Hemşirelik / Ebelik öğrencilerinde premenstrual sendrom yaygınlığı ve premenstrual sendromun sigara içme davranışı ile ilişkisi

Transkript

1 Araştırma / Research Article TAF Preventive Medicine Bulletin DOI: /pmb Hemşirelik / Ebelik öğrencilerinde premenstrual sendrom yaygınlığı ve premenstrual sendromun sigara içme davranışı ile ilişkisi The prevalence of premenstruel syndrome in nursing / midwifery students and the relationship premenstruel syndrome and smoking behavior Didem Kaya, Zehra Gölbaşı ÖZET Amaç: Bu çalışma hemşirelik ve ebelik öğrencilerinde premenstrual sendrom (PMS) yaygınlığını ve PMS ile sigara içme davranışı arasındaki ilişkiyi belirlemek amacıyla yapılmıştır. Yöntem: Çalışmanın örneklemini 584 hemşirelik ve ebelik öğrencisi oluşturmuştur (hemşirelik öğrencisi: 334, ebelik öğrencisi: 250). Veriler Bireysel ve Sigara İçme Davranışı Özellikleri Formu, Premenstrual Sendrom Ölçeği (PMSÖ), Fagerstrom Nikotin Tolerans Testi (FNTT) ile toplanmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde Ki-Kare ve Varyans Analizi testleri kullanılmıştır. Bulgular: Öğrencilerin yaş ortalaması 19,94 (SD=1,77) tür. Öğrencilerin menarş yaş ortalaması 13,27 (SD=1,19) olup, %53,6 sının menstrual siklusu düzenlidir. Öğrencilerde PMS yaygınlığı %33 tür. Sigara içme durumuna göre PMS yaygınlığı karşılaştırıldığında gruplar arasında anlamlı bir fark olduğu bulunmuştur (p<0.05). Yaşamında hiç sigara denemeyenlerde PMS yaygınlığı en düşük düzeyde (%28,7) iken sigara içenlerde bu oran %52,9 dur. Öğrencilerin PMSÖ puan ortalaması 98,15 (SD=35,83) olup, sigara içme durumuna göre PMSÖ toplam ve alt boyut puan ortalamaları arasındaki fark incelendiğinde hiç sigara denemeyenlerin puan ortalamasının, sigarayı bırakanlar ve halen içenlerden anlamlı düzeyde düşük olduğu bulunmuştur (p<0.05). Halen sigara içenlerin FNTT puanları ile PMSÖ puanları arasındaki ilişkinin anlamsız olduğu saptanmıştır (p>0.05). Sonuç: Çalışmada sigarayı denemiş olmanın PMS yaygınlığını etkilediği belirlendiğinden, sigaranın hiç denenmemesine yönelik eğitim ve danışmanlık programlarının yapılması, konuya yönelik basılı görsel araçların geliştirilmesi önerilir. ABSTRACT Aim: This study was carried out to determine the prevalence of premenstrual syndrome (PMS) in nursing and midwifery students and the correlation between smoking behavior and the PMS. Methods: The sample of study consisted of 584 nursing and midwifery students (Nursing studens:334, midwifery students:250). There quired data were collected with Individual and Smoking Behavior Characteristics Form, Premenstrual Syndrome Scale (PMS) and Fagerstrom Nicotine Tolerance Test (FNTT). Data were evaluated with Chi-Square tests and Oneway Anova. Results: The average age of the students was 19.94±1.77. The average age of menarche 13.27±1.19 and of 53.6% of students have regular menstrual cycle. The prevalence of PMS was 33% in the study group. Compared to the prevalence of PMS according to smoking status, it was found significant difference. Prevalence of PMS is lowest (28.7%) in students who never smoke during their life, while this ratio is 52.9%. The average PMS score was 98.15± When the total and subscale average scores of PMS were examined according to smoking status, it was found that total and subscale average scores of PMS to be significantly lower than those currently smoking andex-smoking(p<0.05). There is no significant relationship between currently smokers s FNTT score and PMS score (p>0.05). Conclusion: Because, even once smoking is a factor affecting the prevalence of PMS among young girls, it is recommended activities preventing to start smoking and developing written and visual material about smoking prevention. Doğum ve Kadın Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı, Hemşirelik Bölümü, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas, Türkiye. Yazışma Adresi/Address for correspondence: Zehra Gölbaşı, Doğum ve Kadın Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı, Hemşirelik Bölümü, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas, Türkiye. zehragolbasi@gmail.com Anahtar Kelimeler: Premenstrual Sendrom, sigara içme, hemşirelik / ebelik üniversite öğrencileri Key Words: Premenstrel Syndrome, smoking, nursing/midwifery university students Gönderme Tarihi/Received Date: Kabul