Murad ATMACA , Murat KULO ĞLU , Ahmet ÜNAL , Y ılmaz BAYIK , Ayten BÜYÜKBAYRAM , A. Ertan TEZCAN * ÖZET. pecya SUMMARY

Transkript

1 Borderline Ki şilik Bozukluklu Hastalarda Serum Kolesterol Murad ATMACA *, Murat KULO ĞLU *, Ahmet ÜNAL **, Y ılmaz BAYIK **, Ayten BÜYÜKBAYRAM **, A. Ertan TEZCAN *** ÖZET Düşük veya tedavi amac ıyla düşürülmüş serum kolesterolünün impulsiviteye, sald ırgan davranışlara ve intihar girişimle iyle ili şkisi uzun süreden beri üzerinde durulan bir konudur Çal ışmam ızda; impulsivite, agresif davranışlar ve impulsif intihar girişimlerinin klinik görünümünde belirgin oldu ğu borderline kişilik bozukluklu hastaların kolesterol düzeylerinin sa ğlıkl ı kontrollerle karşılaştırılarak tartışılmas ı amaçlandı. Bu çalışma Eylül tarihleri arasında Fırat Üniversitesi Fırat Tıp Merkezi Psikiyatri Klini ğinde yürütüldü. Çalışmaya kliniğimizde ayaktan tedavi alan, çalışma ölçütlerine uyan, yaşları arasında ve gönüllü olarak çalışmaya kat ılmak isteyen 30 borderline ki şilik bozukluklu hasta ve poliklini ğimize rutin ehliyet muayenesi için ba şvuran 30 sağl ıkl ı kontrol ardışık olarak alındı. Sosyodemog ı-afik bilgi formu, Ki şilik Bozukluklar ı için Yap ılandırılm ış DSM-III-R Klinik Görü şme Formu (SCID-II) ve Hamilton Depresyon Derecelendirme (HDDO) ölçekleri kullan ı ldı. Ayn ı zamanda serum kolesterol düzeyleri belirlendi. Hasta grubunun ortalama total kolesterol düzeyi sağl ıkl ı kontrolle inkinden istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha düşüktü. intihar düşüncesi veya girişim öyküsü olan hastaların total kolestrol düzey ortalamas ı böyle bir öyküsü olmayan hastala ınkinden anlaml ı şekilde dü şüktü. HDDÖ ölçek puanları ile serum kolesterol düzeyleri arasında herhangi bir korelasyon belirlenmedi. Sonuç olarak çal ışmam ız borderline kişilik bozukluklu hastalarda kolesterol düzeyinin sa ğl ıkl ı kontrollerden daha düşük olduğunu ortaya koymu ştur Anahtar kelimeler: Kolesterol, intihar, borderline kişilik bozuklu ğu, impulsivite Düşünen Adam; 2002; 15(1):25-29 SUMMARY The association between low or lowering cholesterol and impulsivity, aggressive behavio ı s and suicide has been focused on for a long period. In the present study, cholesterol levels of the patients with borderline personality disorder in which impulsivity, aggressive behaviors and suicide attempts are clearly established have been compa ed with healthy controls. The study group consisted of 30 patients with borderline personality disorder according to DSM IV criteria who had applied to Fil-at University School of Medicine Department of Psychiatry and 30 healthy controls who had applied to the same center because of routine driving license examination between September A semi-structured clinical information form and St ı uctured Clinical Interview for DSM- III-R for Personality Disorders (SCID-II) and Hamilton Depresyon Rating Scale (HDRS) were performed in both the patient and control group. The mean cholesterol level of patient group was significantly lower than that of controls. Likewise, the patients with cur ı-ent suicidal thought and the history of suicide had statistically significant lower cholesterol levels compared to the patients without suicidal thought and the history of suicide. There was no correlation between HDRS scores and serum cholesterol levels. In conclusion, the present study demonst ı-ates that the patients with borderline personality disorder have lower cholesterol levels than healthy controls. Key words: Cholesterol, suicide, borderline personality disorder impulsivity F ırat Üniversitesi T ıp Fakültesi. Psikiyatri Anabilim Dal ı, *Yrd. Doç. Dr., **Ara ş. Gör. Dr., ***Doç. Dr. 25

