2

Transkript

1 1

2 2

3 3

4 4

5 5

6 sağlık ve koruyucu sağlık (sanitasyon) için gerekli olan suya sahip olmayan nüfusun, 2015 yılına kadar yarıya indirilmesi 6

7 Uluslararası Su ve Çevre Konferansı irlanda nın Dublin Kenti nde Ocak

8 AB YAKLAŞIMI 8

9 Su Çerçeve Direktifi İyi su Durumu hem iyi ekolojik durum hem de iyi kimyasal durum anlamına gelmektedir Ekonomik analiz Paylaşılan havzalar Yatırımların etkileri Su Yönetimi Genel Müdürlüğü

10 IPPC Kimyasal Kazalar (Seveso) Çevresel Etki Değerlendirme Arıtma Çamuru Bitki Koruma ürünleri Taşkın riski ve değerlendirme; Deniz Stratejisi (Planlar NHYP ile uyumlu olmalıdır) İlgili Direktifler Tehlikeli Maddeler (Priority substances) Yüzme suyu Yeraltı suyu İnsani Tüketim amaçlı İçmesuyu Kentsel Atıksu arıtımı Nitrat Habitat ve kuş Balık kabuklularıksatlı temiz su kalitesi Balık yaşamının desteklenmesi maksadıyla temiz su kalitesi Çevresel Kalite Standardı SÇD

11 Defining water bodies Su Kütlelerinin Belirlenmesi

12 Su Kütlelerinin Belirlenmesi

13 Su Çerçeve Direktifi Temel Adımları Çalışma Grubunun Nehir Havzası Bölge Oluşumu nun Belirlenmesi Zaman çizelgesi ve çalışma programı Her su kütlesi için başlangıç ve nihai (biyolojik ve kimyasal) hedeflerin tanımlanması Çevresel Hedefler Uzun tedbir listesi, Maliyet etkinliği analizi, Nihai tedbir listesi ve maliyetin karşılanması da dahil olmak üzere düzenleyici bir çerçeve Taslak bir RBMP Halk müzakeresi, Nihai RBMP Nehir Havzası Bölgesi Nehir Havzası Karakterizasyonu Önemli Su Yönetim Sorunları Raporu Tedbir Programı Nehir Havzası Yönetim Planı Bölge Kategorisi, yer altı/yüzey suyunun sınıfı ve türünün tanımlanması; Baskı ve etkilerin tanımlanması Su kullanımının ekonomik analizi Risk analizi Bölge deki başlıca su yönetimi sorunları İzleme Operasyonel, gözetim amaçlı ve araştırıcı izleme kimyasal ve biyolojik yer altı ve yüzey suyu için program

14 Çevresel Hedefler ve Durum Sınıflandırması Su Kütlelerini Neden Sınıflandırırız? Su kütlelerinin çevresel kalitesini belirlemek Destekleyici maddeler için standartlar belirlemek Çevresel hedefler belirlemek Çevresel hedeflere uygunluğu ölçmek Çevresel kaliteyi korumak için nerelerde tedbir programlarına ihtiyaç duyulduğunu belirlemek Tedbir programlarının yapısını belirlemek Tedbir programlarının başarısını belirlemek

15 Bir su kütlesi için çevresel hedefler SÇD Madde 4 e çevresel hedef Bir su kütlesindeki sucul canlıların en yüksek mertebede korunması için kimyasal, fiziko kimyasal, ekolojik, hidromorfolojik ve miktar açısından ulaşabileceği en iyi su durumunu ifade eder. SÇD Madde 4.1 de temel çevresel hedefler aşağıdaki hususları kapsamaktadır; Yüzeysel ve yer altı suları durumunda kötüye gidişin engellenmesi, 2015 yılına kadar yüzeysularda iyi kimyasal ve iyi ekolojik duruma, yer altı sularında iyi miktar ve kimyasal duruma ulaşılması, Yüzeysel sularda öncelikli maddelerin kirliliği azaltılması ve öncelikli tehlikeli maddelerin deşarjının sıfırlandırılması, yer altı sularında kirliliğin girişinin önlenmesi ve sınırlandırlması, Yer altı sularında kirlilik artışının belirgin olarak geriye döndürülmesi Korunan alanlar için standart ve hedeflerin başarılması Eğer bir su kütlesi için birden çok hedef verilmiş ise en sıkı olanının uygulanması gerekmektedir (Madde 4.2)