Tarihi/Accepted Date: Yayımlanma Tarihi/Published Online: GİRİŞ Premenstruel sendrom (PMS) kadınlarda menstruel döngünün geç luteal döneminde memelerde şişkinlik, başağrısı, halsizlik ve kilo alımı gibi fiziksel, depresif duygudurum, irritabilite, gerginlik gibi ruhsal belirtilerin ortaya çıkışı ve bu durumun genellikle menstruasyonun başlamasıyla ortadan kalktığı bir tablodur. PMS, menarştan sonra herhangi bir yaşta başlayan ve özellikle genç kızları etkileyen bir sağlık sorunudur (1,2). Amerikan Jinekoloji ve Obstetrik Akademisi ne göre PMS tanısı konulabilmesi için semptomların menstruasyon başlamadan önceki 5 gün içerisinde ortaya çıkması ve menstruasyon başladıktan sonraki 4 gün içinde kaybolması gerekmektedir (3). Hem ülkemizde (4-15), hem de diğer ülkelerde (16-20) yapılan çalışmalar PMS nin kadınlar arasında yaygın TAF Prev Med Bull 2016 Vol 15 Issue 4 305

2 Kaya ve Gölbaşı : Premenstrual sendrom yaygınlığı bir sorun olduğunu göstermektedir. PMS de yaşanan belirtilerin şiddetinin yaşla birlikte arttığı, yaş aralığında en şiddetli olduğu, menopoza yaklaştıkça belirtilerin şiddetinin azaldığı belirtilmektedir (21). Yapılan çalışmalarda PMS yaşayan kadınlarda en sık görülen belirtilerin; huzursuzluk, gerginlik, öfkenin kontrol edilememesi, yorgunluk, baş dönmesi, iştahta artma, anksiyete, konsantrasyonda azalma, memelerde dolgunluk ve hassasiyet, kas ve eklem ağrısı olduğu belirtilmektedir(4,6-8,10-12,19,20,22). PMS hem yaygın görülmesi, hem de yaşanan belirtilerin bireyin günlük yaşam aktiviteleri, akademik/mesleki yaşamı ve üretkenliği üzerindeki olumsuz etkilerinden dolayı önemli bir sağlık sorunu olarak ele alınmaktadır. Çalışmalar PMS belirtilerinin kadında; beden algısı ve yaşam aktivitelerinde değişim, iş gücü kaybı, ekonomik kayıp, kaza potansiyelinde artış, öz güvende azalma, alkol/madde kullanımı ve suça eğilimde artma, toplumsal ilişkilerin bozulması ve okul başarısızlığı gibi sorunlara neden olabileceğini göstermektedir (5,15,19,23,24). PMS uzun yıllar önce tanımlanmış olmasına rağmen (ilk kez 1931 de tanımlanmıştır) nedeni hala tam olarak anlaşılmış değildir. PMS nin ortaya çıkması ile ilgili çeşitli teoriler vardır. Bunlar; östrojen-progesteron dengesizliği, sıvı retansiyonu, prostoglandinlerin aşırı salgılanması, prolaktin ve renin-anjiotensin-aldesteron dengesizliği ve psikososyal faktörlerdir (24-27). Yapılan çalışmalarda PMS nin; annede PMS varlığı (4,12,15,20), üniversite eğitimi için evden ayrılma (4), fiziksel aktivite yetersizliği (20), hazır gıda tüketimi (20), menstrual düzensizlikler yaşama (4), sigara içme (6,9,12,15,20), menstruasyona ilişkin yetersiz bilgi ve olumsuz tutuma sahip olma (7,28), dismenore (6,7,28), kafein tüketme (15,20), gibi değişkenlerle ilişki olduğu bulunmuştur. Son yıllarda özellikle gelişmekte olan ülkelerde kadınlar arasından sigara içme davranışı giderek artmaktadır. Birçok sağlık sorunu ile ilişkisi tanımlanmış olan sigara içiminin, östrojen, progesteron, androjen ve gonadotropinler üzerindeki olumsuz etkisinden dolayı PMS gelişiminde de rolü olduğu belirtilmektedir (29). Sigara içen ve içmeyen kadınlarda adet döngüsündeki değişimlerin farklı olduğu belirtilmektedir (30). Yapılan bir çalışmada sigara içen vakalarda luteal faz değişimlerinin daha fazla olduğu görülmüştür (31). Birkaç çalışmada ise sigara içenler arasında PMS nin daha yaygın olduğu sonucuna ulaşılmıştır (32-35). Sigara içme bazı çalışmalarda PMS yi etkileyen bir değişken olarak incelenmiştir (6,9,12,15,20). Ancak sigara içilen süre, günlük içilen sigara miktarı, bağımlılık düzeyi vb. sigara içme davranışının özellikleri ile PMS arasındaki ilişkiyi kapsamlı bir şekilde inceleyen çalışmalar oldukça sınırlıdır. Bu nedenle çalışma Bir devlet üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik ve Ebelik Bölümü nde öğrenim gören öğrencilerde PMS yaygınlığını ve PMS ile sigara içme davranışı arasındaki ilişkiyi belirlemek için yapılmıştır. GEREÇ VE YÖNTEM Evren ve Örneklem Kesitsel tipte planlanan çalışma bir devlet üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik ve Ebelik Bölümü nde yapılmıştır. Araştırmanın evrenini eğitim öğretim yılında Hemşirelik Bölümü nde öğrenim gören 410 ve Ebelik Bölümü nde öğrenim gören 285 öğrenci olmak üzere toplam 695 kız öğrenci oluşturmuştur. Araştırmada evrenin tamamına ulaşılması