2 llorderline Kişilik Bozukluklu Hastalarda Serum Kolesterol Atmaca, Kuloglu, Ünal, Day ık, Bilyiikbayram, Tezcan G İRİŞ Dü şük veya tedavi amac ıyla dü şürülmü ş serum kolesterolünün in ıpulsif ve sald ırgan davran ışlarla ili ş- kisi uzun süreden beri üzerinde durulan bir konudur. Asl ında böyle bir ili şkinin olabilece ği aterosklerotik hastal ığı bulunan bireylerde profilaktik amaçl ı kolesterol dü şürücü tedavilerin sald ırgan davran ışlar ı provake etti ğinin görülmesiyle gündeme girmi ştir ( 1 ). Bu ili şkiyi destekleyen pek çok çal ışma bulunmaktad ı r. Baz ı çal ışmalarda dü şük serum kolesterolünün antisosyal ki şilik bozuklu ğu (2 :3) ve aral ıkl ı patlay ıc ı bozukluk ( 4) ile ili şkili olduğu bildirilirken; sald ırgan davran ışlar ın kliniğin s ıkl ıkla e şlik etti ği davran ım bozuklu ğu ve dikkat eksikli ği bozukluğunda da kolesterolle ilgili benzer sonuçlar bulunmu ştur ( 5 ). Bununla birlikte yat ır ılarak tedavi edilen erkek antisosyal ki şilik bozukluklu hastalarla yap ılan ba şka bir çal ışmada ise (6) böyle bir ili şki belirlenmerni ştir. Dü şük kolesterol düzeylerinin psikiyatrik hastalarda intihar ğiri şimleriyle korelasyon gösterdi ğini bildiren çal ışmalar bulunmaktad ır (7 ' 8). Bazı çal ışmac ılar ise bu korelasyonu ıı yaln ızca şiddet içeren intihar girişimlerinde bulundu ğunu öne sürmektedir (9). Çal ışmam ızda; inıpulsivite, agresif davran ışlar ve impulsif intihar giri şimlerinin klinik görünümünde belirgin oldu ğu borderline ki şilik bozukluklu hastalar ı n kolesterol düzeylerinin sa ğl ıkl ı kontrollerle karşılaştır ı larak tart ışılmas ı amaçland ı. GEREÇ ve YÖNTEM Hasta Grubu Bu çal ışma Eylül tarihleri aras ında Fırat Üniversitesi F ırat T ıp Merkezi Psikiyatri klini ğinde yürütüldü. Çal ışmaya klini ğimizde ayaktan tedavi alan, çal ışma ölçütlerine uyan, ya şları aras ında ve gönüllü olarak çal ışmaya kat ılmay ı kabul eden 30 hasta ard ışık olarak al ınd ı. Hastalarda DSM-III-R tan ı ölçütlerine göre borderline ki şilik bozukluğu tan ı s ı alma şart ı aran ırken; en az ından son iki haftal ık süreçte psikotrop bir ajan veya lipid metabolizmas ın ı etkileyebilecek ilaç kullanm ış olma, daha önce kolesterol dü şürücü tedavi uygulanm ış olmas ı, endokrinolojik bir hastal ığın varl ığı ve alkol ve madde kötüye kullan ım ı veya ba ğıml ılığı ölçütleri d ışlama öl- çütü olarak kullan ıld ı. Depresif bozukluklar ın s ıkl ıkla borderline ki şilik bozuklu ğuna e şlik etmesi nedeniyle hastalarda depresif bozukluk varl ığı dışlama ölçütü olarak al ınmad ı. Buna karşın; bipolar bozukluk ve şizofreni s ıkl ıkla fiziksel şiddet ve sald ırganl ıkla seyretti ğinden borderline bozuklu ğa e şlik etmesi durumunda d ışlama ölçütleri olarak de ğerlendirildi. Kontrol Grubu Psikiyatri poliklini ğine ehliyet muayenesi için ba ş - vuran hasta grubuyla benzer sosyodemografik özel likleri ta şıyan ve klinik görü şmede normal olarak değerlendirilen ve hasta grubundaki d ışlama kriterlerini karşılanıayan gönüllü olarak kat ılan 30 birey al ınd ı. Gereçler Sosyodemografik Bilgi Formu: Hasta ve kontrol grubunun sosyodemografik özelliklerini belirlemek için çal ışma amac ına uygun şekilde yaş, cinsiyet, ekonomik düzey ve medeni durum gibi bilgileri içeren