16 Yüzey suları Çok iyi durum İyi durum Orta durum Zayıf durum Kötü durum SÇD ve YSD ne Göre Sınıflandırma Yeraltı Suları İyi durum Zayıf durum

17 Chemical status only pass/fail EQS

18 KİMYASAL DURUM EKOLOJİK DURUM Yüzey Suyu Kütlesinin Durumunun Belirlenmesi Biyolojik Kalite Unsurları Nehirler Bentic Omurgasızlar Fitoplankton Makrofitler & Fitobentoz Balık Göller Bentic Omurgasızlar Fitoplankton Makrofitler & Fitobentoz Balık Geçiş Suları Fitoplanktonlar Makroalgler Anjiospermler Bentik omurgasızlar Balıklar Kıyı Suları Fitoplanktonlar Makroalgler Anjiospermler Bentik omurgasızlar Genel Kimyasal ve Fiziko-kimyasal Kalite Unsurları Biotayı etkileyen beşeri faaliyetlerden etkilenen doğal kimyasal ve fiziksel parametreler Belirli Kirleticiler Çinko, Bakır Sıcaklık ph Oksijen Nutrientler Hidromorfolojik Kalite Unsurları Akış Rejimi Bağlılık Kalma süresi (göller) Dalgaya maruz kalma (geçiş ve kıyı suları) Morfoloji (genişlik & derinlik) Alt tabaka doğası Kimyasal Kalite Unsurları Öncelikli Maddeler (EK X) Öncelikli tehlikeli maddeler Suda biota ve çökeltide

19 Yeraltı Suyu Durumu 2 Bileşenden Oluşur İyi Kimyasal Durum Yeraltı suyu kütlesinin kimyasal içeriğinde izlenen kirletici konsantrasyonlarının; Tuz ya da diğer kirletici etkilerini göstermediği, Nitrat, pestisit ve toplam pestisit değerlerinin belirlenen kalite standartlarını aşmadığı, Yeraltı suyu kütlesi bazında gerekli durumlarda belirlenen kirleticiler için konulmuş eşik değerleri aşmadığı, Yeraltı suyu kütlelerine doğrudan bağımlı olan karasal ekosistemlere önemli bir zarar vermeyecek veya yeraltı suları ile ilişkili yerüstü sularının ekolojik ve kimyasal kalitesinde bozulmaya sebep olmayacak kadar düşük olduğu durumu sağlayan yer altı suları iyi durumda olarak kabul edilmektedir. Yeterli miktar durumu İyi Kimyasal Kalite Durumu ---- İyi İyi Yeraltı Suyu Durumu Yeterli Miktar Durumu Yeraltı suyu çekim miktarının mevcut yeraltı suyu kütlesinin uzun dönem yıllık ortalama beslenimini aşmayacak düzeyde olduğu durumdaki yeraltı sularını ifade eder.

20 SÇD Çevresel Kalite Standartları (Gerhard H. Jirka1 vd, 2004) Birleşik yaklaşım, AB Komisyonu su politikasının yeni bir bakış açısıdır. Bu yaklaşım, çevresel kalite standartlarının oluşturulmasının yanı sıra emisyon sınır değerlerinin yayımlanmasından dolayı kirleticinin kaynakta salınımına ilişkin sınırlamaları da kapsamaktadır. ESD(Emisyon Sınır Değeri), uygulanması ve kontrol edilebilirliği kolay olduğundan (boru sonu örneklemesi), yönetimsel açıdan tercih edilmektedir. Diğer taraftan, ekolojik açıdan bakıldığında, ESD ye dayanan bir kalite kontrolü, su ortamının kalitesini doğrudan belirtmemesi ve dolayısıyla su ortamı için bireysel deşarjları sorumlu tutması sebebiyle, tek başına çok anlam ifade etmemektedir ve yetersiz kalmaktadır. 20