hedeflenmiş ancak çalışmada yer almayı kabul eden ve araştırmanın uygulandığı süre içinde ulaşılan 584 öğrenci (Hemşirelik öğrencisi:334, Ebelik öğrencisi:250) örneklemi oluşturmuştur (katılım oranı: %84). Araştırmanın Uygulanması Çalışma için araştırmanın yapıldığı kurumdan yazılı izin alınmıştır. Bölüm yönetimlerinin uygun gördüğü bir ders saatinde öğrencilere çalışmanın amacı açıklanarak sözel onamları alınmıştır. Formlar öğrencilere dağıtılmış ve bireysel olarak doldurmaları istenmiştir. Öğrencilere formlara herhangi bir kimlik bilgisi yazmamaları gerektiği vurgulanmıştır. Formların doldurulması yaklaşık 10 dk. sürmüştür. Veri Toplama Araçları Bireysel ve Sigara İçme Davranışı Özellikleri Formu: Araştırmacılar tarafından literatüre dayalı (4, 7, 8, 10) olarak hazırlanan soru formunda, katılımcıların sosyodemografik özellikleri, ailede menstruasyona yönelik sorun yaşama durumu, menstruasyona yönelik bilgi alma durumu, menstruasyon öyküsü gibi bağımsız değişkenleri içeren 16 soru bulunmaktadır. Formda öğrencilerin sigara içme davranışlarını sorgulamak için 5 soru yer almıştır. Bu çalışmada öğrencilerin sigara içme davranışları aşağıdaki şekilde değerlendirilmiştir. 1. Sigara içmeyen a. Yaşamı boyunca hiç sigara denemeyen b. Sigara içmeyi deneyen ancak yaşamı boyunca içtiği sigara 100 ü geçmemiş olan 2. Sigarayı bırakmış olan; yaşamı boyunca içtiği 306 TAF Prev Med Bull 2016 Cilt 15 Sayı 4

3 Kaya ve Golbas : Prevalence of premenstrual syndrome sigara sayısı 100 ü geçen, ancak halen bırakmış olan 3. Sigara içenler a. Günlük düzenli içen b. Ara sıra düzensiz içen Premenstrual Sendrom Ölçeği: Premenstrual Sendrom Ölçeği (PMSÖ), DSM (The Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders)-III ve DSM-IV-TR temel alınarak 2006 yılında Gençdoğan tarafından geliştirilmiş, geçerliliği ve güvenirliği yapılmıştır. PMSÖ 44 maddelik beşli (Hiç, çok az, bazen, sık sık, sürekli) likert tipi bir ölçektir. Ölçek depresif duygulanım, anksiyete, yorgunluk, sinirlilik, depresif düşünceler, ağrı, iştah değişimleri, uyku değişimleri ve şişkinlik olmak üzere dokuz alt boyut içermektedir. Uygulaması oldukça kolay olan PMSÖ de her bir madde okunduktan sonra bu durumun adetten bir hafta önceki süre içinde olma durumuna göre ilgili maddenin sağındaki dereceler dikkate alınarak işaretleme yapılmaktadır Ölçeğin puanlanmasında, Hiç seçeneği 1 puan, Çok az seçeneği 2 puan, Bazen seçeneği 3 puan, Sık sık seçeneği 4 puan ve Sürekli seçeneği 5 puan olarak değerlendirilmektedir. Bu şekilde ölçeğin toplam dokuz alt boyutuna ilişkin puanlar ve tüm alt boyutlardan alınan puanların toplamından oluşan PMSÖ Toplam Puanı elde edilmektedir. Ölçekten alınabilecek en düşük puan 44, en yüksek puan ise 220 dir. Puan yükseldikçe premenstrual sendrom belirtilerinin yoğunluğu fazla olarak değerlendirilmektedir. Gençdoğan ın geçerlik ve güvenirlik çalışmasının sonuçlarına göre; Premenstrüel Değerlendirme Formu ile PMSÖ nün benzer ölçek geçerliği korelasyonu 0,71, bir ay arayla test-tekrar test korelasyonu 0,87, madde-toplam puan korelasyonları 0,35 ile 0,78 arasında (p<0.001) ve Cronbach Alfa güvenirliği 0,75 olarak bulunmuştur. Faktör analizinde dokuz faktörlü yapının varyansın %71 ini açıkladığı saptanmıştır (36). Fagerstrom Nikotin Tolerans Testi (FNTT): Fagerstrom tarafından 1989 yılında geliştirilen ölçek bireylerin nikotin bağımlılık düzeyini göstermektedir (37). Ağırlıklı olarak fiziksel bağımlılık düzeyini ölçen ölçek, Uysal ve arkadaşları (2004) tarafından Türkçe ye uyarlanmış, geçerlilik ve güvenirlik çalışması yapılmıştır. Altı sorudan oluşan ölçeğin Chronbach alfa katsayısı 0.56 olup, orta derecede güvenilir olduğu belirlenmiştir (38). Ölçeğin her bir maddesi 0, 1, 2, 3 olarak puanlanmıştır ve cevap seçeneklerinden birinin işaretlenmesi gerekmektedir. Ölçeğin son dört sorusu 0-1 puan olduğundan ölçekten alınabilecek puanlar 0-10 aralığında dağılım göstermektedir. En düşük puan olan 0 bağımlılığın olmadığını, en yüksek puan olan 10 ise bağımlılığın en yüksek derecesini belirtmektedir (37,38). Verilerin Analizi Araştırmadan elde edilen verilerin analizi SPSS 16 paket programında gerçekleştirilmiştir. Verilerin istatistiksel analizinde Mann-Whitney U, varyans analizi ve Ki-Kare testleri kullanılmıştır. Tablo 1 de çalışmaya alınan öğrencilerin bazı tanıtıcı özelliklerine göre dağılımı verilmiştir. Buna göre öğrencilerin %57,2 si hemşirelik ve %42,8 i ebelik öğrencisidir. Öğrencilerin yaş ortalaması 19,94 ± 1,77 dir. Öğrencilerin %61 i yurtta kalmaktadır. Tablo 1.