FEN ÖĞRETĠMĠNDE 6. SINIF ÖĞRENCĠLERĠNĠN KAVRAM YANILGILARINI GĠDERMEDE KAVRAM KARĠKATÜRLERĠNĠN ETKĠSĠ

Transkript

1 1091 FEN ÖĞRETĠMĠNDE 6. SINIF ÖĞRENCĠLERĠNĠN KAVRAM YANILGILARINI GĠDERMEDE KAVRAM KARĠKATÜRLERĠNĠN ETKĠSĠ Özet Meltem DURAN, Science Education Department, Gazi University, 06500, Ankara/TURKEY, Buket BALLIEL, Science Education Department, Gazi University, 06500, Ankara/TURKEY, Selcan BİLGİLİ, Science Education Department, Gazi University, 06500, Ankara/TURKEY, Bu çalışmanın amacı, ilköğretim fen öğretiminde kullanılan kavram karikatürlerinin öğrencilerin kavram yanılgılarını gidermede etkisini ortaya koymaktır. Çalışmanın örneklemini, Muğla İli Milas ilçesinde, ilköğretim okulunda, 6. Sınıfta öğrenim gören toplam 50 öğrenci oluşturmaktadır. Araştırma, deneysel bir çalışma olup, öntest - sontest kontrol gruplu modele göre desenlenmiştir. Çalışmada veri toplama aracı olarak, kavram bilgisi testi ve kavram karikatürleri kullanılmıştır. Öğrencilerin kavram yanılgıları kavram bilgisi testi ile belirlenmiş ve bu yanılgılar yüzde (%) olarak ifade edilmiştir. Kavram karikatürlerin öğrencilerin kavram yanılgılarını gidermedeki etkisini belirlemek için öğrencilerin son test kavram bilgisi testi sonuçlarının yüzdeleri karşılaştırılmıştır. Öğrenciler yapılan görüşmeler sonucunda kavram karikatürleri hakkında pozitif düşünceye sahip olduklarını belirtmişlerdir. Araştırmanın analiz sonuçlarına göre, deney grubundaki öğrencilerin kavram yanılgılarının daha çok giderildiği söylenebilir. Bu durumda kavram karikatürlerin kavram yanılgılarını gidermede etkili olduğu söylenebilir. Anahtar sözcükler: Fen Öğretimi, Kavram Karikatürleri, Kavram yanılgısı. GĠRĠġ Kavram karikatürleri başlangıcını 1992 yılında almış, yapılandırıcı (constructivist) görüşü temel alan yeni bir öğrenme-öğretme stratejisinin geliştirildiği bir çalışma sonucu ortaya çıkmıştır (Keogh & Naylor 1999; Stephenson & Warwick, 2002). İlk olarak Naylor & McMurdo (1990) tarafından tasarlanmış ve kullanılmıştır (Kabapınar, 2005). Kavram karikatürleri merak uyandıran, soru sormayı teşvik eden, sınıf tartışmalarına yol açan ve bilimsel düşüncenin üretilmesini sağlayan karikatür şeklindeki çizimlerdir (Long & Marson, 2003). Kavram karikatürlerinde iki ya da daha fazla karakterin günlük yaşamda karşılaşılan bir olay hakkında karşılıklı soruları ya da fikirleri konuşma balonları biçiminde sunulmaktadır (Naylor, Downing & Keogh, 2001). Karikatürdeki karakterler fenle ilgili gündelik bir olay hakkında alternatif görüşler ortaya koyarlar ve öğrencileri karakterlerin tartışmalarına katılmalarını sağlayarak onları düşünmeye iterler (Keogh, Naylor & Wilson, 1998). Kavramsal karikatür, öğrencilerin sahip olması olası kavram yanılgıları ya da düşünce biçimlerinin, insan ya da hayvan figürleriyle tartıştırıldığı ya da düşündürüldüğü çizimleri içerir. Genellikle üç ya da daha fazla karakterin bir konuda yaptıkları tartışmanın resimle ifadesi şeklinde olur. Her bir karakter, farklı bir fikri savunur. Fikirlerden biri doğru olan düşünce biçimini temsil ederken, diğerleri kavram yanılgısını ya da alternatif düşünce biçimlerini içerir (Kabapınar, 2003). Öğrenme sürecine katkıları söyle sıralanabilir (Kabapınar, 2005): Kavram karikatürleri örgencilerde var olan kavram yanılgılarını kısa sürede açığa çıkarabilmektedir. Öğrencileri yanılgıya iten nedenlerin sınıf içinde tartışılabilir olmasını olanaklı kılmaktadır. Katılımı yüksek sınıf içi tartışmalar yaratabilmektedir. Kavramsal karikatürler, tüm sınıfın görmesini sağlayacak şekilde poster ya da çalışma kâğıdı olarak hazırlanır. Öğretmen, karikatürdeki hangi karakterin doğru söylediğini ve öğrencilerin neden böyle düşündüğünü sorar. Öğretmen tüm öğrencilerinin konu ile ilgili düşüncelerini ve neden böyle düşündüklerini öğrenmiş olur. Küçük grup veya sınıf içi tartışması ile öğrenciler kavram yanılgılarını giderme imkânı bulurlar. Fen öğretiminin etkililiğini ve verimliliğini artırmak, öğrenmelerin kalıcı ve

