BALIKLARIN GÖÇ PROBLEMİ VE BALIK GEÇİTLERİ: Mersin Balığı örneği

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "BALIKLARIN GÖÇ PROBLEMİ VE BALIK GEÇİTLERİ: Mersin Balığı örneği"

Şebnem Doğu
7 yıl önce
İzleme sayısı:

1 BALIKLARIN GÖÇ PROBLEMİ VE BALIK GEÇİTLERİ: Mersin Balığı örneği Balık Göçlerini Engelleyen Su Yapıları: Balık Geçitleri ve HES ler. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü, 21 Aralık 2016 Ankara Prof Dr.Devrim Memiş, Yard.Doç.Dr. Özcan Gaygusuz ve Prof.Dr. Meriç Albay İstanbul Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi

2 Mersin Balıkları Tüm Dünya mersin balığı stoklarının azalmasının önüne geçilememiştir. Nehirlerde yumurtlayan ve denizlerde büyüyen anadrom balıklardır.

3 1970 li yıllarda A.sturio Sakarya Yeşilırmak ve Kızılırmakta rapor edilmiştir. Daha sonraları tamamen ortadan kalkmıştır.

4 1. Barajlar ve HES ler 2. Kirlilik 3. Denizde ve ırmakta kaçak avcılık 4. Taşkın setleri 5. Akım düzeninde aşırı değişkenlik (Ekolojik İhtiyaç Debisi/can suyu) 6. Irmak ağzının ve ırmak yatağının doğal yapısının değişmiş olması ve üreme alanlarının tahrip olması 7. Köprüler/Köprü ayakları 8. Yerleşim alanlarındaki rekreasyonel faaliyetler 9. Kum-çakıl ocakları

5 2016 Yılında Yeşilırmak Civarında Kaçak Avlanan Mersin Balıklarından Sadece Bazıları (!)

6 Çevre düzenlemesi/köprüler/köprü ayakları/ Yetersiz can suyu

7 Yeşilırmak Akım Düzeninin Aşırı Değişkenliği (Çarşamba, İlçe Merkezi)

8 Hasan Uğurlu Barajı Barajlar ve HES ler Suat Uğurlu Barajı Kumköy Regülatörü ve HES Çarşamba Regülatörü ve HES

9 YEŞİLIRMAK: Suat Uğurlu Barajı, Kumköy HES, Çarşamba HES

10 Yeşilırmak taki mevcut mersin balığı yumurtlama ve beslenme alanları Mersin balıklarının halen üreme göçü yaptığı bilinmektedir yılları arasında FAO tarafından desteklenen ve Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı nca yürütülen «Türkiye deki Mersin Balığı Populasyonunun İyileştirilmesi: Habitat Değerlendirme ve Stok Takviyesi Projesi» kapsamında gerçekleştirilen habitat değerlendirme çalışmaları ışığında hazırlanan Ulusal Eylem Planında (National Action Plan), Yeşilırmak ta mersin balıklarının üreme ve beslenme alanları rapor edilmiştir. Yeşilırmak ta son kalan üreme alanları nehir ağzına en yakın HES olan Çarşamba HES ten itibaren çok sınırlı bir alanda kalmıştır. National Action Plan, 2015

11 Kumköy HES Balık Geçidi (Havuzlu Geçit)

12 ??

13 Sakarya Nehri ve engeller

14 Adasu HES

15 Doğançay II

16 Doğançay I

17 Pamukova HES

18 İstasyonlar Aylar 1. İstasyon 2. İstasyon 3. İstasyon 4. İstasyon Nisan Mayıs Turna balığı - - Yayın balığı İsrail sazanı Kadife Balığı Haziran - Yayın balığı Yayın balığı Sazan balığı Kefal balığı Tahta Balığı Temmuz - Kefal balığı Yayın balığı - Ağustos - Kefal balığı Çapak balığı Eylül - - Çapak balığı Kızılkanat balığı -

19 Yenimahalle-Karasu Balıkçıları 31 Eylül 2014, 25 g A.stellatus Sakarya Nehri yakınında tespit edildi. 25 Kasım 2015, Haziran 2015 Tuna Nehrinden 102 ve 300. km bırakıldı. 24 Aralık 2016, Tuna Nehrinden bırakılan balıklar tekrar tespit edildi. Tür TL (cm) Ağırlık (gr) CWT bulunduğu yer A. gueldenstaedtii Sol pektoral A. gueldenstaedtii Sol pektoral A. gueldenstaedtii Sol pektoral A. gueldenstaedtii Markasız

20 Sakarya Nehrinde denizden itibaren incelenen HES lere ait balık geçitleri ADASU Regülator HES 54 m uzunluğunda iki aşamalı balık geçidi.

21 DOĞANÇAY I-II Regulator (iki aşamalı 20m +50 m balık geçidi) İki HES arası yaklaşık 5 km

23 PAMUKOVA Regülator ve HES Sulama kanalına inşaa edilmiş

24 Geesthacht Regülatörü Almanya 20 milyon euro Eylül 2010 Elbe River 140 km içerde 550 m uzunluğunda; 16 m genişliğinde 50 çift yarıklı havuz (9 x 16 x 1,75 ) m 0.1 m drop between pools GEESTHACHT ELBE NEHRİ BALIK GEÇİTİ (2010) Avrupa nın en geniş çift dikey yarıklı balık geçidi. Kuzey Almanya Geesthacht ta yapıldı. 553 adet Lota lota balığı geçidi kullandı. Mersin balığı kaydı olduğu söyleniyor.

