SÖNGÜT KÖYÜ MEVKİ NİSAN Sokak No: 16/16 Aşağı Öveçler / Ankara Telefon:(312) Faks: (312) Mobil: (532) e-posta: aktel1@aktel1.com

2 PROJE SAHİBİ ADRESİ TELEFON, GSM VE FAKS NUMARASI E-POSTA PROJENİN ADI PROJE BEDELİ PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN AÇIK ADRESİ (İLİ, İLÇESİ, MEVKİİ) PROJENİN ÇED YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDAKİ YERİ: (SEKTÖRÜ, ALT SEKTÖRÜ) PROJENİN NACE KODU: RAPORU HAZIRLAYAN ÇALIŞMA GRUBUNUN /KURULUŞUN ADI: ADRESİ: TELEFON VE FAKS NUMARALARI: T.C. ULAŞTIRMA DENİZCİLİK ve HABERLEŞME BAKANLIĞI MEVLANA BULVARI, NO:32 YENİMAHALLE / ANKARA TEL. : GSM : - FAKS : iletisimmerkezi@dhmi.gov.tr TL TOKAT İLİ, MERKEZ İLÇESİ, SÖNGÜT KÖYÜ MEVKİİ EK-I ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ UYGULANACAK PROJELER LİSTESİ MADDE 8. YOLLAR VE HAVAALANLARI, b) Pist uzunluğu m ve üzeri olan havaalanları Havaalanı Pisti İnşaatı AKTEL ÇEVRE DANIŞMANLIK MÜŞAVİRLİK VE MÜHENDİSLİK LTD. ŞTİ SOKAK NO: 16/16 AŞAĞI ÖVEÇLER PK: 06460, ANKARA, TÜRKİYE E-POSTA : aktel1@aktel1.com WEB : TELEFON : (312) FAKS : (312) BAŞVURU DOSYASININ SUNUM TARİHİ:

3 İçindekiler T.C. ULAŞTIRMA DENİZCİLİK ve HABERLEŞME BAKANLIĞI EKLER... 2 PROJENİN TEKNİK OLMAYAN ÖZETİ:... 1 BÖLÜM I: PROJENİN TANIMI VE ÖZELİKLERİ... 3 a) Proje konusu yatırımın tanımı, özellikleri, ömrü, hizmet maksatları, önem ve gerekliliği... 3 b) Projenin yer ve teknoloji alternatifleri, proje için seçilen yerin koordinatları... 4 BÖLÜM II: PROJE YERİ VE ETKİ ALANININ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİ (PROJE ALANININ VE ÖNERİLEN PROJE NEDENİYLE ETKİLENMESİ MUHTEMEL OLAN ÇEVRENİN; NÜFUS, FAUNA, FLORA, JEOLOJİK VE HİDROJEOLOJİK ÖZELLİKLER, DOĞAL AFET DURUMU, TOPRAK, SU, HAVA, ATMOSFERİK KOŞULLAR, İKLİMSEL FAKTÖRLER, MÜLKİYET DURUMU, KÜLTÜR VARLIĞI VE SİT ÖZELLİKLERİ, PEYZAJ ÖZELLİKLERİ, ARAZİ KULLANIM DURUMU, HASSASİYET DERECESİ (EK-5 TEKİ DUYARLI YÖRELER LİSTESİ DE DİKKATE ALINARAK) BENZERİ ÖZELLİKLERİ) BÖLÜM III: PROJENİN İNŞAAT VE İŞLETME AŞAMASINDA ÇEVRESEL ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER Projenin; a) Çevreyi etkileyebilecek olası sorunların belirlenmesi, kirleticilerin miktarı, alıcı ortamla etkileşimi, kümülatif etkilerin belirlenmesi b) Sera gazı emisyon miktarının belirlenmesi ve emisyonların azaltılması için alınacak önlemler 43 c) Projenin çevreye olabilecek olumsuz etkilerinin azaltılması için alınacak önlemler ç) İzleme Planı (inşaat dönemi) BÖLÜM IV: HALKIN KATILIMI a) Projeden etkilenmesi muhtemel ilgili halkın belirlenmesi ve halkın görüşlerinin çevresel etki değerlendirmesi çalışmasına yansıtılması için önerilen yöntemler b) Görüşlerine başvurulması öngörülen diğer taraflar NOTLAR VE KAYNAKLAR i

4 Tablolar Tablo 1: Proje kapsamında kamulaştırılacak alan türleri ve miktarları... 5 Tablo 2: ÇED alanı koordinatları... 6 Tablo 3: Yıllara göre Tokat ili nüfusu Tablo 4: Merkezi Av Komisyonu Ek Listeleri Tablo 5: Bern Sözleşmesi Ekleri Tablo 6: Proje alanı ve etki alanında saptanan flora türleri Tablo 7: Proje alanı ve etki alanında habitat özelliği nedeniyle bulunması muhtemel Iki yaşamlı (Amphibia) Türleri, korunma durumları ve statüleri Tablo 8: Proje alanı ve etki alanında habitat özelliği nedeniyle bulunması muhtemel Sürüngen (Reptilia) türleri, korunma durumları ve statüleri Tablo 9:Proje alanı ve etki alanında habitat özelliği nedeniyle bulunması muhtemel kuş (Aves) türleri, korunma durumları ve statüleri Tablo 10:Proje alanı ve etki alanında habitat özelliği nedeniyle bulunma olasılığı yüksek olan memeli (Mammalia) türleri, korunma durumları Şekiller Şekil 1: Proje alanı ve yakın çevresini gösterir harita... 5 Şekil 2: Proje alanı ve çevresinin deprem durumunu gösterir harita (Kaynak:Deprem Araştırma Dairesi) Şekil 3: Proje alanı çevresinde bulunan korunan alanları gösterir harita (Kaynak: 31 Şekil 4: Çevre Düzeni Planında Proje alanını gösterir harita (Kaynak: 34 Ekler Ek-1 Ek-2 Ek-3 Ek-4 Ek-5 Ek-6 Ek-7 Ek-8 Yerbulduru Haritası ve Proje Alanı Koordinatları Uydu Görüntüsü Topoğrafik Harita Vaziyet Planı Kadastro Haritası Jeoloji Haritası Arazi Etüt Yazısı ve Arazi Fotoğrafları Arazi Varlığı Haritası ii