2 1092 anlamlı olmasını sağlamak için öğrencilerin var olan kavram yanılgıları düzeltilmeli ve kavram yanılgılarının oluşması engellenmelidir. Bu çalışmanın amacı, ilköğretim 6. Sınıf fen öğretiminde kullanılan kavram karikatürlerinin öğrencilerin kavram yanılgılarını gidermede etkisini ortaya koymaktır. Problem İlköğretim 6.sınıflarda Fen ve Teknoloji Dersinin kavram karikatürleri ile yürütülmesinin öğrencilerin kavram yanılgılarını gidermede etkisi var mıdır? Alt problemler 6. sınıf öğrencilerinin maddenin tanecikli yapısı ünitesi atom konusu ile ilgili kavram yanılgıları nelerdir? Kavramsal karikatürlerin kavram yanılgılarını gidermedeki etkisi nedir? YÖNTEM Araştırma, deneysel bir çalışma olup, öntest - sontest kontrol gruplu modele göre desenlenmiştir. Evren ve Örneklem: Çalışmanın örneklemini, Muğla İli Milas ilçesinde, ilköğretim okulunda, 6. sınıfta öğrenim gören toplam 60 öğrenci oluşturmaktadır. grubu (N=30), kontrol grubu (N=30) kişiden oluşmuştur. 2 haftalık uygulama sürecinde, kavram bilgisi testi, deney ve kontrol gruplarına ön test ve son test olarak uygulanmıştır. grubuna fen öğretimi, kavram karikatürleri ile yürütülürken, kontrol grubuna ise geleneksel yöntemine dayalı olarak yürütülmüştür. Veri a Araçları: Çalışmada veri toplama aracı olarak kullanılan, kavram bilgisi testi ve kavram karikatürleri, K. Ekim (2007) in, İlköğretim fen öğretiminde kavramsal karikatürlerin öğrencilerin kavram yanılgılarını gidermedeki etkisi başlıklı tezinden alınmıştır. Verilerin Çözümlenmesi: Öğrencilerin kavram yanılgıları kavram bilgisi testi ile belirlenmiş ve bu yanılgılar yüzde (%) olarak ifade edilmiştir. Kavramsal karikatürlerin öğrencilerin kavram yanılgılarını gidermedeki etkisini belirlemek için öğrencilerin son test kavram bilgisi testi sonuçlarının yüzdeleri karşılaştırılmıştır. BULGULAR Öğrencilerin Maddenin Tanecikli Yapısı Ünitesindeki Atom Konusu Ġle Ġlgili Kavram Yanılgılarına Ait Bulgular: Tablo 1. Birinci Soru İle İlgili Kavram Yanılgısı Olan Öğrenci Yüzdesi Madde taneciklerden oluşur Maddeyi oluşturan taneciklerin hareketliliği gaz>sıvı>katı şeklindedir. Katı haldeki maddenin tanecikleri hiç hareket etmez (%72)