21 SÇD Çevresel Kalite Standartları (Gerhard H. Jirka1 vd, 2004) Kirlenmeler veya kirletici grupları için su ortamında aşılmaması gereken konsantrasyon değerlerini (SÇD, 2000) ortaya koyan çevresel kalite standartları (ÇKS); deşarjlara ilişkin fiziksel, kimyasal ve biyolojik özellikleri doğrudan dikkate aldığı ve dolayısıyla deşarj sahibi üzerine doğrudan bir sorumluluk yüklediğinden avantajlı hale gelmektedir. Yalnızca ÇKS lere dayanan su kalite uygulamaları, deşarj sahibinin ÇKS ile belirtilen konsantrasyon değerlerine uyacak şekilde, su ortamının özümleme kapasitesini tamamıyla kullanarak deşarj yapmasına yol açabilmektedir. 21 KARIŞIM BÖLGESİ DİKKATE ALINMAMIŞTIR!

22 Çevresel kalite standarlarının belirlenmesi ile ilgili teknik klavuz 22

23 Spesifik kirleticiler için çks lerin Belirlenmesi değerlendirme İki yaklaşım bulunmaktadır: - deterministik az veri AF (değerlendirme faktörü) yaklaşım ÇKS=(TMK/AF) - olasılığa dayanan yeterli mevcut veri türlerin duyarlık dağılım metodu (SSD) Hesaplanan ÇKS daha gerçekçi ve genellikleyüksektir. 23

24 Ekolojik kalite oranının hesaplanması Metrik = Biyolojik kalite unsurlarının kalitesini belirleyen sayısal indeks (tür sayısı, hassasiyet indeksleri, biyokütle indeksleri) Referans değer = Referans koşuldaki biyolojik indeksin değeri

25 25

26 Su Çerçeve Direktifi (2000/60/EC): 2015 Yeraltı Sularında iyi kimyasal durum+ miktar durumu Yeraltı Sularının Kirlenmeye ve Bozulmaya Karşı Korunması Hakkında Direktif (2006/118/EC) Yeraltı sularına ilişkin prosedürler + Kalite standartları+ Eşik değerler Eşik Değer: SÇD hedeflerine ulaşma açısından risk oluşturan ya da belirtilen gereksinimleri karşılamayacak durumda olan parametreler için Üye Ülkeler tarafından belirlemesi gereken kalite standartlarıdır.

27 Eşik Değerlerin Belirlenmesinde Temel Kriterler Eşik değerin belirlenmesi konusunda, suyun kullanım amacı da dikkate alınmalıdır! Su, içme suyu olarak mı kullanılacak? Tuzlu su girişi ile mi mücadele ediyoruz? Bağlı olan sucul ve karasal ekosistemin korunmasını mı amaçlıyoruz? Sulama amaçlı mı kullanılacak?

28 Mevcut durum Su kaynaklarının korunması ile alakalı olarak: GTHB 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu ve Yönetmelikleri Tarımsal Kaynaklı Nitrat Kirliliğine Karşı Suların Korunması Yönetmeliği 639 sayılı KHK ÇŞB SB Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Tehlikeli Maddeler Yönetmeliği 644 Sayılı KHK Yüzme Suyu Kalitesi Yönetmeliği İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik OSİB Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği İçme Suyu Elde Edilen veya Elde Edilmesi Planlanan Yüzeysel Suların Kalitesine Dair Yönetmelik Yeraltı Sularının Kirlenmeye ve Bozulmaya Karşı Korunması Hakkında Yönetmelik 645 Sayılı KHK Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Belediyeler

29 Mevcut durum Ülkemizde su kaynaklarının korunmasında uygulanan en önemli yönetmelik Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği idi. Bu Yönetmelikte; deşarj standartları teknolojik bazlı belirlenmekte, izlenmesi gereken parametreler yetersiz kalmakta, her su kütlesini aynı kabul ederek aynı deşarj standartları geçerli sayılmakta ve ülkemizde su kaynaklarında sadece fizikokimyasal parametreler izlenmekte ve bu parametrelere göre sınıflandırma ve planlama yapılmaktadır.