5 PROJENİN TEKNİK OLMAYAN ÖZETİ: Söz konusu proje kapsamında; Türkiye Cumhuriyeti Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı, Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü tarafından Tokat ili, Merkez ilçesi Söngüt köyü mevkisinde Tokat Yeni Havalimanı nın yapılması planlanmaktadır. Projenin amacı sivil hava ulaşım ihtiyacını hızlı bir ulaşım yolu ile sağlamaktır. Havayolu ulaşımının hızlı bir şekilde gelişmesi ve daha çok önem kazanmasının başlıca sebepleri genel olarak ülkelerde yaşanan sosyo-ekonomik gelişmeler, küreselleşme, insanların konfora ve zamana daha fazla önem vermeleri, ülkeler arasında ticari rekabet ve turizm amaçlı yolculuklardaki artış olarak sıralanabilir. Türkiye de son zamanlarda büyüyen havacılık sektöründe yapılan gelişmelere ayak uydurmak adına, havayolu ulaşımına daha çok yatırım yapılmış özel sektörün iç hatlarda yolcu taşıması ile Türk sivil havacılığı da büyümeye başlamıştır. Ek olarak iç ve dış turizmin hızla gelişmesi ve artan havayolu kargo taşımacılığı sonucu ülkemizde havayolu ulaşımı açısından büyük gelişmeler kaydedilmiştir. Proje alanı; Söngüt köyü merkezinin 210 metre kuzeyinde, Çerçi köy merkezinin 1194 m kuzeyinde, Yeşilyurt köyünün 1540 m güneydoğusunda yer almaktadır. Proje alanı, Söngüt köyündeki en yakın hanenin 33 metre ve Çerçi köyündeki en yakın hanenin 388 metre kuzeyinde, Yeşilyurt köyündeki en yakın hanenin 335 metre kuzeybatısında yer almaktadır. Ayrıca Yeni Tokat Havalimanı mevcut Tokat Havalimanı nın 200 metre kuzeydoğusunda bulunmaktadır. Mevcut Havalimanının fiziki yetersizliği, pist yönünün uygun olmaması nedeniyle Tokat Havalimanına A 319 dâhil olmak üzere büyük gövdeli uçaklar ile uçuş operasyonları yapılamaması ile hâlihazırda kullanılan pistin uzatılması da manialar nedeniyle operasyonel anlamda yararlı olmayacaktır. Söz konusu proje kapsamında Tokat Yeni Havalimanı Üst yapı Tesisleri ve Pat Sahalarından oluşacaktır. PAT Sahaları; Pist (2700x45 Metre) (Banketle birlikte pist genişliği 60 Metre), Apron (240x120 Metre), Çevre Güvenlik Yolu, Tel Örgüsü ve Aydınlatması (~ m) olarak planlanmıştır. Üstyapı Tesisler; İç Hatlar Dış Hatlar Terminali (~ m²), 7 Akslı Özel ve Genel Maksatlı Garaj (~ m²) Akaryakıt Tesisi (Akaryakıt Pompası Tonluk), Yangın İstasyonu (6+1 Araçlık), Kule Binası (~ m²), Kuvvet Santrali Binası Isı Güç Merkezi (~2.500 m²), A Kapısı (~ 200 m²), Nizamiye Binası (~ 50 m²), Galeriler, Havalimanı İç Bağlantı Yolları (~ m), 500 Araçlık Otopark olarak planlanmıştır. Yapılacak olan Tokat Yeni Havalimanı D-180 kara yoluna (Çankırı-Çorum-Amasya- Tokat Karayolu) havalimanı bağlantı yolu ve projelendirilmesi talep edilen altgeçit ile bağlanacaktır. Söz konusu bağlantı yolu ve koordinatları Ek-3 te topoğrafik haritada verilmiştir. 1

6 Sonuç olarak mevcut havalimanın bulunduğu bölgede halihazırdaki pistin uzatılamaması ve yeni bir pist yapımının mümkün olmaması sebebiyle, fiziki şartların daha uygun olduğu yeni bir havalimanın yapımı planlanmıştır. Mevcut Tokat Havalimanı nın kesin bir proje olmamakla birlikte Tokat Valiliği, Tokat Belediyesi veya Üniversite (Sivil Havacilik veya Uçuş Okulu) tarafından değerlendirilmesi düşünülmektedir. Projenin toplam yaklaşık maliyetinin TL olması öngörülmektedir. Projenin, yatırım süresinin yılları arasında olacağı ve Tokat Yeni Havalimanı nın 2020 yılında faaliyete geçeceği planlanmaktadır. Tokat Yeni Havalimanı, Tarih ve Sayılı Ek-I Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulanacak Projeler Listesi nde Madde 8. Yollar ve havaalanları, b) Pist uzunluğu m ve üzeri olan havaalanları sınıfında yer almaktadır. Bu doğrultuda söz konusu proje için ÇED Başvuru Dosyası hazırlanmıştır. Rapor kapsamında, gerçekleştirilmesi planlanan projenin özellikleri, olası çevresel etkileri, bu etkilere karşı alınacak önlem ve öneriler genel boyutlarıyla incelenmiş ve tanıtılmıştır. Projeye ait diğer her türlü detaylı teknik bilgiler ÇED Raporunda verilecektir. Proje alanına ait yerbulduru haritası Ek-1, uydu görüntüsü Ek-2, topoğrafik harita Ek- 3, vaziyet planı Ek-4, kadastro haritası Ek-5, te sunulmuştur. Faaliyetin inşaat aşamasında 100 kişi, işletme aşamasında 150 kişinin çalıştırılması planlanmaktadır. Projenin yılları arasında inşaat aşamasının tamamlanması planlanmıştır. Proje kapsamında tarihinde AKTEL ÇEVRE DANIŞMANLIK. MÜŞAVİRLİK MÜHENDİSLİK LTD. ŞTİ. ye ait 274 numaralı Yeterlik Belgesi 5/1-a kapsamında görevli Çevre Mühendisi Ercan VELDET tarafından çalışması yapılmıştır. Söz konusu arazi çalışması ile ilgili arazi etüt yazısı ve arazi fotoğrafları Ek-7 de verilmiştir. 2

