Yay mlayan YAPI-ENDÜSTR MERKEZ The Building Information Centre, Istanbul. Haz rlayan YEM ARAfiTIRMA BÖLÜMÜ (YEMAR)

Transkript

1

2 Yay mlayan YAPI-ENDÜSTR MERKEZ The Building Information Centre, Istanbul Haz rlayan YEM ARAfiTIRMA BÖLÜMÜ (YEMAR) YEM Araflt rma Bölüm Yöneticisi B RGÜL YAVUZ Grafik Uygulama Sorumlusu KENAN ÖZTÜRK Matbaa Sorumlusu KEMAL KARA Grafik Uygulama ZEHRA LTER RESUL ATABAY Bask Ali R za Baskan Güzel Sanatlar Matbaas A.fi. Yenibosna, De irmenbahçe Cad. No: 59 Bahçelievler 3453 stanbul Renk Ayr m OKYANUS Yaz ve Yönetim Bürosu Cumhuriyet Caddesi 333/1, Harbiye stanbul Tel : Faks : e-posta : yemar@yem.net Kaynak gösterilerek yaz lardan al nt yap labilir Bafllarken Türkiye Ekonomisi nflaat Sektörü Konut Yat r mlar Konut D fl Bina Yat r mlar Gayrimenkul Sektörü Altyap Yat r mlar Yurtiçi Müteahhitlik Hizmetleri ve Belgelendirme Yurtd fl Müteahhitlik Hizmetleri Teknik Müflavirlik Hizmetleri nflaat Malzemeleri Sanayisi Genel Görünümü Çimento Haz r Beton Prefabrikasyon Seramik Tu la-kiremit Gazbeton Cam Demir-Çelik Boru Alüminyum Ahflap Plastik Boya Do al Tafllar Yal t m Çat Kaplama Malzemeleri Is tma-so utma-havaland rma Asansör Ayd nlatma Mutfak-Banyo Mobilya fl ve nflaat Makineleri

3 BAfiLARKEN Türk Yap Sektörü Raporu, sektörün 26 y l ndaki durumunu rakamlarla çok ayr nt l olarak veriyor. Ekonomik göstergelerin, istatistiklerin, rakamlar n çok önemli oldu unu hepimiz biliyoruz. Ancak yine biliyoruz ki bütün bunlar nicelikleri verirler. Oysa, niceliklerin yan s ra, bir sektörün genel görünümünü belirleyen niteliklere iliflkin veriler de söz konusudur. Ekonomik göstergelere, rakamlara girmeden önce sektörün karfl karfl ya oldu u sorunlar baz saptamalarla dile getirmenin yararl olaca n düflünüyoruz. Afla da s ralanan sorunlar n gözard edilmeyerek bir an önce de al nmas n n ve giderilmesinin yat r mlar daha anlaml, daha verimli k laca na inan yoruz. - Ülkenin yerleflme planlama, flehircilik ve mimarl k politikas yoksunlu u, - Ülke çap nda yerleflme ve yap laflmada bilimsel planlama yoklu u; - Kentsel planlama, kentsel tasar m, mimarl k, mühendislik eksikli- i sonucu plans z, yanl fl yerleflmeler, yanl fl yap laflma, - Kaçak yap laflma, - Mevcut çürük yap sto u, - fllemeyen yap denetim sistemi, - Proje ve inflaatta hâlâ siyaset ve ç kar bask s alt nda tutulan kamu ihale düzeni, - Bozuk müteahhitlik sistemi, - Hesaps z kitaps z, plans z, yanl fl belediye yat r mlar savurganl, - Meslek adamlar n n ve yard mc kadrolar n yetersiz e itimi; olmayan yetkinlik sistemi, - Yabanc meslek adamlar na, karfl l kl l k ilkesi gözetilmeksizin tan nan Türkiye de proje yapma haklar, yetkileri, - Yap ve malzeme üretiminde kay td fl l k ve haks z rekabet hâlâ sürüp gidiyor. Bu temel sorunlar çözülmedikçe sektörün ülke yarar ve verimlilik aç s ndan tam olarak baflar l bir flekilde ifllemesi beklenemez. Yat r mlar yap lsa da tümüyle do ru, ekonomik ve verimli sonuçlara ulafl labilmesi tam olarak sa lanamaz. Sizleri ekonomik verilerle baflbafla b rak rken, haz rlad m z raporun ülkeye ve sektöre yararl olmas n dileriz. Do an Hasol Yap -Endüstri Merkezi Yönetim Kurulu Baflkan

4 Türkiye Ekonomisi Türkiye nin gayr safi milli has la de erleri 22 y l ndan beri art fltad r. 22 y l nda GSMH %7,8 oran ndaki art flla 18 milyar dolara ulaflm fl, 23'te ise %5,9 büyümeyle 239 milyar dolar olarak gerçekleflmifltir. 24 y l nda, sabit fiyatlarla gerçeklefltirdi i %9,9'luk büyümeyle GSMH cari fiyatlarla 428 milyar 932 milyon 343 bin 26 YTL de erinde gerçekleflmifl, dolar baz nda ise de eri 299 milyar 475 milyon dolar olmufltur. 25 YILI 25 y l nda, sabit fiyatlarla gerçeklefltirdi i %7,6'l k büyümeyle GSMH cari fiyatlarla 486 milyar 41 milyon YTL de erinde gerçekleflmifl, dolar baz nda ise de eri 36 milyar 876 milyon dolar olmufltur. 25 y l nda ekonomide yaflanan olgular ana bafll klarla flunlar olmufltur: Ekonomik büyüme kesintisiz devam etmifltir. Yabanc sermaye yat r mlar nda art fl yaflanm flt r. malat sanayisinde 25 y l nda a rl kl kapasite kullan m oran %8,6 düzeyinde olmufltur. malat sanayisindeki geliflme öteki sektörleri tetiklemeye devam etmifltir. Tekstil sektöründeki gerileme daha da büyümüfltür. flsizlik oranlar, yüksek büyümeyle orant l art fl göstermemifl, yeterli derecede istihdam olana yarat lamam flt r. hracat %16 büyümüfl, 73 milyar dolara ulaflm fl, ithalat %19 luk büyümeyle 116 milyar dolar olmufltur. 25 y l sonu itibariyle y ll k enflasyon oranlar nda 12 ayl k ortalamalara göre TÜFE %8,18 e gerilemifl durumdad r. Kamu sektörü sabit sermaye yat r mlar %25,9 oran nda artarken, özel sektör sabit sermaye yat r mlar %23,6 oran nda art fl göstermifltir. milyon $ YILLIK GSMH DE ERLER ( ) (milyon $) AYLIK ORTALAMALARA GÖRE ENFLASYON DE fi M ( ) (%) % , , , , ,9 54,9 54,4 45, 25,3 1,6 8,2 $ dönem K fi BAfiINA M LL GEL R ( ) ($) ,255 2,879 2,965 2,123 2,598 3,383 4,172 5,8 25 YILI GSMH DÖNEMSEL BÜYÜME (Sabit Fiyatlarla) (%) 1. dönem 2. dönem 3. dönem 4. dönem 7,5 4,7 8 9,5 25 y l ilk döneminde büyüme oran %7,5 ile 24'ün ayn dönemdeki büyüme oran na göre (%13,9) daha sabit bir büyüme h z na kavuflmufltur. Tar m sektörü bu dönemde %4,3 oran nda büyüme yaflayarak geçen y l n ayn dönemindeki %2,7'lik büyümeden daha yüksek bir de ere ulaflm flt r. Ancak iç talepteki canlanman n göstergesi olan özel nihai tüketim harcamalar nda %4,1 lik bir büyüme yaflanm flt r. Özel sektör sabit sermaye yat r mlar n n büyüme h z %8,8 e düflerken, kamu sektörü 25 y l n n bafl nda yat r mlar n fazlaca art rm fl, %3,7 oran nda büyüme kaydetmifltir. 2. dönem Bu dönemde büyüme oran %4,7 ile bir önceki y l n ayn dönemiyle karfl laflt r ld nda (%15,7) yine oldukça düflük, ancak daha gerçekçidir. Tar m sektörü ikinci dönemde %8,2 art fl göstermifltir. Özel nihai tüketim harcamalar n n geliflme h z da %3,9 gibi cüzi bir oranda büyümüfltür. Özel sektördeki sabit sermaye yat r mlar %18,4 lük bir büyümeye u ram flt r. Kamu sektörü sabit sermaye yat r mlar ise %3,2 ile yine büyük oranda art fltad r. 3. dönem Büyüme oran bu dönemde %8 olmufltur. Tar m yine %7,5 oran nda art fltad r. Özel nihai tüketim harcamalar n n büyüme oran %1,4 olmufltur. Özel ve kamu sektörü sabit sermaye yat r mlar öteki dönemlere oranla çok daha büyük oranda büyümüfl; özel sektörde %29 luk, kamu sektöründe %38,2 lik bir büyüme gerçekleflmifltir. 4. dönem Son dönemde %9,5'lik bir büyüme oran yaflanm fl, tar mda geçen y l n ayn dönemine göre %.1 lik bir düflüfl olmufltur. Özel nihai tüketim harcamalar ndaki art fl %16,7 oran ndad r. Bu da y l n sonuna do ru tüketimin artt n göstermektedir. Özel 4