Öğrencilerin Tanımlayıcı Özelliklerine Göre Dağılımları (n=584) Özellikler Sayı (%) Bölüm Hemşirelik Ebelik Yaş (Ortalama: ±1.77) ve üzeri Kalma Yeri Yurt Arkadaşlar ile birlikte evde Aile ile birlikte evde Akraba evinde 334 (57.2) 250 (42.8) 367 (62.8) 217 (37.2) 356 (61) 108 (18.5) 114 (19.5) 6 (1) Tablo 2 de öğrencilerin menstruasyon öyküsü özelliklerine göre dağılımı verilmiştir. Öğrencilerin menarş yaş ortalaması 13,27±1,19 yaş, menstruasyon süre ortalaması 5,57±1,35 gün ve menstruasyon sıklığı ortalaması 28,78±4,94 gündür. Çalışmaya alınan öğrencilerin %78,6 sımenarş öncesi bilgi almıştır ve bilgi kaynağı olarak ilk sırayı %54,1 ile anneler almıştır. Menstruasyon döneminin düzenli olduğunu söyleyen %53,6, bazen düzenli/bazen düzensiz cevabını veren %40,8 öğrenci vardır. Menstruasyon sırasında öğrencilerin %41,8 i her zaman ağrı tariflediğini, %49,5 i bazen ağrı yaşadığını ifade ederken, öğrencilerin %8,7 si hiç ağrı yaşamadığını belirtmiştir. Tablo 3 te öğrencilerin sigara içme davranışlarına göre dağılımları verilmiştir. Öğrencilerin %78,3 ü yaşamı boyunca sigarayı hiç denememiştir. Öğrencilerin %15,1 i sigarayı denemiş ancak yaşamı botunca içtiği toplam sigara sayısı 100 ü geçmemiştir. Ara sıra sigara içtiğini ifade eden öğrencilerin sıklığı %2,1 iken, her gün düzenli sigara içtiğini belirten öğrenciler %3,8 dir. Geçmişte ve halen sigara içen öğrencilerin sigaraya başlama yaş ortalaması 18,44±1,84 dür. TAF Prev Med Bull 2016 Vol 15 Issue 4 307

4 Kaya ve Gölbaşı : Premenstrual sendrom yaygınlığı Tablo 2. Öğrencilerin Menstruasyon Öyküsüne Yönelik Özelliklerinin Dağılımı (n=584) Menstruasyon Özellikleri Sayı (%) Menarş Öncesi Bilgi Alma Durumu Alan Almayan Bilgi Kaynağı (n=459)* Anne Abla/kardeş Arkadaş Televizyon/radyo Kitap/dergi/gazete İnternet Okul Sağlık personeli Akraba Menstruasyon Düzeni Düzenli Bazen düzenli/bazen düzensiz Düzensiz Dismenore Yaşama Durumu Her zaman yaşayan Bazen yaşayan Yaşamayan 459 (78,6) 125 (21,4) 316 (54,1) 103 (17,6) 98 (16,8) 18 (3,1) 82 (14,0) 21 (3,6) 13 (2,2) 8 (1,4) 1 (0,2) 313 (53,6) 238 (40,8) 33 (5,7) 244 (41,8) 289 (49,5) 51 (8,7) Menarş Yaş Ortalaması 13,27±1,19 Menstruasyon Süre Ortalaması 5,57±1,35 Menstruasyon Sıklığı Ortalaması 28,78±4,94 *Birden fazla seçenek işaretlenmiştir, yüzdeler n üzerinden alınmıştır. Tablo 3. Öğrencilerin Sigara İçme Özelliklerine Göre Dağılımı Özellikler Sayı (%) Hiç sigara içmemiş olan 457 (78,3) Sigara içmeyi deneyen, ancak halen içmeyen 88 (15,1) Sigarayı bırakmış olan 5 (0,9) Ara sıra sigara içen* 12 (2,1) Her gün düzenli sigara içen* 22 (3,8) *Bu gruptaki öğrencilerin FNTT puan ortalaması 5,79 olup, %73,5 inin bağımlılık düzeyi yüksek olarak bulunmuştur. Tablo 4 de öğrencilerin PMSÖ den aldıkları puan ortalaması 98,15±35,83 olarak belirlendi. Ölçekten alınabilecek en yüksek puanın 220 olduğu göz önüne alındığında öğrencilerin PMSÖ puan ortalamasının orta düzeyde olduğu söylenebilir. Öğrencilerin ölçeğin alt boyutlarından aldıkları puanlar; depresif duygulanım için 13,40±5,83, anksiyete için 12,24±5,72, yorgunluk için 15,07±6,17, sinirlilik için 12,60±5,71, depresif düşünceler için 11,32±5,54, ağrı için 7,23±3,19, iştah değişimleri için 7,64±3,52, uyku değişimleri için 6,50±3,28 ve şişkinlik için 8,06±3,87 olarak belirlenmiştir. Öğrencilerin en sık yaşadıkları semptomlar sırasıyla yorgunluk (%46,7), şişkinlik (%45,5), sinirlilik (%43,2) ve ağrı (%37,3) dır. Tablo 4. Öğrencilerin PMSÖ Puan Ortalaması Alt Boyutlar X ±SD Prevelans (%)* Depresif Duygulanım 13,40±5,83 19,3 Anksiyete 12,24±5,72 15,2 Yorgunluk 15,07±6,17 46,7 Sinirlilik 12,60±5,71 43,2 Depresif Düşünceler 11,32±5,54 12,2 Ağrı 7,23±3,19 37,3 İştah Değişimleri 7,64±3,52 40,4 Uyku Değişimleri 6,50±3,28 28,3 Şişkinlik 8,06±3,87 45,5 TOPLAM 98,15±35,83 33,0 *PMSÖ toplam ve alt boyut puanlarının kesme noktasına göre sorun yaşayanları belirtmektedir. Tablo 5 de öğrencilerin sigara içme durumlarına göre PMS yaygınlığı verilmiştir. Sigarayı hiç denemeyen öğrencilerde PMS yaygınlığı %28,7 iken, sigarayı deneyenlerde bu oran %47,3, sigarayı halen içenlerde ise %52,9 dur. Tablo 5. Öğrencilerin Sigara İçme davranışlarına