7 BÖLÜM I: PROJENİN TANIMI VE ÖZELİKLERİ a) Proje konusu yatırımın tanımı, özellikleri, ömrü, hizmet maksatları, önem ve gerekliliği Proje kapsamında; Türkiye Cumhuriyeti Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı, Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü tarafından Tokat ili, Merkez ilçesi Söngüt köyü mevkisinde, 217,64 hektarlık alanda Tokat Yeni Havalimanı nın yapılması planlanmaktadır. Projenin amacı sivil hava ulaşım ihtiyacını hızlı bir ulaşım yolu ile sağlamaktır. Tokat ilinde mevcut havalimanı olup söz konusu Tokat Havalimanı; 560 m 2 lik terminal binası, 1924m x 30m ebadında pist, 1 Adet apron uçak park yeri ile yılda uçak ve yolcu/yıl kapasitelidir. Mevcut uçuş tarifesine göre; THY ve Bora Jet Havayolları tarafından Sabiha Gökçen Tokat karşılıklı tarifeli seferler düzenlemektedir. Tokat Havalimanı düşük yoğunluklu ve gelir gider fazlası negatif durumda olan bir havalimanıdır yılında gerçekleşen 1063 uçak ve yolcu trafiğine sahiptir. Mevcut Havalimanının fiziki yetersizliği, pist yönünün uygun olmaması nedeniyle Tokat Havalimanına A 319 dâhil olmak üzere büyük gövdeli uçaklar ile uçuş operasyonları yapılamaması ile hâlihazırda kullanılan pistin uzatılması da manialar nedeniyle operasyonel anlamda yararlı olmayacaktır. Bu kapsamda; Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü, Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğü, DHMİ Genel Müdürlüğü ve THY A.O. uzman personelinin katılımı ile Mayıs 2009 tarihlerinde mahallinde yapılmış olan çalışma sonucunda aşağıda belirtilen sonuçlara ulaşılmıştır. Havalimanının mevcut fiziki durumu dikkate alınarak yapılan incelemeler neticesinde; Pist boyutlarının 1924m x 30m olduğu, şerit sahanın ICAO Annex-14 kriterlerini sağlamadığı, Kule ve terminal binasının şerit saha içerisinde kaldığı, Pist Sonu Emniyet Sahalarının (RESA) olmadığı, Taksi yolu boyutlarının 50m x 80m olduğu, taksi yolunun apron olarak kullanıldığı, Mevcut pistin ve apronun geliştirilmesi (uzatılması, genişletilmesi) durumunda, hiçbir şekilde, 04 pist başı tarafında, iniş-kalkış koridorundaki manialar nedeniyle uçuş emniyetine olumlu etkisinin olamayacağı, Havalimanın bulunduğu Kazova Bölgesinde, doğu-batı yön bileşenlerinde 4D kategorisinde uçakların inebileceği boyutta yeni bir pist inşa edilebilecek alanların bulunduğu, ancak her durumda konik düzlem içerisinde doğal maniaların olacağı, Rüzgar verilerinin 1,3 knot'a göre pist kullanılabilirlik faktörünün doğu-batı yön bileşenlerinde Tokat ve Tokat Zile İstasyonu baz alınarak yapılan hesaplamalara göre %95'in üzerinde olduğu, Mevcut pistin konumu itibariyle, hâlihazırda yürürlükte olan aletli alçalma usullerinin, meydan civarındaki manialar nedeniyle iyileştirilmesinin mümkün görülmediği; doğu-batı bileşenlerinde yeni bir pistin inşa edilmesine karar verilmesi halinde ise aletli alçalma usulleri açısından nihai değerlendirmenin planlanan alternatif pistlerin koordinatlarına ve muhtemel seyrüsefer yardımcı cihazlarına göre yapılacağı, hususları tespit edilmiştir. Sonuç olarak yukarıdaki değerlendirmeler kapsamında mevcut havalimanın bulunduğu bölgede manialar nedeniyle halihazırdaki pistin uzatılamaması ve yeni bir pist yapımının mümkün olmaması sebebiyle, fiziki şartların daha uygun olduğu yeni bir havalimanın yapımı planlanmıştır. 3

8 Mevcut Tokat Havalimanı nın kesin bir proje olmamakla birlikte Tokat Valiliği, Tokat Belediyesi veya Üniversite (Sivil Havacilik veya Uçuş Okulu) tarafından değerlendirilmesi düşünülmektedir. Yapılacak olan Yeni Tokat Havalimanı mevcut Tokat Havalimanı nın 200 metre kuzeydoğusunda bulunmaktadır. Faaliyetin inşaat aşamasında 100 kişi, işletme aşamasında 150 kişinin çalıştırılması planlanmaktadır. Projenin yılları arasında inşaat aşamasının tamamlanması öngörülmektedir. Tokat Yeni Havalimanının açılmasıyla birlikte 2020 yılında yolcu taşınması planlanmaktadır. Dünya çapındaki ekonomik büyüme; ekonomik reformların, serbest-ticaret anlaşmalarının ve ekonomilerin bütünleşmelerinin bir sonucudur. 1990'lı yıllarda uluslararası ticaretin doğası çarpıcı bir biçimde değişmiş, bir zamanlar, sadece ulusal menfaatleri için çabalayan ülkeler, günümüzde büyük ticari bloklara katılmaya başlamıştır. Türk hava ulaştırma sektörünü gelecekte etkilemesi beklenen faktörlerin en önemlileri; nüfus artış hızı ve nüfus yapısı, kişi başına düşen milli gelir miktarı, turizm sektöründeki gelişmeler, Avrupa'da yaşanan serbestleşme hareketlerinin ülkemize yansımaları olarak kısaca ifade edilebilmektedir. Türkiye'nin Avrupa Birliği'ne aday üye olmasının gelecekte birçok faktörü olumlu yönde etkileyeceği düşünülmektedir. Özellikle entegrasyon sonucunda turizm sektöründeki büyüme ivme kazanacak Türk havayolu işletmeleri artan trafikten daha fazla pay alabileceklerdir. Yukarıda belirtilen hususlara uyulması durumunda projenin çevresel bir yatırım olduğu söylenebilir. b) Projenin yer ve teknoloji alternatifleri, proje için seçilen yerin koordinatları Proje alanının, güney sınırında Söngüt köyü ve Çerçi köyü, kuzeyinde Yeşil Irmak, kuzeybatısında Yeşilyurt köyü yer almaktadır. Proje alanı; Söngüt köy merkezinin 210 metre kuzeyinde, Çerçi köy merkezinin 1194 m kuzeyinde, Yeşilyurt köyünün 1540 m güneydoğusunda bulunmaktadır. Proje alanı, Söngüt köyündeki en yakın hanenin 33 metre ve Çerçi köyündeki en yakın hanenin 388 metre kuzeyinde, Yeşilyurt köyündeki en yakın hanenin 335 metre kuzeybatısında yer almaktadır. 4