5 sektör sabit sermaye yat r mlar nda yaflanan art fl %41,6 gibi bir düzeye varm fl, kamu sektörü ise öteki dönemlere göre daha az oranda, ancak yine de yüksek bir art fl yaflam flt r (%17,1). GSMH Ç NDE SEKTÖRLER N PAYI 25 y l nda GSMH'da yaflanan %7,6 oran ndaki büyüme, alt sektörlerde de kendini göstermifltir. Tar m sektöründe %5,6, sanayi sektöründe %6,5, ticaret sektöründe %7,4 ve ulaflt rma-haberleflme sektöründe %8,8 oranlar nda büyüme gerçekleflmifltir. nflaat sektöründe gerçekleflen büyüme ise %21,5 gibi rekor bir orand r. GAYRI SAF YURT Ç HASILA (GSY H) VE HARCAMALAR YÖNTEM YLE SAB T SERMAYE YATIRIMI Gayr safi yurtiçi has la, inflaat sektöründeki tan m na göre, Türkiye'de inflaat sektöründe yer alan yerel üretici birimlerin yurtiçi inflaat faaliyetleri sonucu yaratm fl olduklar inflaat hizmetinin üretim de eri toplam ndan, bu hizmetin üretiminde kullan lan girdiler toplam n n düflmesi sonucu elde edilen de- erdir. Ayn zamanda bir y l içinde tüketime ve yat r ma yap - lan harcamalar toplam d r. Has lada büyüme sermayenin ve iflgücünün artmas na de il, ayn zamanda onlar n verimli bir biçimde kullan lmas na, bir baflka deyiflle toplam faktör verimlili- ine ba l d r. GSY H'nin artmas nda önemli rol oynayan ve dayan kl tüketim mallar n n önemli bir k sm n oluflturdu u özel nihai tüketim harcamalar nda 25 y l nda %8,8 oran nda art fl gözlenmifltir. 26 YILI GSY H GEL fime HIZI TAHM NLER (%) 26 Dünya 4,3 ABD 3,3 Japonya 2, ngiltere 2,2 Euro Bölgesi 1,8 Öteki geliflmifl ekonomiler 3,9 Geliflmekte olan ekonomiler 6,1 Avrupa Birli i 2,1 Yeni sanayileflmifl Asya ekonomileri 4,7 Geliflmekte olan Asya ekonomileri 7,2 Orta Do u ülkeleri 5, Çin 8,2 Hindistan 6,3 Türkiye 5, Kaynak: IMF World Economic Outlook, Eylül 25 GSY H içinde harcamalar yöntemiyle sabit sermaye yat r mlar, kamu ve özel olmak üzere iki ana sektör üzerinden incelenmekte ve inflaat ile makine-teçhizat olmak üzere ikiye ayr lmaktad r. nflaat yat r mlar da bina ve bina d fl inflaatlardan oluflmaktad r. Henüz bitmemifl durumda olan inflaatlar n ilgili y l içinde fiilen gerçeklefltirilen k sm sabit sermaye hesaplar - na dahil edilmektedir. GSMH içinde gayr safi sabit sermaye oluflumunun pay genellikle %2-3 aras nda de iflmektedir. 25 y l nda GSMH içinde gayr safi sabit sermaye oluflumunun pay %27,6 ya ç km flt r y l ndan itibaren sabit sermayenin büyüme oranlar ise afla daki gibidir: SAB T SERMAYE OLUfiUMU BÜYÜME ORANLARI ( ) (%) Y llar Büyüme Oran (%) , , , ,7 2 16, ,7 22-1,1 23 1, 24 32, Sabit sermaye yat r mlar 25 y l içinde %24 oran nda art fl göstermifltir. Kamu ve özel sektör bu art flta eflit oranlarda rol oynam flt r. Afla daki çizelgede ise son üç y ll k sabit sermaye yat r mlar - n n GSY H içindeki pay yer almaktad r. SON ÜÇ YILLIK SAB T SERMAYE YATIRIMLARININ GSY H ÇER S NDEK PAYI Gayri Safi Sabit Sermaye Yat r mlar (Cari Fiyatlarla, bin YTL) GSY H (Cari Fiyatlarla, bin YTL) Sabit Sermayenin GSY H'daki Pay (%) ,7 23,9 27,6 Son dört y ld r sabit sermayenin GSY H içindeki pay art fl göstermektedir. Sabit fiyatlarla oran 22 y l nda %19 iken, 23'te %19,7'ye, 24 te %23,9 a yükselmifltir. 25 te de GSY H'n n %27,6 s n yat r mlar n oluflturdu u görülmektedir. Kamu sektörü sabit sermaye yat r mlar nda, 25 y l nda dört dönemde de istikrarl ve yüksek oranda bir büyüme kaydedilmifltir. Toplamda kamu sektörü 25 y l nda %25,9 oran nda büyümüfltür. Kamunun makine teçhizat yat r mlar nda %51,6 l k çok büyük bir büyüme yaflanm flt r. Bina ve bina d fl inflaat yat r mlar nda da %16,1 lik bir büyüme olmufltur. Özel sektör sabit sermaye yat r mlar nda da 25 y l nda tüm dönemlerde büyüme görülmüfltür. Özellikle dördüncü dönemdeki %41,6 l k büyüme, özel sektör yat r mlar n n 25 y l n n sonuna do ru daha da artt n göstermekte, y l n genelinde de özel sektörde %23,6 l k büyüme yaflanmaktad r. Özel sektörün özellikle inflaat yat r mlar nda yaklafl k %3 luk art fl görülmüfltür. Afla da y llar aras karfl laflt rmal dört dönem sabit sermaye yat r mlar de iflim oranlar görülmektedir. Çizelgeden de görülece i gibi 25 y l nda sabit yat r mlar sürekli art fla u ram flt r YILLARI KARfiILAfiTIRMALI DÖRT DÖNEM SAB T SERMAYE YATIRIMLARI DE fime HIZI (%) (Bir önceki y l n ayn dönemine göre) Y l 1. dönem 2. dönem 3. dönem 4. dönem 23 11,7 6,3 3, 19, ,6 47,4 26,1 11,2 25 1,3 2, 3,6 33, TÜRK YAPI SEKTÖRÜ RAPORU 26 5

6 DIfi T CARET Türkiye'nin d fl ticaretinde politik ve ekonomik geliflmeler etkili olmaktad r. 198'li y llarda artan ithalat, d fl ticaret dengelerinin de iflmesini beraberinde getirmifltir y l ndan 2 y l na kadarki befl y ll k sürede gerçeklefltirilen d fl ticaret hacmi 366 milyar dolar düzeyindedir. 21'den 25 y l sonuna kadarki befl y l içinde ise d fl ticaret hacmi bir önceki döneme oranla %71 artarak 627 milyar dolar olarak gerçekleflmifltir. Bu dönemde ihracat önemli ölçüde artmas na ra men, YTL nin de erlenmesi, özellikle Çin menfleli ucuz ürünlerin ithalat n n artmas, ihracattaki dönüflümün getirdi i ihracat n ithalata ba ml l n n artmas ve petrol fiyatlar nda yaflanan art fllar sonucunda d fl ticaret dengesinde önemli aç klar oluflmufltur. 25 y l nda Türkiye 189 milyar dolarl k d fl ticaret hacmiyle son y llar n en yüksek d fl ticaret rakam na ulaflm flt r. hracat geçen y la göre %16 art fl göstermifltir; toplam hacmin 116 milyar dolarl k k sm ithalat a rl kl olmufltur. 24 VE 24 YILLARI DIfi T CARET (milyon $) D fl Ticaret D fl Ticaret Y l hracat De iflim De iflim De iflim De iflim Karfl lama thalat (%) (%) (%) (%) Oran (%) Hacmi Dengesi , , , ,3 64, , , , ,9 63, milyar $ SON ON YILLIK DIfi T CARET HACM ( ) (milyar $) ihracat ithalat D fl Tic. Hacmi ABD taraf ndan 1994 y l nda 2'li y llar için gelifltirilen "Geliflmekte Olan On Büyük Pazar" stratejisinde son y llarda geliflmekte olan en önemli ülkeler aras nda Türkiye, Çin'den hemen sonra, ikinci s rada gelmektedir. Bu ülkelerin ilk onunun 21 y l nda Avrupa ve Japonya'n n toplam hacmini aflmas beklenmektedir. HRACAT Türkiye ihracat de erleriyle Cumhuriyet'in kuruldu u 1923 y l ndan bu yana ihracat n bin kat art rm fl durumdad r y llar aras nda ihracatta gerçekleflen büyüme oran %13,4 olmufl; aras nda Uzakdo u ve Rusya Federasyonu'nda ortaya ç kan krizler nedeniyle ihracattaki art fl oran %5,7 düzeyinde kalm flt r. 21 y l ndan 25 sonuna kadar gerçeklefltirilen ihracatta ise bir önceki befl y la oranla %91 art fl yaflanm fl ve ihracat hacmi 25 milyar dolar olmufltur. 23 y l nda yaflanan %3'luk büyüme de erlerinin ard ndan 24 y l nda ihracat bir önceki y la göre %33,6 rekor büyüme oran yla 63,1 milyar dolar düzeyine ulaflm flt r. 25 y l nda ihracat n büyüme oran %15,8 olmufltur. hracat n 25 y l nda bir önceki y la göre art fl miktar yaklafl k 1 milyar dolar olmufltur. milyar $ TOPLAM HRACAT ( ) (milyar $) ,2 26,3 27, 26,6 27,8 31,3 35,1 47,2 62,8 73,1 Afla daki grafikte 25 y l nda ihracat gerçeklefltirilen ilk on ülke görülmektedir. Bu ülkeler, 25 y l nda toplam ihracat n %59'unu üstlenmifllerdir. 24 y l nda en fazla ihracat gerçeklefltirilen ülke 8 milyar 745 milyon dolarla bir önceki y l da oldu u gibi Almanya'd r. ngiltere, ABD ve talya, bu ülkeleri izlemektedir. Bir önceki y l ngiltere üçüncü s radayken ikinci s raya yükselmifltir. Ayr ca s ralamada bir önceki y la göre gerçekleflen en önemli de ifliklik listeye dokuzuncu s radan giren Irak't r. Bir önceki y la göre iki buçuk kat na ç kan ihracatla Irak, 24 y l nda ihracatta ilk elli ülke aras nda en fazla ihracat art fl oran na sahip olan ülke olmufltur. Ülkeler 24 HRACAT YAPILAN LK ON ÜLKE (milyon $) (25) Toplam ihracattaki pay (%) 25 Toplam ihracattaki pay (%) De iflim (%) Almanya , ,9 8 ngiltere , ,1 7 talya , ,7 21 ABD , ,7 - Fransa , ,2 3 spanya , ,1 15 Irak , ,7 48 Hollanda , ,4 15 Rusya Fed , ,2 28 BAE , ,3 46 Öteki Ülkeler , ,8 2 TOPLAM , , 16 Almanya ngiltere talya ABD Fransa spanya Irak Hollanda Rusya Fed. BAE BAE Rusya Fed. (milyon $) Hollanda Irak spanya Fransa ABD talya ngiltere Almanya

