Streptococcus pneumoniae Kökenlerinde Penisiline Direnç

Transkript

1 Türk Mikrobiyol Cem Derg (2005) 35:997 Streptococcus pneumoniae Kökenlerinde Penisiline Direnç fiöhret AYDEM R, P nar fiamlio LU, Alper TÜNGER, Feriha Ç LL, Mehmet Ali ÖZ NEL Ege Üniversitesi T p Fakültesi, Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal, Bornova, zmir ÖZET Son yirmi y l içinde penisiline dirençli Streptococcus pneumoniae sufllar artan oranlarda bildirilmeye bafllanm flt r. Direnç oranlar ülkeden ülkeye hatta ayn ülkede bölgeden bölgeye de ifliklik göstermektedir. Bu çal flmada S. pneumoniae kökenlerinde yüksek ve orta derece penisilin direnci s kl n n araflt r lmas amaçlanm flt r. Ocak 2003Eylül 2004 tarihleri aras nda Ege Üniversitesi T p Fakültesi, Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal, Bakteriyoloji Laboratuvar 'nda çeflitli klinik örneklerden soyutlanan 55 S. pneumoniae kökeni çal flmaya al nm flt r. Bakterilerin izolasyon ve identifikasyonlar konvansiyonel mikrobiyolojik yöntemlerle gerçeklefltirilmifltir. Pnömokoklar n penisilin için Minimal nhibisyon Konsantrasyon de erlerinin araflt r lmas amac yla Etest (ABBiodisk) yöntemi kullan lm flt r. Araflt r lan 55 kökenin 26's (%6.8) penisiline dirençli bulunmufltur. Dirençli sufllar n 24'ü (%5.5) penisiline karfl orta düzeyde (M K 0.2 mg/l), ikisi (%.3) ise yüksek düzeyde (M K = 2 mg/l) dirençli olarak saptanm flt r. Sonuçlar bölgemizde pnömokoklar n etken olarak düflünüldü ü menenjit d fl infeksiyonlar n ampirik tedavisinde penisilinin yerini korudu unu göstermektedir. Anahtar kelimeler: Streptococcus pneumoniae, penisilin, direnç SUMMARY Penicillin Resistance in Streptococcus pneumoniae Strains In the last twenty years reports informing about penicillin resistant Streptococcus pneumoniae strains have been increasing. The rate of penicillin resistance may show difference among the countries and even in different regions of a country. In this study, we aimed to study the rates of low and high level resistance in S. pneumoniae strains. Between January 2003 September 2004 total of 5 S. pneumoniae strains isolated from several clinical specimens in the Bacteriology Laboratory of Ege University Medical Faculty, Microbiology and Clinical Microbiology Department were taken to the study. Conventional microbiological methods were used for isolation and identification of the bacteria. To determine the Minimal Inhibition Concentration values of penicillin for pneumococci Etest (ABBiodisk) method was used. Twentysix (6.8 %) of 55 strains were found to be resistant to penicillin. Low level resistance (MIC=0.2 mg/l) were found in twentyfour (5.5%) and high level resistance (MIC = 2 mg/l) were found in two (.3%) of the resistant isolates. These results show that penicillin is still appropriate in the empirical treatment of the pneumococcal infections except meningitis in our region. Key words: Streptococcus pneumoniae, penicillin, resistance G R fi Pnömokoklar günümüze dek gelifltirilen korunma yöntemlerine ve antimikrobiyal tedavi alan ndaki ilerlemelere karfl n, halen tüm dünyada önemli oranda morbidite ve mortalite nedeni olan mikroorganizmalard r (). letiflim : fiöhret Aydemir eposta sohret@med.ege.edu.tr lk kez birbirlerinden ba ms z iki araflt rmac (Pasteur ve Steinberg) taraf ndan ayn anda ve günümüzden 00 y ldan daha uzun bir süre önce izole edilen S. pneumoniae, o tarihten beri moleküler genetik, antimikrobiyal duyarl l k ve immünprofilaksi gibi pek çok konu aç s ndan araflt r lan bir bakteri olmufltur. S. pneumoniae toplum kökenli pnömoni, otitis media, sinüzit, menenjit, ampiyem, bakteriyemi, septik artrit gibi morbiditesi ve mortalitesi yüksek çeflitli 9

