ERSİN NAZALI Hesap Uzman Yrd.

Transkript

1 ERSİN NAZALI Hesap Uzman Yrd. GİRİŞ Muhasebe Sistemi Genel Tebliğinde dönemsellik ilkesi, "iģletmenin sürekliliği kavramı uyarınca sınırsız kabul edilen ömrünün, belli dönemlere bölünmesi ve her dönemin faaliyet sonuçlarının diğer dönemlerden bağımsız olarak saptanmasıdır. Gelir ve giderlerin tahakkuk esasına göre muhasebeleģtirilmesi; hasılat, gelir ve karların aynı döneme ait maliyet gider ve zararlarla karģılaģtırılması..." Ģeklinde tanımlanmıģtır. Ayrıca, gerek Türk Ticaret Kanunu'nda gerekse de Vergi Usul Kanunu'nda dönemsellik kavramına paralel olarak düzenlemeler yapılmıģ ve iģletmelerin faaliyetlerinin belli dönemler için değerlendirilmeleri zorunluluğu getirilmiģtir. Gelir Vergisi Kanunu'nun 1'inci maddesi uyarınca, gerçek kiģilerin bir takvim yılı içerisinde elde ettikleri kazanç ve iratlar gelir vergisinin konusunu oluģturmaktadır. Ayrıca Vergi Usul Kanunu'nun "Hesap Dönemi" baģlıklı 174'üncü maddesinde yasal defterlerin hesap dönemi itibariyle tutulacağı ve hesap dönemlerinin normal olarak takvim yılı olacağı, ancak 12'Ģer aylık özel hesap dönemlerinin de tayin edilebileceği hükmedilmiģtir. Söz konusu düzenlemeler ıģığında, "ticari kazanç" niteliğindeki inģaat ve onarma iģlerinde vergilendirme dönemi bakımından genel esas, takvim yılı itibariyle vergilendirmedir. Genel esas bu Ģekilde olmakla birlikte, "yıllara yaygın", diğer bir deyiģle bitimi bir takvim yılını aģacak nitelikteki inģaat ve onarma iģlerinde - bu nitelikteki iģlerde kazancın yıllık esastaki tespitinin güçlüğü açısından- 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu'nun yürürlüğünden bu yana Gelir Vergisi Kanunu'nun 42, 43, 44'üncü maddeleri ile gerek vergilendirme dönemi gerekse diğer vergilendirme esaslarının ne olacağı konusunda özel bir düzenleme getirilmiģtir. ĠnĢaat iģlerinde maliyetin teģekkülü ve karzararın tespiti konusunda vergi hukukumuzda, özel inģaat niteliğinde olanlar ile yıllara yaygın nitelikte olanlar olmak üzere ikili sistem uygulanmaktadır. Özel inģaat niteliğinde bulunan (kendi nam ve hesabına bina inģa edilip satılması, kat karģılığı konut veya iģyeri yapımı gibi) faaliyetlerin normal ticari alım satım iģinden ya da imalat iģlerinden farklı niteliği bulunmamaktadır. Bir yıldan fazla süren inģaat ve onarma iģlerinde ise, yukarıda bahsetmiģ olduğumuz GVK'nun 42, 43 ve 44"ncü maddelerinde düzenlenen ve Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 13'üncü maddesi uyarınca kurumlar vergisi mükelleflerine de uygulanacak olan özel bir vergileme rejimi öngörülmüģtür. I-YILLARA YAYGIN ĠNġAAT TAAHHÜT VE ONARIM ĠġLERĠ Gelir Vergisi Kanunu'nun 42'inci maddesinde; "Birden fazla takvim yılına sirayet eden inģaat (dekapaj iģleri de inģaat iģi sayılır) ve onarma iģlerinde kar veya zarar iģin bittiği yıl kati olarak tespit edilir ve tamamı o yılın geliri sayılarak mezkur yıl beyannamesinde gösterilir. Mükellefler bu madde kapsamına giren hallerde her inģaat ve onarım iģinin hasılat ve giderlerini ayrı bir defterde veya tutmakta oldukları defterlerin