7 hracat gerçeklefltirilen ilk elli ülke aras nda bir önceki y la göre ihracat en fazla art fl gösteren ilk üç ülke Malta (%183), Kenya (%183) ve Pakistan d r (%117). Bir önceki y ldan farkl olarak ilk on listesinde talya bir, Irak iki basamak yükselmifl, srail listeden ç km fl, yerine 1. s radan Birleflik Arap Emirlikleri gelmifltir. THALAT 198'li y llarda artan ithalat, y llar aras ndaki befl y ll k süreçte y ll k ortalama olarak %3,5 oran nda büyümüfl, 1999 y l nda %11,4'lük bir gerileme yaflanm flt r y llar aras nda ithalat hacminde bir önceki befl y ll k döneme oranla %6 oran nda büyük bir art fl gerçekleflerek, ithalat hacmi 377 milyar dolar düzeyine ulaflm flt r. hracattaki %16 l k büyümeye karfl l k ithalatta 25 y l nda %19 luk bir büyüme olmufltur. 23 y l ndaki %33,3'lük art fltan sonra bu büyüme daha düflük bir düzeydedir. thalat 116 milyar dolar düzeyine ç km flt r. Ara mal gereksinimlerinin ve tüketim mal taleplerinin artmas ithalat n artmas n beraberinde getirmektedir. milyar $ ,6 TOPLAM THALAT ( ) (milyar $) ,6 Ülkeler , ,7 2 54, ,4 22 5, ,3 THALAT YAPILAN LK ON ÜLKE (milyon $) (25) Toplam ithalattaki pay (%) ,2 Toplam ithalattaki pay (%) Almanya , ,7 8 Rusya Fed , , 42 Italya , ,5 1 Çin , ,9 53 Fransa , ,1-5 A.B.D , ,6 12 ngiltere , , 8 spanya , , 9 Güney Kore , , 35 ran , , 77 Öteki Ülkeler , ,2 18 Toplam , , y l nda en fazla ithalat yap lan ülke yine Almanya'd r. Gerçeklefltirilen ithalat, bir önceki y la göre %8 oran nda artarak 13 milyar 573 milyon dolar düzeyine ulaflm flt r. Almanya'y Rusya Federasyonu, Çin ve talya izlemektedir. Bir önceki y la göre ithalat yap lan ilk elli ülke aras nda ithalatta en fazla art fl oran s ras yla Kolombiya (%83), ran (%77) ve Portekiz de (%68) gerçekleflmifltir. Bir önceki y l en fazla ithalat gerçeklefltirilen on ülke listesiyle karfl laflt r ld nda 25 y l nda Çin in 6. s radan 3. s raya yükseldi i, sviçre nin ve Japonya n n ilk on ülke aras ndan ç kt, Güney Kore nin listeye 8. s radan, ran n 1. s radan girdi i görülmektedir. De iflim (%) Almanya Rusya Fed. talya Çin Fransa ABD ngiltere spanya Güney Kore ran ran Güney Kore spanya ngiltere ABD Fransa Çin talya (milyon $) Rusya Fed. Almanya Son befl y l içinde ihracat n ithalatla karfl laflt r lmas afla daki gibidir: milyar $ HRACAT- THALAT KARfiILAfiTIRMASI (21-25) (milyar $) ihracat ithalat D fl ticarete aç kl k oran 25 y l nda yaklafl k %52 olarak hesaplanm flt r. Bu de er toplam d fl ticaret hacminin GSMH'ya bölünmesiyle elde edilmektedir. D fl ticarete aç kl k büyümeye çeflitli yollardan katk da bulunur. hracat n ithalat karfl lama oran ise %63,'d r.bu oran n %6' n alt nda olmas d fl ticarette s k nt göstergesidir. 25 y l nda ithalat n fazlal bu de eri düflürmüfltür. KAPAS TE KULLANIM ORANLARI Kapasite kullan m oranlar firmalar n üretim kapasitesini konu al r. Son y llarda kapasite kullan m oranlar da h zl ve istikrarl biçimde art fl göstermektedir. 22 y l nda %75 dolay nda olan kapasite kullan m oranlar 23 y l nda yaklafl k %8 dolay na ulaflm flt r. 24 y l sonuna do ru da %8 dolay nda istikrarl bir düzeyde seyretmifltir. % AYLARA GÖRE MALAT SANAY S KAPAS TE KULLANIM ORANLARI (24-25) (%) O fi M N M H T A E E K A 82,1 76,5 84,3 85,3 83,9 81,4 84,3 82,4 83,5 8,5 79,8 81,3 81,4 8,6 79,8 82,7 82,3 8, ,2 73, ,6 77,1 84 8,6 Bu çizelgede imalat sanayisinin üretim de erlerine göre kapasite kullan m oranlar yüzde cinsinden verilmifltir. TÜRK YAPI SEKTÖRÜ RAPORU 26 7

8 MALAT SANAY S ÜRET M Ülke ekonomisindeki büyümenin öncü göstergesi imalat sanayisidir. 25 y l ndaki toplam sanayi üretiminde %6,5 lik, imalat sanayisinde de %6,1'lik büyüme yaflanm flt r. malat sanayisinde art fl en fazla son dönemde görülmüfltür (%9,5). 26 YILI GAYRI SAF M LL HASILA (GSMH) 26 y l n n ilk yar s nda GSMH'da gerçekleflen büyüme oran bir önceki y l n ayn dönemine göre sabit fiyatlarla %7,5 düzeyindedir. GSMH'da ilk dönemde %6,3 oran nda büyüme olmufltur; 25 y l nda bu oran %7,5 düzeyindedir. kinci dönemde gerçekleflen büyüme oran ise 26 da %8,5 iken, 25'te bu oran %4,7 olmufltur. Afla da 25 ve 26 y llar ilk yar s nda sabit fiyatlarla GSMH büyüme oranlar görülmektedir: GSMH BÜYÜME ORANLARI (Sabit Fiyatlarla) (%) Y l 1. Dönem 2. Dönem 6 Ayl k 25 7,5 4,7-26 6,4 8,5 7,5 26 y l ilk döneminde yaflanan büyüme 25 y l nda yaflanan büyümeye göre düflük kalmaktad r. Ancak ikinci dönemde ve y l n ilk yar s nda ekonomik büyüme 25 y l na göre daha fazlad r. Y l n ilk yar s nda cari fiyatlarla GSMH 24,2 milyar YTL olarak belirlenmifltir. Dolar cinsinden cari fiyatlarla GSMH ise 169 milyar dolard r. Ekonomik büyümenin 26 n n ilk yar - s nda da devam etmesi oldukça önemli bir göstergedir. Türkiye ekonomisi, 21 krizinden itibaren 14 dönemdir kesintisiz olarak büyüme kaydetmifltir. 26 y l n n ilk yar s nda kesintisiz büyüme süresi, 1994 krizinden sonraki 17. dönemine girmifltir. Tar m sektörünün 6 ayl k büyüme oran %1,3 tür. Y l n tamam dikkate al nd nda sektörde az bir büyüme olaca tahmin edilmektedir. Sanayi sektörü, ilk alt ayda bir önceki y l n ayn dönemine göre %7,7 oran nda büyümüfltür. lk üç ayl k dönemde yaflanan büyüme %4,5 iken, ikinci dönemde artarak %1,5 olmufltur. Sanayi sektörünün ikinci dönemde yüksek oranda büyümesi inflaat malzemeleri sanayisini de etkilemektedir. Ticarette ise ilk alt ayda %7,2 oran nda büyüme gerçekleflmifltir. Ulaflt rma ve haberleflmede ise ilk alt ay için büyüme oran %3,8 tir. Ekonomik istikrar n bu y l içinde de sürmesi beklenmektedir. K sa süreli ve yüksek vadede büyüme için büyüme h z n n %2-3 olmas gerekmektedir. Bu sayede kronik enflasyon sorunundan kurtulmak mümkün olabilecektir. 26 y l nda gündemin en önemli konusu konut yat r mlar n n artmas ve seçim sürecine giriliyor olmas d r. TC Merkez Bankas Baflkan n n da deyifliyle Türkiye nin yumuflak karn olan cari aç k 26 y l n n 9 ay nda geçen y l n ilk 9 ay na göre %6 artm flt r. Böylece 25.3 milyara ulaflan rakam n y l sonuna kadar 33 milyar dolara yükselmesi beklenmektedir. GAYRI SAF YURT Ç HASILA (GSY H) VE HARCAMALAR YÖNTEM YLE SAB T SERMAYE YATIRIMLARI 25 VE 26 YILLARI LK YARIDA HARCAMALAR YÖNTEM YLE SAB T SERMAYE YATIRIMLARI % BÜYÜME (sabit fiyatlarla) Y l 1. Dönem 2. Dönem 6 Ayl k 25 1, ,7 1,9 19, 25 VE 26 YILLARI LK YARIDA ÖZEL N HA TÜKET M HARCAMALARI % BÜYÜME (sabit fiyatlarla) Y l 1. Dönem 2. Dönem 6 Ayl k 25 4,1 3,9-26 8,6 1,1 9,4 26 y l ndaki sabit sermaye yat r mlar na bak ld nda bir önceki y la göre art fl oranlar n n dönemler baz nda tersine döndü ü görülmektedir. Kamu yat r mlar n n pay ilk dönemde %8,, ikinci dönemde %11,7 dir. Alt ayl k dönemde kamu yat r mlar n n pay %1,1 oran nda olmufltur. Ancak kamu yat r mlar alt ayl k dönemde geçen y l n ayn dönemine göre %1 gibi çok düflük bir oranda art fl göstermifltir. Kamu sektöründe ilk dönemde altyap inflaatlar %85,5 büyümüfltür, kamunun bina inflaatlar nda ilk dönemde %19,1 lik düflüfl görülmüfltür. kinci dönemde ise altyap inflaatlar %6,5, bina inflaatlar da %6,4 düflüfl göstermifltir. Alt ayl k dönemde kamu yat r mlar nda bina inflaatlar nda %6,9 oran nda düflüfl yaflanm flt r. Bina d fl inflaatlarda ise %16,6 l k art fl görülmüfltür. Kamunun makine teçhizat yat r mlar da %17,9 oran nda düflmüfltür. Kamu yat r mlar nda %58,6 ile en büyük pay bina d fl inflaatlar alm flt r. Alt ayl k dönemde sabit sermaye yat r mlar n n %89,9 unu oluflturan özel sektör yat r mlar nda art fl ise ilk dönem için %3,4, ikinci dönem için ise %14,8 oran nda kalm flt r. Y l n ilk yar s nda özel sektör yat r mlar nda %21,5 oran nda art fl olmufltur. En yüksek art fl oran na sahip özel sektör yat r m, %25,2 ile bina inflaatlar d r. Bunlar, özel sektör yat r mlar n n %26 s n oluflturmaktad r. Özel nihai tüketim harcamalar nda ise 26 y l n n ilk yar s nda art fl oran geçen y la göre %9,4 olmufltur. Kamu sektöründe yap lan yat r mlar özel sektörü tetiklemektedir. Özel sektörün geliflmesi kamu sektörünün yat r mlar na ba l d r. Bu ba lamda kamu sektörü yat r mlar n n 26 y l n n ilk yar s nda neredeyse hiç büyümemifl olmas, kamu bina inflaatlar n n azalmas, ikinci dönemde de altyap inflaat yat r mlar - n n küçülmesi y l n geri kalan ndaki geliflmeyi sorgular niteliktedir. DIfi T CARET hracat ve ithalat 26 y l n n ilk alt ay nda birbirini desteklemifl ve yak n oranlarda art fl göstermifltir. hracat, ara ve yat r m mallar na talebi art rmaktad r. thalat n büyük bir k sm n da bu ara mallar oluflturmaktad r. 8

