GENEL MUHASEBE. Yrd. Doç. Dr. Serap DURUKAN KÖSE Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi

Transkript

1 GENEL MUHASEBE Dönen Varlıklar- Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetleri Dönen Varlıklar- Aktif Nitelikli Dönem Ayırıcı Hesaplar Dönen Varlıklar- Diğer Dönen Varlıklar Yrd. Doç. Dr. Serap DURUKAN KÖSE Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi

2 YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM MALİYETLERİ

3 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetleri Hesabı Yıllara yaygın inşaat ve onarım maliyetleri hesabı, işletmelerin üstlendikleri yıllara yaygın inşaat ve onarım işlerinin maliyetlerinin proje bazında izlenmesi için kullanılır hesap grubuna projeler bazında sıralanan yıllara yaygın inşaat ve onarım işleri ile bu işlerden tamamlanan kısımlar için düzenlenen hakediş bedellerinin izlendiği hesap grubu birbirine paralel olarak düzenlenir.

4 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetleri Hesabı Hesabın İşleyişi a) Borç 1) İşletmenin üstlendiği inşaat ve onarım işleri ile ilgili olarak 740 Hizmet Üretim Maliyeti ve 770 Genel Yönetim Giderleri hesaplarına kaydedilen giderlerden o inşaat ve onarıma düşen ortak gider payları, 741 Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma ve 771 Genel Yönetim Giderleri Yansıtma hesaplarının alacağına karşılık hesap aralığında ilgili proje için açılan İnşaat ve Onarım Maliyetleri Hesabına borç kaydedilir. b) Alacak 1) hesap grubunda projeler bazında oluşturulan yıllara yaygın inşaat ve onarım maliyetleri, işin geçici kabulü yapıldığında bu hesaba alacak, 622 Satılan Hizmet Maliyeti Hesabına borç kaydedilir.

5 179 Taşeronlara Verilen Avanslar Hesabı Taşeronlara verilen avanslar hesabı, yıllara yaygın inşaat ve onarım faaliyetinde bulunan işletmeler tarafından, taahhüt konusu inşaat ve onarımın bir kısmının ya da tamamının taşeronlara yaptırılması durumunda, taşeronlara projeler bazında verilen avansların izlenmesi için kullanılır. a) Borç Yıllara yaygın inşaat ve onarım işleri dolayısıyla taşeronlara verilen avanslar bu hesaba borç, avanslardan kesilen damga vergisi 360 Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabına, taşerona ödenen tutar ödemenin şekline göre ilgili hesaba alacak kaydedilir. b) Alacak Taşeronlara yaptırılan yıllara yaygın inşaat ve onarım işleri dolayısıyla yapılan ödemelerden mahsup edilen avans tutarları bu hesaba, taşerona ödenecek tutar ödemenin şekline göre ilgili hesaba, bu ödemeden yapılan vergi ve fon kesintileri 360 Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabına alacak, taşeronlara yaptırılan hizmetin maliyeti 740 Hizmet Üretim Maliyeti Hesabına, ödenecek katma değer vergisi 191 İndirilecek Katma Değer Vergisi Hesabına borç kaydedilir.

6 AKTİF NİTELİKLİ DÖNEM AYIRICI HESAPLAR İçinde bulunulan dönemde ödenip fakat gelecek döneme ait olan peşin ödenen giderler ile ileriki dönemlere ait olup da içinde bulunulan dönemde peşin tahsil edilmiş gelirlerin izlendiği gruptur. Bu hesap grubunda yer alan hesaplar: 18 Gelecek Aylara Ait Giderler ve Gelir Tahakkukları 28 Gelecek Yıllara Ait Giderler ve Gelir Tahakkukları 180 Gelecek Aylara Ait Giderler 280 Gelecek Yıllara Ait Giderler 181 Gelir Tahakkukları 281 Gelir Tahakkukları

7 180 (280) Gelecek Aylara Ait Giderler Bu hesapta; peşin ödenen ve cari dönem içinde ilgili gider hesaplarına kaydedilmemesi gereken, gelecek döneme ait giderler izlenmektedir. Bu hesaba peşin ödenen giderler hesabı da denilebilir. Muhasebenin dönemsellik kavramı gereğince her dönemin gelir ve gideri ait olduğu finansal tabloda gösterilmelidir. Bir gider bir yıl içinde yapılıp diğer dönemleri de kapsar ise diğer dönemlere düşen giderleri bu dönemde gider yazmak muhasebenin dönemsellik kavramına aykırı olur. İşleyişi: Gelecek döneme ait olduğu halde peşin ödenen giderler ilgili döneme kadar bekletilip gider yazılana kadar geçici olarak bekletilmek üzere bu hesabın borcuna kayıt yapılır. İlgili dönem geldiğinde ilgili gider hesabına borç, bu hesaba ise alacak kaydedilir.