30 Mevcut durum Ülkemizde su kaynaklarının ekolojik ve kimyasal durumları ile alakalı yeterli izleme verileri bulunmamakta Fiziko-kimyasal parametreler ile ilgili izleme neticeleri kısmen bulunmakta Öncelikli maddeler, mikro kirleticiler ve biyolojik kalite elementleri ile alakalı izleme neticeleri bulunmamaktadır.

31 Mevzuat çalışmaları Su Kalitesi Yönetimi İle İlgili Genel Müdürlüğümüzün koordinasyonunda olan Mevzuatlar Su Kanunu Havza Koruma Yönetmeliği Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi Yönetmeliği Yeraltı Suyunun Kirlenmeye ve Bozulmaya Karşı Korunması Hakkında Yönetmelik İçme Suyu Elde Edilen veya Elde Edilmesi Planlanan Yüzeysel Suların Kalitesine Dair Yönetmelik Balık Yaşamının Sürdürülebilirliği için Koruma veya İyileştirme Gereksinimi Bulunan Tatlı Suların Kalitesi Hakkında Yönetmelik 31

32 Mevzuat çalışmaları Su Kalitesi Yönetimi İle İlgili Diğer Kurumların Koordinasyonunda olan Mevzuatlar Tarımsal Kaynaklı Nitrat Kirliliğine Karşı Suların Korunması Yönetmeliği Kentsel Atıksuların Arıtımı Yönetmeliği Yüzme Suyu Kalitesinin Yönetimine Dair Yönetmelik Taslağı 32

33 Mevzuat çalışmaları Baskı ve etkilerin tanımlanması ve WFD karekterizasyonu Çevresel Hedefler Yüzeysel Su Sınıflandırma İzleme Tedbirler programı Kalitesi Yönetimi Yönetmeliği 2008/105/EC-ÇKS Direktifi 33

34 Mevzuat çalışmaları Yeraltı Suyunun Kirlenmeye ve Bozulmaya Karşı Korunması Hakkında Yönetmelik Yeraltısuyu kütlelerinin tanımlanması ve karakterizasyonu İyi kimyasal durum ve miktar durumunun belirlenmesi için kriterler ve eşik değerler belirlenmesi, Yeraltısuyunun kalitesinin ve miktarının izlenmesi yapılması, Önemli ve sürekli bir yukarı trendin tanımlanması ve trendin geriye döndürülmesi için başlangıç noktaları tanımlanması, Önlemler programının belirlenmesi, Yeraltısuyu Koruma Alanlarnın belirlenmesi, 34

35 Mevzuat çalışmaları İçme Suyu Elde Edilen veya Elde Edilmesi Planlanan Yüzeysel Suların Kalitesine Dair Yönetmelik İzleme Su Kalite kriterleri Su Kalitesi Sınıflarının belirlenmesi Uygun arıtma sınıfları 35

36 Mevzuat çalışmaları Balık Yaşamının Sürdürülebilirliği için Koruma veya İyileştirme Gereksinimi Bulunan Tatlı Suların Kalitesi Hakkında Yönetmelik Alabalıkgiller ve Sazangillerin yaşadığı ve yaşayabileceği su alanların belirlenmesi İzleme Kalite standartlarına uygunluğun belirlenmesi Belirlenmiş Suların Korunması, Kirlilik Azaltım Programları 36

37 Mevzuat çalışmaları Tarımsal Kaynaklı Nitrat Kirliliğine Karşı Suların Korunması Yönetmeliği Kirliliğin Tespiti İyi Tarım Uygulama Esasları Eylem Programları Hazırlama Esasları Eylem Programları İzleme Programları 37

38 Su Çerçeve Direktifi HASSAS ALANLAR Nitrata Hassas Alanlar (Vulnerable Zone) Kentsel Atıksuya Hassas Alanlar (Sensitive Area)

39 Kıyılarımızda hassas az hassas ve gri alanlar (tebliğ) İç sularımızda, hassas alanların yeniden değerlendirilmesi maksadıyla Kalkınma Bakanlığı na proje önerisinde bulunulmuştur.