taraf ımızca haz ırlanan yar ı yapıland ırılm ış bir form uyguland ı. Kişilik Bozukluklar ı için Yap ılandırılm ış DSM III- R Klinik Görü şme Formu (SCID II): Borderline ki şilik bozuklu ğu tan ısını desteklemek ve kontrol grubunda d ışlamak amac ıyla kullan ıld ı. SCID II ki şilik bozukluklar ını ara ştırmak amac ıyla Spitzer ve ark'lar ı. tarafından geli ştirilen (la) ve Sorias ve ark.'lan (I I) taraf ından Türkçe'ye uyarlanan bireysel uygulan ıml ı yapıland ırılm ış bir formdur. Hamilton Depresyon Değerlendirme Ölçeği (12): Depresyonun ciddiyetini belirleyen standart bir ölçektir. Ölçekte yirmibe ş puan üstü oldukça şiddetli düzeyde depresyonu, puan şiddetli, 7-17 puan orta şiddetli, 7 puan ve alt ı ise iyile şen veya depresif olmayan düzeyi tan ımlamaktad ır. Ölçeğin Akdemir ve ark.'lan ( 13) tarafindan ülkemizde geçerlik ve güvenilirlik çal ışmas ı yap ılm ışt ır. Kolesterol düzeylerinin belirlenmesi Kan örneklemleri sabah 09.00'da al ınd ı ve serumlar ına ayr ılarak -22 C'de sakland ı. Hastanemiz 26

3 Borderline Ki şilik Bozukluklu Hastalarda Serum Kolesterol Atmaca, Kuloğht, Ünal, Baytk, Büyükbayran ı, Tezcan Şekil I. Hasta ve kontrol grubunun total kolesterol düzeyleri. Şekil 2. intihar dü şüncesi veya giri şim öyküsü olan ve olmayan hastalar ın total kolesterol düzeyleri. biyokimya laboratuar ında kalorimetrik yöntemle otoanalizatörde mg/dl biriminden belirlendi. istatistiksel de ğerlendirme Verilerin istatistiksel de ğerlendirmesi Windows için SPSS paket program ında student-t testi ve Pearson's korrelasyon analizi kullan ılarak gerçekle ştirildi. BULGULAR Çal ışmaya kat ılan hastalar ve sa ğlıkl ı kontrollerin sosyodemografik özellikleri benze şmekteydi. Hasta grubunun HDDÖ puan ortalamas ı 11.6±7.2 puan iken; kontrol grubunda ortalama de ğer 5.8±2.1 düzeyindeydi (t=3.778, p<0.001). Hasta grubunun ortalama total kolesterol düzeyi ±15.61 mg/dl olarak belirlendi. Kontrol grubunda ise bu düzey ±29.83 mg/dl idi. Hasta grubunun ortalama total kolesterol düzeyi sa ğlıkl ı Olan Şekil 3. Depresyonun e şlik ettiği ve etmedi ği hastalarda total kolesterol düzeyleri. kontrollerinkinden istatistiksel olarak anlaml ı şekilde daha dü şüktü (t=-3.173, p<0.01) ( Şekil 1). Hasta grubunda intihar dü şüncesi ve giri şimiyle kolesterol aras ında bir ili şki olup olmadığı değerlendirildiğinde; intihar dü şüncesi veya giri şimi öyküsü olan hastalar ın (s=18) total kolestrol düzey ortalamas ı (136.94±13.41 mg/dl) böyle bir öyküsü olmayan (s=12) hastalar ınkinden (193.27±27.76 mg/dl) istatistiksel olarak anlaml ı şekilde dü şüktü (t=-3.352, p<0.01). Hasta grubumuzda de ği şik düzeyde depresyonun e ş- lik etti ği 7 hastan ın depresyonun e şlik etmediği hastalarla (s=23) kar şılaşt ırılmas ında, kolesterol düzeyi yönünden anlaml ı bir farkl ılık olmad ığı belirlenirken (t=-0.356, p>0.05); HDDÖ ölçek puanlar ı ile serum kolesterol düzeyleri aras ında herhangi bir korelasyon belirlenmedi (r=0.28, p>0.05). 27