8 180 (280) Gelecek Aylara Ait Giderler Gelecek aylara/yıllara ait giderlere ilişkin en belirgin örnek peşin ödenmiş bir/birkaç yıllık kira gideridir. Yıllık maliyet hesaplayan ve mali tablo düzenleyen işletmeler için «Gelecek Aylar» deyimi, işlem tarihi itibariyle bir sonraki bilanço düzenleme tarihine kadar olan süreyi kapsar. «Gelecek Yıllar» deyimi, işlem tarihi itibariyle bir sonraki bilanço düzenleme tarihinden sonra olan süreyi kapsar. Bilanço günü geldiğinde işlem tarihi açısından gelecek ay olarak görünen giderler cari dönem giderlerine dönüşmüştür. Gelecek yıl giderlerinden, bir sonraki bilanço tarihinde gidere dönüşecek kısımlar gelecek ay gideri durumuna gelir.

9 180 (280) Gelecek Aylara Ait Giderler Olayın Gerçekleştiği Tarih 180 Gelecek Aylara Ait Giderler Hesabına kaydedilecek kısım 280 Gelecek Yıllara Ait Giderler Hesabına kaydedilecek kısım ise = 10,5 aylık kısma isabet eden tutar den itibaren tüm aylara isabet eden tutar Dönem sonu geldiğinde, Gelecek Aylara Ait Giderler cari dönem giderlerine dönüşecek ve Gelir Tablosuna aktarılacaktır. Gelecek Yıllara Ait Giderlerden 12 aylık kısım (olay yıl içinde bir tarihte bitiyor ise o tarihe kadar olan kısım) Gelecek Aylara Ait Giderlere aktarılır.

10 Örnek-180 (280) tarihinde TL lik çek verilerek ödenen 2 yıllık hastane binası kira bedeli muhasebe kayıtları; /24= TL /Ay Bu durumda işlem tarihinden bilanço tarihine kadar ( aylar) 4 aylık kira bedeli x4= TL- Gelecek Aylara Ait Giderler Diğer 20 aylık kısım x20= TL-Gelecek Yıllara Ait Giderler BORÇ ALACAK 180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER GELECEK YILLARA AİT GİDERLER VERİLEN ÇEKLER VE ÖD. EMİRLERİ Verilen Çekler (2 yıllık kira bedelinin ödenmesi)

11 Örnek-180 (280) Dönem sonunda tarihinde, olayın gerçekleştiği tarih açısından gelecek ay olan giderler cari dönem giderlerine dönüştüğünden ilgili gider hesaplarına aktarılır. Gelecek yıllara ait giderlerin 12 aylık kısmı (20.000x12= TL) bir sonraki bilanço dönemine ait olduğu için Gelecek Aylara Ait Giderler hesabına aktarılır BORÇ ALACAK HİZMET ÜRETİM MALİYETİ GELECEK AYLARA AİT GİDERLER (Dönedeki kira giderinin maliyet hesaplarına aktarılması) GELECEK AYLARA AİT GİDERLER GELECEK YILLARA AİT GİDERLER (20145 yılına ait kira giderinin gelecek aylara ait giderler hesabına aktarılması)

12 Örnek-180 (280) tarihinde ise TL Gelecek Aylara Ait Giderlerden dönem giderlerine, Gelecek Yıllara Ait Giderler hesabında kalan son 8 aylık gider (20.000x8= TL) ise Gelecek Aylara Ait Giderler Hesabına aktarılır. Kira süresi sonunda da 180 Gelecek Aylara Ait Giderler Hesabında kayıtlı olan TL lik tutar 740 Hizmet Üretim Maliyeti Hesabının borcuna aktarılarak peşin ödenen kira ile ilgili kayıtlar tamamlanmış olur.