9 Ocak-Haziran 25 Ocak-Haziran 26 milyon $ LK ALTI AYLIK DIfi T CARET (25-26) (milyon $) hracat De iflim (%) thalat De iflim (%) D fl De iflim Ticaret (%) Hacmi D fl Ticaret Dengesi De iflimkarfl lama (%) Oran (%) , , , , ,6 6,5 25 VE 26 YILLARI OCAK-HAZ RAN AYLARI DIfi T CARET (milyon $) Ocak-Haziran 25 Ocak-Haziran 26 hracat thalat D fl Tic. Hacmi VE 26 YILLARI OCAK-HAZ RAN DÖNEM HRACAT YAPILAN LK ON ÜLKE (Milyon $) Almanya talya ngiltere ABD Fransa spanya Rusya Fed. Irak Hollanda Romanya (milyon $) Romanya Hollanda Irak Rusya Fed. spanya Fransa ABD ngiltere talya Almanya Ocak-Haziran Ocak-Haziran HRACAT Türkiye, ekonomideki istikrarl seyri son y llarda daha önceki bölümlerde de belirtildi i gibi, ihracatta gerçekleflen büyüme de erleriyle pekifltirmektedir. Özellikle imalat sanayisinde gerçekleflen büyüme oranlar ve %8'lik kapasite kullan m oranlar n n yard m yla tüm sektör ve sanayi kollar nda yaflanan büyüme, ihracat n art fl yla kendini göstermektedir. 26 y l n n ilk alt ay nda Türkiye nin ihracat miktar bir önceki y l n ayn dönemine oranla %11,5 oran nda artarak yaklafl k 39 milyar 461 milyon dolar olarak gerçekleflmifltir. Ülkeler 25 VE 26 YILLARI OCAK-HAZ RAN DÖNEM HRACAT YAPILAN LK ON ÜLKE (milyon $) Ocak- Haziran 25 Pay (%) Ocak- Haziran 26 Pay (%) De iflim (%) Almanya , ,7 1 talya , ,6 29 ngiltere , , 12 A.B.D , ,5 8 Fransa , ,9 21 spanya , ,5 22 Rusya Fed , ,4 27 Irak , ,2-2 Hollanda , ,9-1 Romanya 844 2, ,4 13 Öteki Ülkeler ,9 12 TOPLAM S ralama Ocak-Haziran 26 verileri esas al narak yap lm flt r. Fransa ya ihracat n %21 oran nda artm fl olmas yla Fransa, ihracat s ralamas nda 4. s raya yükselmifltir. Rusya Federasyonu na yap lan ihracat n %22 oran nda artmas yla Rusya da iki s ra yükselmifltir. THALAT Türkiye'de üretimin artmas na paralel olarak azalmas beklenen ithalat oranlar, her y l art fl göstermektedir. thalat miktar 26 y l n n ilk alt ay nda, bir önceki y l n ayn dönemine göre %18,3 art flla 65 milyar 196 milyon dolar düzeyinde gerçekleflmifltir. thalatla ihracat birbirini destekler durumdad r. Ülkeler 25 VE 26 YILLARI OCAK-HAZ RAN DÖNEM THALAT YAPILAN LK ON ÜLKE (milyon $) Ocak- Haziran 25 Pay (%) Ocak- Haziran 26 Pay (%) De iflim (%) Rusya Fed , ,2 37 Almanya , ,9 1 Çin , ,8 51 talya , ,2 14 Fransa , ,2 2 A.B.D , ,2-1 ran , ,1 19 ngiltere , ,9 1 sviçre , ,2-7 spanya , ,9 18 Öteki Ülkeler , ,4 13 TOPLAM , , 18 S ralama Ocak-Haziran 26 verileri esas al narak yap lm flt r. TÜRK YAPI SEKTÖRÜ RAPORU 26 9

