Тurkic Weekly (9) (4-10 Ocak)

Transkript

1

2 Тurkic Weekly (9) (4-10 Ocak) Turkic Weekly, Sizi Türk dünyasındaki son gelişmelerin nabzını tutmanıza yardımcı olacak haber kaynağıdır. Turkic Weekly, Türk dili konuşan ülkelerde cereyan eden kilit öneme sahip siyasi, sosyal, ekonomik ve bilimsel olaylar hakkında güvenilir bilgi ve güncel analiz sunmaktadır. Bu haber bülteni Türk Akademisi Uluslararası Teşkilatı tarafından hazırlanmıştır.

3 KIRGIZİSTAN DA TARİH VE KÜLTÜR YILI Kırgızistan Cumhurbaşkanı Almazbek Atambayev ın kararnamesi ile 2016 yılında Kırgızistan da Tarih ve Kültür Yılı olarak ilan edildi. Kararnamede Kırgızistan ın 2016 senesinde bağımsızlığının 25. yıldönümü ile beraber tüm Türk dünyasına ortak büyük mütefekkir Yusuf Balasaguni nin 100. yıldönümünü kutlayacağı belirtilmiştir. Bunun yanı sıra, ülkenin bağımsızlığı için savaşan Taylak batırın 220. yıldönümü ve 1916 ulusal kurtuluş mücadelesinin 100. yıldönümü kutlanacaktır. Bu vesileyle Kırgızistan cumhurbaşkanı Atambayev Tarih ve Kültür Yılında yapılacak etkinliklerin belirlenmesi ve hayata geçirilmesi için hükümeti görevlendirdi. Bağımsızlıklarının 25. yıldönümünü bu sene Kırgızistan ın yanı sıra diğer Orta Asya cumhuriyetleri kutlayacaklar olayı ise bu devletler için ayrı bir öneme sahip olmaktadır. 1

4 KAZAKİSTAN HAYALİNE DOĞRU Yeni yıl arifesinde Kazakistan cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev ülkenin gelecek sosyal istikrarı açısından kilit önemde olan Kazakistan kimliği ve birliğini pekiştirme ve geliştirme ile Kazakistan Halk Asamblesi nin 2025 yılına kadar gelişimi konseptlerini onayladı. Devlet Sekreteri Gülşara Abdıkalıkova nın yukarıdaki iki stratejik belgelerin kabul edilmesinden sonra yapılan konuşmasında, Kazakistan birliği ile uyumunun güçlendirilmesi bakımından ülkenin yeni döneme girdiğini vurguladı ve iki metnin temelini oluşturan tüm halkı kucaklayan Mangilik Yel (Ebedi Millet) doktrinin öneminden bahsetti. Metinlerden de anlaşılacağı üzere, Kazak hükümeti gençlik politikasına büyük önem veriyor. Yeni Kazakistanlı kimlik evrim ilkesine dayalı olarak inşa edilecektir. Bu süreç yeni nesil yetiştirme süreci olarak değerlendiriliebilir. Bundan dolayı gençlere büyük önem atfedilmektedir. Bunun yanı sıra, 6 Ocak 2016 tarihinde Kazakistan cumhurbaşkanı Nazarbayev ın Milletin planı Kazakistan rüyasına giden yol makalesi yayınlandı. Metinde Kazak lider Kazakistan cumhuriyetinin 25. yıldönümünde yeni zirvelere ulaşmayı hedeflediğinin altını çiziyor ve bunun için 100 somut adım gerçekletireceğini söylüyor. Bütün bu stratejik belgeler Kazakistan hükümetinin stratejik düşünmeye meyilli olduğunu ve stratejik planlamaya önem verdiğini gösteriyor. Halkı konsolide edici özelliğe sahip devlet programlarının ve konseptlerinin kabul edilmesi, diğer taraftan, sosyal istikrarın devletin ekonomik zorluklardan çıkması açısından önemli olduğunu gösteriyor. 2