13 Örnek-180 (280) BORÇ ALACAK 740 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ GELECEK AYLARA AİT GİDERLER (Dönedeki kira giderinin maliyet hesaplarına aktarılması) GELECEK AYLARA AİT GİDERLER GELECEK YILLARA AİT GİDERLER (2015 yılına ait kira giderinin gelecek aylara ait giderler hesabına aktarılması) HİZMET ÜRETİM MALİYETİ GELECEK AYLARA AİT GİDERLER (2015 yılına ait önceden ödenen kira giderlerinin maliyet hesaplarına aktarılması)

14 181 (281) Gelir Tahakkukları Hesabı (181) İçinde çalışılan dönemde ortaya çıkmış olmakla birlikte üçüncü kişilerden tahsili ya da bunların adına borç kaydı gelecek hesap döneminde yapılacak gelirlerin izlendiği hesaptır. Muhasebenin dönemsellik kavramı gereğince her dönemin gelir ve gideri ait olduğu finansal tabloda gösterilmelidir. Dönemsellik ilkesinin doğal sonucu olarak döneme ait tüm gelir ve giderler dönem kar/zararında toplanır. Bunun için tüm gelirlerin tahsil edilmiş veya giderlerin ödenmiş olması gerekmemektedir. Çünkü muhasebede kayıtlar nakit esasına göre değil, tahakkuk (gerçekleşme, doğmuş olma) esasına göre tutulmaktadır. Muhasebenin dönemsellik temel kavramı ve tahakkuk esası gereği dönemde ortaya çıkan tüm gelir ve giderler dönemin Gelir Tablosuna yansıtılır.

15 181 (281) Gelir Tahakkukları Hesabı Gelirlerin tahsili veya işletme açısından kesin alacak durumuna gelmesi gelecek dönemlerde söz konusu olduğundan bu gelirler bilançonun aktifinde Gelir Tahakkukları adlı geçici hesapta izlenir. Giderlerin ödenmesi veya kesin borç olarak kaydedilmesi gelecek dönemlere kalması durumunda ise bilançonun pasifinde yer alan Gider Tahakkukları adlı geçici hesap kullanılır (Bu hesap KVYK-UVYK hesapları arasında yer almaktadır). İşleyişi: Dönem sonunda, döneme ait olarak hesaplanacak tutarlar ilgili hasılat ve gelir hesapları karşılığında bu hesaba borç kaydedilir. Sonraki dönemde, alacakların kesinleşmesiyle hesaptaki tutarlar bu hesabın alacağına karşılık ilgili hesapların borcuna kaydedilerek kapatılır. Hesabın bakiyesi izleyen dönemde tahsil edilecek veya kesin alacak duruma gelecek gelirleri gösterir ve bilançonun aktifine yansıtılır.

16 181 (281) Gelir Tahakkukları Hesabı (281) Üçüncü kişilerden tahsili ya da bunlar hesabına kesin borç kaydı bir yıl veya daha sonraki yıllarda yapılacak gelirlerin, içinde bulunan döneme ait olan kısımları izlenir. İşleyişi: Dönem sonunda, döneme ait olarak hesaplanacak tutarlar ilgili hasılat ve gelir hesapları karşılığında bu hesaba borç kaydedilir. Sonraki dönemlerde, tahsil süresi bir yılın altına inenler, 181 Gelir Tahakkukları hesabına aktarılır. Hesabın bakiyesi izleyen dönemden sonraki dönemlerde tahsil edilecek veya kesin alacak duruma gelecek gelirleri gösterir ve bilançonun aktifine yansıtılır.

17 181 (281) Gelir Tahakkukları Hesabı Gelir tahakkuklarına en belirgin örnekler dönem sonunda tahakkuk etmiş olan banka ve tahvil faiz gelirleridir. Dönem sonu itibariyle, bir sonraki bilanço tarihine kadar tahsil edilebilecek olan gelirler 181 Gelir tahakkukları hesabına kaydedilir. Dönem sonu itibariyle, bir sonraki bilanço tarihinden daha ilerideki bir tarihte tahsil edilecek olan gelirler 281 Gelir Tahakkukları hesabına kaydedilir.

18 ÖRNEK-181 X hastanesi elinde bulundurduğu nakit fazlasını değerlendirmek için tarihinde A bankasında 6 ay vadeli TL lik mevduat hesabı açtırmıştır. Bankanın altı ay vadeli TL mevduat hesaplarına uyguladığı yıllık faiz oranı %48 dir tarihinde de anapara ve faiz tahsil edilmiştir.