10 Rusya Fed. Almanya Çin talya Fransa ABD ran ngiltere sviçre spanya (milyon $) spanya sviçre ngiltere ran ABD Fransa talya Çin Almanya Rusya Fed. Ocak-Haziran 26 1,92 2,9 2,514 2,685 2,79 3,39 4,64 4,464 7,17 7,982 Ocak-Haziran 25 1,631 2,255 2,278 1,286 2,748 2,824 3,572 2,966 6,442 5,837 Verilere bak ld nda 26 y l n n ilk alt ay nda Rusya Federasyonu'ndan yap lan ithalat oran büyük oranda artm fl (%37), Rusya ithalat yap lan ilkeler s ralamas nda birinci s raya yükselmifltir. Çin ise %51 oran nda artan ithalatla bir s ra daha yükselerek, 3. s raya yerleflmifl, ithalatta kendine önemli bir pazar edinmifltir. 26 y l n n ilk yar s nda ran dan yap lan ithalat %19 oran nda artarak ran n ilk on ülke aras na 5. s radan girmesini sa lam flt r. Güney Kore Cumhuriyeti on ülkenin aras ndan ç km flt r. KAPAS TE KULLANIM ORANLARI 25 y l Haziran ay nda %81,4 olan üretim de eri a rl kl kapasite kullan m oran 26 y l n n Haziran ay nda %83,2 düzeyinde gerçekleflmifl, y llar n n en yüksek rakam na ulaflm flt r. Tam kapasite çal flamama nedenlerinden en önemlisi yine iç pazarda talep yetersizli i olarak tan mlanmaktad r. Hammadde yetersizli i, mali olanaks zl klar, iflçilerle ilgili sorunlar ve enerji yetersizli i öteki nedenlerdir. flyerlerinde Haziran ay nda üretim miktar %1,5 artm flt r. 26 y l n n ilk alt ay n n kapasite kullan m oranlar afla da yer almaktad r: 26 LK ALTI AYLIK KAPAS TE KULLANIM ORANLARI (%) 26 Kapasite Kullan m Oran (%) Ocak 75,4 fiubat 77,2 Mart 8,7 Nisan 82,3 May s 82,6 Haziran 83,2 KARfiILAfiTIRMALI AYLIK KAPAS TE KULLANIM ORANLARI (25-26) (%) % 25 VE 26 YILLARI OCAK-HAZ RAN DÖNEM THALAT YAPILAN LK ON ÜLKE (Milyon $) O fi M N M H T A E E K A 77,1 8,5 79,8 81,3 81,4 8,6 79,8 82,7 82,3 8,9 8,7 77,2 8,7 82,3 82,6 83,2 76,6 75,4 Kapasite kullan m oranlar art k s n r düzeyindedir. Bundan sonra bu oranlar n artmas ancak yat r mlar n ve makine teçhizat olanaklar n n artmas ve h zlanmas ile sa lanabilecektir. MALAT SANAY S ÜRET M 26 y l ilk üç ayl k döneminde sanayi üretimi, bir önceki y l n ayn dönemine göre %4,5'lik art fl göstermifltir. malat sanayisinde yaflanan art fl ise ayn dönemde %4 tür. kinci üç ayl k dönemde sanayi üretiminde %9,5 ve imalat sanayisinde ise %1,7 oran nda art fl görülmektedir. 26 y l n n ilk alt ayl k ortalamas na göre sanayi üretimi bir önceki y l n ayn dönemine göre %7,7 oran nda art fl göstermifltir. malat sanayisindeki üretim miktar ise ilk alt ayl k ortalamaya göre bir önceki y l n ayn dönemine oranla %7,6 oran nda artm flt r. Üretim rakamlar n n art flta olmas ekonomi için umut vericidir. 25 YILI BÜTÇES N N DE ERLEND RMES VE 26 YILI BÜTÇES Devlet Planlama Teflkilat 'n n 26 y l tahminlerine göre GSMH, beklenen 298,4 milyar dolar n çok daha üzerinde, 361 milyar dolar olarak gerçekleflmifltir. Büyüme h z nda %5 lik art fl beklenirken, oran %7,6 olarak gerçekleflmifltir. Kifli bafl milli gelirde ise tahmin edilen dolar yerine 5.8 dolar de eri yakalanm flt r. Bunlara karfl l k, sanayi üretimi beklenen büyümeyi yakalayamam flt r. D fl ticarette ihracat n 25 y l nda bir önceki y la göre %14,5 art flla 71 milyar dolar düzeyinde gerçekleflmesi hedeflenmifl, sonuç hedefin biraz üstünde ç km flt r. thalatta ise hedeflenen büyüme oran n n %8,9, de erin 14 milyar dolar olmas öngörülmüfltür. thalatta art fl oran beklenenin üstünde olmufltur. D fl ticaret dengesinin -21,8 milyar dolar olaca tahmin edilirken, ithalattan dolay -42,9 milyar dolar olmufltur. hracat n ithalata oran ise %63 ile, beklenenden az gerçekleflmifltir. TÜRK YE EKONOM S (21-26) * GSMH (Milyar $) 144, 181, ,4 36,9 38,6 Kifli Bafl Milli Gelir ($) GSMH Büyüme H z (%) -9,5 7,8 5,9 9,9 7,6 5, Sanayi Büyümesi (%) -7,5 9,4 7,8 9,4 6,5 5,1 Kapasite Kullan m Oran (%) 73,6 76,7 8, 81,7 8,3 hracat (% art fl) 12,3 12, 3, 33,6 15,8 8,1 thalat (% art fl) -25,7 22,8 33,3 4, hracat (Milyar $) 31,3 35,1 46,9 63,1 73,1 79 thalat (Milyar $) 41,5 5,8 68,7 97, ,4 D fl Ticaret Dengesi (Milyar $) -1,1-15,8-21,9-34,4-42,9-45,4 hracat / thalat (%) 77, 69, 68,2 68, ,5 Kaynak: DPT / * hedef 26 y l için eriflilmesi beklenen GSMH de eri, bir önceki y la göre %5,5 oran nda art flla 38,6 milyar dolard r. Kifli bafl na düflen milli gelirde dolar ile bir önceki y la göre %4 lük art fl beklenmektedir. D fl ticaret de erlerinde ihracatta gerçekleflmesi beklenen büyüme oran %8,1'dir. Bu oranla 79 milyar dolar de erinde ihracat yap lmas öngörülmektedir. thalatta ise hedeflenen de er bir önceki y la göre %19 oran nda art flla 124,4 milyar dolard r. D fl ticaret dengesinin -45,4 milyar dolara yükselece i, ihracat n ithalata oran n n ise %63,5 olaca tahmin edilmektedir. 1

11 26 y l için DPT'nin program na göre toplam sabit sermaye yat r mlar nda %8,7 oran nda art fl hedeflenmifltir. Cari fiyatlarla toplam sabit sermaye yat r mlar n n GSMH içindeki pay - n n %21'e ulaflaca öngörülmektedir. 26 y l için hedeflenen toplam yat r m de eri 15 milyar 741 milyon YTL'dir. Bunun 26 milyar 449 milyon YTL'lik k sm (%18) kamu sektörünün yat r mlar n kapsamaktad r. Özel sektör yat r mlar ise 124 milyar 292 milyon YTL de erindedir. IX. KALKINMA PLANI (27-213) döneminde y ll k ortalama olarak, geliflmifl ülkeler yüzde 2,8, geliflmekte olan ülkeler, geliflmifl ülkelere yönelik ticaretin olumlu etkisiyle, %5,1, dünya has las ise %3,8 oran nda büyümüfltür döneminde, dünyada canl l n devam etmesi ve y ll k ortalama olarak geliflmifl ülkelerin yüzde 2,9, geliflmekte olan ülkelerin yüzde 5,8, dünya ekonomisinin ise yüzde 4,3 oran nda büyümesi beklenmektedir. Dünya ticareti dünya has las na göre daha h zl bir geliflme göstermektedir. Hizmetler dahil dünya ticaret hacmi döneminde y lda ortalama %6,5 büyümüfltür. Bu geliflmeyi dünya genelinde ticaretin serbestleflmesinin yan s ra, petrol d fl temel ürünlere olan talebin artmas ve geliflmekte olan ülkelerin kendi aralar nda yapt klar ticaretin genifllemesi de etkilemifltir. Dünya ticaret hacminin döneminde y lda ortalama %6,7 büyümesi beklenmektedir. Afla daki çizelgelerde Türkiye nin y llar n kapsayan döneminin Devlet Planlama Teflkilat taraf ndan yap lm fl plan hedef ve öngörüleri bulunmaktad r. MAKROEKONOM K GÖSTERGELER Cari Fiyatlarla (Milyar YTL) GSY H çindeki Pay (%) GSY H çindeki Pay (%) Ortalamas Reel Art fl Oran (%) Tar m 54,8 9,9 7,8 3,6 Sanayi 142,9 25,9 27,2 7,8 Hizmetler 354,1 64,2 65, 7,3 GSY H 551,8 1, 1, 7, Sabit Sermaye Yat r mlar 117,2 21,2 24,2 9,1 Kamu 31, 5,6 6, 8,1 Özel 86,2 15,6 18,2 9,4 Toplam Yurtiçi Talep 593,4 17,5 13,4 7,2 Mal ve Hizmet hracat 161,5 29,3 32,4 11,2 Mal ve Hizmet thalat 23,2 36,8 35,8 11,2 Kaynak: DPT MAKROEKONOM K GÖSTERGELER Y ll k Ortalama % Art fl GSY H, Cari Fiyatlarla, Milyar YTL 551,8 1145,5 - GSY H, Cari Fiyatlarla, Milyar $ 38,5 797,4 - Kifli Bafl GSY H ($) ,9 hracat (milyar $) 83, ,2 thalat (milyar $) 133, ,9 Do rudan Yabanc Sermaye Girifli ( Milyar $) ,1 stihdam Art fl (%) 2,3 3,3 2,7 TÜFE art fl (y l sonu, %) 5, 3, - Kaynak: DPT Tar m , , ,2 Madencilik 64 3, , ,3 malat 445 2,5 169, ,9 Enerji , , ,5 Ulaflt rma-haberleflme , , , Turizm 48,3 198,5 768,5 Konut 19,6 39,9 1.31,8 E itim , , ,1 Sa l k , , ,4 Di er , , ,3 TOPLAM Kaynak: DPT ST HDAM SEKTÖREL KAMU SAB T SERMAYE YATIRIMLARI Milyon YTL (cari fiyatlarla) % Pay Milyon YTL (cari fiyatlarla) % Pay Milyon YTL (26 fiyatlarla) % Pay 25 y l nda istihdamda büyüme cüzi oranlardad r, ekonomideki büyüme oranlar istihdama yeterince yans mam flt r. 25 y l sonu itibariyle 24 milyon 565 bin iflgücü içinde, istihdam edilenlerin çal flma ça ndaki nüfus içindeki pay n gösteren istihdam oran düflük kalmaya devam etmifl, 22 milyon 46 kiflilik istihdam yarat lm flt r. stihdam oran 25'in sonu itibariyle %43,4 tür. Bir önceki y l gerçekleflen orana göre istihdam oran nda %.3 gerileme yaflanm flt r. Kalan 2 milyon 52 bin kifli iflsizdir. Toplam iflgücü (istihdam+iflsiz) içinde iflsizlik oran 24 y l ndaki gibi %1,3'tür. Bunun en önemli nedenlerinden biri, firmalar n üretim ve sat fllar n art rmalar na karfl n, mevcut iflgücünden olmas gerekenden fazla verim beklemeleridir. Bunun yan s ra istihdamda yar dan fazla oranda kay td fl l k söz konusudur. Y l flgücü Say s stihdam flsiz Say s flsizlik Oran (%) ,3 TOPLAM ST HDAM (25) Kent nüfusundaki iflsizlik oran %12,7 ye düflmüfltür. K r nüfusu iflsizlik oran da %6,8 e ç km flt r. Genç nüfustaki iflsizlik oranlar na bak ld nda, Türkiye genelinde yafl grubunda nüfusun iflsizlik oran 25 y l nda %19,9 dan %19,3'e düflmüfltür. Bu oran oldukça yüksek bir orand r. Kentlerde yaflayan genç nüfusun iflsizlik oran %24,9'dan %22,8 e düflmüfltür. Kent iflgücünde en yüksek iflsizlik oran TÜ K'in verilerine göre %22,1 ile Orta Do u Anadolu bölgesindedir döneminde y ll k ortalama istihdam art fl yüzde,4 olmufltur. Bu geliflmede 21 y l nda yaflanan kriz ve tar m istihdam ndaki çözülme belirleyici olmufltur. Nitekim, döneminde tar m istihdam y ll k ortalama yüzde 3,3 oran nda azal rken tar m d fl istihdam yüzde 2,5 oran nda artm flt r. TÜRK YAPI SEKTÖRÜ RAPORU 26 11