4 Borderline Kişilik Bozukluklu Hastalarda Serum Kolesterol Atmaca, Kuloğlu, Ünal, Bayik, Büyükbayram, Tezcan TARTIŞMA Çal ışmam ızın ana bulgular ı şunlardır; borderline kişilik bozukluğu bulunan hastalar ın ortalama total kolesterol düzeyi sağl ıkl ı kontrollerinkinden istatistiksel olarak anlaml ı şekilde daha dü şüktür, halen intihar dü şüncesi veya geçirilmi ş intihar giri şimi öyküsü bulunan hastalar böyle bir öyküye sahip olmayanlara göre belirgin olarak daha dü şük serum total kolesterol düzeyine sahiptir, e şlik eden depresyonun varl ığı ve şiddetiyle serum kolesterol düzeyleri aras ında bir ilişki belirlenmemi ştir. New ve ark.'lan (14) 14 borderline ki şilik bozukluklu hastay ı, diğer ki şilik bozukluğu olan 28 hastayla kar şılaş t ırd ıklan çal ışmalar ında, serum kolesterol düzeyinin borderline hastalarda anlaml ı olarak dü şük olduğunu belirlemi şlerdir. Ancak bu çal ışmada intihar giri şimi öyküsü olanlar olmayanlara göre kolesterol düzeyi aç ıs ından bir farkl ılıktan bahsedilmemektedir. Huang ve Wu ( 15 ) fiziksel şiddet giri şimi olan ve olmayan şizofrenleri karşılaştırd ıklan çal ışmalar ında, istatistiksel anlaml ılığa ulaşmasa da fiziksel şiddet içeren hastalarda serum kolesterol düzeyinin daha dü şük olduğunu bildirmişlerdir. Yap ılan çal ışmalarda ki şilik yapıları ve kolesterol düzeyleri aras ındaki ili şki olduğu yönünde baz ı destekleyici bulgular elde edilmi ştir. Genel anlamda sald ırganl ığa eğilimli bireylerde kolesterol düzeylerinin sa ğlıkl ı kontrollere göre daha dü şük olduğu, impulsiviteye ve sald ırganl ığa nıeyilli kişilik yap ılarında kolesterol düzey dü şüklüğünün biyolojik bir gösterge olabileceği öne sürülmü ştür (2,16). Apter ve ark.'lan ( 17 ) intihar dü şünceleri olan ergenlerin intihar dü şüncesi olmayan ancak şiddet davran ışlar ı gösteren ergenlere göre daha yüksek kolesterol düzeylerine sahip olduklar ını belirlemi şler; bununla birlikte, intihar dü şünceleri olanlarda intihar niyetinin düzeyiyle kolesterol aras ında negatif bir ba ğıntı bulunduğunu vurgulanıışlard ır. Bu durum asl ında kolesterolün intiharla karmaşık bir ili şki içerisinde olduğunu ortaya koymaktad ır. Çal ışmam ız ın bulguları kolesterolün agresyon ve intihar dü şüncesi veya giri şimi öyküsüyle ters ili ş- kili olduğunu bildiren çalışmaları desteklemektedir. Hasta grubumuzda kolesterol düzeylerindeki dü şüklük HDDÖ puanlar ından bağıms ız gibi durmaktad ır. Depresyonun serum kolesterolüyle ili şkisi pek çok çal ışmada de ğerlendirilmi ş ve çeli şkili sonuçlar elde edilmi ştir. Lang ve Haits (18) major depresif bozukluklu hastalarda serum kolesterol düzeyinin sa ğlıkl ı kontrollerden yüksek oldu ğunu bildirirken; Morgan ve ark.'lan ( 19) serum kolesterol düzeylerindeki düşüklüğün depresif belirti puanlar ın ı üç kat ına kadar art ırabildiğini belirtmi şlerdir. Borderline ki şilik bozukluklu hastalarla çal ışan New ve ark.'lar ı ( 14) borderline ki şilik bozuklu ğu olan ve depresyonun e şlik hastalarda e şlik etmeyenlere göre istatistiksel bir önem arzetmeyen kolesterol yüksekli ğine sahip olduğunu bildirmi şlerdir. Kolesterolün sald ırganl ık, şiddet davran ışları, impulsivite ve intihar giri şimleriyle ili şkisini destekleyen değişik hipotetik aç ıklamalar olmu ştur. Kolesterol düzeyindeki dü şmenin nöron membranlar ın ın akış - kanlığın ı azaltarak serotonin reseptör duyarl ılığını azalttığı, hem presinaptik hem de postsinaptik bölgelerde 5-HT nörotransmisyonunu azaltt ığı ve bu azalm ış merkezi serotonin aktivitesiyle sald ırganl ık ve intihar davran ışı aras ında, özellikle ki şilik bozukluklu hastalarda, önemli bir ili şki olduğu öne sürülmü ştür (20,21 ). Sonuç olarak çal ışmam ız borderline ki şilik bozukluklu hastalarda kolesterol düzeyinin sa ğlıkl ı kontrollerden daha dü şük olduğunu, intihar dü şüncesi veya giri şimi öyküsünün bulunmas ının daha belirgin bir ili şkiyi destekledi ğini; bununla birlikte e şlik eden depresyonun varl ığından bu ili şkinin