ULU 343 Çağdaş Siyasal Düşünceler Tarihi

Transkript

1 Salı: (derslik 210) Perşembe: (derslik 211) ULU 343 Çağdaş Siyasal Düşünceler Tarihi Güz Dönemi Hakan Övünç Ongur Dersin Amacı: Bu dersin amacı, on sekizinci yüzyıldan günümüze, (post-)modern siyaset algısını, söylemini ve işleyişini şekillendiren bazı teori ve düşüncelere kısa bir giriş yapabilmektir. Dönem, Aydınlanma düşüncesi ve bu düşünceye göre şekillenen siyasal modellerin kaynakları üzerine yapılan tartışma ile açılacaktır. Ardından, özgürlük ile eşitlik kavramlarının teorik karşılaştırması ve bunların modern siyasal çözümlemeleri gündeme getirilecek; önce, bu iki kavramın orta-yolu na, ardından da ekstrem izdüşümlerine yer verilecektir. Buradan, nasıl bir arada yaşayabiliriz? genel sorusu üzerine verilen yanıtlar değerlendirilecek ve alternatif modeller üzerinde durulacaktır. Dönemin ikinci yarısı ise, tüm bu Aydınlanma-sonrası gelişmelere/teorilere getirilen eleştirilere ve modernitenin geç-dönemi için ortaya atılan yeni fikirlere ayrılacaktır. Temel hedef, öğrencilerin, yaşamlarında karşılaştıkları siyasi ve gündelik olaylara, teorik yaklaşımlar getirebilmelerini sağlayabilmektir. Değerlendirme 1. Derse katılım (%15) 2. Ara sınav (%25) 3. Dönem ödevi (%30) 4. Final (%30) Öğrencilerin Yükümlülükleri Sınavlara ve derslere katılamayacak öğrencilerin, söz konusu mazeretlerini öğretim elemanına bildirmeleri gerekmektedir. Bu dersin özelinde, tüm öğrencilerden sınıfta yapılacak tartışmalara katılmaları, konular ve sorular hakkındaki fikirlerini, karşılıklı saygı çerçevesinde, özgürce öne sürebilmeleri beklenmektedir. Bu nedenle, öğretim elemanının özel izni olmadan derste ses/görüntü kaydı almak kesinlikle yasaktır. Aksi durumda, hukuki işlem başlatılacak ve bu eylemi gerçekleştirdiği saptanan öğrencilerin hiçbir sınavı/ödevi değerlendirmeye alınmayacaktır. Ders planında sunulmuş olan okumaların bir kısmı zorunlu nitelikte diğer bir kısmı ise tavsiye niteliğindedir. Ders planında zorunlu nitelikteki okumaların yanında (+) işareti bulunmakta ve öğrencilerden, derse gelmeden önce bu okumaları yapmaları ve değişikliklerden haberdar olmak amacıyla dersin blog sayfasına üye olmaları beklenmektedir. 1

2 09-13 Eylül 2013 Giriş: Siyaset, Felsefesi, Sosyolojisi Aristoteles, Politika, Mete Tunçay (çev.), İstanbul: Remzi, 1975/2010, s (+) David Miller, Political Philosophy, Oxford: Oxford University Press, 2003, s Martyn Pickersgill, The Social Life of the Brain: Neuroscience In Society, Current Sociology, 61(3), 2013, s o Siyaset nedir? o Siyaset felsefesi nedir? o Siyaset sosyolojisi nedir? Film: Walking Life (Yön. Richard Linklater, 2001) Eylül 2013 Aydınlanma, Devlet ve Birey Immanuel Kant, An Answer to the Question: What Is Enlightenment?, Toward Perpetual Peace and Other Writings On Politics, Peace, and History içinde, Pauline Kleingeld (der.), David L. Colclasure (çev.), New Haven: Yale University Press, 