Göre PMS yaygınlığının dağılımı Sigara İçme Durumu Sigarayı hiç denemeyenler Sigarayı deneyenler Sigarayı halen içenler PMS Var Yok Sayı (%) Sayı (%) 131 (28,7) 44 (47,3) 18 (52,9) 326 (71,3) 49 (52,7) 16 (47,1) χ 2 / p 18,60 / p=0.001 Tablo 6 de öğrencilerin sigara içme davranışlarına göre PMS toplam ve alt boyut puan ortalamaları verilmiştir. Buna göre öğrencilerin sigara içme davranışlarına göre hem toplam PMS hem de uyku dışındaki diğer alt boyut puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olduğu belirlenmiştir (p 0.05). Yapılan ileri analizde farkın yaşamı boyunca hiç sigara içmeyen gruptan kaynaklandığı, bu grubun toplam ve alt boyut puan ortalamalarının, geçmişte ve halen sigara içen gruptan düşük olduğu saptanmıştır. Geçmişte ve halen sigara içen öğrencilerin puan ortalamaları arasında ise istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmamıştır (p 0.05). 308 TAF Prev Med Bull 2016 Cilt 15 Sayı 4

5 Kaya ve Golbas : Prevalence of premenstrual syndrome Tablo 6. Öğrencilerin Sigarayı İçme Durumlarına Göre PMSÖ toplam ve alt boyut puan ortalaması PMSÖ alt boyut ve toplam puanı Yaşamı boyunca hiç sigara denemeyenler (n=457) Sigarayı en az bir kez deneyip Halen içmeyenler (n=93) Halen sigara içenler (n=34) Ortalama ± SD Ortalama ± SD Ortalama ± SD F/p Depresif duygulanım 12,82±5,490 15,23±6,44 16,38±6,82 11,67/0.001* Anksiyete 11,85±5,425 13,55±6,52 13,94±6,56 5,07/0.007* Yorgunluk 14,70±5,993 16,61±6,84 15,94±6,08 4,11/0.017* Sinirlilik 11,89±5,444 14,99±6,11 15,68±5,59 17,44/0.001* Depresif düşünce 10,88±5,239 12,97±6,39 12,82±6,06 6,92/0.001* Ağrı 7,03±3,042 7,91±3,73 8,21±3,20 4,67/0.010* İştah 7,42±3,418 8,46±3,70 8,53±3,98 4,60/0.010* Uyku 6,38±3,230 7,08±3,44 6,56±3,50 1,74/0.175 Şişkinlik 7,72±3,829 9,31±3,90 9,41±3,43 8,97/0.001* Toplam Puan 94,57±33, ,58±40,18 112,32±38,70 10,89/0.001* *İleri analiz için Tukey testi yapılmıştır. Fark yaşamı boyunca hiç sigara denemeyenlerden kaynaklanmaktadır TARTIŞMA Bu çalışmada, hemşirelik ve ebelik öğrencilerinde PMS yaygınlığı %33 olarak saptanmıştır. Ülkemizde üniversite öğrencileri üzerinde yapılan çeşitli çalışmalarda PMS sıklığı %17-72 arasında değiştiği dikkati çekmektedir (7-10,14,39-41). Yurtdışında yapılan çalışmalarda PMS yaygınlığının %6-85 arasında olduğu görülmektedir (17,19,42-47). PMS yaygınlığındaki bu farklılıkların PMS yi belirlemede kullanılan ölçme araçlarındaki farklılıklar ve örneklem grubunun özelliklerine bağlı olduğu düşünülebilir. Diğer taraftan çalışma sonuçları PMS nin kadınlarda yaygın bir sağlık sorunu olduğunu düşündürmektedir. Çalışmamızda premenstrual dönemde en sık yaşanan yakınmalar sırasıyla yorgunluk (%46,7), şişkinlik (%45,5), sinirlilik (%43,2), iştah değişimleri (%40,4), ağrı (%37,3) ve uyku değişimleridir (%28,3). Ülkemizde hemşirelik öğrencilerinde yapılan başka bir çalışmada da premenstrual dönemde en sık yaşanan yakınmaların sırasıyla iştah değişimleri, sinirlilik, şişkinlik, ağrı, yorgunluk ve depresif duygulanım olduğu gösterilmiştir (48). Kısa ve ark. (2012) ve Erbil ve ark.nın (2010) çalışmalarında da premenstruel sendromda en sık rastlanan şikayetler arasında iştah değişimleri, sinirlik, şişkinlik ve ağrının yer aldığı belirtilmektedir (4,7). Yapılan diğer bazı çalışmalarda da benzer sonuçlar gözlenmektedir. (11,14,39, 43,49,50). PMS de yaşanan belirtiler genç kızların sosyal ve akademik yaşamı üzerindeki olumsuz etkileri nedeniyle önemlidir. Özellikle yaşanan belirtiler şiddetli olduğunda ve kişi bu sorunlarla baş edemediğinde, beden algısında değişiklik benlik saygısında azalma, sosyal ilişkilerinde bozulma, okula devam etmeme ve eğitimde aksaklıklar gibi sonuçlar yaşanmaktadır (10,51).Bu nedenle PMS yaygınlığını ve belirtilerin şiddetini etkileyen faktörleri ortaya çıkarıcı çalışmalar, bu faktörlere yönelik müdahalelerin planlanabilmesi için öncelikli olarak düşünülebilir. Bu çalışmada yaşamında hiç sigara denemeyen öğrencilerde PMS yaygınlığı, sigarayı deneyen ya da halen sigara içen öğrencilerden düşük bulunmuştur (p<0.05). Ayrıca yaşamında hiç sigara denemeyen öğrencilerde yaşanan semptomların şiddeti de diğer gruplardan daha düşük bulunmuştur (p<0.05). Sigaranın, PMS yi artırıcı bir etkisi olduğu belirtilmekte ve PMS tedavisinde semptomları azaltmak için sigara tüketiminin kısıtlanması önerilmektedir (26). Seedhom