ayrı sayfalarında göstermeye ve düzenleyecekleri beyannameleri iģlerin ikmal edildiği takvim yılını takip eden yılın Mart ayının onbeģinci günü akģamına kadar vermeye mecburdurlar." hükmü yer almaktadır. Bir inģaat ve onarma iģinin Gelir Vergisi Kanunu'nun 42'inci maddesi kapsamında değerlendirilebilmesi için; -ĠĢin inģaat ve onarma iģi olması gerekir. Genel anlamı ile "inģaat" malzeme ve iģçilik kullanmak suretiyle meydana getirilen bir gayrimenkulün yapı kısmına ait faaliyetlerin tümünü kapsar. Bir gayrimenkulün iskeleti dıģında harap olan kısımlarının yeniden yapılmasına yönelen büyük ölçüdeki tamir ve yenileme faaliyetleri de onarım kavramını ifade eder.1 Dekapaj iģlerinin de inģaat ve onarma iģi sayılacağı 5035 sayılı kanun ile maddeye

2 eklenmiģtir. Dekapaj iģi, genellikle baraj inģaatlarında ve yeryüzüne yakın olup galeriler açılmak suretiyle iģletilmesi rasyonel sayılmayan kömür yataklarının üzerini açmak Ģeklinde karģımıza çıkmaktadır. Kısaca dekapaj olarak adlandırılan faaliyet kapsamında mükellefler, bir proje çerçevesinde belirlenen sınırlar dahilinde dekapaj sahasındaki toprak ve kayalık alanın temizlenmesi, döküm sahası ile dekapaj sahası arasında, dekapaj sahası içinde, üretim ve dekapaj iģlemleri için gerekli yolların yapımı, bakımı, dekapaj sahasında suların tahliyesi, sahayı su basmaması için gerekili önemlerin alınması gibi iģler üstlenmektedirler. Vergi idaresi, "kaçakçı botu inģaası", "tren ferisi inģaası" gibi iģleri de inģaat olarak değerlendirmiģtir.2 "ĠnĢaat ve taahhüt iģi" kavramından ne anlaģılması gerektiği konusunda Maliye Bakanlığı'nın tarih ve sayılı muktezasında yer alan açıklama ise Ģöyledir: "ĠnĢaat ve taahhüt iģi kavramından; taahhüt iģi yapan kiģilerin gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin yanında, kamu kurum ve kuruluģları, vakıflar, dernekler, kooperatifler ve benzeri kurumlara yapılan inģaat ve onarma iģleri Ģeklinde yorumlanması gerekir." -ĠnĢaat ve onarım iģinin baģkalarının hesabına ve taahhüde bağlı olarak yapılması gerekmektedir. Taahhüt kamuya karģı olabileceği gibi özel sektörde faaliyet gösteren iģletmelere karģı da olabilir. Taahhüt iģlemleri bir sözleģme çerçevesinde hayat bulur. Bu sözleģmeler sözlü ya da yazılı olabilir, ancak uygulamada, doğabilecek sorunları ortadan kaldırmak amacıyla, sözleģmeler yazılı metinler Ģeklinde yapılır. -ĠnĢaat ve onarım iģinin birden fazla takvim yılına yayılması gerekir. BaĢka bir deyiģle, iģin baģlama ve bitim tarihinin ayrı vergilendirme dönemlerine yayılması gerekir. Bu çerçevede "iģin baģlama" ve bitiģ tarihleri" önem kazanır. ĠĢin baģlama tarihi, vergi uygulaması açısından iģin yıllara yaygın olup olmadığını belirlemek açısından önemlidir. Yıllara yaygın inģaat ve onarım iģleri genelde taahhüt sözleģmesinin yapıldığı anda baģlamıģ sayılır. Ancak bazı durumlarda sözleģme yapılmasına karģın iģlere fiilen baģlanmıģ olması durumu iģe baģlama tarihi olarak dikkate alınabilir. ĠĢin bitim tarihi, kar ve zararın belirlenmesi bakımından oldukça önemlidir. Zira, bu iģlerin kesin kar veya zararı