1785/2006, s (+) David Garrioch, The Party of the Philosophes, The Enlightenment World içinde, Martin Fitzpatrick et al. (der.), Londra: Routledge, 2004, s W.M. Spellman, A Short History of Western Political Thought, Londra: Palgrave Macmillan, 2011, s Thomas Hobbes, Leviathan: Veya Bir Din ve Dünya Devletinin İçeriği, Biçimi ve Kudreti, Semih Lim (çev.), İstanbul: Yapı Kredi, 1651/2012, s (+) John Locke, İnsan Anlığı Üzerine Bir Deneme, Vehbi Hacıkadiroğlu (çev.), İstanbul: Kabalcı, 1690/2004, s Fabian Schuppert, Distinguishing Basic Needs and Fundamental Interests, Critical Review of International Social and Political Philosophy, 16(1), 2013, s o Aydınlanma nedir? Sapere aude ne ifade eder? o Modern devletin ortaya çıkışının altında yatan sebepler nedir? Hobbes un insan doğası ve devletin varlığı arasında kurduğu bağlantı size göre nasıl değerlendirilebilir? o İnsanlar bir arada yaşamak için bir sözleşme ye ihtiyaç duyar mı? Aile fertleri arasında bir sözleşmeden söz etmek mümkün müdür? Bu anlamda sevgi nedir? o Aydınlanmanın totaliterleştirici etkisi ne demektir? Foucault ya göre pastoral düşüncenin, rasyonel düşünceye evrilmesi ile ortaya çıkan ana sorun nedir? Film: Melancholia (Yön. Lars von Trier, 2011) 2

3 23-27 Eylül 2013 Faydacılık ve Liberterlik Will Kymlicka, Faydacılık, Çağdaş Siyaset Felsefesine Giriş içinde, Ebru Kılış (çev.), İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2002/2006, s (+) Jeremy Bentham, Panoptikon: Gözün İktidarı, Barış Çoban ve Zeynep Özarslan (der.) (çev.), İstanbul: Su, 1787/2008, s Will Kmlicka, Liberterlik, Çağdaş Siyaset Felsefesine Giriş içinde, Ebru Kılış (çev.), İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2002/2006, s (+) Robert Nozick, Anarşi, Devlet ve Ütopya, Alişan Oktay (çev.), İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları, 1974/2006, s Friedrich A. Von Hayek, Kölelik Yolu, Turhan Feyzioğlu ve Yıldıray Arsan (çev.), Ankara: Liberte, 1944/1999, s Gene Callahan, Liberty versus Libertarianism, Politics, Philosophy & Economics, 12(1), 2013, s o Bentham ın bir toplum projesi olarak ön gördüğü panoptik yapının insan doğası ile bağlantısı nedir? Bugünkü modern siyaset panoptik bir yapısallık içerisinde anlaşılabilir mi? o Milli piyango veya sayısal loto gibi oyun lar adil midir? o Nozick in Wilt Chamberlain vakası sizin için geçerli midir? o Aileniz ile olan geçmişinizi düşündüğünüzde, liberter bir ortamda yaşadığınızı düşünüyor musunuz? Neden? Film: Das leben der Anderen (Yön. Florian Henckel von Donnersmarck, 2006) 30 Eylül - 11 Ekim 2013 (Neo-)Marksizm B. M. Boguslavski vd., Diyalektik ve Tarihsel Materyalizmin Abecesi, Vahap Erdoğdu (çev.), Ankara: Sol, 1976/2012, s (+) Karl Marx, Yabancılaşma, Barışta Erdost (der.), Ankara: Sol, 2010, s , , Vladimir İ. Lenin, Emperyalizm: Kapitalizmin En Yüksek Aşaması, Cemal Süreya (çev.), Ankara: Sol, 1916/2006, s ve David Harvey, Sermaye Muamması: Kapitalizmin Krizleri, Sungur Savran (çev.), İstanbul: Sel, 2010/2012, s Antonio Gramsci, Seçme Yazılar , David Forgacs (der.), İbrahim Yıldız (çev.), Ankara: Dipnot, 2000/2010, s (+) Anne S. Sassoon, Gramsci and Contemporary Politics: Beyond Pessimism of the Intellect, Londra: Routledge, 2000, s Jean-Pierre Reed, Theorist of Subaltern Subjectivity: Antonio Gramsci, Popular Beliefs, Political Passion, and Reciprocal Learning, Critical Sociology, 39(4), 2013, s o Artı-değer nedir? Bir öğrenci olarak, kendinizi bir meta olarak gördüğünüzü iddia edebilir misiniz? Eğer yanıtınız olumluysa, toplumsal anlamda ürettiğiniz artı-değer nedir? 3

4 o Yabancılaşma nedir? Nesneleşme nedir? Uzaklaşma nedir? Yaratıcı aktivitenin kaybı nedir? Yaşadığınız topluma yabancı olduğunuzu düşünüyor musunuz? o Ekonomik-determinizmi aşmak için, kültürel değerlerin farklılığından yararlanılabilir mi? Sizce, Amerikan kültürü ile Türk kültürü arasındaki fark, Amerikan ekonomisi ile Türk ekonomisi arasındaki farkla kıyaslanabilir mi? o Neo-liberalizm nedir? Liberalizmden nasıl ayrılır? Sermaye kendi mekanlarını nasıl yaratır? o Yaşadığınız ülkede entelektüel yaşamın Marksizm-merkezli olduğunu düşünüyor musunuz? Sağ entelektüeli neyi savunur? Sol entelektüeli neyi savunur? Film: Good Bye Lenin! (Yön. Wolfgang Becker, 2003) Ekim 2013 Liberal Demokrasi Will Kmlicka, Liberal Eşitlik, Çağdaş Siyaset Felsefesine Giriş içinde, Ebru Kılış (çev.), İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2002/2006, s (+) John A. Rawls, A Theory of Justice, Oxford: Oxford University Press, 1971/1999, s. 47/101. Chantal Mouffe, Siyasetin Dönüşü, Ali Çolak ve Fahri Bakırcı (çev.), Ankara: Epos, 1993/2010, s John Gray, Liberalizmin İki Yüzü, Koray Değirmenci (çev.), Ankara: Dost, 2000/2003, s Michael K. Miller, Electoral Authoritarianism and Democracy: A Formal Model of Regime Transformations, Journal of Theoretical Politics, 25(2), 2013, s Hanrahan, Nancy W., If the People Like It, It Must Be Good: Criticism, Democracy and the Culture of Consensus, Cultural Sociology, 7(1), 2013, s Vladislac Inozemtsev, The Cultural Contradictions of Democracy, The American Interest, March-April, (+) o Eşitlik ile özgürlük düşünceleri aynı toplumsal yapı içerisinde birleşebilir mi? o Ahlak nedir? Tanrı, ahlakın bir parçası olmalı mıdır? o Adalet nedir? Nasıl olmalıdır? Bireysel adalet ile toplumsal adalet arasında nasıl bir ilişki mevcut olmalıdır? o Tarihin ana taşıyıcısı nedir? Tarihin sonunun geldiğine inanıyor musunuz? Neden? o Liberal olmayan demokrasi ya da demokratik olmayan liberalizm olabilir mi? Film: American History X (Yön. Tony Kaye, 1998) 4