9 Şekil 1: Proje alanı ve yakın çevresini gösterir harita Proje alanının tamamı kamulaştırılacak olup kamulaştırılacak alan Özel ve Tüzel Kişilere Ait Parseller, Maliye Hazinesine Ait Parseller, 30. Maddeye Tabii Parseller (DSİ, KGM vb.) ve Mera, Tescil Harici (Kapanan Yol, Kanal vb.) parsellerinden oluşmaktadır. Proje kapsamında toplamda 217,64 hektar lık alan kamulaştırılacaktır. Kamulaştırılacak alan bilgileri Tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1: Proje kapsamında kamulaştırılacak alan türleri ve miktarları Çerçi Söngüt Yazıbağı Toplam Mülkiyet Kamu Kamu Kamu Parsel Parsel Parsel Alan Alan Alan Parsel Alan Özel ve Tüzel Kişilere Ait Parseller Maliye Hazinesine Ait Parseller Maddeye Tabii Parseller (DSİ, KGM vb.) Mera Tescil Harici (Kapanan Yol, Kanal Vb.) Toplam Söz konusu proje kapsamında Tokat Yeni Havalimanı, Üst yapı Tesisleri ve Pat Sahalarından oluşacaktır. PAT Sahaları: Pist (2700x45 Metre)(Banketle birlikte pist genişliği 60 Metre), Apron (240x120 Metre), Çevre Güvenlik Yolu, Tel Örgüsü ve Aydınlatması (~ m) olarak planlanmıştır. Üstyapı Tesisler; İç Hatlar Dış Hatlar Terminali (~ m²), 7 Akslı Özel ve Genel Maksatlı Garaj (~ m²) Akaryakıt Tesisi (Akaryakıt Pompası Tonluk), Yangın İstasyonu (6+1 Araçlık), Kule Binası (~ m²), Kuvvet Santrali Binası Isı Güç Merkezi (~2.500 m²), A Kapısı (~ 200 m²), Nizamiye Binası (~ 50 m²), Galeriler, Havalimanı İç Bağlantı Yolları (~ m), 500 Araçlık Otopark olarak planlanmıştır. Proje Alanı 1/ ölçekli memleket haritasında H36-b3 ve H36-b4 paftalarında yer almakta olup proje alanına ait UTM 6 Derece ED50 ve WGS 84 Coğrafi koordinatlar Tablo 2 de verilmiştir. 5

10 Tablo 2: ÇED alanı koordinatları ÇED Alanı Koordinatları Datum:ED-50 Datum:WGS-84 Türü:UTM Projeksiyon:Coğrafi Dilim No: 37 Dilim No:- D.O.M:39 D.O.M:- Ölçek Faktörü: 6 Derece Ölçek Faktörü:- NoktaNo Y X NoktaNo Enlem Boylam Havalimanı Koordinatları H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H

11 H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H

12 H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H

13 H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H Havalimanı Bağlantı Yolu Koordinatları Poligon-1 Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Poligon-2 Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Poligon-3 Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y

14 Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y

15 Y Y Y Y Y Y Y Y Proje alanı 217,64 hektar olup proje alanına ulaşım yollarını gösteren yerbulduru haritası Ek-1 de verilmiştir. 11

16 BÖLÜM II: PROJE YERİ VE ETKİ ALANININ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİ (Proje alanının ve önerilen proje nedeniyle etkilenmesi muhtemel olan çevrenin; nüfus, fauna, flora, jeolojik ve hidrojeolojik özellikler, doğal afet durumu, toprak, su, hava, atmosferik koşullar, iklimsel faktörler, mülkiyet durumu, kültür varlığı ve sit özellikleri, peyzaj özellikleri, arazi kullanım durumu, hassasiyet derecesi (Ek- 5 teki Duyarlı Yöreler Listesi de dikkate alınarak) benzeri özellikleri) NÜFUS Proje alanı, Tokat ili, Merkez ilçesi sınırlarında kalmaktadır. Tokat il nüfusu 1927 yılında olan nüfus, 2000 yılında yapılan nüfus sayımına göre olup bu nüfusun ü merkez ilçede yaşamaktadır. Tokat ilindeki yılları arası nüfus değişimi Tablo 3 de verilmiştir. Tablo 3: Yıllara göre Tokat ili nüfusu Toplam Nüfus İl Tokat (Kaynak: Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) sonuçları, ) Tokat nüfusu 2015 yılına göre 'dir. Bu erkek ve kadından oluşmaktadır. Yüzde olarak ise %49,56 erkek, %50,44 kadındır. İldeki göç durumu ise 2015 yılında Tokat ın 34 bin 600 kişi göç alırken 40 bin 800 kişi göç verdiği görülmektedir. JEOLOJİ Genel Jeoloji Tokat ve çevresindeki en eski kayaçlar, Paleozoyik te oluşmuş killi şistler, kısmen metamorfizmaya uğramış (mermerleşmiş) kalkerler, serpantin ve diyabazlardır. Bu oluşumlar: Çekerek ve yöresi kuzey ve kuzeydoğuya doğru Turhal-Zile-Tokat yöresi ile Kelkit ve Tozanlı Havzası arasındaki dağlar boyunca Reşadiye'ye kadar uzanır. Mesozoik döneminde kalker-marn-konglomera ve flişlerden oluşan kayaçlara, Kelkit vadisinde Erbaa- Niksar-Reşadiye yörelerinde rastlanır. Zile'nin kuzeyindeki killi şist mermer serisi üzerinde beyaz renkli, bazen kaba ve zoojen (hayvan kabuklu) yapıda olan kalkerler bulunmaktadır. Zile Ovası'nın güney ve güneybatısında bulunan merkeze bağlı Fatih ve Süleymaniye Köyleri'nden itibaren geniş bir saha Üst Kretase Konglomeraları vardır. Yeşilırmak havzasında Mesozoik'in Jurasik devrine ait Haz katı Kelkit Çayı kuzeyindeki granitik masifleri saran sahralarda görülmektedir. Bunlar Sinemuriyen'den itibaren zengin ve çeşitli fosilleri içerirler. Liyas'ın özelliği kalınlığı'nın az (100 m) ve litoloji bakımından somut (homojen) olmasıdır. Burada Liyas ile Alt Kretase arasında büyük bir lagün (stratigrafik boşluk) vardır. Kelkit Çayı güneyinde az çok beyaz renkli yumuşak ve marnlı kalkerlerden oluşan Alt Kretase vardır. Liyas ın hemen üzerinde bu Alt Kretase nin bulunması burada stratigrafik boşluğun olduğunu göstermektedir. Kelkit Çayı Havzası'nda Üst Kretase ye de rastlanmaktadır. Burada rastlanan Üst Kretase boz beyaz ve pembe kalker şeritleri bulunan yeşilimsi renkli bir filişten oluşmuştur. Almus-Erbaa-Niksar yörelerinde rastlanan fliş, kalker, marnlı kalker ve konglomeralar 3. Zamana (Senozoik) ait oluşumlardır. Eosen flişin önemli mostralarına Zile-Çeltek'in kuzeyinde rastlanır. Yine yerel olarak da Zile-Tokat bölgesinde bu devir arazisine 12