iģin bitim yılında hesaplanacak ve bitim yılının kazancı olarak vergilendirilecektir. GVK'nun 44'üncü maddesinde; "ĠnĢaat ve onarma iģlerinde geçici ve kesin kabul usulüne tabi olan hallerde geçici kabulün yapıldığını gösteren tutanağın idarece onaylandığı tarih; diğer hallerde iģin fiilen tamamlandığı veya fiilen bırakıldığı tarih bitim tarihi olarak kabul edilir." hükmü yer almaktadır. Yıllara yaygın inģaat ve onarım iģi geçici ve kesin kabul usulüne tabi değilse, iģin fiilen tamamlandığı tarih bitim tarihi olarak kabul edilecektir. ĠĢin fiilen tamamlanmasından, taahhüt edilenin karģı tarafın kullanımına hazır duruma getirilmesi ya da bırakılması anlaģılmalıdır. II- YILLARA YAYGIN ĠNġAAT VE ONARMA ĠġLERĠNDE VERGĠLENDĠRME Bir yıldan uzun süren yıllara yaygın inģaat ve onarma iģlerinin vergilendirilmesi özelllik göstermektedir. Bu kapsama giren iģler öncelikle gelir vergisi stopajına tabi tutulur, iģin bitim tarihinde de gelir ya da kurumlar vergisi hesaplanır. A- GVK 943 Uyarınca Yapılan Tevkifat GVK'nun 94'üncü maddesinde kaynakta kesinti suretiyle yapılacak vergilemeye iliģkin hükümler yeralmaktadır. GVK'nun 943 maddesi gereği, 42'nci madde kapsamına giren iģleri yapanlara (Kurumlar dahil) ödenen istihkak bedellerinden % 5 oranında ( Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile belirlenen oran) gelir vergisi stopajı yapılır. Bu tür iģleri yapan iģletmeler, aldıkları hakediģ bedelleri üzerinden yapılan gelir vergisi stopajlarını 193 ve 295 nolu "peģin ödenen vergiler ve fonlar hesabına kaydederler. Sözkonusu hesapta izlenen vergi ve fonlar ilgili iģ tamamlanana kadar bu hesapta tutularak bilanço aktifinde gösterilir.3 B- Gelir veya Kurumlar Vergisi

3 Yıllara yaygın inģaat ve onarım iģinde kazanç iģin bittiği yılda belirlenir. Kazanç tespitinde GVK' nunda yeralan ticari kazanç hakkındaki hükümler uygulanır.ticari kazanç olarak beyan edilen inģaat taahhüt ve onarım iģlerinin tespitinde diğer ticari kazançların belirlenmesinden farklılık gösteren yanlar bulunmaktadır. 1-) ĠĢin Bitiminden Sonra Ortaya Çıkan Giderler ve Hasılat GVK'nun 44'üncü maddesine göre iģin bitim tarihinden sonra, bu iģlerle iligili olarak yapılan giderler ve her ne nam altında olursa olsun elde edilen hasılatlar, bu giderlerin yapıldığı veya hasılatın elde edildiği yılın kar-zararının tespitinde dikkate alınır. Örneğin; inģaat iģinin bittiği Kasım 2005'den itibaren 2005 yılı sonuna kadar yapılan harcamalar ve elde edilen hasılat inģaatın kar-zararına dahil edilebilir ve 2005 yılı kazancı(zararı) olarak 2006 yılında beyan edilir. Ancak 2006 yılında bu iģlerle ilgili ortaya çıkacak harcama ve hasılatlar 2006 yılının kar-zarar tespitinde dikkate alınacak dolayısıyla 2006 yılı kazancı(zararı) olarak 2007 yılında beyan edilecektir. 