12 2 fis ZL K ORANI ( ) (%) Afla daki çizelgede y llar aras nda istihdam öngörüleri yer almaktad r. % flsizlik Oran SON DÖRT YILLIK ST HDAM DURUMU (kifli) kifli 3. istihdam iflsiz ST HDAM GÖSTERGELER (%) ortalamas stihdam art fl oran 2,3 3,3 2,7 Tar m -2,9-2,9-2,9 Tar m d fl 4,4 4,9 4,5 Sanayi 3,6 2, 2,5 Hizmetler 4,7 5,9 5,2 stihdam n sektörel da l m Tar m 28, 18,9 22,7 Tar m d fl 72, 81,1 77,3 Sanayi 19,7 19,4 19,8 Hizmetler 52,4 61,7 57,5 stihdam oran 43,6 46,8 45,1 flsizlik oran 1,4 7,7 9,6 Kaynak: DPT May s 26 sonu itibariyle mevcut olan 25 milyon 75 bin kiflilik iflgücünün 2 milyon 215 bini iflsizdir. 25 sonundaki oranlarla karfl laflt r ld nda toplam iflgücü miktar nda 51 bin kiflilik art fl olmufltur. stihdamda yaflanan art fl ise 814 bin kiflidir. Dolay s yla iflsizlik oran 25'in sonuna oranla %1,3'ten %8,8 e gerilemifl durumdad r. Toplam iflgücüne kat lma oran %48,6, istihdam oran %44,3'tür. 25 y l sonuna göre istihdamda 1 puanl k art fl gerçekleflmifltir yafl aras ndaki genç nüfusta 26 y l May s ay sonunda belirlenen iflsizlik oran %16,4'tür. Bu oran n genel iflsizlik oran n n neredeyse iki kat olmas mevcut genç nüfusun içinde bulundu u olumsuz durumu gözler önüne sermektedir. Kent ve k r ayr m na göre de erlendirme yap ld nda kentsel iflsizlik oran n n %11 oldu u görülmektedir. 25 sonuna göre bu oranda 1,7 puanl k azalma yaflanm flt r. Genç nüfusta ise iflsizlik oran kentlerde %19,4 tür. Yani kentlerde yaflayan her befl gençten birinin iflsiz oldu u görülmektedir. Türkiye'nin dünya ülkeleri aras ndaki en büyük avantaj, e itimli ve genç iflgücüdür. Türkiye'de istihdamda yeterince art fl yaflanmamas, bu avantaj n yeterince kullan lmad n n bir göstergesidir. Ayr ca Türkiye'de mevcut olan bir baflka sorun, kalifiye iflgücünün kendi yeterlili inin alt ndaki ifllerde çal fl yor olmas d r. Öte yandan, dünyadaki iflsizlik oranlar da giderek art fl göstermektedir. Örne in, iflsizlik oranlar Almanya'da %11, spanya'da %12'dir. 24 YILI KARfiILAfiTIRMALI figücü VER ML L GÖSTERGELER Ülkeler Verimlilik (Bin Dolar) (1) Çal fl lan Saat Bafl na (Dolar) Y ll k Ortalama Genel Tar m Sanayi Hizmetler Verimlilik flgücü Maliyeti (2) Çal fl lan Saat ABD 81,9 7,2 13,6 76,8 43,22 21, Japonya 57,8 17,9 67,6 56,5 31,3 21, Belçika 71,4 36,8 77,3 7,6 42,6 3, Almanya 6,6 33,6 63,8 6,2 36,17 32, Polonya 33,6 4,4 37,6 41,3 17,65 2, Romanya 18,2 7,8 24,1 22,1 9,15, Çin 9,4 2,6 2,9 9,8 4,78, Hindistan 7,3 3,6 11,5 12,7 3,1, Türkiye 24, 8,5 3,6 32,2 11,14 3, Kaynak: DPT / IMD World Competitiveness Yearbook 25 (1) GSY H (SAGP)/Çal flan Say s (2) malat Sanayisi SERBEST BÖLGELER Genel olarak serbest bölgeler; ülkenin siyasi s n rlar içinde olmakla beraber gümrük bölgesi d fl nda say lan, ülkede geçerli ticari, mali ve iktisadi alanlara iliflkin hukuki ve idari düzenlemelerin uygulanmad veya k smen uyguland, s nai ve ticari faaliyetler için daha genifl teflviklerin tan nd ve fiziki olarak ülkenin öteki k s mlar ndan ayr lan yerler olarak tan mlanmaktad r. Türkiye genelinde toplamda 2 adet serbest bölge faal durumdad r. Serbest bölgelerin ticaret hacmi 25 y l sonunda bir önceki y la göre %5,7 lik art flla 23,4 milyar dolara ulaflm fl durumdad r. 26 y l ilk alt ay nda ise ticaret hacmi 11,7 milyar dolar düzeyindedir. Serbest bölgelerdeki toplam istihdam say s Haziran 26 sonu itibariyle kiflidir. 26 y l nda Maliye Bakanl, Serbest Bölgeler Yasas ile antrepolar n iflleyiflini düzenleyen mevzuatta de ifliklik yap lmas n kabul etmifltir. Böylelikle transit ticarete ait k s tlamalar hafifletilecek, Türkiye'de özellikle Avrupal büyük ma azac l k ve perakende sat fl zincirlerinin ihtiyaçlar n karfl layabilecek lojistik merkezleri kurulabilecektir. Mevcut düzenlemelerde Türkiye'den transit mallar n geçiflinde konteyner boflaltmas ve limanlar aras aktarmalarda k s tlamalar bulunmaktad r. AÇILAN / KAPANAN fi RKET VE T CAR UNVANLI fiyerler 25 y l nda bir önceki y la göre %15,8 art flla adet flirket ve kooperatif ile %2 art flla adet ticari unvanl iflyeri kurulmufltur. Kapanan flirket ve kooperatif say lar da bir önceki y la göre %16 artarak 8.886'ya yükselmifltir. Kapanan ticari unvanl iflyeri say s da çok cüzi artarak (%2) olmufltur. AÇILAN / KAPANAN fi RKET VE T CAR UNVANLI fiyerler (23-25) De iflim (25-24) (%) Aç lan fiirket ve Kooperatifler ,8 Kapanan fiirket ve Kooperatifler Aç lan Ticari Unvanl flyerleri Kapanan Ticari Unvanl flyerleri ,9 12