19 ÖRNEK BORÇ ALACAK 102 BANKALAR A Bankası TL Vadeli Mevduat Hesabı 100 KASA (Bankaya para yatırılması) BORÇ ALACAK 181 GELİR TAHAKKUKLARI FAİZ GELİRLERİ (0,48/12=0,04 Aylık faiz oranı, 0,04x3ayx20.000=2.400 TL) KASA BANKALAR GELİR TAHAKKUKLARI FAİZ GELİRLERİ (Vadeli mevduat hesabının kapatılması)

20 ÖRNEK-281 X Hastanesi yapmayı düşündüğü sabit yatırımı 2,5 yıl ertelediği için bu amaca yönelik ayırdığı TL ile tarihinde Z bankasında 2 yıl vadeli mevduat hesabı açtırmıştır. Z bankasının bu hesaplara verdiği yıllık faiz oranı %36 dır BORÇ ALACAK 102 BANKALAR Z Bankası TL Vadeli Mevduat Hesabı 100 KASA (Bankaya para yatırılması) X Hastanesinin tarihindeki banka faizi ile ilgili kaydı 6 aylık faiz geliri bu yıla ait olduğundan ilgili gelir hesabına kaydedilirken, tutar gelecek dönemde kapatılmak üzere 281 Gelir Tahakkukları Hesabına kaydedilir BORÇ ALACAK 281 GELİR TAHAKKUKLARI FAİZ GELİRLERİ (0,36/12=0,03 Aylık faiz oranı, 0,03x6ayx = TL)

21 ÖRNEK-281 X Hastanesinin tarihindeki banka faizi kaydı 12 aylık faiz geliri bu yıla ait olduğundan ilgili gelir hesabına kaydedilirken, tutar gelecek dönemde kapatılmak üzere 181 Gelir Tahakkukları Hesabına kaydedilir yıl sonunda 2012 yılı sonundaki 281 Gelir Tahakkukları hesabına kaydedilen tutar bir yılın altına düştüğünden 181 Gelir Tahakkuklarına aktarılması gerekir BORÇ ALACAK GELİR TAHAKKUKLARI (0,03x12ayx = TL) FAİZ GELİRLERİ GELİR TAHAKKUKLARI (281 gelir tahakkukları hesabından 181 gelir tahakkukları hesabına aktarılması) 281 GELİR TAHAKKUKLARI

22 ÖRNEK tarihinde anapara ve faizin tahsili Faiz gelirinde 181 Gelir Tahakkuklarında biriken tutar kapatılarak kasaya aktarılır, ve o dönemki 6 aylık faizde kâr olarak kasaya aktarılır ve sonuçta TL faiz geliri, Kâr olarak yazılır ve kasaya kaydedilir. Fakat Burada önemli olan dönemsellik kavramı gereği her dönemin kârı o döneme kaydedilmiştir KASA BANKALAR (Z Bankası) GELİR TAHAKKUKLARI FAİZ GELİRLERİ (Mevduat hesabının kapatılması)

23 19. DİĞER DÖNEN VARLIKLAR Bir yıl içinde işlem görecek olan, buraya kadar değinilmeyen dönen varlıklar bu grupta yer alır. Diğer dönen varlıklar hesap grubunda aşağıdaki hesaplar yer alır: 190 Devreden KDV Hesabı 191 İndirilecek KDV Hesabı 192 Diğer KDV Hesabı 193 Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar Hesabı 195 İş Avansları Hesabı 196 Personel Avansları Hesabı 197 Sayım ve Tesellüm Noksanları Hesabı 198 Diğer Dönen Varlıklar Hesabı 199 Diğer Dönen Varlıklar Karşılığı Hesabı(-) Diğer dönen varlıklar hesaplarının işleyişinde artış meydana geldiğinde hesabın borç tarafına, azalış meydana geldiğinde hesabın alacak tarafına kayıt yapılır (199 Kodlu hesap hariç).