2 Türk Mikrobiyol Cem Derg (2005) 35:997 infeksiyonlar n en önemli nedenlerinden biridir. Okul ça na kadar olan dönemde çocuklar n yaklafl k yar s pnömokoklara ba l otitis media geçirmektedir. Yine toplum kökenli pnömonilerin %525'inden pnömokoklar sorumludur ve tedavi edilen hastalarda bile ölüm oran %57 aras nda de iflmektedir. Özellikle 970 y llar ndan sonra pnömokok penisilin direncinin önem kazanmas yla birlikte pnömokok infeksiyonlar n n tedavisi daha da zorlaflm fl, mortalite oranlar yükselmifltir (4). Belli bir bölgedeki infeksiyon etkeni mikroorganizmalar n ve bunlar n antibiyotiklere duyarl l klar n n periyodik olarak izlenmesi ve klinisyenlere bildirilmesi Üniversite Hastaneleri Mikrobiyoloji Laboratuvarlar n n önemli görevleri aras nda yer almaktad r. Bu sayede belli baz infeksiyon hastal etkenlerinin önceden tahmin edilmesi ve özellikle de acil ampirik tedavi gerektirenlerin de baflar ile tedavi edilmesi mümkün olabilmektedir. Bu nedenle tedavi edici hekimlik aç s ndan baflta menenjit olmak üzere acil ampirik tedavi uygulanmas gereken pnömokok infeksiyonlar n n tedavisinde bölgemizde penisilinin yerinin belirlenmesi gereklidir. Bu proje ile zmir ve çevresinde izole edilen S. pneumoniae kökenlerinde infeksiyonun lokalizasyonuna göre antibiyotik seçimini etkilemesi nedeniyle yüksek ve orta derece penisilin direnci araflt r lmas amaçlanm flt r. GEREÇ VE YÖNTEM Bakteri kökenleri. Ocak2003Haziran 2004 tarihleri aras nda Ege Üniversitesi T p Fakültesi, Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal, Rutin Bakteriyoloji Laboratuvar 'nda çeflitli klinik örneklerden soyutlanan S. pneumoniae kökenleri incelenmifltir. Bakterilerin ilk izolasyonu için örnekler %5 koyun kanl agar (Oxoid, England) besiyerine ekilerek, 37 C'de ve %5 CO 2 'li ortamda 2448 saat inkübe edilmifltir. Bu süre içinde üreyen bakterilerin identifikasyonlar konvansiyonel mikrobiyolojik yöntemlerle gerçeklefltirilmifltir. Antibiyotiklere duyarl l k deneyleri. Bakterilerin penisilin duyarl l klar minimal inhibisyon konsantrasyonlar Etest yöntemi (ABBiodisk, Sweden) ile araflt r larak belirlenmifltir. Bu amaçla üretici firma önerileri do rultusunda kökenlerin %0.9 NaCl içinde haz rlanan 0 8 cfu/ml'lik süspansiyonlar ndan %5 koyun kanl Mueller Hinton agar (Oxoid, England) besiyerlerine yüzey ekimi yap lm flt r. Bu plaklara E test penisilin G stripleri ( mg/l) yerlefltirilerek 824 saat, %5 CO 2 'li ortamda ve 37 C'de inkübe edilmifltir. Bu süre sonunda oluflan inhibisyon elipsinin Etest stripleri ile kesiflti i nokta belirlenerek M K de erleri saptanm flt r. Tüm testlerde kontrol kökeni olarak S. pneumoniae ATCC 4969 kullan lm flt r. BULGULAR Ocak 2003Haziran 2004 tarihleri aras nda Ege Üniversitesi T p Fakültesi, Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal, Rutin Bakteriyoloji Laboratuvar 'na gönderilen çeflitli klinik örneklerden 55 S. pneumoniae kökeni soyutlanm flt r. S. pneumoniae izole edilen klinik örneklerin 3'ü alt solunum yolu, 23'ü kan, 6's beyin omurilik s v s (BOS), ikisi üst solunum yolu örne i ve biri de intraperitoneal s v d r. ncelenen örneklerin 58'i Gö üs Hastal klar, 24'ü ç Hastal klar, 23'ü Çocuk Sa l ve Hastal klar, 2'si nfeksiyon Hastal klar, dokuzu Kardiyoloji, sekizi Nöroloji, befli Gastroenteroloji, üçü Nöroflirurji, üçü Genel Cerrahi, üçü Kulak Burun Bo az, ikisi Fizik Tedavi, ikisi Anesteziyoloji, biri Kalp Damar Cerrahisi, biri Dermatoloji ve biri de Üroloji kliniklerinde yatan hastalara aittir. Araflt r lan 55 kökenin penisilin için M K aral mg/l bulunmufltur. Penisilinin çal flmaya al nan pnömokok kökenleri için M K50 de