13 26 y l n n ilk alt ay nda ise bir önceki y l n ayn dönemine göre aç lan flirket ve kooperatiflerde %16,5 oran nda, ticari unvanl iflyerlerinde ise %18,3 oran nda art fl yaflanm flt r. Bu art fllarla ilk alt ayda flirket ve kooperatif ve ticari unvanl iflyeri aç lm flt r. Kapanan flirket ve kooperatiflerde görülen %19,3 lük art flla say e yükselmifltir. Kapanan ticari unvanl iflyerlerinin say s 26 y l nda oldukça fazla olmufltur; yaklafl k %37 art flla ticari iflyeri kapanm flt r. AÇILAN / KAPANAN fi RKET VE T CAR UNVANLI fiyerler (25-26 Haziran) Ocak-Haziran 25 Ocak-Haziran 26 De iflim (%) Aç lan fiirket ve Kooperatifler ,5 Kapanan fiirket ve Kooperatifler ,3 Aç lan Ticari Unvanl flyerleri ,3 Kapanan Ticari Unvanl flyerleri ,9 DÜNYADA TÜRK YE EKONOM S TÜRK YE N N DÜNYA T CARET NDEK YER (26 TAHM N) (milyar USD) 26 Dünya hracat Türkiye nin D fl Ticareti hracat 79 thalat 124,4 Türkiye hracat / Dünya hracat (binde pay) 7,2 Türkiye thalat / Dünya thalat (binde pay) 11,3 Kaynak: DTP ÜLKELERARASI REKABET GÜCÜ SIRALAMASINDA TÜRK YE N N YER Kriterler Kapsanan Ülke Say s Büyüme Rekabet Gücü (GCI) Teknoloji Kamu Kurumlar Makroekonomik Ortam fl Ortam Rekabet Gücü (BCI) flletme Operasyonlar ve Strateji Ulusal fl Ortam n n Kalitesi Kaynak: World Economic Forum: Global Competitiveness Reports (2-26) 3 Ekim 25 tarihinde tam üyelik müzakerelerinin bafllamas yla birlikte Türkiye ile AB aras ndaki iliflkilerde yeni bir döneme girilmifltir. YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI Türkiye ekonomisinde ve inflaat sektöründe son iki y ld r önemli geliflmeler olmaktad r. Ancak yine de, Türkiye'de yap lmas gereken yeni yat r mlar n gerçeklefltirilebilmesi için yerel tasarruf ve kaynaklar yeterli bir düzeye ulaflamam flt r. Tamamen özkaynaklarla finanse edilemeyecek yat r mlar tamamlayabilmek ve ekonomik geliflmeyi sa layabilmek için yabanc sermaye çekmek gerekmektedir. Do rudan sermaye yat r mlar, bu anlamda geliflmekte olan ülkelerde "kalk nman n motoru"dur. Yabanc sermaye: Uzun vadelidir, hracata dönüktür, Ulusal ekonomi ile bütünleflir, Çevre ve sosyal standartlar yükseltir, leri teknoloji getirir, AR-GE'ye yat r m yapar, Ülkenin rekabet gücünü ve verimlili ini art r r. Yabanc sermayenin ülkelere sa lad yararlar: Teknoloji aç n n azalmas, ülkeler aras nda yeni bulufl ve teknolojilerin yay lmas, Küresel rekabet gücüne katk sa lamas, Sermaye ak fl sa lamas, Özel finansman pay n n yükselmesi, özellefltirmenin kolaylaflmas, stikrars z ekonomilerde istikrar n sa lanmas, stihdam ve büyümeye katk sa lamas, Yan sanayilerin oluflmas olarak s ralanabilir. Do rudan Yabanc Yat r mlar (DYY) geldi i ülkeye büyük avantajlar sa lamaktad r. Bu yolla hem yerli sermaye birikimi desteklenirken, hem de üretim, istihdam ve ticaretin geliflmesi sa lanmaktad r. Türkiye'de yabanc yat r m geçmifli üçe ayr lmaktad r: 198 öncesi, aras ve 199 sonras. 198 öncesi Türkiye'ye yabanc yat r m girifli aç s ndan verimsiz bir dönem olmufltur. 198 y l nda 24 Ocak kararlar yla liberalizasyon politikalar sonucunda yabanc yat r mlar artm flt r y l nda ilk kez bir y lda 2 milyon dolar düzeyini aflan yat r mlar takip eden y llarda her y l iki kat na katlanarak 199 y l sonunda y lda bir milyar dolara ulaflm flt r ekonomik krizinin ard ndan toplam yabanc yat r mlar n içinde yeni yat r m oran h zla düflmüfl ve 1995 y l ndan günümüze %5-1 oran n aflmay baflaramam flt r. Türkiye'nin her y l çekmesi gereken yabanc yat r m miktar konusunda çeflitli spekülasyonlar yap lmakla beraber, bu rakam n Yabanc Sermaye Derne i taraf ndan 25-3 milyar dolar düzeyinde olmas gerekti i ifade edilmektedir y l ndan itibaren bütün dünyada ve özellikle Türkiye'nin rakibi konumundaki Çin, Brezilya, Polonya gibi Do u Asya, Latin Amerika ve Do u Avrupa ülkelerine yap lan do rudan yabanc yat r m miktarlar nda art fl olmufl, ancak Türkiye 199 y l ndaki 1 TÜRK YAPI SEKTÖRÜ RAPORU 26 13

14 milyar dolarl k miktar uzun y llar yakalayamam flt r. Ayn y lda Çin'in yakalad yabanc yat r m miktar 3,5 milyar dolar, Brezilya, Meksika ve Endonezya'n n ise 1'er milyar dolar olmufltur. Türkiye pazar dikkate al n rken özellikle Karadeniz ve Türk Cumhuriyetleri gibi çevre pazarlar ile iliflkiler de gözönünde bulundurulmal d r. Lojistik aç s ndan avantajlar bulunan Türkiye'de yat r m bulunan yabanc yat r mc lar, faaliyetlerini Türkiye merkezli olarak yürütmektedir. Türkiye ekonomisi için yabanc yat r mlar n önemi her f rsatta dile getirilmektedir. Ancak bu potansiyelin gerçeklefltirilmesinde sorunlarla karfl lafl lmakta, bunun sonucunda potansiyel yat r m n yaln zca otuzda biri ülkeye çekilebilmektedir. At lan olumlu ad mlar n arkas n n gelmesi, istikrar program n n baflar ya ulaflmas ; yat r m ortam n n eksiklerinin giderilip engellerinin kald r lmas ve AB ile mevzuat uyumlar n n sa lanmas ile mümkün olacakt r. Dünya Ekonomik Forumu'nun (WEF) haz rlad Küresel Rekabet Raporu de Türkiye, küresel rekabet endeksi s - ralamas nda 4,14 lük puanla 66. s rada yer almaktad r. Bir önceki y l haz rlanan s ralamada da Türkiye 66. s rada yer alm flt r. Küresel rekabet endeksinin hesaplanmas nda dikkate al - nan kriterler aras nda makroekonomik durum, kamu kurulufllar ve teknolojik geliflim yer almaktad r. Afla daki çizelgede Türkiye nin Dünya Ekonomik Forumu nun raporuna göre benzer ekonomik duruma sahip ülkelerle karfl - laflt rmas görülmektedir: S ralama* Türkiye spanya Macaristan Polonya srail Çek Cum. Küresel Rekabet Endeksi Teknolojik Geliflim Kamu Kurulufllar Makroekonomik Durum Ticari Rekabet Endeksi Firma fllemleri ve Stratejiler ç Pazarda Rekabet Kalitesi ORTALAMA 59,3 24,4 41,1 57,7 22, 36,3 * Say lar ülkenin 14 ülke aras ndaki rekabet s ralamas n gösterir. Düflük say lar üstün rekabet gücünü ifade eder. Kaynak: WEF Küresel Rekabet Raporu Bu çizelgeye göre rakip ülkelerin yan nda yabanc yat r mlar aç s ndan 59,3 lük s ralama ortalamas yla Türkiye nin henüz avantajl bir konuma gelememifl oldu u görülmektedir. Türkiye yi 57,7 ortalamayla Polonya takip etmektedir. srail ise ortalamaya göre bu ülkeler aras nda yabanc yat r mlara en aç k ülkedir. Türkiye'nin Yabanc Sermaye Aç s ndan Avantajlar Türkiye, yabanc yat r mlar için cazip bir yat r m bölgesidir. Bunun nedenleri aras nda: Türkiye'nin jeostratejik önemi, Ortado u, Karadeniz ülkeleri, Güneydo u Avrupa gibi pazarlara yak nl, bu özelli i ile bölge merkezi olma olas l n n yüksekli i, Genifl iç pazar, Anapara ve kâr n serbest sal n m, Ticari faaliyetlerin fazlal, dünya ticaretinde en dinamik 2 ülke aras nda say lmas, Genç ve e itimli iflgücü (genç nüfusun genel nüfusa oran %28'dir. Üst düzey yöneticilerin geliflmifl ülkelerdeki maliyetleri h zla artmaktad r, bu nedenle uluslararas yat r mc lar iyi e itilmifl insan gücüne sahip geliflmekte olan ülkeleri tercih etmektedir. Baflar l yönetici bulunabilirli i aç s ndan Türkiye dünyada 8. s radad r.), Nispeten düflük iflçilik ücretleri, yi çal flan iletiflim a ve tafl mac l k sektörü, Tüketim dinamikleri, Özel sektörün son 2 y lda ekonomideki pay n n artmas, Geliflmifl sanayi altyap s ve devletin sanayi sektöründeki pay n n en alt düzeye düflmesi, Yurtd fl proje hacminin 66 milyar dolar düzeyine ulaflmas, AB'ye üyelik müzakerelerinin bafllamas, Dünyada yabanc yat r mlar n yeni pazarlara yönelmesi, Uluslararas ticaretin gittikçe artarak serbestleflmesi, Türkiye'nin bulundu u bölgede, bölge ülkelerinin aras nda ekonomik ve ticari iliflkilerin geliflmesi, Dünyada organik tar m ürünlerine talebin artmas say labilir. DÜNYADA YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI Birleflmifl Milletler Ticaret ve Kalk nma Örgütü nün (UNCTAD) 26 Dünya Yat r m Raporuna göre, dünyada do rudan yabanc yat r mlar 25 y l nda bir önceki y la göre %29 art flla 916 milyar dolar olarak gerçekleflmifltir. 2 y l nda 1 trilyon 396 milyar dolar olarak gerçekleflen dünya do rudan yabanc yat r mlar, 21 y l nda 826 milyar dolar, 22 y l nda 716 milyar dolar, 23 y l nda 557 milyar dolar, 24 y l nda da 71 milyar dolar olarak gerçekleflmiflti. 25 y l ndaki 916 milyar dolarl k do rudan yabanc yat r m miktar n n 716 milyar dolarl k k sm birleflme ve sat n almalar yoluyla olmufltur. Birleflme ve sat n almalar n do rudan yabanc yat r mlar içindeki pay %78 art fl göstermifltir. Geliflmifl ülkelere yönelen do rudan yabanc yat r mlar %37 art flla 542 milyar dolar olarak gerçekleflirken, geliflmekte olan ülkelere yönelen do rudan yabanc yat r m tutar %21 art flla 334 milyar dolar olmufltur. Dünyada do rudan yabanc yat r m büyüklüklerine bak ld nda, toplam aktifler 45 trilyon 564 milyar dolar olurken, toplam istihdam 62 milyon 95 bin kifli olarak gerçekleflmifltir. Yat r mlar çeken ilk 1 ülke s ralamas nda ngiltere 164,5 milyar dolar ile ilk s rada yer alm flt r. ngiltere'yi ABD, Çin, Fransa, Hollanda, Hong Kong, Kanada, Almanya, Belçika ve spanya izlemifltir. En çok do rudan yabanc yat r m yapan ülkeler s ralamas nda Hollanda 119,5 milyar dolarla ilk s rada gelirken, bu ülkeyi Fransa, ngiltere, Japonya izlemifltir. Do rudan yabanc yat r m stoklar na bak ld nda ise ilk s ray 1 trilyon 625 milyar dolar ile ABD, ikinci s ray 816 milyar dolar ile ngiltere, üçüncü s ray 6 milyar dolar ile Fransa alm flt r. lk 1 çok uluslu flirketin en çok tercih etti i yat r m noktalar endeksine göre, ilk s ray ABD alm flt r. ABD'yi ngiltere, Hollanda, Almanya ve Fransa izlemifltir. Türkiye ise 32. s rada yer almaktad r. 14