5 ORTA DOĞU DA REKABET KIZIŞIYOR Suudi Arabistan ile İran arasındaki diplomatik ilişkilerin kopmasına dair haberler gelince, Süriye krizi açısından önemli iki ülkeyi barıştırmak için ABD arabulucu olarak harekete geçti. Vaşington her iki ülkenin davranışlarını etkileyebilecek araçlara sahip olmaktadır. Tahran uluslararası izolasyon ve ambargolardan kurtulmak istiyor, Suudi Arabistan ise ABD nin güvenlik alanındaki işbirliğine ihtiyacı var. Buna rağmen, iki ülke hala kendi tavizsiz tutumlarından vazgeçmiyorlar. Orta Doğu nun iki kilit ülkesi arasındaki ilişkilerin bozulmasındaki bir diğer önemli neden, İran ın kendi petrol üretimin hacmini ambargo-öncesi ile eşleştirme peşinde olduğundan dolayı, başta Suudi Arabistan olmak üzere, çoğu OPEK ülkelerinin karşısına güçlü rakip olarak ortaya çıkma potansiyelinin gitgide yükselmesi. Ekonomik rekabetin yanı sıra, ideolojik farklılıklar ve Yemen de devam eden iç savaş Riyad ile Tahran arasındaki ilişkileri zorlaştırmaktadır. İki tarafın diyaloğa hazır olmaması Süriye ile Yemen deki savaşın alevlenmesine neden olabilir. Şii-Sünni çatışması olarak lanse edilen Suudi Arabistan ve İran arasındaki olup bitenler Orta Doğu da cereyan eden güç savaşlarının açık tezahürü. İki tarafın nereye kadar varabileceği de önemli sorulardan bir tanesi. Bazı değerlendirmelere göre, İran nükleer anlaşmanın başarılı şekilde yürürlüğe girmesi için aşırı sert eylemlere girişmeyecektir. Vaşington ile ilişkilerini zedelemeyi istemeyecek Suudi Krallık ta, İran ın askeri potansiyelinin yükselmesinden dolayı yeni bir askeri çatışmaya girişmeyi çok riskli bir macera olarak sayabilir. Her ne olursa olsun, Suudi Arabistan ile İran arasındaki kopma Süriye ve Yemen sorunlarının çözümüne, Irak ile Lübnan daki hassas siyasi dengelerin stabilizasyonuna büyük gölge düşürmektedir. Bütün bunlar ise DAİŞ e karşı mücadele önüne engeller koymakta ve tek koalisyon kurma çabalarını suya düşürmektedir. 3

6 TÜRKMENİSTAN ÇİN İN BAŞ ENERJİ ORTAĞI Geçen yıl boyunca gözlemlenen dünya ekonomisinin inişe geçmesi, doğal olarak bütün ülkeleri etkilemiştir. Aynı durum dünyanın ikinci ekonomisi Çin için de geçerlidir yılının ilkbaharından itibaren Çin ekonomisi GSYH in %6,5-6,2 civarında artışı belirten yeni normallik durumuna geçiş yaptı. Diğer taraftan, enerji hammaddesi fiyatlarının gösterdiği iniş Çin gibi önde gelen ithalatçılar için karlı kontratlar elde etmesine neden oldu. Çin in büyük enerji şirketlerinin yabancı ülkelerdeki faaliyetleri ve varlığı pekiştirliyor, içeride ise akar yakıt fiyatlarını düşürmeye kapı açtığından halkın refahına katkı yapabiliyor. Son 11 ay içinde Türkmenistan Çin e yaklaşık olarask 18 milyon ton gaz ihrac ederek, Beijing in Basra Korfezi ndeki ortaklarını geride bırakmıştır. Genel olarak, Çin in toplam ithal ettiği gaz hacmi Ocak- Kasım aylarında %13,8 artış göstermiş. 50,15 milyon ton olan bu tüketim hacmi Çin e 22,29 milyar ABD dolar harcanarak elde edilmiştir. Bu ise fiyatların %15,3 düşmesi demektir. Kazakistan ve Özbekistan, Çin in diğer önemli Orta Asya lı enerji ortakları statüsünü korumaktadırlar. Orta Asya dan ithal edilen gaz, Arap ülkeleri ile kıyasladığımız zaman, daha düşük fiyatlarla satın alınıyor. Örneğin, Katar dan satın alınan gaz 588 dolar ise, Türkmen gazı Çin şirketlerine 387 dolardan satılmaktadır. 4