eri mg/l, M K90 de eri de 0.9 mg/l olarak hesaplanm flt r. Bu 55 kökenin 26's (%6.8) penisiline dirençli bulunmufltur (M K 0. mg/l). Dirençli sufllar n 24'ü (%5.5) penisiline karfl orta düzeyde (M K=0. mg/l), ikisi (%.3) ise yüksek düzeyde (M K = 2 mg/l) dirençli saptanm flt r. Penisiline karfl orta düzeyde dirençli olan 24 kökenin M K de erleri alt köken için 0.25 mg/l, dört köken için 0.9 mg/l, iki köken için 0.25 mg/l, üç köken için 0.38 mg/l, dört köken için 0.50 mg/l, üç köken için 0.75 mg/l ve iki köken için.0 mg/l fleklindedir. Penisiline orta düzeyde direnç saptanan bu 24 kökenin 9'u alt solunum yolu, ikisi beyin omurilik s v s, ikisi kan ve biri de üst solunum yolu örneklerinden izole edilmifltir. Bu örneklerin 0'u Gö üs 92

3 fi. Aydemir ve ark., Streptococcus pneumoniae Kökenlerinde Penisiline Direnç Hastal klar, dokuzu Çocuk Sa l ve Hastal klar, ikisi nfeksiyon Hastal klar, biri Anesteziyoloji ve biri de ç Hastal klar kliniklerinde yatan hastalardan elde edilmifltir. Penisiline yüksek düzeyde direnç saptanan iki kökenin de M K de erleri 2 mg/l olarak bulunmufltur. Bu bakterilerden biri nfeksiyon Hastal klar klini inde hospitalize edilen hastan n BOS örne inden, di eri ise ç Hastal klar klini inde yatan hastan n alt solunum yolu örne inden soyutlanm flt r (Tablo ). Tablo. Penisiline dirençli bulunan 26 S. pneumoniae kökeninin izole edildikleri klinik örneklere ve bu örneklerin al nd hastalar n yat r ld klar kliniklere göre da l mlar M K: ASYÖ: BOS: ÜSYÖ: ODPD: YDPD: TARTIfiMA Minimal inhibisyon konsantrasyonu Alt solunum yolu örne i Beyin omurilik s v s Üst solunum yolu örne i Orta düzeyde penisilin direnci Yüksek düzeyde penisilin direnci Klinik ODPD (M K=0. mg/l) Gö üs Hastal klar Çocuk Hastal klar nfeksiyon Hastal klar Anesteziyoloji ç Hastal klar YDPD (M K=2 mg/l) nfeksiyon Hastal klar ç Hastal klar Toplam ASYÖ BOS Pnömokoklar, çocuklarda ve eriflkinlerde solunum yolu infeksiyonlar n n yan s ra menenjit, sepsis, endokardit gibi invazif infeksiyonlara da yol açabilen bakterilerdir(). Geçmifl y llarda pnömokok infeksiyonlar penisilin ile kolayca tedavi edilirken, S. pneumoniae infeksiyonlar nda tedavinin temelini oluflturan penisiline ilk kez 967 y l nda direnç bildirilmifl ve 980'li y llardan sonra da tedavide sorunlar bafllam flt r. lk kez 977 y l nda Güney Afrika Cumhuriyeti'nde birden fazla antibiyoti e direnç gösteren pnömokok kökenleri ortaya ç km fl ve bunlar ço ul dirençli pnömokok olarak tan mlanm flt r (, 5, 6). Y llar içinde penisilin ve di er antimikrobiyallere direnç geliflimi, spesifik hasta gruplar n n (özellikle HIV infeksiyonu ve di er immünosüpresyona yol 3 Kan 2 ÜSYÖ açan durumlar) artmas, ve toplumun yafl ortalamas n n yükselmesi bu bakteriye ba l infeksiyonlar n epidemiyolojisinde önemli de iflikliklere neden olmufltur. Dirençli pnömokok infeksiyonlar n n artmas ve tedavisindeki güçlükler, bu infeksiyonlar n önlenmesi konusundaki çabalar gündeme getirmifltir (7, 8). Bu konuda hastane nfeksiyon Kontrol Komitelerine ve Mikrobiyoloji Laboratuvarlar 'na büyük görevler düflmektedir. Dirençli pnömokok art fl n en aza indirmek için do ru antibiyotik kullan m göz önüne al nmal d r. Bu amaçla her ülkede, hatta her merkezde sürveyans programlar bafllat larak bölgedeki direnç s kl n n belirlenmesi ve klinisyene bildirilmesi gereklidir. Ayr ca tedavi edici hekimlik aç s ndan, baflta menenjit olmak üzere acil ampirik tedavi uygulanmas gereken pnömokoksik infeksiyonlarda bölgemizde penisilinin yerinin belirlenmesi gereklidir. Sunulan bu çal flmada da zmir ve çevresinden izole edilen Streptococcus pneumoniae kökenlerinde infeksiyonun lokalizasyonuna göre