2-) ĠĢin Devam Ettiği Yıllarda Ortaya Çıkan Arızi Kazançlar: Yıllara yaygın inģaat ve onarım iģleriyle uğraģan bazı iģletmelerde, esas faaliyetler dıģında ve iģin devam ettiği yıllarda arızi kar ya da zararlar ortaya çıkabilmektedir. Bunlar özellikle inģaat iģi nedeniyle alınan istihkakların bankaya yatırılması sonucu tahakkuk eden faizler ile kur farkı gelirleri, alınan tazminatlar, ihale makamı, ortaklar, taģeronlar, satıcılar ve finans kurumları ile olan borç ve alacak iliģkilerinden, iģ makinalarının satıģından veya kiraya verilmesinden veyahut hurda satıģlarından kaynaklanmaktadır. Vergi idaresinin görüģü, iģin bitimi beklenmeden mükelleflerin belirtilen gelir unsurlarını faaliyet dıģı gelirler olarak cari yıl kar- zararının tespitinde dikkate almaları ve beyan etmeleri gerektiği yönündedir. Ancak DanıĢtay'ın bu konuda aksi yönde verilmiģ kararları mevcuttur.4 3-) Geçici Vergi GVK'nun Mükerer 120'nci maddesine göre sadece yıllara yaygın inģaat ve onarım iģi ile uğraģan mükellefler geçici verginin mükellefi değildirler. Ancak bu iģler yanında ticari ya da mesleki kazancı olan iģletmeler sadece bu kazançları için geçici vergi hesaplayacaklardır. III- YILLARA YAYGIN ĠNġAAT VE ONARIM ĠġLERĠNDE DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ Yıllara yaygın inģaat ve onarım iģlerinde, dönem sonu itibariyle yapılması gereken baģlıca iģlemler Ģunlardır : - Biten iģlerin tespiti, - Vergi kanunlarında belirtilen esaslar dairesinde müģterek genel gider ve amortismanların devam eden iģlere dağıtılması, - MüĢterek Ģantiye giderlerinden inģaatlara pay verilmesi, - ĠnĢaatlarla ilgili hakediģlerde yer alan sayılabilir cinsten malzeme miktarları ile bunlara iliģkin gider hesaplarında görünen malzeme sarflarının karģılaģtırılması. AĢağıda, yıllara yaygın inģaat ve onarım iģlerinde iģin bitim zamanının tespiti konusunda açıklamalar yapıldıktan sonra, müģterek genel giderlerin ve amortismanların dağıtımı örneklerle açıklanacak ve tekdüzen muhasebe planına göre muhasebeleģtirilmesi gösterilecektir sayılı kanun ile vergi sistemimize enflasyon düzeltmesi uygulaması gelmiģ olup; bu kapsamda yıllara yaygın inģaat ve onarım iģlerinde de düzeltme yapılması zorunlu hale getirilmiģtir hesap döneminde enflasyon düzeltme koģulları gerçekleģmemiģtir. Bundan dolayı açıklamalarımızda enflasyon düzeltmesi hükümleri ihmal edilmiģ, ve bu konuda dönem içinde ve dönem sonunda yapılması gereken iģlemlere değinilmemiģtir. A- ĠnĢaat ve Onarma ĠĢlerinde ĠĢin Bitim Zamanı Yıllara yaygın inģaat ve onarım iģlerinde iģin bitim tarihi oldukça önemlidir. Zira, bu iģlerin kesin kar veya zararı iģin bitim yılında hesaplanacak ve bitim yılının kazancı olarak vergilendirilecektir.

4 G.V.K. nun 44'üncü maddesinde, "ĠnĢaat ve onarma iģlerinde geçici ve kesin kabul usulüne tabi olan hallerde geçici kabulün yapıldığını gösteren tutanağın idarece onaylandığı tarih; diğer hallerde iģin fiilen tamamlandığı veya fiilen bırakıldığı tarih bitim tarihi olarak kabul edilir" denilmektedir. Dolayısıyla ; Yıllara yaygın inģaat ve onarım iģi "geçici ve kesin kabul" usulüne tabi ise ; iģ, geçici kabulün idarece onaylandığı tarihte bitmiģ sayılır. Elde edilen kazanç veya zarar, geçici kabulün idarece onaylandığı yılı izleyen Mart ayının 15'inci günü akģamına kadar (kurumlarda Nisan ayının 15'Ġnci gününe kadar) beyan edilecektir. Yıllara