17 rastlanmaktadır. Bu bölgede Eosen genel olarak volkanik ve fliş fasiyesine (dış görünüşüne) ayrılır. Volkanik formasyonlar esas olarak da kalker çakıllarını içerir. Flişlerde konglomera, gre, marn ve bazen de kalker mercekleri vardır. Zile, alüvyon bölgesinin güney sırtlarında alüvyonların bitip serpantinlerin veya Üst Kretase konglomeraların başladığı yerde açık renkli ve çoğunlukla yatay tabakalardan oluşan gre, konglomera ve marnlar görülmektedir. Bunlar çok yenidir. Üzerleri alüvyonlarla örtülüdür. Bu formasyon içinde hiçbir fosil bulunmamasına rağmen diğer benzerlerine göre Neojen olması muhtemeldir. Zile'de Olukman ve Kireçli köyleri arasında Neojen in tabanında iri elemanlı kumlarla çimentolaşmış çakılların özellikle kuvars, şist, radyolarit ve mermer parçalarından oluşan konglomeralar bulunmaktadır. Aynı konglomera ve kumtaşları Kireçli Köyü'nün kuzeyindeki versanlarda (aklanlar) güney batıya derece eğimlidir. Zile Ovası nın güney kenarında Süleymaniye-Fatih Belpınar çevresinde Neojen i kaba taneli kumtaşları ve marnlı Üst Kretase Konglomeralarını örtmektedir. Neojen Ova'nın merkezinde ve derelerin yataklarında kalın bir alüvyon örtü bulunmaktadır. Derelerin getirdiği alüvyon ve diğer materyaller olduğu gibi gevşek çimentolu Neojen Konglomeraların dağılması ile oluştukları için birçok yerlerde Neojen in kalınlığı ova ve tek tek oluşan tepelerin kenarlarında biraz uzaklarında metre kadar tahmin edilmektedir. İl dâhilinde Dördüncü Zaman (Kuvaterner) arazilerine, Artova-Erbaa-Niksar-Turhal ve Zile ilçeleri ile Kazova-Omala (Gözova) ve Kelkit Ovaları'nda rastlanır. Bu devir arazilerini kum, çakıl, kil, travertenli topraklar oluşturmaktadır. İl dâhilinde magmatik kayaçlar genellikle Turhal Ovası'nda, Tokat'ın kuzeydoğusunda Almus'tan, Erbaa'nın kuzeyinde Ayvacık'a kadar olan bölgenin doğusunda kalan alanın yaklaşık yarısını kaplamaktadır. Çalışma Alanı ve Yakın Civarının Jeolojisi Turhal Metamorfitleri (Ptet) Baykal (1947); Blumenthal (1950); Okay (1955); Seymen (1975); tarafından "Ayrılmamış Paleozoyik" olarak tanımlanan bu birim, Koçyiğit (1979) tarafından "Tokat Grubu", Yılmaz (1980) tarafından "Tokat Formasyonu" Özcan (1980) tarafından "Turhal Grubu" olarak adlandırılan birim Gökçe (1983) tarafından ise "Turhal Metamorfitleri" olarak adlandırılmıştır. Erzincan'dan Amasya'ya kadar uzanan metamorfik zonun bir parçasını oluşturan Turhal Metamorfitleri yüzeylemektedir. Çokçaabdal Köyü güneyinde Eosen yaşlı Çekerek Formasyonu Akdoğan Köyü güneydoğusunda ise; Jura-Kretase yaşlı Carcurum Formasyonu tarafından üzerlenen bu birimin kalınlığı hakkında kesin bir şöy söylenememekle birlikte, inceleme alanında 300 m kalınlığa kadar eriştiği gözlenmiştir. Düşük derecede metamorfizma izleri taşıyan Turhal Metamorfitleri; kuvarsit, kalkşist, epidotşist, milonitgnays mikaşist, metakumtaşı ve metakuvars kumtaşlarından oluşan matriks içerisinde yüzer durumda bulunan kristalize kireçtaşı bloklarından oluşmaktadırlar. Kristalize kireçtaşlanndan alınan örneklerin ince kesitleri üzerinde yapılan çalışmalarda fosil saptanmamıştır. Ancak, daha önce yörede incelemeler yapmış olan araştırıcılar; (Baykal, 1947; Koçyiğit, 1979; Yılmaz, 1980;) birim içerisinde Permiyen yaşı veren Fusulina sp., Spharulina sp. ve Hemigordius sp, fosillerini saptamışlardır. Bu nedenle kristalize kireçtaşlarının yaşı Permiyen olarak kabul edilmiştir. İçerisinde Permiyen yaşlı 13