antibiyotik seçimini etkilemesi nedeniyle, yüksek ve orta derece penisilin direncinin araflt r lmas ve prevalans n n belirlenmesi amaçlanm flt r. Streptococcus pneumoniae sa l kl kiflilerin nazofarinkslerinde kolonize olabilir ve bu bölgedeki tafl y c l k oran yafl, mevsim ve çevreye göre de iflir. Bu bakteriler ayn zamanda kolonize oldu u vücut bölgesinden yay larak pnömoni, menenjit, otitis media, sinüzit, kronik obstruktif akci er hastal (KOAH) alevlenmesi gibi de iflik infeksiyonlara da neden olabilirler (). Pnömokoksik menenjitler akut pürülan bakteriyel menenjitler içinde mortalitesi en yüksek olan d r ve acil antibiyotik tedavisi gerektirir (9). Pnömokoksik pnömonilerin de %2535'i hastanede yat r larak izlenmeyi gerektirecek ölçüde ciddi seyreder ve özellikle 65 yafl üzerinde mortalitesi yüksektir (3,4). Bu nedenle pnömokoksik infeksiyonlar n tan s n n h zl bir flekilde konulabilmesi gerekmektedir. Pnömokok infeksiyonlar n n kesin tan s infeksiyon bölgesinden al nan hasta örne inin kültürü ile konulur. Bakterinin üretilebilmesi amac yla ilk izolasyon için koyun kanl agar gibi zengin besiyerlerinin kullan lmas gereklidir. Bakterinin optimal üreme s s 3537 C'lerdir ve %5 CO 2 'li ortamlarda üremesi normal atmosfere göre daha h zl d r. Bu koflullarda yap lan kültürlerde pnömokoklar 824 saat 93

4 Türk Mikrobiyol Cem Derg (2005) 35:997 içinde alfa hemolitik ve otolizinlere ba l ortas çukurlaflm fl ve göbekli koloniler olufltururlar. Pnömokoklar n mikrobiyoloji laboratuvar nda tan mlanmalar dört temel özelli e dayal d r. Bu özellikler kanl agarda alfa hemoliz oluflumu, katalaz negatifli i, optokin duyarl l ve safra tuzlar nda erimeleridir (0). Bu çal flmada da bakterilerin ilk izolasyonu için örnekler %5 koyun kanl agar besiyerine ekilerek, 37 C'de ve %5 CO 2 'li ortamda 2448 saat inkübe edilmifl, alfa hemolitik koloni oluflturan, Gram pozitif ve mum alevi fleklinde diplokok morfolojisinde, 6 mm'lik optokin diski ile 4 mm veya daha fazla zon çap oluflturan ve %0'luk do al s r safras ile kolonileri eriyen bakteriler S. pneumoniae olarak tan mlanm flt r. S. pneumoniae'nin di er alfa hemolitik streptokoklardan ay r m nda en s k kullan lan test optokin duyarl l d r. Di er alfa hemolitik streptokoklar optokine dirençli iken, pnömokoklar n büyük ço unlu u 6 mm'lik optokin diskinin çevresinde 4 mm ve daha fazla inhibisyon zonu olufltururlar. Ancak, baz pnömokok kökenlerinin optokine dirençli olabilece i bilinmektedir. Bu nedenle, özellikle steril vücut s v lar ndan soyutlanan ve S. pneumoniae olabilece i düflünüldü ü halde, optokine dirençli olarak bulunan bakterilerin kesin tan mlanmas için safra çözünürlü ünün araflt r lmas gereklidir (, 0). Sunulan çal flmada S. pneumoniae olarak identifiye edilen bakterilerin tümü optokine duyarl olarak bulunmufl ve tümünün kolonileri safra tuzlar ile erimifltir. Safra tuzlar nda çözünen, ancak optokine dirençli köken saptanmam flt r. S. pneumoniae identifikasyonundan sonra, kapsüllü kökenler için bakterinin polisakkarit kapsül antijenlerinin spesifik antiserumlar kullan larak belirlenmesine dayal serotiplendirme de yap labilmektedir. Pnömokoklar n kapsüler serotiplendirilmesinde bulunma s ralar ile numaraland r lan (, 2, 3, 4, ) Amerikan ve antijenik benzerliklerine göre numaraland r lan (9A,9B,9C,..) Danimarka sistemleri kullan lmaktad r (, 2, 0, ). Bu çal flmada izole edilen pnömokok kökenlerinin serotiplendirilmesi yap lmam flt r. Geçmifl y llarda pnömokok infeksiyonlar penisilin ile kolayca tedavi edilirken, 967 y l nda penisiline dirençli sufllar tan mlanm fl ve 980'li y llardan sonra da tedavide sorunlar bafllam flt r (5, 2). Bu nedenle, baflta