yaygın inģaat ve onarım iģi geçici ve kesin kabul usulüne tabi değil ise ; "iģin fiilen tamamlandığı tarih" bitim tarihi olarak kabul edilecektir. Burada, iģin fiilen tamamlanmasından; taahhüt edilenin karģı tarafın kullanımına hazır duruma getirilmesi ya da bırakılmasını anlamak gerekir. Yıllara yaygın inģaat ve onarım iģinin müteahhit tarafından çeģitli nedenlerle bırakıldığı durumlarda ise, " fiilen bırakılan tarih " iģin bitim tarihi olarak kabul edilecektir. B- ĠnĢaat ve Onarım ĠĢlerinde MüĢterek Genel Giderlerin Dağıtımı Yıllara yaygın inģaat ve onarım iģlerinde, müģterek genel giderlerin dağıtımından bahsedebilmek için aynı veya farklı nevilerde birden fazla faaliyetin bir organizasyon altında gerçekleģmesi gerekmektedir. Yani, birden fazla inģaat ve onarım iģi ya da bir inģaat ve onarım iģi ile birlikte bu kapsama girmeyen bir faaliyetin bir arada yapılması gerekir. MüĢterek genel giderler (GVK. Md.43) ; 1- Yıl içinde birden fazla inģaat ve onarma iģinin birlikte yapılması halinde, her yıla ait müģterek genel giderler bu iģlere ait harcamaların birbirine oranı esas alınarak dağıtım yapılacaktır. Enflasyon düzeltmesi yapılan dönemlerde düzeltilmiģ tutarlarının birbirine olan nispeti dahilinde müģterek genel giderler dağıtılacaktır. Örnek : Mükellef, hepsi inģaat ve onarma iģi olan (A) iģi için YTL, (B) iģi için YTL, (C) iģi için YTL harcama yapmıģtır. Bu üç ayrı iģ için müģtereken YTL genel gider yapılmıģtır. MüĢterek genel giderlerin iģlere dağıtımı, yapılan harcamaların toplam harcama tutarı içindeki oranına göre yapılacaktır : Yapılan Harcama Harcama Gider Payı Tutar (YTL) Oranı (YTL) (A) iģi (B) ĠĢi (C) ĠĢi Toplam Yıl içinde tek veya birden fazla inģaat ve onarma iģinin 43'üncü madde kapsamına girmeyen iģlerle birlikte yapılması halinde, her yıla ait müģterek genel giderler, bu iģlere ait harcamalar ile diğer iģlere ait satıģ ve hasılat tutarlarının (enflasyon düzeltmesi yapılan dönemlerde bunların düzeltilmiģ tutarlarının) birbirine olan nispeti dahilinde dağıtılacaktır. Örnek : ĠĢletme bir baraj, bir otoyol ve ayrıca hazır beton ve nakliye iģi yapmaktadır. Bunların hepsi için yapılan ortak genel giderler YTL'dır. Baraj inģaatı için YTL, otoyol inģaatı için TL harcama yapılmıģtır. Hazır beton iģinin yıllık hasılatı YTL, nakliye iģinden elde edilen yıllık hasılat ise YTL'dır. Buna göre müģterek genel giderler aģağıdaki Ģekilde dağıtılacaklardır : Harcama veya Hasılat Harcama Gider Hasılat Hasılat Payı Tutarı (YTL) Yüzdesi (YTL)

5 Baraj ĠnĢaatı ĠĢi % 11, Otoyol ĠnĢaat ĠĢi % 27, Hazır Beton ĠĢi % 17, Nakliye ĠĢi % 43, TOPLAM : % C- Amortismanların Dağıtımı Birden fazla inģaat ve onarma iģlerinde veya bu gibi iģlerle inģaat ve onarma dıģında kalan iģlerin beraber yapılması halinde, ortaklaģa kullanılan tesisat, makina ve ulaģtırma araçlarının amortismanları, bunların her bir iģte kullanıldıkları gün sayısına göre dağıtılır. Örnek : Mükellefin (A) ve (B) olmak üzere iki inģaat iģi vardır. Ayrıca bir nalburiye mağazası iģletmektedir. Değeri YTL (%20 amortismana tabi) olan bir kamyonet her üç iģte de kullanılmaktadır. Bu durumda, kullanma yerlerine göre amortisman payları aģağıdaki Ģekilde olacaktır ; (Amortisman tutarı (6.000.x%20)= YTL) ĠĢ Gün Oran Amortisman Payı (A) inģaatı YTL (B) inģaatı YTL Nalburiye iģi YTL Toplam YTL Amortisman dağıtımında aģağıdaki konulara dikkat etmek gerekir. 