18 bloklar bulunduran metamorfik matriksin üzerinde yer alan ve yüzeyleyen Alt-Orta Jura yaşlı Karakese Formasyonu (Özcan, 1980) ile, çalışma alanının kuzeybatısında yüzeyleyen Üst Jura-Alt Kretase yaşlı Carcurum Formasyonuna ait birimlerin metamorfizma geçirmediği gözlenmiştir. Bu nedenle, metamorfitlerinin Permo-Triyas yaşında olduğu ve Üst Jura öncesi metamorfizma geçirdikleri sonucuna varılmıştır. Carcurum Formasyonu (JKac) Birim, Baykal, (1947) tarafından "Ayrılmamış Mesozoyik", Blumenthal (1955) tarafından "Amasya Kireçtaşlan" olarak adlandırılmıştır. Daha sonra, Alp (1972) tarafından "Carcurum Formasyonu" olarak tanımlanan ve adlandırılan birim, Özcan vd, (1980) tarafından da Ferhatkaya, Helvacı ve Karaömer formasyonları ile birlikte "Amasya Grubu" na dâhil edilmiştir. Bu çalışmada da aynen kullanılmıştır. Çalışma alanının Akdoğan köyü'nün KB'sındaki Palangeçe sırtlarında yüzeyleyen birim, Turhal Metamorfitleri üzerine açılı uyumsuzlukla gelir. İnceleme alanında 210 m kalınlığa sahip olan birimin, üzerinde Üst Kretase yaşlı Hacılar formasyonu açılı uyumsuzlukla yeralır. Kırmızımsı renkli, silik köşeli metamorfik çakıllar içeren ve derecelenme göstermeyen, karbonat çimentolu bir konglomera ile başlayan birim, üste bej-pembe yer yer de pembe renkli olan, orta tabakalı ve kıvrımlı kireçtaşlarıyla sürer. Bu kireçtaşlarının alt düzeyleri "sıkı istiflenmiş" biyopelmikrit (Folk, 1968) dokusunda olup bol pellet ile biyojen taneler (foraminiferler ve bol miktarda radiolarialar) içerir. Üst düzeyleri ise, kötü yıkanmış oolitli pelsparit dokusundadır ve bol olarak pellet ile alg kökenli çekirdeğe sahip oolit içerir. Carcurum Formasyonu'na ait örneklerin ince kesitleriyle yapılan incelemeleri sonucunda, Pseudotextularieiia sp,, Bîgenerİna sp*, Quinqueloculina sp,, Protopeneroplis sp., Textularia sp*, ve Miliolidae gibi fosiller saptanarak birime Üst Jura - Alt Kretase yaşlı verilmiştir. Birime ait kireçtaşları, tabanda mikrit dokulu olup üst doğru hem sparit dokuya geçmeleri hem de bol oolit ve sığ deniz foraminiferleri içermeleri, derin olan deniz ortamının giderek sığlaştığını işaret etmektedir. Hacılar Formasyonu (Kh) Çalışma alanında 430 m kalınlıkta olduğu saptanan birim, 1/ ölçekli Çorum H35 b4 paftasında yeralan Hacılar köyü batısında, haritalanamayacak ölçekte yüzlek veren Turhal Metamorfitleri'ne ait birimler üzerine Kurupınar Köyü batısında yeralan Gödelez Deresi'yle Akdoğan ve Çokcaabdal Köyleri'nde ise; Üst Jura - Alt Kretase yaşlı Carcurum Formasyonu üzerine uyumsuz olarak gelir. Birimin üzerine de; Büyük Karayün, Hacılar ve Kurupınar Köyleri çevresinde Pliyosen yaşlı Kemerkaş Formasyonu, Savcı Köyü batısında Lütesiyen yaşlı Çekerek Formasyonu açılı uyumsuzlukla gelmektedir. Çokcaabdal ve Akdoğan köyleri güneyinde ise, yaklaşık D-B doğrultusunda uzanan bir hat boyunca Permo- Triyas yaşlı Turhal Metamorfitleri birimin üzerine bindirmiştir. Birim çalışma alanının çoğunlukla güney kesiminde olmak üzere GD ve KB kesiminde yaklaşık 40 km 2 lik bir yanal yayılıma sahiptir. Formasyona ait kireçtaşlarından elde edilen örnekler üzerinde yapılan ayrıntılı paleontoloji çalışmaları sonucunda; Globotruncanella havanensis Voorwijk, Globotruncana arca (Cufshman), G.citae Bolli, G. bulloides Vogler Rosita fornicata (Plummer), Gansserina gansseri (Bolli), Eosîta contusa (Cushman) Globotruncanîta stuarti (De Lapparent), Gt ituartiformls (Dalbiez), Gtconica (White), Abathomphalus mayoroensis (Bolli), Globigerinella sp,, Rugoglobigerina sp.,heterohelix sp Textularia sp* ve Radiolarialar saptanarak birime Maestrihtyen yaşı verilmiştir. 14

19 Birim, daha önce Özcan vd, (1980) tarafından tanımlanan Eğerkaya Formasyonu ile deneştirilebilir, Ayrıca birim, Yılmaz (1980) ın çalışmasında yer alan Boztepe Formasyonu'na ait aynı yaştaki kireçtaşlarıyla ve Koçyiğit (1979) tarafından Tekneli Grubu kayaları ile de deneştirilebilir. Formasyona ait birimler, bölgedeki yükseltileri oluşturmakta olup bol kırıklı ve kıvrımlı bir yapı sunmaktadırlar. Özcan vd. (1980), birimin tip yerini, çalışma alanımızın dışında kalan Eğerkaya'da gözleyerek birime Eğerkaya Formasyonu adını vermişlerdir. Diğer bazı çalışmalarda olduğu gibi (Okay, 1955), bu çalışmada da birimin gerçek tip yerinin Hacılar Köyü yöresinde yeraldığı saptanmıştır. Buradan yapılan tip kesitinin kalınlığı, Eğerkaya'dakinden daha kalın olup yaklaşık 430 m dir. Ayrıca, bu kesitte Eğerkaya kesitinde görülmeyen çok zengin Planktonik Foraminifer saptanarak askat düzeyinde yaş saptanmasına olanak sağlanmıştır. Tüm bu nedenlerden dolayı birimin adı Hacılar Formasyonu olarak yeniden adlandırılmıştır. Çekerek Formasyonu (Tç) Lütesiyen transgresyonunun ürünü olan bu formasyon ilk Özcan (1980) tarafından adlandırılmıştır. İnceleme alanının GB'sında, Küçükkarayün, Büyükkarayün ve Fırmcık köyleri arasında kalan alanda yüzeylemektedir. Yer yer Turhal Metamorfitleri'nin, Carcurum Formasyonu'nun ve Hacılar Formasyonu'nun üzerine açılı uyumsuzlukla gelen birimin üzerinde de, yine açılı uyumsuzlukla Neojen yaşlı Kemerkaş Formasyonu konglomera, kırmızı renkli, sparitik dokudaki bir çimentoyla bağlanmıştır. Ultramafik ve metamorfik kayaç parçaları ile bol planktonik foraminiferalı ve radiyolarialı Üst Kretase ve paleosen yaşlı kireçtaşı çakılarını içerir. 4-60mm arasında değişen boyutlara sahip silik köşeli çakıllardan oluşan bu konglomera dereceli olarak, karbonat çimentolu, kaba taneli, gevşek dokulu kumtaşlarına geçer. Formasyonun üst düzeylerini oluşturan sarı renkli, pelajik, killi kireçtaşları, yer yer metamorfize olmuş mikrosparitik ve yer yer de biyomikrit dokuya sahiptirler. Birime ait kireçtaşları içerisinde, yalnızca çok bol olmayan Globigerinella sp. ve Globigerinoides sp. gibi planktonik foraminiferler saptanabilmiştir. Ayrıca Özcan vd. (1980) yörede yaptıkları çalışmada Lütesiyen yaşlı fosiller saptanmışlardır. Bu verilerin ışığında birimir yaşı Lütesiyen olarak saptanmıştır. Kemerkaş Formasyonu (Tk) Birim ilk defa Özcan vd, (1980) tarafından tamımlanmış ve adlandırılmıştır. Çalışma alanında büyük bir alanda yüzlek veren ve kendisinden yaşlı tüm birimleri açılı uyumsuzlukla örter bu birimin üzerine de çalışma alanının orta kesimlerinde Kuvaterner yaşlı alüvyon gelmektedir. Formasyon tabanda yer yer tebeşirli, jipsli kireçtaşı düzeyleriyle gevşek bir görünüm sunmaktadır. Çalışma alanındaki kalınlığı 90 m ölçülen bu birim içerisinde fosil bulunamamıştır. Ancak stratigrafik konmu ve önceki çalışmalardan (Seymen 1975; Koçyiğit 1979; Yılmaz 1980; Özcan vd, 1980) elde edilen verilere göre, birimin yaşı Pliyosen olarak belirlenmiştir. Birim, Seymen (1975) tarafından tanımlanan Görkoy Formasyonu, Koçyiğit (1979) tarafından tanımlanan Boyupınar Formasyonu, Yılmaz, (1980) tarafından tanımlanan Kargın Formasyonu ile deneştirilebilir. 15