steril boflluklardan üretilenler olmak üzere, infeksiyon etkeni olarak izole edilen tüm S. pneumoniae kökenlerinin penisilin duyarl l klar n n belirlenmesi gereklidir. NCCLS (3) pnömokoklar n penisilin için M K de erlerinin belirlenmesi amac yla hemolizli at kan eklenmifl ve katyonu ayarlanm fl Mueller Hinton broth'un kullan ld s v dilüsyon yöntemini önermektedir. Ancak son zamanlarda pnömokoklar n penisilin için M K de erlerinin araflt r lmas nda Etest (AB Biodisk, Sweden) kolay ve güvenilir bir yöntem olarak birçok laboratuvarda uygulanmaya bafllanm flt r. Yap lan birçok çal flmada da E test ile al nan sonuçlar n, s v dilüsyon ile elde edilen sonuçlarla uyumlu oldu u gösterilmifltir (4, 5). Bu çal flmada da incelenen kökenlerin 08 cfu/ml'lik süspansiyonlar ve %5 koyun kanl Mueller Hinton agar (Oxoid, England) besiyerleri kullan larak Etest penisilin G stripleri ile ( mg/l) M K de erleri saptanm fl ve öneriler do rultusunda tüm testlerde kontrol kökeni olarak S. pneumoniae ATCC 4969 kullan lm flt r. Pnömokoklarda penisilin direnci, PBP'lerden bir veya daha fazlas nda de ifliklik sonucu meydana gelmektedir ve bu direnç bakterinin özellikle menenjit etiyolojisindeki rolü göz önüne al narak üç kategoride incelenmektedir (6). NCCLS (3) kriterlerine göre, bir pnömokok suflunda penisilinin M K de eri 0.06 g/ml'e eflit veya küçükse duyarl, 0.2 μg/ml ise orta düzeyde, 2 μg/ml'e eflit veya üzerinde ise yüksek düzeyde dirençli olarak tan mlanmaktad r. Bu durumun nedeni penisilinin farmakokinetik özellikleridir. Penisilin hem duyarl hem dirençli pnömokoklar için maksimal etkisini MiK'in 24 kat üzerindeki konsantrasyonlarda göstermektedir. Benzatin penisilin (.2 milyon Ü, IM) μg/ml, prokain penisilin ( Ü, IM) μg/ml ve kristalize penisilin (24 milyon Ü/gün) 2000 μg/ml serum düzeyi sa lamaktad r. Buna ba l olarak penisiline dirençli pnömokok infeksiyonlar nda, infeksiyonun türü ne olursa olsun penisilin tedavisine yan t al nmazken, orta düzeyde dirençli sufllarla oluflan menenjit d fl infeksiyonlar penisilin ile tedavi edilebilmektedir. Bu nedenle pnömokoksik menenjitlerin tedavisinde penisilinin kullan labilmesi için, etkenin M K de erinin 0.06 ºg/ml'nin alt nda oldu unun gösteril 94

5 fi. Aydemir ve ark., Streptococcus pneumoniae Kökenlerinde Penisiline Direnç mesi gereklidir (5, 6, 7). Sunulan bu çal flmada da izole edilen tüm pnömokoklar n penisilin için M K de erleri belirlenmifltir. ncelenen 55 kökenin 29'u penisiline duyarl olarak bulunmufl ve bu bakterilerle oluflan tüm infeksiyonlar n tedavisinde penisilinin etkili olabilece i gösterilmifltir. Dirençli olarak bulunan 26 kökenden (%6.8) M K s n rlar 0. mg/l aras nda olan 24 (%5.5) bakterinin ikisi BOS örneklerinden izole edilmifl ve bu iki kökenle oluflan santral sinir sistemi infeksiyonlar nda penisilinin yeri olmad belirlenmifltir. Yüksek düzey direnç saptanan iki (%.3) köken için ise infeksiyonun lokalizasyonuna bak lmaks z n penisilin tedavisine yan t al namayaca bilinmektedir. Pnömokok infeksiyonlar penisilin ile ampirik olarak uzun y llar baflar ile tedavi edilmesine karfl n, son yirmi y l içinde penisiline dirençli S. pneumoniae sufllar artan oranlarda bildirilmeye bafllanm flt r. Direnç oranlar ülkeden ülkeye hatta ayn ülkede bölgeden bölgeye de ifliklik göstermektedir. Dünyada pnömokoklar n antibiyotik direnci konusunda yap lan çok say da çal flma mevcuttur ve özellikle Kore, spanya, Macaristan, Güney Afrika Cumhuriyeti, Fransa ve Amerika Birlefllik Devletleri'nde yüksek oranlarda direnç bildirilmektedir (8 25). Avrupa'da, en yüksek direnç oranlar na sahip ülke spanya'd r. GarciaLeoni ve ark (8) 988 ve 989 y llar