7 BÜYÜK GÜÇ STATÜSÜNÜ TARTIŞILMAZ KILMAK Rusya 2016 yılına yeni ulusal güvenlik stratejisi ile girmiş bulunuyor. Rusya nın önemli uluslararası sorunların, silahlı çatışmaların çözümünde ve uluslararası hukukun üstünlüğü sağlamada sahip olduğu rolünün arttığının altını çizmektedir. Yeni stratejik belgeye göre, Rusya nın hedefinde dünyanın önde gelen güç statüsünü pekiştirme ve güvence altına alma var. Ayrıca olumsuz etkilerinin hissedildiği Rusya ya karşı Batı devletleri tarafından uygulanan ambargoya rağmen ülke ekonomisi gelişim potansiyelini koruduğunu vurgulanıyor. Ülke ekonomisinin düşük düzeydeki rekabet edebilirliği ve hammadde ihracatına büyük bağımlılığı çok önemli ekonomik tehdit olarak algılanıyor. Bundan hareketle, finansal sistemin güçlendirilmesi, Rus rublesini sağlamlaştırılması ve banka faizlerinin düşürülmesi çözümün bir parçası olarak görülüyor. Renkli devrimler, NATO nun doğuya doğru ilerlemesi, Ukrayna krizi, enformasyon savaşı, silahlanma yarışı gibi siyasi tehditlere de önem veriliyor Rusya nın stratejik belgesinde. Bütün bu sıralanan sorunlar Moskova nın Batı ile ilişkilerinin özünü ve yönünü belirlemektedir. Stratejide ayrıca Kremlin in kitlesel nükleer silahların yayılmasını önleme, bölgesel çatışmaların yatıştırılması ve çözüme kavuşturulması, terörle mücadele alanlarında karşılıklı yarar prensibini temel alarak, ABD ile kapsamlı ortaklığın inşasına ilgi duyduğu belirtiliyor. Genel olarak, çelişkilerin ve tansiyonun arttığı dönemde, Rusya nın Batı ya karşı yaklaşımı radikal bir dönüşümden geçtiğini söylemek yanlış olacak. Diğer önemli nokta, Rusya nın belirlediği tehditler ağırlıklı olarak siyasi, ekonomik ve teknolojik gelişim ile ilgili. 5

8 KUZEY KORE STATÜKOYU BOZUYOR Pyongyang 6 Ocak 2016 tarihinde ilk defa hidrojen bombasını test ettiklerine dair açıklama yaparak, dünya kamuoyunu şoke etti. Bu açıklamadan bir kaç saat önce ABD Jeoloji Ajansı Kuzey Kore nin nükleer test alanlarından birine yakın bir yerde 5,1 büyüklüğündeki sarsıntıyı tespit etti yılının Aralık ayında Kuzey Kore lideri Kim, Pyongyang ın hidrojen bomba ürettiğini söyleyince, diğer ülkelerin devlet adamları ile uzmanları bu iddiaya şüphe ile baktılar. Bu kez de Pyongyang ın hidrojen bomba üretim teknolojilerine sahip olduklarına inanmayanların sayısı çok. ABD yetkilleri sahip olduğu verilerin kuşkuları doğrular nitelikte. Buna rağmen, dünya kamuoyu Kuzey Kore nin eylemini şiddetle kınadı. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi nde yer alan ülkeleri acil toplantıya çağrıldı ve Pyongyang a karşı uygulanabilecek yaptırımları tartıştı ve belirli kararların alınması için çalışmaları başlattı. Kuzey Kore, BM Güvenlik Konseyi ne ait 2006 ve 2013 te kabul edilen 4 kararı çiğnemiş bulunuyor. Güney Kore, Japonya, ABD, Büyük Britanya, Fransa, Rusya, Çin, NATO ve İAEA gibi aktörler Kuzey Kore nin davranışını eleştirdiler. Moskova ve Beijing birbirinin tutumlarını paylaştığının altını çizdiler. O nlara göre Kuzey Kore nin yürüttüğü denemeler Asya-Pasifik bölgesinin istikrarını bozmakta ve bundan dolayı Kore yarımadası nükleer silahlardan tamamen arındırılmalıdır. 6

9 Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye Devlet Başkanları tarafından 2010 yılında kurulan Türk Akademisi Uluslararası Teşkilatı, Türk dünyasının dillerini, kültürünü ve kadim çağlardan günümüze kadarki tarihini titizlikle ve kapsamlı bir şekilde inceleyen ve benzer konulardaki bilimsel araştırmaların koordinasyonunu üstlenen uluslararası örgüttür. Uluslararası Türk Akademisi, Türk dünyasının araştırma ve eğitim merkezleri arasındaki bilimsel işbirliğini teşvik etmektedir Tauelsizdik caddesi, Barış ve Uyum Sarayı Astana,