20 Jipsli kireçtaşı kiltaşı ve tüllü seviyelerden oluşmuş bu birim, volkanik etkilerde zaman zaman etkili olduğu sığ kapalı bir ortamın ürünüdürler. ÇED alanının da en genç birimler olan Kuvaterner yaşlı, taraça çakılları ve alüvyonlar yaygın olarak görülmektedir. TEKTONİZMA Bölge Tektonizması Tokat ili, Karadeniz Bölgesi nde Orta Karadeniz bölümünün iç kısımlarında yer alır. Tokat ili Devecidağ ile Köroğlu Dağı arasında uzanan tektonik hattın kuzey ve güneyinde tümüyle farklı karakterde kayalardan oluşan iki tektono-stratigrafik birim üzerinde yer almaktadır. Sağ yönlü doğrultu atımlı bir fay olan Kuzey Anadolu Fayı il alanındaki en önemli tektonik hattır. Ayrıca bunun bir bileşeni olan Sungurlu Fayı Kuzey Anadolu Fayı na Tokat ili içinde birleşir. Tokat-Turhal vadisi de genç bir grabendir. Tokat da jeolojik olarak yapı oldukça karmaşıktır. Bunun başlıca sebebi stratigrafik istifte birbirine çok benzeyen birimlerin tekrarlanması, kılavuz düzeylerinin seyrek ve kolay tanınır olmaması, üstlenen orojenik hareketler, interferans kıvrımları, çok sayıda faylar ile andezit veya diyabaz dayklarının sokulması olarak sıralanabilir. Ayrıca yerleşim bölgelerindeki örtü veya dolgular da yapısal unsurların izlenmesini güçleştirir. Farklı doğrultulardaki kıvrımlar veya interferans kıvranlanmayla yatay ve düşey kesitte, oluşan geometri oldukça karmaşıktır. Konkordan bir istif oluşturan Tokat Paleozoik çökelleri Hersiniyen orojenezi ile birlikte kıvrımlanmıştır. Hersiniyen kıvrımları esas itibariyle sıkışık, kapalı, asimetrik ve konsantrik tipte görülürler. Yerel olarak diapirik olanları da vardır. Tokat Paleozoik istifleri içerisinde relatif olarak daha dayanımlı birimlerin bulunduğu yerlerdeki kıvrımlar ise daha geniş ve konsantrik olarak görülmektedir. Tersine daha az dayanımlı düzeylerinde ise sıkışık kıvrımlar görülmektedir. Bölge üzerinde etkili olan Alpin orojenezinde tüm yaşlı birimler Üst Kretase Paleosen ve Alt Eosen yaşlı birimler üzerine itilmişlerdir. Bu hareketlerle Paleozoyik yaşlı birimler yeniden, Mesozoyik-Alt Tersiyer yaşlı birimler ise ilk kez kıvrımlanmışlardır. Alt Eosen sonrasında günümüze kadar gelişen sedimentler alttaki temelin kırılmalarına bağlı olarak açık kıvrımlar oluşturmuşlardır. Paleozoyik birimlerini açısal diskordansla örten Eosen, Oligosen ve Miyosen çökelleri, çoğu yerde az eğik veya yataya yakındır. Soğucak, Ceylan, Karaburun, Gürpınar, Çukurçeşme, Güngören ve Bakırköy formasyonları olarak ayırtlanan bu istiflerde genellikle epirojenik hareketler etkili olmuştur. Eosen, Oligosen ve Miyosen çökelleri önemli ölçüde tabandaki Trakya formasyonunun paleojeolojik konumundan etkilenmiştir. Paleo yükselimden dolayı havza yönünde, derecelik ilksel eğimler ve çökel istifinde kalınlaşma görülmektedir. Pliyosen den itibaren bölgede izlenen sıyrılma tektoniğine bağlı olarak gelişen Kuzey Anadolu Fay Zonu nun neden olduğu deformasyonlarla Tokat Yarımadası güneyindeki Neojen istifinde açık kıvrımlanmalar ve faylanmalar meydana gelmiştir. Çalışma Alanı ve Çevresinin Tektonizması Bölge önemli tektonik dislokasyonlara uğramıştır. Çok enterasandır ki, bu diskolasyon hatları milyonlarca yıl, birbirinden milyonlarca yaş farklı olan bütün jeolojik ünitelerde aynı yönde meydana gelmiştir. Nitekim Paleozoik, Mesozoik, Tersiyer ve hatta Plio-Kuaterner'de aynı yönlü tektonik hareketler söz konusudur. Bu hatlar, hemen hepsinde kabaca E-W veya NE-SW yönündedirler. Tabakalardaki eğimlenmeler aynen N-S veya NW-SE yönündedirler. 16