aras ndaki 22 ayl k dönemde hastanede yatan ve yafllar 8 ay9 yafl aras nda de iflen hastalardan soyutlad klar 39 S. pneumoniae kökeninde Orta düzeyde penisilin direncini (ODPD) %3.7, yüksek düzeyde penisilin direncini (YDPD) %0.8, toplam penisilin direncini de %42.5 oran nda bulmufllard r. Bu çal flmada incelenen hastalar n %38'inde kanser gibi altta yatan bir hastal k saptanm fl ve tüm olgular n %25'inde infeksiyonun nozokomiyal olarak kazan ld belirtilmifltir. Ayn ülkeden Linares ve ark (9) ise Barcelona'da hastanede yatan hastalardan etken olarak soyutlad klar S. pneumoniae kökenlerinde penisilin direncini 979'da tümü ODPD olmak üzere %4.3; 986'da %.4'ü ODPD, %4.3'ü de YDPD olmak üzere %5.7; 990 y l nda ise s ras yla %27. %2.9 ve %40 olarak bildirmifllerdir. Amerika Birleflik Devletleri'nde 979 ile 987 aras nda soyutlanan ve Centers for Disease Control (CDC)'de incelenen 5459 S. pneumoniae kökeninde ODPD %5 bulunmufl, YDPD gösteren sadece bir köken saptanm flt r. Kan ve BOS'dan soyutlanan kökenler (%4.8) ile nazofarinksden soyutlanan kökenler (%4.3) aras nda direnç farkl l gözlenmemifltir (20). Alaska'da 986 ile 990 y llar aras nda kandan ve BOS'dan soyutlanan 574 S. pneumoniae kökeninde penisilin direnci %3.8 olarak saptanm flt r (26). Afrika'daki durum hakk nda Güney Afrika d fl nda yeteri kadar veri yoktur. Güney Afrika'da Klugmann ve ark (0) kan ve BOS örneklerinde penisiline dirençli kökenlerin prevalans n araflt rd klar çal flmalar nda penisilin direncini kan kültürlerinden soyutlanan 4766 kökende %8, BOS kültürlerinden soyutlanan 57 kökende ise %9.2 olarak bulmufllard r. Çal flman n bafllad tarihte kandan soyutlanan S. pneumoniae kökenlerinde penisilin direnci %3.8 olarak saptan rken, bu oran 986 y l nda soyutlanan kökenlerde %4.'e, BOS'dan soyutlanan kökenlerde ise s ras yla %6.8 ve %4.'e yükselmifltir. Ayn araflt rma içinde yer alan bir çocuk hastanesinde 983 ile 986 y llar aras nda kan ve BOS örneklerinden soyutlanan S. pneumoniae kökenlerinde penisilin direnci %9.6 bulunmufltur. Ülkemizde de iflik merkezlerde yap lan ve pnömokoklarda penisilin direncini araflt ran çal flmalarda direnç oranlar %, orta direnç oran ise %355 olarak bildirilmifltir (273). zmir'de y llar nda yap lan bir araflt rmada ise %30.9 oran nda orta, %. oran nda da yüksek düzey penisilin direnci belirlenmifltir (27). Sunulan çal flmada soyutlanan S. pneumoniae kökenlerinde saptanan penisilin direnci (%6.8) Amerika Birleflik Devletleri ve Güney Afrika'daki oranlardan daha yüksek, spanya ve Macaristan'dan ise daha düflük oranlarda saptanm flt r. Ülkemizdeki verilerle karfl laflt r ld nda ise ODPD oran (%5.5) Türkiye'de yap lan di er çal flmalarda elde edilen de erlerle benzer bulunmufltur (273). Bu çal flmada incelenen kökenlerde YDPD oran n n düflük (%.3) oluflu bu tip kökenlerle kolonize ve infekte olmaya aç k, altta yatan ciddi bir hastal olan özel bir hasta grubunda yap lmam fl olmas na ba lanabilir. Türkiye'de Gür ve ark (28) bu tip hasta grubunda yapt klar çal flmada YDPD %7 olarak bulunmufltur ve bu yükseklik kökenlerin direçli pnömokoklar ile kolonize olmaya e ilimli immünsüpresif çocuklardan elde edilmesine ba lanm flt r. Hem yetiflkinlerde hem de 95