3 (%83) 47 (%78) Öğrencilerden birinci soruda maddenin tanecikli yapısı ve maddenin taneciklerinin hareketi ile ilgili ifadelerin doğru mu yanlış mı olduklarını belirtmeleri istenmiştir. İlk iki ifade, Madde taneciklerden oluşur. ve Maddeyi oluşturan taneciklerin hareketliliği gaz>sıvı>katı şeklindedir. biçiminde olup, doğrudur. Her iki gruptaki öğrencilerin çoğu bu ifadelere doğru cevap vermişlerdir. Üçüncü ifade Katı haldeki maddenin tanecikleri hiç hareket etmez. şeklindedir ve yanlıştır. Tablo 1 e göre, öğrencilerin %72 si katı maddenin taneciklerinin hiç hareket etmediğini düşünmektedir. Tablo 2. İkinci Soru İle İlgili Kavram Yanılgısı Olan Öğrenci Yüzdesi Canlılarda bulunan atomlar canlı, cansızlarda bulunan atomlar cansızdır. Tüm atomlar canlıdır (%77) 49 (%78) Tablo 2 ye göre, bu soru ile ilgili deney grubunda, kontrol grubunda 26 (%77) öğrencinin kavram yanılgısı olduğu görülmektedir. İkinci soruda pek çok öğrencinin atomların canlılığı ile ilgili kavram yanılgısı bulunmaktadır. Tablo 3. Üçüncü Soru İle İlgili Kavram Yanılgısı Olan Öğrenci Yüzdesi Maddeyi oluşturan tanecikler arasında atom bulunur. Maddeyi oluşturan tanecikler arasında hava bulunur (%37) 9 (%30) 20 (%30) Üçüncü soru maddeyi oluşturan tanecikler arasında ne olduğu ile ilgili bir sorudur. Tablo 3 e göre, öğrencilerin %30 unda maddenin tanecikleri arasında ne olduğu ile ilgili kavram yanılgıları bulunmaktadır. Tablo 4. Dördüncü Soru İle İlgili Kavram Yanılgısı Olan Öğrenci Yüzdesi Atomlar mikroskopla bakıldığında görülebilecek büyüklüktedir. 26(%77) 22(%73) 48 (%80) Dördüncü soru atomların büyüklüğü ile ilgili bir sorudur.tablo 4 e göre, Öğrencilerin %80 inde yani büyük bir çoğunluğunda atomların mikroskopla görülebileceği şeklinde kavram yanılgısı tespit edilmiştir.

4 1094 Tablo 5. Beşinci Soru İle İlgili Kavram Yanılgısı Olan Öğrenci Yüzdesi Katı sıvı ve gaz tanecikleri arasındaki mesafe 5 (%17) 6 (%20) 11 (%18) Beşinci soru maddenin tanecikleri arasındaki uzaklık ile ilgilidir ve tablo 5 e baktığımızda öğrencilerin %18 inde kavram yanılgısı olduğu görülmektedir. Tablo 6. Altıncı Soru İle İlgili Kavram Yanılgısı Olan Öğrenci Yüzdesi Demirden yapılmış bir toplu iğneye çekiçle vurulduğunda, demir atomları, irili ufaklı, şekilli şekilsiz parçalara ayrılır. Demirden yapılmış bir toplu iğneye çekiçle vurulduğunda, demir atomları ezilir ve yassılaşır. Demirden yapılmış bir toplu iğneye çekiçle vurulduğunda demir atomları ısınır ve genleşir (%76) 21 (%70) 46 (%77) Tablo 6. ya göre öğrencilerin % 77 sinde, bir maddeye sert bir cisimle vurulduğunda maddenin atomlarının atom yapılarının değişikliğe uğrayacağı şeklinde kavram yanılgıları olduğu belirlenmiştir. Tablo7. Yedinci Soru İle İlgili Kavram Yanılgısı Olan Öğrenci Yüzdesi Aynı maddeden yapılsalar bile şekilleri farklı olan cisimlerin atomları da farklıdır. 20 (%67) 16 (%53) 36 (%60) Tablo 7 ye göre, öğrencilerin %60 ının aynı maddeden yapılsalar bile şekilleri farklı olan cisimlerin atomlarının da farklı olduğunu düşündükleri görülmektedir. Kavramsal Karikatürlerin Kavram Yanılgılarını Gidermedeki Etkisi Ġlgili Bulgular Tablo 8. Ve Gruplarının Kavram Bilgisi Testi Ön Test-Sontest Sonuçları Soru Numarası Kavram Yanılgısı Olan Öğrenci Sayısı