ve ark.nın (2013) pasif sigara içimi ile PMS arasında anlamlı bir ilişki bulmuşlardır. Buna göre; pasif sigara içimine maruz kalan kadınlarda PMS %83,5 iken, pasif sigara içimine maruz kalmayanlarda PMS %66 olarak belirlenmiştir (20). Bertone-Johnson ve ark.nın (2008) sigara içme ile PMS gelişimini inceledikleri çalışmada sigara içen kadınlarda iki-dört yıl içinde PMS gelişme riskinin sigara içmeyen kadınlara göre 2,1 kat fazla olduğunu bildirmişlerdir (29). Demir ve ark.nın (2006) yaptıkları çalışma sonucunda sigara kullanma durumu ile PMS arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki belirlenmiştir. PMS yaygınlığı hiç sigara içmeyenlerde %13,9, günde 1-10 adet arası içenlerde %20,8, adet arası içenlerde %30,0, 21 adetten fazla içenlerde %55,6 olarak saptanmıştır (6). Kebapçılar ve ark. nın (2012) çalışmalarında sigara kullanan kadınların %61,7 sin de premenstrüel semptomlar saptanmış ve sigara kullanımı ile PMS arasındaki ilişki anlamlı olarak belirlenmiştir (12). Bu sonuçlar, çalışmamızdaki bulgularla benzerlik göstermektedir. Erbil ve ark. (2010) ile Selçuk ve ark. (2014) çalışmalarında PMS şiddetini artıran faktörlerin içinde sigara içimi de belirlenmiştir TAF Prev Med Bull 2016 Vol 15 Issue 4 309

6 Kaya ve Gölbaşı : Premenstrual sendrom yaygınlığı (4,48). Pınar ve Öncel in (2011) yaş grubu kadınlar arasında PMS şiddetini araştırdıkları çalışmanın sonucunda sigara içen kadınlar arasında PMS şiddeti daha yüksek bulunmuştur (9). Sakai ve ark.nın (2011) çalışmasında sigara içen kişiler günde 20 veya daha az sayıda sigara içtikleri belirlenmiştir Çalışma sonucunda sigara içenlerin menstrual siklusunun olumsuz etkilendiği; sigara içenlerin sigara içmeyenlere göre, premenstrual faz semptomları olan ağrı, konsantrasyon bozukluğu, su retansiyonu, davranış değişimi ve olumsuz duyguları daha fazla yaşadığı belirlenmiştir (52). Yapılan başka çalışmalarda da sigara içme durumunun PMS düzeyini artırdığı belirlenmiştir (10,32-35,53-55). Özeren ve ark.nın (2013) çalışmasında örneklem grubunun %44 ünün sigara içtiği ve sonuçlarımızdan farklı olarak sigara içimi, içilen sigara miktarı ile PMS arasında bir ilişki olmadığı saptanmıştır (56). Sigara içiminin PMS yi artırıcı bir etkisi olduğu yapılan birçok çalışmada gösterilmiştir (4,6,9,12,20,29,48,52) ve bizim çalışmamızın sonuçları da bu literatürü desteklemektedir. Diğer taraftan, sigarayı yaşamı boyunca hiç denemeyenlerde PMS sıklığının anlamlı düzeyde düşük olması, halen sigara içme ile geçmişte sigara içip bırakmış olmanın PMS sıklığını benzer şekilde etkilediğinin bulunması çalışmamızdaki dikkat çekici bulgulardır. Örneklem grubunun sayı ve özelliğinden dolayı bu sonuç tüm kadınlara genellenemese de, sigara içimi ile PMS arasında araştırılması gereken başka ilişkilerin olabileceğini düşündürmektedir. SONUÇ Bu çalışmadan elde edilen sonuçlara göre PMS nin hemşirelik ve ebelik öğrencileri arasında yaygın bir sorun olduğu söylenebilir. Çalışmadan elde edilen diğer bir sonuç halen sigara içmekten öte, sigarayı denemiş olmanın hem PMS yaygınlığını hem de semptomların şiddetini etkileyen bir faktördür olmasıdır. Bu nedenle özellikle genç kızların sigarayı hiç denememelerine yönelik hizmetlere öncelik verilmesi önerilir. KAYNAKLAR 1. Miyaoka Y, Akimoto Y, Ueda K, Ujiie Y, Kametani M, Uchiide Y, et al. Fulfillment of the premenstrual dysphoric disorder criteria confirmed using a self-rating questionnaire among Japanese women with depressive disorders. Bio psychosoc Med. 2011; 5(5): Tuncer ZS. Pelvik ağrı ve premenstrüel sendrom. Ed: Günalp GS, Tuncer ZS. İçinde: Kadın Hastalıkları ve Doğum. Pelikan Yayıncılık; p Obstetrics and Gynecology ACOG Practice Bulletin: No 15: Premenstrual syndrome. 95(4): suppl (Erişim tarihi: ). 4. Erbil N, Karaca A, Kırış T. Investigation of premenstrual syndrome and contributing factors among university students. Turkish Journal of Medical Sciences. 2010; 40(4): Yücel U, Bilge A, Oran N, Ersoy M, Gençdoğan B, Özveren Ö. Adölesanlarda premenstruel sendrom yaygınlığı ve depresyon riski arasındaki ilişki. Anadolu Psikiyatri Dergisi. 2009; 10: Demir B, Algül L, Güven E. Sağlık çalışanlarında premenstrüel sendrom insidansı ve etkileyen faktörlerin araştırılması. J Turk Soc Obstet Gynecol. 2006; 3(4), Kısa S, Zeyneloğlu S, Güler N. Üniversite öğrencilerinde premenstrual sendrom görülme sıklığı ve etkileyen faktörler. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2012; 1(4), Kırcan N, Ergin F, Adana F, Arslantaş H. Hemşirelik öğrencilerinde premenstrüal sendrom prevalansı ve yaşam kalitesi ile ilişkisi. Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi. 2012; 13(1), Pınar A, Öncel S yaş grubu kadınlarda premenstrual sendrom görülme sıklığı (Antalya/Türkiye). Türkiye Klinikleri J Gynecol Obst. 2011; 21(4): Gümüş Babacan A, Bayram N, Can N, Kader E. Üniversite öğrencilerinde premenstruel sendrom ve somatizasyon: İlişkisel bir inceleme. Anadolu Psikiyatri Dergisi. 2012; 13(1): Taşçı K. Hemşirelik öğrencilerinin premenstural semptomlarının değerlendirilmesi. TAF Preventive Medicine Bulletin. 2006; 5(6): Kebapçılar A, Taner C, Başoğul Ö, Okan G. İzmir ege doğumevi ve kadın hastalıkları eğitim ve araştırma hastanesi hastalarındaki premenstrüel sendrom prevelansı ve etkileyen faktörler. Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Tıp Dergisi. 2012; 26(3): Adıgüzel H, Taşkın E, Danacı A. Manisa ilinde premenstrüel sendrom belirti örüntüsü ve belirti yaygınlığının araştırılması. Türk Psikiyatri Dergisi. 2007; 18(3): Tanrıverdi G, Selçuk E, Okanlı A.Üniversite öğrencilerinde premenstrual sendrom prevelansı. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi. 2010; 13(1): Daşıkan Z, Taş G, Sözen G. Ödemiş bölgesindeki kadınlarda yaşanan perimenstrual şikayetler ve etkileyen faktörler. J Turk Soc Obstet Gynecol. 2014; 2: Al-Batanony M, Al-Nohair S. Prevalence of premenstrual syndrome and its impact on quality of life among university medical students, Al Qassim University, KSA. Public Health Research. 2014; 4(1): Rızk D, Mosallam M, Alyan S, Nagelkerke N. Prevalence and impact of premenstrual syndrome in adolescent school girls in the United Arab Emirates. Acta Obstetricia et Gynecologica. 2006; 85(5): Ramezani T, Hashemi S, Robab A. Prevalence of premenstrual syndrome and some of its relative factors in reproductive age. Quarterly of Ofoghe Danesh. 2012; 18(3): Nisar N, Zehra N, Haider G, Munir A, Sohoo N. Frequency, intensity and impact of premenstrual syndrome in medical students. Journal of the College of Physicians and Surgeons Pakistan. 2008; 18(8): Seedhom A, Mohammed E, Mahfouz E. Life style factors associated with premenstrual syndrome among el-minia university students, Egypt. Hindawi Publishing Corporation ISRN PublicHealth. 2013; Yonkers KA, Davis LL. Premenstrual Disphoric Disorder. Eds.:BJ Sadock, VA Sadock. In: Comprehensive Textbook of Psychiatry. 7th edition. Lippincott Williams and Wilkins, Philadelphia; p Robinson R, Swindle R. Premenstrual symptom severity: impact on social functioning and treatment-seeking behaviors. Journal Of Women s Health&Gender-Based Medicine. 2000; 9(7): Akdeniz F, Karadağ F. Adet döngüsünün duygu durum bozuklukları üzerine etkisi var mıdır? Türk Psikiyatri Dergisi. 2006;17(4): TAF Prev Med Bull 2016 Cilt 15 Sayı 4

7 Kaya ve Golbas : Prevalence of premenstrual syndrome 24. Speroff L, Glass R, Kase N.Menstrual Bozukluklar. Ed. Ahmet Erk. İçinde: Klinik Jinekolojik Endokrinoloji ve İnfertilite.5. baskı. Nobel Tıp Kitabevleri;1996. p Taşkın L. Üreme Siklusu Anomalileri. Ed.: Taşkın L. İçinde: Doğum ve Kadın Sağlığı Hemşireliği.9. baskı. Sistem Ofset Matbacılık; p Türkçapar A, Türkçapar H. Premenstruel sendrom ve premenstruel disforik bozuklukta tanı ve tedavi: bir gözden geçirme. Klinik Psikiyatri. 2011;14: Murray S, Mc Kinney E. Foundations of Maternal-Newborn and Women s Health Nursing. 5th Edition, Sounderds Elsevier; p Eun S, Ju C, Hee J, Hui P, Eun L, Hee L, et al. The Relationship between Life Style, Menstrual Attitude and Premenstrual Syndrome in Nursing Students. Korean J Women Health Nurs. 2013; 19(2): Bertone-Johnson ER, Hankinson SE, Johnson AR, Manson JE. Cigarette smoking and the development of premenstrual syndrome. Am J Epidemiol. 2008; 168: DeBon M, Klesges RC, Klesges LM. Symptomatology across the menstrual cyclein smoking and non smoking women. Addict Behav. 1995; 20: Allen SS, Allen AM, Pomeruleau CS. Influence of phase related variability in premenstrual symptomatology, mood, smoking with drawal, and smoking behavior during adlibitum smoking, on smoking cessation outcome. AddictBehav.2009; 34: Sternfeld B, Swindle R, Chawla A, et al. Severity of premenstrual symptoms in a health maintenance organization population. ObstetGynecol. 