6 Türk Mikrobiyol Cem Derg (2005) 35:997 çocuklarda dirençli kökenlerle infeksiyon oluflma olas l hastanede yat fl süresiyle do ru orant l d r. Ayn zamanda toplum kökenli infeksiyonlarda da dirençli kökenlerin oran artmaktad r. Bunun nedenlerinden birisi infeksiyon öncesi antibiyotik kullan m d r. Yap lan çal flmalarda araflt rmac lar (2, 32) penisiline dirençli S. pneumoniae kökenleri ile infekte olan hastalar n %56's n n k sa bir süre önce beta laktam antibiyotik kulland klar n, oysa duyarl kökenlerle infekte olan hastalar n ise sade %4'ünde antibiyotik kullanma öyküsü oldu unu saptam fllard r. Dirençli kökenlerle kolonizasyon ve infeksiyon çocuklarda daha s kt r. Yetiflkinlerdeki dirençli infeksiyonlar genellikle bu çocukluk kökenleri ile meydana gelmektedir (33, 34). Bu çal flmada da Çocuk Sa l ve Hastal klar Klini i'nde yatan çocuk hastalara ait örneklerden üretilen 23 S. pneumoniae kökeninin dokuzunda (%39.) ODPD saptanm flt r. Bu oran genel oran olan %6.8'den oldukça yüksektir. Gerek sunulan bu araflt rmada, gerekse yurdumuzda yap lan di er çal flmalarda S. pneumoniae kökenlerinde saptanan penisilin direnci göz önüne al nd nda, bizim toplumumuz için de pnömokoksik meninjitlerin ampirik tedavisinde penisilinin yeri olmad görülmektedir. Belli bir bölgedeki infeksiyon etkeni mikroorganizmalar n ve bunlar n antibiyotik duyarl l klar n n periyodik olarak izlenmesi ve klinisyenlere bildirilmesi ile belli baz infeksiyon hastal etkenlerinin önceden tahmin edilmesi ve özellikle de acil ampirik tedavi gerektirenlerin de baflar ile tedavi edilmesi mümkün olabilmektedir. Baflta menenjit olmak üzere acil ampirik tedavi uygulanmas gereken pnömokoksik infeksiyonlarda bölgemizde penisilinin yerinin belirlenmesi yüksek mortalite ve morbidite ile seyreden menenjit gibi infeksiyonlar n tedavisine olanak sa layacak, gereksiz, pahal ve yanl fl antibiyotik kullan m na da engel olacakt r. KAYNAKLAR.Musher DM: Streptococcus pneumoniae. Mandell GL, Douglas RG, Bennett JE, Dolin R (eds): Principles and Practice of Infectious Diseases, p228, 4th ed, Churchill Livingstone, Philadelphia (2000). 2.Murray PR, Rosental KS, Kobayashi GS, Pfaller MA: Medical Microbiology, p89, 3rd ed MosbyYear Book Inc., St Louis (998). 3.Phair JP: Communityacquired bacterial pneumonia. Shulman ST, Phair JP, Peterson LR, Warren JR (eds): The Biologic and Clinical Basis of Infectious Diseases, p30, 5th ed, WB Saunders, Philadelphia (997). 4.Shulman ST: Bacterial infections of the upper respiratory tract. Shulman ST, Phair JP, Peterson LR, Warren JR (eds): The Biologic and Clinical Basis of Infectious Diseases, p74, 5th ed, WB Saunders, Philadelphia (997). 5.Felmingham D, Tesfaslasie Y, Burley C, Masterton RG: Penicillin resistance in pneumococci. J Antimicrob Chemother 45: 70 (2000). 6.Charpentier E, Tuomanen E: Mechanisms of antibiotic resistance and tolerance in Streptococcus pneumoniae. Microbes Infect 2:855 (2000). 7.Wilson P, Lewis D, Jenks P, Hoque S: Prevalence of antibiotic resistance in pneumococci. BMJ 33: 89 (999). 8.Perz J F, Craig AS, Jorgensen DM, Hall S, Schaffner W: Evaluation of innovative surveillance for drugresistant Streptococcus pneumoniae. Am J Epidemiol 54:000 (200). 9.Arditi M, Yogev R: Common etiologic agent of bacterial meningitis. Shulman ST, Phair JP, Peterson LR, Warren JR (eds): The Biologic and Clinical Basis of Infectious Diseases, p30, 5th ed, WB Saunders, Philadelphia (997). 0.Koneman EW, Allen SD, Janda WM, Schreckenberger PC, Winn WC: Color Atlas and Textbook of Diagnostic Microbiology, p577, 5th ed, LippincottRaven Publishers, Philadelphia (997)..Barteld MA: Streptococci and related organisms. Diagnostic Microbiology, A Study Guide, p63, FA Davis Company, Philadelphia (2000). 2.Klugman KP: Pneumococcal resistance to antibiotics. Clin Microbiol Rev 3:7 (990). 3.National Committee for Clinical Laboratory Standards: Performance standards for antimicrobial susceptibility testing; th informational supplement, Document M00S0, Pennsylvania (200). 4.Jorgensen JH, Ferraro MJ, McElmeel ML, Spargo J, Swensen JM, Tenover FC: Detection of penicillin and extended spectrum cephalosporin resistance among Streptococcus pneumoniae clinical isolates by use of E test. J 96