1- Mobilya, mefruģat, hesap ve yazı makinası gibi büro malzemelerinin amortismanları, 2- Yıl içinde alınan tesisat, makina ve ulaģtırma araçlarının satın alındığı tarihten önceki günlere isabet eden amortismanları, 3- Tesisat, makina ve ulaģtırma araçlarının kullanılmayıp boģ kaldığı günlere isabet eden amortismanları, MüĢterek genel giderlere eklenir ve dağıtıma tabi tutulur. Bu iģlem yapılırken tesisat, makina ve ulaģtırma araçlarının kullanılmadığı ve kullanılmasının mümkün olmadığı iģlere pay verilmez. IV- TEKDÜZEN HESAP PLANINDA YILLARA YAYGIN ĠNġAAT VE ONARIM ĠġLERĠ MUHASEBESĠ A- MALĠYET KAYITLARI 1-) Dönem Ġçinde Yapılacak Kayıtlar Tekdüzen Hesap Planı'nda açıklandığı üzere, 170 ĠnĢaat ve Onarım Maliyeti hesabı, 1 - Dönen Varlıklar grubu içerisine dahil edilmiģtir. Buna göre 170 no'lu hesapta izlenen yıllara yaygın inģaat ve onarım maliyetleri, doğrudan ve dolaylı maliyetlerden meydana gelmektedir. Doğrudan Maliyetler; Bunlar, iģin bünyesine doğrudan giren, baģka iģlerle ilgilendirilmeyen (ilk madde malzeme giderleri, direkt iģçilikler, direkt amortismanlar, sadece bu iģte kullanılan iģletme malzemeleri gibi.) giderlerdir. Yıllara yaygın inģaat ve onarım iģi bir nevi hizmet ifası olarak nitelendirildiğinden, muhasebeleģtirmede, yapılmakta olan taahhüt iģi ile ilgili doğrudan maliyetler, öncelikle " 740- Hizmet Üretim Maliyeti Hesabı"na kaydolunur. Dolaylı (dağıtımdan gelen) Maliyetler; Belli bir iģin yapılması ile doğrudan ilgili olmamak kaydıyla, birden fazla iģin yapılmasında etken olan gider unsurlarıdır (ġirket genel merkez ücret, gider ve amortismanları, birden fazla iģte kullanılan üretim araçları giderleri gibi). Tekdüzen Hesap Planında dağıtıma tabi tutulacak müģterek genel giderler adını taģıyan bir hesap yoktur. MüĢterek gider olarak nitelendirilebilecek hesaplar Ģunlardır; 740 Hizmet Üretim Maliyeti 750 AraĢtırma ve GeliĢtirme Giderleri 760 Pazarlama SatıĢ ve Dağıtım Giderleri 770 Genel Yönetim Giderleri

6 780 Finansman Giderleri Burada gider yeri biliniyorsa bu fiili tutar doğrudan 740 no'lu hesaba aktarılacak, ancak müģterek gider niteliğinde ise diğer hesaplara kaydedilecektir. 740 HĠZMET ÜRETĠM MALĠYETĠ 750 ARAġTIRMA VE GELĠġTĠRME GĠDERLERĠ 760 PAZARLAMA SATIġ VE DAĞITIM GĠDERLERĠ 770 GENEL YÖNETĠM GĠDERLERĠ 780 FĠNANSMAN GĠDERLERĠ 100 KASA 102 BANKALAR 257 BĠRĠKMĠġ AMORTĠSMANLAR ĠnĢaat maliyetlerine ait giderlerin ilgili hesaplara kaydedilmesi 2-) Dönem Sonunda Yapılacak Kayıtlar ĠnĢaatlar devam ederken yapılan ve 740 no'lu hesaplarda izlenen yıllara yaygın inģaat ve onarım iģleriyle ilgili giderler, dönem sonunda 741 no'lu "Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma" hesabı aracılığıyla hesap planındaki 170 No'lu "ĠnĢaat ve Onarım Maliyeti " hesabına aktarılır. Yıl içersinde 750, 760, 770, 780 No'lu hesaplarda biriken faaliyet giderleri ise, 751, 761, 771, 781 no'lu yansıtma hesapları kullanılarak GVK'nun 43'üncü maddesinde belirtilen esaslar çerçevesinde müģterek gider niteliğinde dağıtıma tabi tutularak yine 170 No'lu hesaplara aktarılarak kapatılır. 