5 Ön test 2. Ön test 3. Ön test 4. Ön test 5. Ön test 6. Ön test 7. Ön test 25 (%83) 5 (%17) 12 (%40) 11 (%37) 3 (%10) 26 (%77) 19 (%63) 5 (%17) 2 (%7) 23 (%76) 11 (%37) 20 (%67) 9 (%30) 17 (%57) 26 (%77) 20 (%67) 9 (%30) 6 (%20) 6 (%20) 4 (%13) 21 (%70) 20 (%67) 16 (%53) 15 (%50) Tablo 8 e göre, öntest ve sontest yüzdelerine bakıldığında deney grubundaki öğrencilerin kavram yanılgılarının daha çok giderildiği söylenebilir. Bu durumda kavramsal karikatürlerin kavram yanılgılarını gidermede etkili olduğu söylenebilir. SONUÇLAR VE TARTIġMA sınıf öğrencilerinde Maddenin Tanecikli Yapısı ünitesi atom konusu ile ilgili kavram yanılgıları bulunmaktadır. Bu yanılgılar şöyle sıralanabilir: Katı maddenin tanecikleri hiç hareket etmez. Lee ve diğerleri (1993) de çalışmalarında; 6. sınıf öğrencilerinde, katı maddenin taneciklerinin hiç hareket etmediği şeklinde kavram yanılgıları bulunduğunu belirlemişlerdir. Tüm atomlar canlıdır. Griffiths ve Preston (1992), Pideci, (2001), Salmaz (2002), yaptıkları çalışmalarda ilköğretim ve lise seviyesindeki öğrencilerde atomun canlılığı ile ilgili kavram yanılgıları bulunduğunu belirlemişlerdir. Canlılarda bulunan atomlar canlı cansızlarda bulunan atomlar cansızdır. Maddeyi oluşturan tanecikler arasında hava bulunur. Maddeyi oluşturan tanecikler arasında atom bulunur. Atomlar mikroskopla bakıldığında görülebilecek büyüklüktedir. Griffiths ve Preston (1992), Salmaz (2002), lise öğrencilerinde atomun mikroskopla görüneceği şeklinde kavram yanılgısının bulunduğunu tespit etmişlerdir. Demirden yapılmış bir toplu iğneye çekiçle vurulduğunda, demir atomları ezilir ve yassılaşır. Demirden yapılmış bir toplu iğneye çekiçle vurulduğunda, demir atomları, irili ufaklı, şekilli şekilsiz parçalara ayrılır. Aynı maddeden yapılsalar bile şekilleri farklı olan cisimlerin atomları da farklıdır. 2. Uygulama sonunda, kavram bilgisi testine ait son test sonuçlarına göre kavram yanılgılarının deney grubundaki öğrencilerde, kontrol grubu öğrencilerine göre daha az olduğu görülmüştür. Bu nedenle

6 1096 kavramsal karikatürlerin fen öğretiminde kavram yanılgılarını gidermede etkili bir teknik olduğu söylenebilir. ÖNERĠLER 1. Öğretmenler öğrencilerin kavram yanılgılarını belirleyebilmek ve giderebilmek için çeşitli konularda kavramsal karikatürler geliştirmeli ve bu tekniği etkin bir biçimde kullanmalıdırlar. 2. Öğrencilerin kavramsal karikatürleri hazırlaması, onları daha çok aktif hale getireceği için öğretim daha etkili olabilir. KAYNAKLAR Griffiths, A. K. and Preston, K. R. (1992). Grade 12 students misconceptions relating to fundemental characteristics of atom and molecules. Journal of Research in Science Teaching, 29, (6), Kabapınar, F. (2003). Oluşturmacı (Constructivist) fen öğretimi. Aktif Öğrenme ve Öğretme Yöntemleri Seminer Ders Notları. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Eğitim Araştırma ve Uygulama Merkezi-EAUM Kabapınar, F. (2005). Constructivist Process of Learning Science Lessons available in terms of contributions as a Teaching Method Concept cartoons. Theory & Practice of Education Sciences, 5,1. Keogh, B., Naylor, S. & Wilson C. (1998). Concept Cartoons: A New Perspective On Physics Education, Phys. Education 33 (4). Keogh, B. ve Naylor, S. (1999). Concept Cartoons, Teaching and Learning İn Science: An Evaluation. International Journal Of Science Education. 21(4), Kuşakçı Ekim F. (2007). İlköğretim fen öğretiminde kavramsal karikatürlerin öğrencilerin kavram yanılgılarını gidermedeki etkisi Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anbilim Dalı, Ankara. Lee, O., Eichinger, D. C., Anderson, C. W., Berkheimer, G. D. And Blakeslee, T. D.(1993). Changing middle school students misconceptions of matter and molecules. Journal of Research in Science Teaching, 30, (3), Long, S., Marson, K. (2003). Concept Cartoons. Hands on Science, 19(3), Naylor, S., & McMurdo, A. (1990). Supporting science in schools, Timperley. Naylor, S., Downing, B., & Keogh, B (2001). An Empirical Study of Argumentation in Primary Science, Using Concept Cartoons as The Stimulus. Greece, Thessaloniki: 3rd European Science Education Research Association Conference. Pideci, N. (2001). Öğrencilerin atom- molekül kavramlarına ilişkin yanılgıları gidermek üzere özel bir öğretim yönteminin geliştirilmesi ve değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Salmaz, Ç. (2002). Lise 1. sınıftaki öğrencilerin atom ve yapısı konusundaki yanlış kavramların belirlenmesi ve giderilmesi üzerine yapılandırıcı yaklaşımın etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Stephenson, P., Warwick,P. (2002). Using Concept Cartoons to Support Progression in Students Understanding of Light, Homerton College, Cambridge University, UK.