bağıms ız olduğunu ortaya koymu ştur. Daha geni ş örneklemle yap ı- lacak ve borderline ki şilik bozuklu ğunun hangi yön/yönlerinin bu ili şkiyi aç ıklayacak biyolojik deste ğe sahip olduğunu aydınlatacak çal ışmalara gereksinim vard ır. KAYNAKLAR 1.Frick MH, Elo O, Haapa K ve ark: Helsinki heart study primary prevention trial with gemfibrozil in middle-aged men with dyslipidemia: safety of treatment, changes in risk factors, and incidence of coronary heart disease. N Engl J Med 317: , Virkkunen M: Serum cholesterol in antisocial personality disorder. Neuropsychobiology 5:27-32, Freedman DS, Byers T, Barrett DH ve ark: Plasma lipid levels and psychologic characteristics in men. Am J Epidemiol 141: , Virkkunen M: Serum cholesterol levels in homicidal offenders. A low cholesterol level is connected with a habitually violent tendeney under the influence of alcohol. Neuropsychobiology 10:65-69,

5 Borderline Ki şilik Bozukluklu Hastalarda Serum Kolesterol Atmaca, Kulo ğlu, Ünal, Bay ık, Büyükbayram, Tezcan 5. Virkk ıınen M, Penttinen H: Serum cholesterol in aggressive conduct disorder: a preliminary study. Biological Psychiatry 19: , Stewart MA, Stewart SG: Serum cholesterol in antisocial personality: a failure to replicate earlier findings. Neuropsycho-biology 7:9-11, Goller J A, Mam ık PM, Leon AC ve ark: Low serum cholesterol and attempted suicide. Am J Psychiatry 152: , Z ıı reik M, Courbon D, Ducimetiere P: Serum cholesterol concentration and death from suicide in men: Paris prospective study I. BMJ 313: , Maes M, Sharpe P, D'Hondt P ve ark: Biochemical metabolic and immu ııe correlates of seasonal variation in violent suicide: a chronoepiderniologic study. Eur Psychiatry 11:21-33, Spitzer RL, Williams JBW, Gibbon M: Structured Clinical Interview for DSM-[[I-R Personality Disorders (SCID-II). New York, New York State Psychiatric Institute, Biometrics Research. I I. Sorias S, Sayg ı l ı R, Elbi H. DSM-III-R Yap ı land ırı lm ış Klinik Görü şmesi Türkçe Versiyonu, Ki şilik Bozukluklar ı Formu: SCID- II. Ege Üniversitesi Bas ımevi, İzmir, Hamilton M: A rating scale for depression. J Neurol Neurosurg Psychiatry 23:56-62, Akdemir A, Dönbak-Örsel S, Da ğ İ ve ark: Hamilton depresyon clerecelendirme ölçe ği (HDDÖ)'nin geçerlili ği ve güvenirli ğ i ve klinikte kullan ımı. 3P Dergisi 4: , New AS, Sevin EM, Mitropoulou V ve ark: Serum cholesterol and impulsivity in personality disorders. Psychiatry Res 85: , Huang TL, Wu S: Serum cholesterol levels in paranoid and non-paranoid schizophrenia associated with physical violence or suicide attempts in Taiwanese. Psychiatry Res 96: , Rich CL, Warstradt GM, Nemiroff RA ve ark: Suicide, stressors, and the life cycle. Am J Psychiatry 148: , Apter A, Laufer N, Bar-Sever M ve ark: Serum cholesterol, suicide tendencies, impulsivity, aggression, and depression in adolescent psychiatric inpatients. Biol Psychiatry 46: , Lang S, Haits G: Blutserum cholestinwerte bei depression. Das Deutsch Gesundheitzwesen 23:82-84, Morgan RE, Palinkas LA, Baren-Connor E : Plasma cholesterol and depressive symptoms in older man. ancet 341:75-79, Brown GL, Ebert MH, Goyer PF ve ark: A gression, suicide, and serotonin: relationships to CSF amine tabolites. Am J Psychiatry 139: , Coccaro EF, Siever LJ, Klar HM ve ark: Serotonergic studies in patients with affective and personality disorders correlates with suicidal and impulsive-aggressive behavior. Arch Gen Psychiatry 46: ,