24 19. DİĞER DÖNEN VARLIKLAR

25 19. DİĞER DÖNEN VARLIKLAR 192 Diğer KDV Hesabı: Ödenmesi gerektiği halde ödenmeyip, fiilen indirilmesinin mümkün olacağı tarihe kadar ertelenen katma değer vergisinin, ertelemenin bir yıl içinde olması halinde kaydedildiği ve izlendiği hesaptır. Hesabının İşleyişi: Teşvikli yatırım mallarının ithalinde, gümrük idareleri tarafından tarh ve tahakkuk ettirilerek ertelenen katma değer vergisi pasifteki ilgili hesabın alacağına karşılık bu hesaba borç kaydedilir.

26 19. DİĞER DÖNEN VARLIKLAR 193 Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar Hesabı: Mevzuat gereği uyarınca peşin ödenen gelir vergisi, kurumlar vergisi ve diğer vergiler ile fonların kayıt ve takip edildiği hesaptır. Hesabının İşleyişi: Mevzuatın belirlediği dönemler itibariyle peşin ödenen gelir vergisi, kurumlar vergisi ve diğer vergiler ile fonlar, bu hesaba borç olarak kaydedilir. Yıl sonunda tahakkuk edecek gelir veya kurumlar vergisi ile fon karşılıklarından yapılacak olan indirimi teminen 371. Dönem Kârının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükleri Hesabı borcuna aktarılır. Ancak aktarılacak tutar 370. Dönem Kârı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları Hesabı'nın tutarından fazla olamaz. Aktarılamayan tutar, dönem sonunda bu hesabın bakiyesi olarak kalır.

27 19. DİĞER DÖNEN VARLIKLAR 195 İş Avansları Hesabı: İşletme hesabına mal ve hizmet satın alınması, gider ve ödemeleri yapması için kişilere verilen avanslarının izlendiği hesaptır. Hesabının İşleyişi: Avanslar verildiğinde hesaba borç kaydedilir, avans kapatıldığında veya iade edildiğinde hesaba alacak olarak kaydedilir. 196 Personel Avansları Hesabı: İşletme personeline, işletme adına yaptırılacak hizmet ve giderleri karşılamak üzere verilen iş avansları, personel ve işçilere maaş, ücret ve yolluklarına mahsuben önceden ödenen avansların izlendiği hesaptır. Hesabının İşleyişi: Yapılan ödemeler bu hesaba borç kaydedilir, nakden iadeler ile istihkaklardan kesilen tutarlar ve tevdi edilen belgeler tutarı alacak olarak kaydedilir.

28 19. DİĞER DÖNEN VARLIKLAR 197 Sayım ve Tesellim Noksanları Hesabı: Envanter yapılarak sayım sonucunda tespit edilen kasa, stok ve maddi duran varlıklar noksanlarıyla, tesellüm sırasında ortaya çıkan noksanların geçici olarak kayıt ve izleneceği hesaptır. Hesabının İşleyişi: Noksanlığın ortaya çıkması ile hesaba borç kaydedilir, sorumlularından tahsili veya zarar kaydedilmesi halinde ise alacak olarak kaydedilir. Sebebi bulunamayan kasa noksanları 689 Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar hesabına kaydedilir. 690 Dönem Kâr Zararı Hesabına ertesi yılsonunda devir edilir. Ancak yasal olarak gider kabul edilmeyen bu miktarlar daha sonra matraha ilave edilmek üzere karşılık ayrılır.

29 19. DİĞER DÖNEN VARLIKLAR 198 Diğer Çeşitli Dönen Varlıklar Hesabı: Bu hesap grubu içerisinde sayılanların dışında kalan diğer çeşitli dönen varlıkların izlendiği hesaptır. Hesabının İşleyişi: Sayılanların dışında varlıklar ortaya çıktığında bu hesaba borç kaydedilir, bu varlıkların işletmeden çıkılarında ise alacak kaydedilir.

30 19. DİĞER DÖNEN VARLIKLAR 199 Diğer Dönen Varlıklar Karşılığı Hesabı: Yıl sonunda diğer dönen varlıklar grubundaki hesaplara alınan varlıkların değer azalmaları için ayrılan karşılıklar bu hesapta izlenir. Pasif karakterli bir hesaptır. Hesabının İşleyişi: Ayrılan karşılık tutarı bu hesaba alacak olarak kaydedilirken, 654 Karşılık Giderleri Hesabı'na borç kaydedilir, karşılık nedeninin gerçekleşmesi halinde 197 Sayım ve Tesellüm Noksanları Hesabı karşılığında bu hesaba borç olarak kaydedilir.