40 2012 yılı kalkınma bakanlığı yatırım programında yer alan projeler SU KAYNAKLARININ KALİTE KRİTERLERİNİN BELİRLENMESİ VE İYİLEŞTİRİLMESİ Türkiye de havza bazında hassas alanların ve su kalitesi hedeflerinin belirlenmesi Ülkemiz kıyı ve geçiş sularında Tehlikeli maddelerin tespiti Ve ekolojik kıyı dinamiği projesi Bitki koruma ürünlerinin kullanımı neticesinde meydana gelen su kirliliğinin tespiti ve madde veya madde grubu bazında çevresel kalite standartlarının belirlenmesine ilişkin proje

41 Proje Teklifleri -TÜBİTAK KAMAG 1007 Yerüstü, Kıyı ve Geçiş Sularında Çevresel Kalitelerin ve Hedeflerin Belirlenmesi: Büyük Menderes Havzası Pilot Çalışması Yeraltı Suyu Kütlelerinin Kimyasal Durum ve Miktar Açısından Değerlendirilmesi ve İyi Yeraltı suyu Durumuna Ulaşmak İçin Hedeflerin Belirlenmesi: Büyük Menderes Havzası Pilot Çalışması İçme Suyu Kaynaklarında ve Yüzme ve Rekreasyon Amacıyla Kullanılan Kıyı Sularında Su Kalitesinin Geliştirilmesi: Sapanca Gölü ve İzmir Körfezi Pilot Çalışması

42 Yapılması gereken Her su kaynağı için; Çevresel Hedeflerin (genel kimyasal, fiziko-kimyasal, biyolojik, hidromorfolojik kalite elementleri kapsayan) ortaya konulması, Çevresel Kalite Standartlarının(alıcı ortam standartları) ve Çevresel Hedeflerin belirlenmesi ve bu standartların yasal düzenlemeler içerisinde yer alması, Su kaynaklarının sınıflandırılması, Su Kaynaklarının korunmasında alıcı ortam standartlarının yani Çevresel Kalite Standartlarının göz önüne alınması, Alıcı ortam bazlı deşarj standartlarının uygulanması, Sucul canlılara ve insan sağlığına etki eden madde veya madde gruplarının ülkemiz sathında belirlenmesi ve alıcı su ortamlarında bunların azaltımına yönelik gerekli tedbirlerin alınması Yasal düzenlemelerde ve sınıflandırmada kullanılacak araçların ve metodolojilerin belirlenmesi

43 YAPILMASI GEREKEN Ulusal su kalitesi yönetiminde idari, hukuki ve teknik boşlukların tespiti ve giderilmesi Kurumsal altyapının ve kapasitenin güçlendirilmesi Su kalitesi alanında ihtiyaç duyulan yeni mevzuatların hazırlanması ve mevcut mevzuatları revizyonunun yapılması Su kalitesi ile ilgili kurumlar arasında koordinasyonun temin edilmesi Ülke genelinde su kalitesinin belirlenmesi, iyileştirilmesi ve geliştirilmesi İyi su kalitesine ulaşmaya yönelik tedbirlerin belirlenmesi ve takibinin yapılması gerekmektedir. 43

44 Hazırlanan mevzuatlar ve gerçekleştirilecek tüm bu çalışmalar ile Ülkemiz yüzeysel, yeraltı, kıyı ve geçiş sularının kalitesinin ve miktarının korunması, iyileştirilmesi ve iyi su durumuna ulaşılması ile sürdürülebilir kullanımının sağlanması amaçlanmaktadır.

45 TEŞEKKÜR EDERİM.