7 fi. Aydemir ve ark., Streptococcus pneumoniae Kökenlerinde Penisiline Direnç Clin Microbiol 32:59 (994). 5.Wang H, Huebner R, Chen M, Klugman K: Antibiotic susceptibility patterns of Streptococcus pneumoniae in China and comparison of MICs by agar dilution and E Test methods. Antimicrob Agents Chemother 42: 2633 (998). 6.Ramirez J, Raff MJ: Penicillin resistant Streptococcus pneumoniae: clinical implications for therapy. Highlights from: Infections in Medicine 0: 8 (995). 7.Harwell JI, Brown RB: The drugresistant pneumococcus: Clinical relevance, therapy, and prevention. Chest 7: 530 (2000). 8.GarciaLeoni ME, Cercenado E, Rodeno P: Susceptibility of Streptococcus pneumoniae to penicillin: A prospective microbiological and clinical study. Clin Infect Dis 4: 427 (992). 9.Linares J, Pallares R, Alonso T: Trends in antimicrobial resistance of clinical isolates of Streptococcus pneumoniae in Bellvitge Hospital, Barcelona, Spain ( ). Clin Infect Dis 5:99 (992). 20.Spika JS, Facklan RR, Plikaytis BD: Antimicrobiol resistance of Streptococcus pneumoniae in United States, J Infect Dis 63: 273 (99). 2.Cartwright K: Pneumococcal disease in western Europe: burden of disease, antibiotic resistance and management. Eur J Pediatr 6:535 (2002). 22.Clarke P, Murchan S, Smyth EG, Humphreys H: Antimicrobial susceptibility of invasive isolates of Streptococcus pneumoniae in Ireland. Clin Microbiol Infect 0:657 (2004). 23.Koornhof HJ, Wasaa A, Klugman K: Antimicrobial resistance in Streptococcus pneumoniae: A South Africa perspective. Clin Infect Dis 5: 84 (992). 24.Parry C M, Diep TS, Wain J, Hoa NTT, Gainsborough M, Nga D, Davies C, Phu NH, Hien TT, White NJ, Farrar JJ: Nasal Carriage in Vietnamese Children of Streptococcus pneumoniae resistant to multiple antimicrobial agents. Antimicrob Agents Chemother 44: 484 (2000). 25.Wüst J, Huf E, Kayser FH: Antimicrobial susceptibilites and serotypes of invasive Streptococcus pneumoniae strains in Switzerland. J Clin Microbiol 33: 359 (995). 26.Parkinson AJ, Davidson M, Fitzgerald MA: Serotype distrubition and antimicrobiol resistance patterns of invasive isolates of Streptococcus pneumoniae: Alaska J Infect Dis 70: 46 (994). 27.Çavuflo lu C, Hoflgör M, Tünger A, Özinel MA: Streptococcus pneumoniae sufllar nda penisilin duyarl l n n araflt r lmas. Mikrobiyol Bült 3: 3 (997). 28.Gür D, Tunçkanat F, fiener B, Kanra G, Akal n HE: Penicillin resistance in Streptococcus pneumoniae in Turkey. Eur J Clin Microbiol Infect Dis 3: 440 (994). 29.K l ç D, Altay G: Streptococcus pneumoniae sufllar nda penisilin duyarl l. Mikrobiyol Bült 30:33 (996). 30.Kocagöz S: Streptococcus pneumoniae ve antibiyotik direnci. nfeksiyon Hastal klar Serisi, s. 60 (998). 3.fiener B, Günalp A: Trends in antimicrobial resistance Streptococcus pneumoniae in children in a Turkish hospital. J Antimicrob Chemother 42: 38 (998). 32.Lipstich M: Measuring and interpreting associations between antibiotic use and penicillin resistance in Streptococcus pneumoniae. Clin Infect Dis 32: 044 (200). 33.Deeks SL, Palacio R, Ruvinsky R, Kertesz DA, Hortal M, Rossi A, Spika JS, Di Fabio JL: The Streptococcus pneumoniae Working Group. Risk factors and course of illness among children with invasive penicillinresistant Streptococcus pneumoniae. Pediatrics 03: 409 (999). 34.GivonLavi N, Fraser D, Porat N, Dagan R: Spread of Streptococcus pneumoniae and antibioticresistant S. pneumoniae from daycare center attendees to their younger siblings. J Infect Dis 86: 608 (2002). 97