170 No'lu hesaplar aktif hesaplar olup dönem sonunda henüz bitmemiģ iģlerin bilançoda gösterilmesini sağlarlar. 170 YILLARA YAYGIN ĠNġAAT VE ONARIM MALĠYETLERĠ 171 YILLARA YAYGIN ĠNġAAT VE ONARIM MALĠYETLERĠ 741 HĠZMET ÜRETIM MALĠYETĠ YANSITMA 751 ARAġTIRMA VE GELĠġTĠRME GĠDERLERĠ YANSIT. 761 PAZARL., SATIġ VE DAĞITIM GĠDERLERĠ YANS. 771 GENEL YÖNETĠM GĠDERLERĠ YANSITMA 781 FĠNANSMAN GĠDERLERĠ YANSITMA ĠnĢaat maliyetlerinin oluģturulması ve müģterek giderlerden inģaatlara dağıtım yapılması ĠnĢaat ve onarım iģlerinin devam ettiği yıllarda dönem sonlarında 170 No'lu hesaplarda biriken maliyet tutarları, iģin bittiği yıl sonunda 622 no'lu " Satılan Hizmet Maliyetleri " hesabına aktarılır. 622 SATILAN HĠZMET MALĠYETĠ

7 170 YILLARA YAYGIN ĠNġ. VE ONARIM MALĠYETLERĠ B- GELĠR KAYITLARI 1-) Dönem Ġçinde Yapılacak Kayıtlar Yıllara yaygın inģaat ve onarım iģleri ile ilgili olarak düzenlenen ve iģveren tarafından onaylanan hakediģ bedelleri no'lu "ĠnĢaat ve Onarım HakediĢ Bedelleri " hesaplarına kaydedilir. Yıllara yaygın inģaat ve onarım iģleri dolayısıyla alınan avans ve hakediģlerden GVK'nun 943'üncü maddesi uyarınca (kurumlar dahil) %5 oranında yapılan vergi iģin bitimine bir yıldan fazla süre varsa 295 no'lu " PeĢin ödenen Vergiler ve Fonlar " hesabına kaydedilir. ĠĢin biteceği yıl sonunda ise, 193 no'lu " PeĢin Ödenen Vergiler ve Fonlar " hesabına aktarılması gerekir. 193 PEġĠN ÖDENEN VERGĠ VE FONLAR 295 PEġĠN ÖDENEN VERGI VE FONLAR Ayrıca yıllara yaygın inģaat ve onarım iģleri nedeniyle alınan hakediģ bedellerinin muhasebe kaydı ise aģağıdaki gibi olmalıdır : 100 KASA 102 BANKALAR 295 PEġĠN ÖDENEN VERGĠLER 350 YILLARA YAY. ĠNġ. ONARIM HAKEDĠġ BEDELLERĠ Alınan hakediģ bedellerinin kaydedilmesi Alınan hakediģler, inģaat iģi tamamlanıncaya kadar, bilançoda pasif hesap olarak gösterilecektir. Dolayısıyla, hasılat olarak sonuç hesaplarına aktarılıp beyan edilmeyecektir. 2-) Dönem Sonunda Yapılacak Kayıtlar Bilindiği üzere, bilanço esasına göre defter tutan gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri, tarihli bilançolarını, VUK'un geçici 25'inci maddesinde yer alan esaslar dahilinde düzeltme iģlemine tabi tutmuģlar ancak, bu iģlem sonucunda ortaya çıkan düzeltme farklarını, 2003 dönem kazancının oluģumunda hiçbir Ģekilde dikkate almamıģlardır. Bu düzenlemeye paralel olarak, VUK'un geçici 25'inci maddesinin (ı) bendine göre yıllara yaygın inģaat ve onarma iģleri ile iģtigal eden mükelleflerin bu iģlerine ait maliyet ve istihkak tutarları ile ilgili olarak tarihinde oluģan düzeltme farklarının iģin bitiminde karzararın tespitinde dikkate alınmayacağı hükmedilmiģtir.5 Bu hükümle yıllara yaygın inģaat ve onarma iģleri ile iģtigal eden mükelleflerin uygulaması ile diğer faaliyetlerle