5 28 Ekim - 1 Kasım 2013 Bireysel vs. Totaliter Anarşizm vs. Faşizm Paul Eltzbacher, The Great Anarchists: Ideas and Teachings of Seven Major Thinkers, S. T. Byington (çev.), New York: Dover, 1908/2004, s (+) Mihail A. Bakunin, Devlet ve Anarşi, Murat Uyurkulak (çev.), İstanbul: Agora, 1873/2006, s Pierre-Joseph Proudhon, Mülkiyet Nedir?, Devrim Çetinkasap (çev.), İstanbul: Türkiye İş Bankası, 1840/2011, s Hannah Arendt, Totalitarizmin Kaynakları I, B. S. Şener (çev.), İstanbul: İletişim, 1951/2012, s (+) Birsen Örs, Faşizm: Modernitenin Karanlık Yüzü, 19. Yüzyıldan 20. Yüzyıla Modern Siyasal İdeolojiler, Birsen Örs (der.), İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2007/2008, s (+) Bertrand Russell, Faşizm, Batı da Siyasal Düşünceler Tarihi: Yakın Çağ içinde, Mete Tunçay (der.), İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları, 1776/2004, s Yochai Benkler, Practical Anarchism: Peer Mutualism, Market Power, and the Fallible State, Politics & Society, 41(2), 2013, s o Anarşizm nedir? Anarşist adalet olabilir mi? o Faşizm nedir? Faşist adalet olabilir mi? o Özgürlüğün sınırı var mıdır? o Bireyci bir toplumda mı, totaliter bir toplumda mı yaşamak istersiniz? o Devrim nedir? Darbe nedir? Yaşadığınız toplumdan bir devrim beklentiniz olabilir mi? Varsa nedir? Film: Land and Freedom (Yön. Ken Loach, 1995) 4-8 Kasım 2013 Irkçılık, Milliyetçilik vs. Cemaatçilik vs. Çokkültürcülük Umut Özkırımlı, Milliyetçilik Kuramları: Eleştirel Bir Bakış, Ankara: Doğu- Batı, 2000/2008, s (+) Sinan Özbek, Irkçılık, İstanbul: Notos, 2010, s (+) Charles Taylor, Tanınma Politikası, Çokkültürcülük: Tanınma Politikası içinde, Amy Gutmann (der.), Yurdanur Salman (çev.), İstanbul: Yapı Kredi, 1996/2010, s Will Kymlicka, Çokkültürlü Yurttaşlık: Azınlık Haklarının Liberal Teorisi, Abdullah Yılmaz (çev.), İstanbul: Ayrıntı, 1995/1998, s Maxim Khomyakov, Tolerance and Respect: Historical Instances and Current Problems, European Journal of Political Theory, 12(3), 2013, s Ranveig D. Flaten ve Indra de Soya, Globalization and Political Violence, , International Interactions, 38(5), 2012, s

6 o Birlikte bir arada yaşayabilir miyiz? (Touraine) Birlikteliğin sınırı nedir? o Milli sınırlar ile devlet sınırlarının eşitliği ne ifade eder? Bir ideoloji olarak milliyetçilik, modern bir icat mıdır? Milletlerin tarihi neye dayanır? o Çokkültürlülük nedir? Türkiye de çokkültürlü bir sosyolojik yapı mevcut mudur, var olabilir mi? o Osmanlı millet sistemi bugüne uygulanabilir mi? Söz konusu sistemin veya cemaatçilik anlayışının bugünkü (neo-)liberal kapitalist devlet(ler) yapısı içerisinde geçerliliği olabilir mi? o Irkçılık nedir? Milliyetçilik, ırkçılık ve küreselleşme arasında ne türden bir ilişki beklenebilir? Bugünkü dünyada söz konusu etkileşimin sonuçları nelerdir? Film: Before the Rain (Yön. Milcho Manchevski, 1994) Kasım 2013 Eleştirel Teori Theodor W. Adorno ve Max Horkheimer, Aydınlanmanın Diyalektiği: Felsefi Fragmanlar, Nihat Ülner ve Elif Ö. Karadoğan (çev.), İstanbul: Kabalcı, 1944/2010, s (+) Sigmund Freud, Uygarlık ve Hoşnutsuzlukları, Aziz Yardımlı (çev.), İstanbul: İdea, 1929/2000, s (+) David Swartz, Kültür ve İktidar: Pierre