21 Bu eğimler, en eski formasyonlarda (Paleozoik) daha fazla, daha gençlerde ise nispeten daha da az olmak suretiiye devam etmiştir. Eski alanlarda daha şiddetli olarak orojenik, en sonuncularda ise (Pliyo-Kuaterner) epirojenik olarak vuku bulan bu tektonik stil, komşu bölgelerde de hemen hemen aynıdır (Turhal, Göynücek, Almus gibi.). Bölgede ilk tektonik hareketler Hersinyen'dir. Yani Varistik'tir. Nitekim Paleozoik arazilerde kıvrımlaşma yönleri NE-SW olarak saptanmıştır. Bu serilerde metamorfizma da aynı hareketler dolayısıyla meydana gelmiştir. Bu şiddetli metamorfizma, serilerde metamorfik şistleri oluşturmuştur. Ancak, daha şiddetli metamorfizma bölgede yoktur. Nitekim, mesela Aydın masifinde görülen gnayslara hemen hiç bir yerde rastlanmamaktadır. Bilindiği gibi gnayslar, özellikle gözlü gnayslar katametamorfizmanın eseridirler ve bunlar daha çok kıta kalkanlarından (bukliyeler) görülürler. O halde bölgemizde tektonizmanın eseri olan bu kayaçlar katametamorfizma ile mezometamorfizma arasındaki zonda oluşmuşlardır ve daha ziyade ikinci zona aittirler. Alpin devrede ise, biri Mesozoik sonlarında (Kretase) ortaya çıkan Lararniyen orojenezi (tümüyle Mesozoik formasyonlarını içerir, ikincisi ise Tersiyer ortalarında vuku bulan Pirene orojenezi olarak belirlenebilir. Bu her iki orojenik hareketlerin yönü ise şaşılacak derecede, altta bulunan temel niteliğindeki Hersinyen orojenezi geçirmiş bulunan kütleler ile aynıdır. Yani bunlar da E-W veya NE-SW yönlüdürler. Gerek Mesozoik gerekse Oligo- Miyosen formasyonları NW ve SE'den gelen tektonik basınçlarla kıvrımlanmış ve şekil almışlardır. Dolayısı ile Paleozoik, Mesozoik ve Tersiyer de tektonik stil değişmemiştir. Her sonraki, bir öncesinin kopyası durumundadır. Son olarak Pliyo-Kuaterner'de ise bu orojenik hareketler, yerlerini epirojenik hareketlere bırakmışlardır. Bunun sonucunda, özellikle Zile ovasının kuzey ve güneyinde aynı yönde (NE-SW,E-W) kırıklar ve bindirmeler vuku bulmuştur. Bu arada şunu da belirtelim ki, bir takım eski faylar oynayarak yeni faylar ortaya çıkmıştır. Bu faylar adeta basamaklar halindeki paralel faylardır ve büyük bir ihtimalle, bölge bunların bir eseridir. DEPREM RİSKİ Türkiye Deprem Bölgeleri haritaları incelendiğinde Tokat ilmerkezinin birinci derece deprem bölgesinde kaldığı görülmektedir. Tarihte meydana gelen depremlere bakıldığında ise, Tokat ve çevre yerleşim birimleri isimlerine sıkça rastlanılmaktadır (Eyidoğan vd., 1991). Türkiye de yaşanan büyük depremlerin çoğunluğu, Kuzey Anadolu Fayı (KAF) üzerinde oluşmaktadır. KAF ortalama 1500 km uzunlukta ve sağ yönlü yatay hareket gösteren doğrultu atımlı ve diri fay topluluğunu barındıran bir kuşaktır. Tokat il ile Erbaa, Niksar ve Reşadiye ilçeleri de KAF üzerinde bulunmaktadır (Eyidoğan vd., 1991). Bu yüzyılda, KAF üzerinde meydana gelen depremlerde 60 bine yakın insan hayatını kaybetmiş ve 400 bin yapı tamamen yıkılmıştır (Akgün, 2004). Tokat yerleşim birimi KAF a 35 km, Ezinepazarı Fay Hattı na ise 26 km uzaklıktadır. Yaklaşık uzunluğu 200 km olan Almus fayı ise mevcut Tokat yerleşim alanı sınırları içinden geçmektedir (Cevahir, 2001). Depremlerle ilgili olarak düşey ölçüm ağlarında alınmış olan kayıtlar zemin tabakalaşmasının ve zemin tabaka özelliklerinin zemin yüzeyinde oluşan deprem hareketinin özelliklerini önemli ölçüde değiştirdiğini göstermiştir. Ayrıca yakın mesafelerde alınmış çok sayıda deprem ivme kaydı, bir noktadan diğerine deprem özelliklerinin deprem kaynak ve yerel jeoteknik özelliklere bağlı olarak önemli derecelerde farklı olabileceğini de göstermiştir (Ansal, 1999). Dolayısıyla yapısal hasarların azaltılabilmesi için yerleşim birimleri merkez ve çevrelerinde deprem sırasında farklı davranış gösterebilecek bölgelerin belirlenmesi gerekir. 17

22 Tokat ilinde 1999 depremi sonrası kent merkezi ve birkaç ilçe merkezinde imar planlamalarına esas jeolojik- jeoteknik etüt çalışmaları yapılmıştır. Tokat ili merkezinde yapılan etüt çalışmaları ışığında yeni plan ve yapılaşma koşulları belirlenmiştir. Bu çalışmaları neticesinde, çalışma alanının az da olsa sıvılaşma riski taşıması sebebiyle parsel bazında zemin etütlerinin gerektiği vurgulanmış ve bu alanlarda en çok 3 katlı bina yapımı önerilmiştir (Cevahir, 2001). Bu önerinin tersine çalışma alanında önceden yapılmış çoğunluğu 5,6,7 katlı binalar bulunmaktadır. Çok katlı binaların yoğun olduğu ve dolayısıyla nüfus yoğunluğunun fazla olduğu bu yerlerde, mevcut imar planına göre 3 kattan fazla yapı imarı izini verilmesi son derece düşündürücüdür. Deprem bölgeleri haritasına göre Tokat il Merkezi, Erbaa, Niksar, Başçiftlik, Reşadiye, Almus, Pazar ve Turhal ilçeleri I. derece, Zile ve Artova ilçeleri II. derece, Yeşilyurt ve Sulusaray ilçeleri ise III. derece deprem bölgesi içinde kalmaktadır. Tokat iline ait deprem kuşaklarını gösterir deprem haritası Şekil 2 de verilmiştir. Proje Alanı Şekil 2: Proje alanı ve çevresinin deprem durumunu gösterir harita (Kaynak:Deprem Araştırma Dairesi) Tokat kent merkezinden geçen Yeşilırmak ve Geyraz Deresi kentin zemin özelliklerini belirleyen en önemli iki unsurdur. Şehrin önemli bölümü bu iki su güzergahı paralelindeki yakın alanlar üzerinde kurulmuştur. Bu iki akarsuyun birleştiği nokta ve doğu batı yönünde genişleyen yakın çevresi bu akarsuların taşıdıkları alüvyon birikintilerinden oluşmaktadır. Bu birikintiler genelde; oldukça sıkı çakıllı, siltli, killi ve kumlu elemanlardan oluşmaktadır. Bu kısımların yerel zemin sınıfı ve zemin grubu B3-Z1, C3-Z2 (oldukça dayanımlı kaya, orta dayanımlı kaya, orta dayanımlı toprak veya düşük dayanımlı toprak) zeminlerden meydana gelmektedir (Önder, 2003). Tokat jeolojik etüt çalışmasında Yeşilırmak ve yakın çevresinde açılan kuyularda statik seviye 4-12 m arasında bulunmuştur (Cevahir, 2001). Geçmişten günümüze kadar Tokat ilinde birçok deprem meydana gelmiştir. Tarihsel kayıtlara göre Tokat ve yakın civarında son iki bin yıl içinde şiddeti VI ile XI arasında değişen birçok yıkıcı deprem meydana gelmiştir (Eyidoğan vd., 1991; Canik 1992). 18