uğraģan mükelleflerin uygulaması arasında paralellik sağlanmıģtır. Buna göre; yıllara yaygın inģaat ve onarım iģleri yapan mükelleflerden, 2004 dönemi sonunda VUK'un 298'inci maddesine göre enflasyon düzeltmesi yapmakla yükümlü olanlar, tarihinden önce baģlayan iģlerde, tarihine kadar geçen süreye isabet eden kazanç düzeltme öncesi hükümlere, sonraki dönemlere isabet eden kazanç ise düzeltilmiģ değerlere göre tespit edilecek ve bunların toplanması suretiyle oluģan kazanç tutarı beyan edilecektir. Ancak 2004 hesap döneminde enflasyon düzeltmesinden kaynaklanan kar veya zarar yıllara yaygın inģaat onarım

8 iģinin kar ve zararının tespitinde dikkate alıncaktır hesap döneminde enflasyon düzeltmesi koģulları oluģmadığı için 2005 hesap dönemi iģlemleri enflasyon düzeltme hükümleri dikkate alınmaksızın yapılacaktır. ĠnĢaatlarla ilgili olarak alınan hakediģlerin izlendiği 350 No'lu " Yıllara Yaygın ĠnĢaat ve Onarım HakediĢ Bedelleri " ve 358 No'lu "Yıllara Yaygın ĠnĢaat Enflasyon Düzeltme" hesabı, inģaat iģinin bittiği yıl sonunda, 600 no'lu " Yurtiçi SatıĢlar " hesabına aktarılarak, inģaat iģinden doğan kar veya zarar hesaplanır. ĠnĢaat ve onarım iģlerinin kar ve zararının tespitinde yapılan muhasebe kayıtları ise aģağıdaki Ģekildedir : 350 YILLARA YAYGIN ĠNġAAT VE ONARIM HAK. BED. 600 YURTĠÇĠ SATIġLAR 600 YURT ĠÇĠ SATIġLAR 622 SATILAN HĠZMET MALĠYETĠ 690 DÖNEM KARI VEYA ZARARI V- SONUÇ Gelir Vergisi Kanunu'nun 42, 43 ve 44'ncü maddelerinde düzenlenen ve Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 13'üncü maddesi uyarınca kurumlar vergisi mükelleflerine de uygulanacak olan yıllara yaygın inģaat ve onarma iģlerinde dönem sonu iģlemleri ve muhasebe uygulamaları genel hatları ile açıklanmıģtır. Yıllara yaygın inģaat ve onarma iģleri, GVK'nunda ayrı bir vergileme rejimine tabi tutulduğundan, dönem sonu iģlemleri içerisinde de özellik arz eden durumlar ortaya çıkmıģtır. Buna mukabil, Tekdüzen Hesap Planı'nda da yıllara yaygın inģaat ve onarım iģleri için özel düzenlemeler yapılmıģtır. Ticari kazançlarda genel vergileme rejiminden sapma gösteren bu uygulama bir çok sorunu da beraberinde getirmiģtir. Bu nedenle yıllara yaygın inģaat ve onarma iģleri ile uğraģan mükellefler genel vergisel yükümlülüklerini yerine getirirken yukarıda belirtilen esaslara da uymak durumundadırlar. YARARLANILAN KAYNAKLAR 1.Yılmaz ÖZBALCI, Gelir Vergisi Kanunu Yorum Ve Açıklamaları, OluĢ Yayıncılık, Ağustos M.Emin AKYOL ve Muzaffer KÜÇÜK, "Tek Düzen Hesap Planı Uygulamsı" Sayfa 17011, YaklaĢım Yayınları 3. Metin KAYRAK, Yıllara Yaygın ĠnĢaat Onaraım ĠĢlerinde Dönem Sonu ĠĢlemleri, Vergi Dünyası, Araklık Ahmet ÖZBAKIR, Yıllara Yaygın ĠnĢaat ve Onarım ĠĢlerinde Dönem Sonu ĠĢlemleri, Vergi Dünyası, Aralık S.Sabit DURLANIK, Yıllara Yaygın ĠnĢaat Onarım ĠĢlerinde Dönem Sonu ĠĢlemleri, Vergi Dünyası, Aralık Berrak AYAZOĞLU, Yıllara Yaygın ĠnĢaat Onarım ĠĢlerinde Dönem Sonu ĠĢlemerli Vergi Dünyası Aralık ġükrü KIZILOT, ĠnĢaat Muhasebesivergiğlendirilmesi Mevzuatı Ve Asgari ĠĢcilik, YaklaĢım Yayınları, Nisan 1996, Ankara

9