Bourdieu'nün Sosyolojisi, Elçin Gen (çev.), İstanbul: İletişim, 1997/2011, s (+) Friedrich Nietzsche, İşte Böyle Dedi Zerdüşt: Herkes ve Hiç Kimse İçin Bir Kitap, Ahmet Cemal (çev.), İstanbul: Kabalcı, 1885/2007, s ve Herbert Marcuse, Eros ve Uygarlık: Freud Üzerine Felsefi Bir İnceleme, Aziz Yardımlı (çev.), İstanbul: İdea, 1955/1985, s Jürgen Habermas, İletişimsel Eylem Kuramı, Mustafa Tüzel (çev.), 1981/2001, s Nina Power ve Alberto Toscano, The Philosophy of Restoration: Alain Badiou and the Enemies of May, Boundary, 236(1), 2009, s o Adorno ve Horkheimer ın Aydınlanma eleştirisinin temelinde yatan ana argümanlar nelerdir? o Freud un uygarlığın huzursuzluğu kavramı ile kastettiği nedir? Marcuse nin Freud un teorisine yaptığı katkı nasıl açıklanabilir? o Bourdieu'ye göre iktidar alanları nasıl oluşur? Eylem nasıl siyasete dönüşür? Söz konusu alanlarda beliren habitus nasıl açıklanabilir? o Nietzsche nin anti-aydınlanmacılığı nasıl açıklanabilir? Nihilizm nedir? Nietzsche ir nihilist midir? o Habermas ın iletişimsel aklı, Aydınlanmanın rasyonel aklı na karşı nasıl bir eleştiri ortaya koyar? 6

7 o Badiou nun restorasyon kavramı ile açıklamaya çalıştığı olay nedir? Bu anlamda Gezi Parkı gösterileri bir olay mıdır? Neden? Film: Fight Club (Yön. David Fincher, 1999) 25 Kasım - 6 Aralık Post-Yapısalcılık / Post-Modernizm Michel Foucault, Cinselliğin Tarihi, Hülya U. Tanrıöver (çev.), İstanbul: Ayrıntı, 1976/2010, s (+) Frederic Jameson, Postmodernizm: Ya Da Geç Kapitalizmin Küresel Mantığı, Nuri Plümer ve Abdülkadir Gölcü (çev.), Ankara: Nirengi, 1991/2008, s François Debrix ve Alexander D. Barder, Nothing to Fear But Fear: Governmentality and the Biopolitical Production of Terror, International Political Sociology, 3 (4), 2009, s Jacques Derrida, Gramatoloji, İsmet Birkan (çev.), Ankara: BilgeSu, 1967/2010, s Jean Baudrillard, Simulakrlar ve Simülasyon, Oğuz Adanır (çev.), Ankara: Doğu-Batı, 1982/2008, s (+) Gilles Deleuze ve Felix Guattari, Anti-Ödipus: Kapitalizm ve Şizofreni I, F. Ege vd. (çev.), Ankara: BS, 1973/2012, s Slavoj Zizek, Yamuk Bakmak: Popüler Kültürden Jacques Lacan a Giriş, Tuncay Birkan (çev.), İstanbul: Metis, 1992/2010, s o Modernite nedir? Postmodernite nedir? Modernizm nedir? Postmodernizm nedir? o Foucault bir post-yapılsalcı mıdır? Foucault nun yönetim zihniyeti ile açıkladığı iktidar-ilişkileri aracı neyi ifade eder? Bio-siyaset nedir? Soykütüksel tarih anlayışı nedir? o Derrida nın ikili karşıtlıklar kavramı neyi ifade eder? Yapısöküm nedir? Bugünkü Türkiye siyasetini yapısöküm ile karşıtlıklarına ayırsanız, öne çıkan kavramlar hangileri olacaktır? o Baudrillard ın simülasyon, simülakr ve hiper-gerçeklik kavramlarının tüketim toplumu ndaki yeri nedir? o Deleuze ve Guattari ye göre arzu-makineleri nedir? Modern bireylerin birer arzu-makinesi olduğu iddia edilebilir mi? Nasıl? Film: Gattaca (Yön. Andrew Niccol, 1997) 7