25 Önerilen çözüm Çift dikey yarıklı balık geçidi (Paired vertical slot fish pass) (from DVWK, 2002)

26 Balık Geçitinin Boyutları (DWA 509): : dh 7m, Uzunluk 470m, Genişlik 16m, L chamber 11,5m, Derinlik 1,8-6m (türe göre değişiyor), Akıntı hızı 0,8-1,2m/sn

27 Criteria (ascending fish) Nature like migration structure (artificial spawning site) or Technical Construction Dimension for sturgeon (DWA 509): Fish length max. 3.5m (choose for the species in question A.stellatus 1,5m, A. güldenstädtii 2m, H. huso 3.5 m) Length of chamber 3 x L max =10,5m (adapt to species) Water depth 3h max =1,8m -2.4m (adapt to species) Diameter for passage slot 3xDiameter (incl. Fins) max =1,5m V krit 0,8 1,0 m/s mit vertikalem Gradienten 5% of the discharge for attraction flow as a rule of thumb to ensure fish finding the entrance

28 Genel Birkaç Problem daha!!! Tribünler (aşağı göç sırasında) Geçit tipi yeri(yukarı göç sırasında)

29 I think we are going to die

30 Aşağı yönlü göç sırasında tribünlerin yarattığı problemler nasıl önlenecek? Photo: Andrew Kennedy, UK Photo: Dr. William O'Connor

31 Bypass kanal örneği (DVWK, 2002)

32 Ruhr Nehri Harkort Barajı Almanya Bypass kanal (Gebler 2007)

33 Araştırma ve İzleme Balık Geçitleri Efektif mi? Balıklar geri gelebilecek mi? USA Friends of the Issaquah Salmon Hatchery volunteer Germany Ursula Rock/Lahnfenster Hessen Fishway Visitor

34 Milli sermaye boşa mı gidiyor? Hollanda da yaklaşık %40-50 balık geçidi Balıklar için uygun çalışmıyor

Dam Removal Europe Provide an European platform/movement to raise awareness and stimulate dam and barrier removal projects, because: Maintaining or restoring hydrological longitudinal and lateral

35 Dam Removal Europe Provide an European platform/movement to raise awareness and stimulate dam and barrier removal projects, because: Maintaining or restoring hydrological longitudinal and lateral connectivity is a key variable to restore river health Obsolete dams should be removed and decision makers should consider dam removal as a serious option when evaluating dams and management of the public trust (i.e. rivers and fisheries) Despite the huge impact of existing dams, there are many plans in Europe to build new dams in HCV rivers

36 İspanya Aravalle Barajı Örneği İspanya da nehir projelerinin restorasyonunda otorite olan Duero Basin Authority, 111 bent ve küçük barajların kaldırılmasına karar verdi. önce sonra Aravalle Dam, Avila Spain Photo before: Confederación Hidrográfica del Duero. Photo after: C.H. Duero

37 IRON GATE I ( ) VE IRON GATE II (1986 ) ROMANYA VE SIRBİSTAN 68 km

38 Tuna Nehrinde göç eden balıkların IRON GATE I-II barajlar sonrasındaki durumu Asp Aspius aspius Least concern Annex II, V Barbel Beluga Burbot Carp Barbus barbus Huso huso Lota lota Cyprinus carpio Least concern CRITICALLY ENDANGERED Least concern Vulnerable Ziege Pelecus cultratus Least concern Annex II, V Eel Anguilla anguilla CRITICALLY ENDANGERED Wels catfish Silurus glanis Least concern Ide Leuciscus idus Least concern Nase Pike-perch Chondrostoma nasus Sander lucioperca Least concern Least concern Pontic shad Alosa pontica (immaculata) Vulnerable Annex II, V Russian sturgeon Acipenser guldenstaedtii CRITICALLY ENDANGERED Stellate sturgeon Acipenser stellatus CRITICALLY ENDANGERED Sterlet Acipenser ruthenus Vulnerable Vimba bream Vibma vimba Least concern Volga pikeperch Sander volgensis Least concern Zingel Zingel zingel Least concern Annex II, V

39 Iron Gates I aşağı yönlü geçit 900km Iron Gates I yukarı yönlü geçit 900km

40 Possible location of a technical fish pass and/or fish lift Iron Gates II lower dam Serbistan tarafı 800 km Iron Gates II upper dam Gogoşu possible down-stream passages 875km

41 Isaccea / Tuna Nehri 100.km Balık muhafaza kanalı (100 m x 6 8 m x m) Yumurtlama kanalı (20 m x 6 m x 4 m) İzleme istasyonu / Nehir Lab

42 Detroit Nehri 35 yumurtlama alanı 28 balık türü taşımacılık için yapılan kanal inşaatı sonucu bozuldu. Detroit Nehri resif inşaatı 160 km uzunluğundaki kanalda her biri hektar olan 7 adet yeni yumurtlama alanı planlandı.

43 Restorasyonda kullanılan resif materyalleri Kırık kayalar Boylanmış kireçtaşları Karışık taşlar Boylanmış yuvarlak taşlar

45 ÇOCUKLAR FARKINDA?? EĞİTİM ŞART!! Russia WWF Russia Amur branch Su Yönetimi Genel Müdürlüğüne Teşekkürler (21 Aralık 2016)

Benzer belgeler

Balık Geçitleri ve Göçleri Çalıştayı, Kasım 2016, İstanbul-Türkiye

Balık Geçitleri ve Göçleri Çalıştayı 21-22 Kasım 2016, İstanbul. Sonuç Bildirgesi Ülkemiz içsuları ve denizleri genetik ve tür çeşitliği bakımından büyük potansiyele sahiptir. Karadeniz, Akdeniz ve Ege