2002; 99(6): Deuster PA, Adera T, South-Paul J. Biological, social and behavioral factors associated with premenstrual syndrome. ArchFamMed. 1999; 8(2): Kritz-Silverstein D, Wingard DL, Garland FC. The association of behavior and life style factors with menstrual symptoms. J Womens Health Gend Based Med. 1999; 8(9): Masho SW, Adera T, South-Paul J. Obesity as a risk factor for premenstrual syndrome. Journal of Psychosomatic Obstetrics&Gynecology. 2005; 26(1): Gençdoğan, B. Premenstrual sendrom için yeni bir ölçek. Türkiye de Psikiyatri. 2006; 8(2): Fagerstrom KO, Schneider NG. Measuring Nicotine Dependence: a Review of the Fagerstrom Tolerance Questionnaire. J Behav Med. 1989; 12: Uysal M, Kadakal F, Karşıdağ Ç, et al. Fagerstrom test for nicotine dependence: Reliability in a Turkish sample and factor analysis. Tüberküloz ve Toraks Dergisi. 2004; 52(2): İnce N.Adolesan dönemde premenstrual sendrom. Türkiye Klinikleri Tıp Bi limleri. 2001; 21(5): Karavuş M, Cebeci D, Bakırcı M, Hayran O. Üniversite öğrencilerinde premenstrual sendrom.türkiye Klinikleri Tıp Bilimleri. 1997; 17(3): Güvenç G, Kılıç A, Akyüz A, Üstünsöz A. Premenstrual syndrome and attitudes toward menstruation in a sample of nursing students. Journal of Psychosomatic Obstetrics&Gynecology. 2012; 33(3): Chandraratne N and Gunawardena N. Premenstrual syndrome: the experience from a sample of Sri Lanka adolescents. Journal of Pediatric And Adolescent Gynecology. 2011; 24(5): Antai AB, Udezi AW, Ekanem EE, Okon UJ, Umoiyoho AU. Premenstrual syndrome: prevelance in students of the university of Calabar, Negeria. African Journal of Biomedical Research. 2004; 7: Tenkir A, Fisseha N, Ayele B. Premenstrual syndrome: prevelance and effect on academic and social performances of students in Jimma University, Ethiopia. Ethiopian Journal of Health Development. 2003; 17(3): Balaha M, Amr M, Moghannum M, Muhaida N. The phenomenology of premenstrual syndrome in female medical students: a crosssectional study. Pan African Medical Journal. 2010; 5(1): Drosdozl A, Nowosielski K, Skrzypulec V, Pliant R. Premenstrual disorders in Polish adolescent girls: prevalence and risk factors. Journal of Obstetrics and Gynaecology Research. 2011; 37(9): Hamaideh S, Al-Ashram S, Al-Modallal H. Premenstrual syndrome and premenstrual dysphoric disorder among Jordanian women. Journal of Psychiatric and Mental Health Nursing. 2014; 21(1): Selçuk Tarı K, Avcı D, Yılmaz Alp F. Hemşirelik öğrencilerinde premenstrual sendrom prevelansı ve etkileyen etmenler. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi. 2014; 5(2): Kıvrak A, Taşğın Ö. Beden eğitimi ve spor yüksekokulunda öğrenim gören kız öğrencilerin premenstrual sendrom düzeyleri. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi. 2010; 15: Angst J, SellaroR, Stolar M, Merıkangas KR, Endicott J. The epidemiology of perimenstrual psychological symptoms. Acta Psychiatr Scand. 2001; 104: Korkmaz Çetin S, Akdeniz F, Tamar M. Depresif bozukluk tanılı genç kızlarda adet öncesi belirti dağılımı ve şiddeti. Anadolu Psikiyatri Dergisi. 2005; 6: Sakai H, Kawamura C, Cardenas X, Ohashi K. Premenstrual and menstrual symptomatology in young adult Japanese females who smoke tobacco. Journal of Obstetric and Gynaecology Research. 2011; 37(4): Skrzypulec-Plinta V, Drosdzol A, Nowosielski K, Plinta R. The complexity of premenstrual dysphoric disorder-risk factors in the population of Polish women. Reproductive Biology and Endocrinology. 2010;8: Strine TW, Chapman DP, Ahluwalia IB. Menstrual-related problems and psychological distress among women in the United States. Journal of Womens Health. 2005; 14(4): Pınar G, Çolak M, Öksüz E. Premenstrual Syndrome in Turkish college students and its effects on life quality. Sexual&Reproductive Healthcare. 2011; 2(1): Özeren A, Atila D, Helvacı M. Hastane çalışanlarında premenstrüel sendrom ve depresyon ile ilişkisi. Tepecik Eğit Hastanesi Dergisi. 2013; 23(1): GATA. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non-Commercial License ( which permits unrestricted, noncommercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. Source of Support: Nil, Conflict of Interest: None declared TAF Prev Med Bull 2016 Vol 15 Issue 4 311