8 DÖNEM ÖDEVLERİ HAKKINDA Dersin içeriği dahilinde tüm öğrencilerden, ikili gruplar halinde ve bu derste anlatılan herhangi iki karşıt kavram çerçevesinde, okuma listesinde verilen filmlerden bir tanesi hakkında aşağıdaki şu şemaya uygun bir eleştirel makale yazması beklenmektedir. - Kısaca, seçilen film ne hakkındadır? Filmin bu meselesi, neden siyasetle ile ilgili bir olay sayılmalıdır? - Filmde öne çıkan hangi sahneler, seçtiğiniz kavram ile açıklanabilir? Nasıl? - Seçilen kavramın ve kavramın sahibi olan düşünürün/düşünürlerin hangi varsayımları ve argümanları, filmin söz konusu sahnelerine uygulanabilir veya bu sahnelerin teorik bir çerçevede ele alınabilmesini sağlar? - Seçtiğiniz kavram neden filmi açıklamak için en uygun kavramdır? - Ödevleri değiş tokuş yaptıktan sonra - grup arkadaşınızın seçtiği kavram ve film arasında kurduğu ilişki hangi noktalarda eleştirilebilir/yanlışlanabilir? Sizin seçmiş olduğunuz kavram, bu filmi açıklamaya neden daha uygundur? Tüm ödevler için uyulacak kurallar şu şekildedir: - Seçtiğiniz filmi, seçtiğiniz kuramı ve grup arkadaşınızı, en geç 4. haftanın sonuna kadar bana bildirmiş olmanız gerekmektedir. - Seçmiş olduğunuz kuram ile filmi açıkladığınız kısım için kelime arasında bir makale yazmanız; yazmış olduğunuz bu makaleyi grup arkadaşınıza göndermeniz; ve kendisinden aldığınız ödev için kelime arasında bir eleştiri yazısı yazmanız gerekmektedir. - Yanıt dosyanızı, grup arkadaşınızla ortak olarak, Microsoft@Word formatında, Times New Roman, 12 punto, çift satır aralıklı ve her iki yana dayalı şekilde hazırlayınız. Word dosyanızın başlığı (İsim 1, İsim 2, Film Adı, Kavram 1, Kavram 2) biçiminde yazılmış olmalıdır. - Her bir öğrencinin, seçtiği kavram ile ilgili en az 5 tane referans kaynak kullanması ZORUNLUDUR. Referanslar için aşağıdaki formatı kullanabilirsiniz: o Kitap için: Yazarın Adı, Kitap Adı, Basım Yeri: Yayıncı Adı, Yayım Yılı, s. sayfa numarası. o Editörlü Kitap için: Yazarın Adı, "Kitaptaki Bölümün Adı", Kitap Adı içinde, Editörün Adı (der.), Basım Yeri: Yayıncı Adı, Yayım Yılı, s. sayfa numarası. o Dergi için: Yazarın Adı, "Makalenin Adı", Derginin Adı, cilt(sayı), Yayım Yılı, s. sayfa numarası. o Gazete için: Yazarın Adı, "Gazete Haberinin/Makalesinin Adı", Gazete o Adı'nda yayımlanan makale, Yayım Tarihi. Internet Kaynakları için: Yazarın Adı, "Haberin/Makalenin/Yazının Adı", - Seçtiğiniz film ve kavram hangisi olursa olsun, verdiğiniz yanıtın "doğruluğu"ndan çok, sizin soruya getirdiğiniz "yorum/eleştiri/fikir" değerlendirilecektir. Ödevlerinizin her aşamasında grup arkadaşları olarak birbirinizden sorumlu olduğunuzu belirtmek isterim. Doğrudan internetten veya başka kaynaklardan kopyala-yapıştır şeklinde verilen ödevlerin bu biçimde olduğunu, önce arkadaşınıza, sonra da bana bildirmeniz ZORUNLUDUR. Böyle bir durumla karşılaşılırsa, söz konusu problemden arkadaşınız kadar sizin de sorumlu olacağınızı söylemek durumundayım. 8