15 Geliflmekte olan ülkelerde do rudan yabanc yat r m stoku 1995 y l nda 335 milyar dolardan 25 y l nda 1,4 trilyon dolara ulaflarak, dünya stokunun yüzde 13'ünü oluflturmufltur. Geliflmekte olan ülkeler aras nda yurt d fl nda yat r m yapan ülke say s nda art fl gözlenmifltir. Bu ülkeler Arjantin, fiili, Hindistan, Türkiye ve Malezya olarak s ralanm flt r. Endüstriyel aç dan petrol arama, çimento, vb. sektörlerde art fl gözlenmifltir. Do rudan yabanc yat r mlar n ilk tercihi Güney ve Güney Do- u Asya d r. Bölgeye yüksek oranda do rudan yabanc yat r m girifli devam edecektir. Çin ve Hindistan, do rudan yabanc yat r mlar için yine en öncelikli alanlar olacakt r. 28 olimpiyatlar n n bölgede do rudan yabanc yat r m art fllar na olumlu etkisinin olmas beklenmektedir. Dünya genelinde en çok tercih edilen yat r m noktalar n n "Büyüyen 7'ler" ad verilen Çin, Hindistan, Brezilya, Rusya, Endonezya, Meksika ve Türkiye oldu u belirtilmifltir. Bu ülkeler içinde özellikle Endonezya, Meksika ve Türkiye'nin h zla büyüdü- üne dikkat çekilmekte, yat r mc lar n Bat Avrupa'daki yat - r mlar n azaltarak bu ülkelere yönelmesi beklenmektedir. Geliflmifl ülkelerdeki ekonomik büyümenin döneminde ortalama %3 olarak gerçekleflece i tahmin edilirken, DYY girifllerinin de artarak sürece i öngörülmektedir. Dünya ticaretinde ise 26 y l nda %8, 27 y l nda ise %7,5 art fl beklendi i ifade edilirken, Euro bölgesindeki ekonomik iyileflmenin de sürece i bildirilmifltir. 26 y l beklentilerine iliflkin olarak, do rudan yabanc yat - r m girifllerinin artarak devam etmesi, bu y l n ilk yar s nda %39 art fl gösteren birleflme ve sat n almalarda kazan lan yüksek do rudan yabanc yat r m seviyelerinin korunmas beklenilmektedir. TÜRK YE'DE YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI Geliflmekte olan ülkelerde, örne in Türkiye'de, yabanc yat - r mlar sanayi sektöründen çok hizmetler sektörüne yap l r ve fiziki yat r mdan çok mevcut flirketlerin sat n al m tercih edilir. Yat r mlarda lisans, know-how, teçhizat sat n al m gibi unsurlar öne ç kar. Yabanc sermaye, genellikle yat r m yapt ülkede ucuz iflgücü, do al kaynaklar ve esnek çevre standartlar arar. Ülkemizin istikrarl bir flekilde büyüyebilmek için ihtiyaç duydu- u do rudan yabanc sermaye yat r mlar, makroekonomik istikrar n sa lanmas, özellefltirmelerin h zlanmas ve Avrupa Birli ine üyelik yolunda ilerlemeler kaydedilmesiyle birlikte artmaya bafllam fl ve 25 y l itibar yla 9,7 milyar dolar olarak gerçekleflmifltir. Birleflmifl Milletler Ticaret ve Kalk nma Örgütü nün (UNCTAD) raporuna göre, Türkiye bu miktarla dünyada 35'inci s radan 22'nci s raya yükselmifltir. 25'te do rudan yabanc yat r mlardaki art fl n nedenleri olarak, düflük kurumlar vergisi, daha aç k ve basit vergi sistemi, geliflmekte olan piyasalardaki büyüme, uluslararas standartlara yaklafl m, teflvik kapsam ndaki il say s n n art r lmas, DYY üzerindeki yükün azalt lmas, baflar l özellefltirme program, devam eden ekonomik reformlar, flirket karlar nda, hisse fiyatlar nda, birleflme ve sat n almalardaki art fl gösterilmifltir. 12 milyar 47 milyon dolarl k gerçekleflme ile beraber, 1995 y - l ndan bu yana toplam 42,2 milyar dolara ulaflm flt r. Do rudan yabanc yat r mlar için yeni lider pazarlar, geliflmekte olan pazarlar, Çin ve Hindistan gösterilirken, en çok tercih edilen yat r m noktalar olarak Çin, Hindistan, Brezilya, Rusya, Endonezya, Meksika ve Türkiye s ralanmaktad r. AT Kearney Do rudan Yabanc Yat r m Güven Endeksinde Türkiye 13. s rada bulunmaktad r. Türkiye daha önce ilk d fl nda yer almaktayd. 26 performans ve potansiyel endeksine göre de Türkiye 14 ülke aras nda 67. s raya yükselmifltir. 25 y l yabanc yat r mlar nda en fazla yat r m yap lan ilk 5 sektörün içinde gayrimenkul yat r mlar yer almaktad r. T.C. Hazine Müsteflarl Yabanc Sermaye Genel Müdürlü ü verilerine göre 25 y l nda nakit sermaye giriflinin %59 u AB ülkeleri kaynakl olmufltur. Bu oran bir önceki y l %81,1 olarak gerçekleflmifltir. DO RUDAN YABANCI SERMAYE G R filer N N ÜLKE GRUPLARINA GÖRE DA ILIMI* (24-25) (Milyon $) Ülke Gruplar AB Ülkeleri Di er Avrupa Ülkeleri Di er Ülkeler GENEL TOPLAM *Bu çizelge (gayrimenkul hariç) kay tl yabanc sermaye girifllerini göstermektedir. Kaynak: T.C.Merkez Bankas 24 y l n n tamam ve 25 y l n n ilk 8 ay için do rudan yabanc yat r mc larca taahhüt edilen sermayenin ülkelere göre da l m ise afla daki gibidir: YABANCI SERMAYE YATIRIMLARININ ÜLKELERE GÖRE DA ILIMI (24-25) Ülke fiirket Say s * (Adet) Toplam Yabanc Sermaye** (Milyon $) AB Ülkeleri , Almanya ,4 Hollanda ,6 Fransa ,2 ngiltere , talya Di er AB Ülkeleri ,4 ABD D ER ÜLKELER TOPLAM * Bask n yabanc ortak esas al narak tespit edilmifltir. Geçici verilerdir. ** Toplam kay tl sermaye verileri yerine yaln zca yabanc sermaye tutar al nm flt r. Toplam kay tl sermaye, 4875 say l Türk Ticaret Kanunu nun yürürlü e girmesinden sonra yabanc sermayeli olan flirketlerin sermayeleri ve yasaya göre yeni kurulan flirketlerin taahhüt ettikleri sermayedir. Yasaya göre, flirket sermayesinin 1/4'ü ilk üç ay içerisinde, geriye kalan k sm ise en geç üç y lda ödenmektedir. Kaynak: T.C. Hazine Müsteflarl Yabanc Sermaye Genel Müdürlü ü 25 y l nda en fazla do rudan yabanc sermaye girifli yapan ilk üç ülke Amerika, ngiliz Virgin Adalar ve Lübnan d r say l Do rudan Yabanc Yat r mlar Kanunu nun yürürlü e girdi i tarihten bu yana ülkemizde faaliyet gösteren 3.95 adet yabanc sermayeli firman n 92 adedinde bask n ortak Alman sermayesi bulunmaktad r. 25 y l nda kurulan do rudan yabanc sermaye girifllerinin sektörlere göre da l m arkadaki çizelgede yer almaktad r: % TÜRK YAPI SEKTÖRÜ RAPORU 26 15

16 YABANCI SERMAYE G R filer N N SEKTÖRLERE GÖRE DA ILIMI (25) Sektör 25* S nai Sektörler 833 Hizmetler Di er 5 GENEL TOPLAM * Bu çizelge (gayrimenkul hariç) net yabanc sermaye girifllerini göstermektedir. Kaynak: T.C. Hazine Müsteflarl / T.C. Merkez Bankas 25 y l nda yabanc sermaye ile kurulan toplam firma say s olmufltur. Bu firmalar n s yeni firma, 58 adedi flube ve 55 adedi ifltiraktir. Firmalar n 456 adedi imalat ve adedi hizmetler sektöründe çal flmaktad r. Sermaye Büyüklü ü < 5.$ $ $ $ > 122 TOPLAM Kaynak: T.C. Hazine Müsteflarl Firma Say s 25 y l nda s naî sektörlerde kay tl yabanc sermaye miktar 833 milyon dolar düzeyinde gerçekleflmifltir. Bu tutar, toplam kay tl yabanc sermayenin %9,7 sine karfl l k gelmektedir. Afla daki grafik, y llar aras nda Türkiye de gerçeklefltirilen yabanc sermaye yat r m miktarlar n göstermektedir: YABANCI SERMAYE Z NLER ( ) (milyon $) Kaynak: T.C. Hazine Müsteflarl 26 YILINDA TÜRK YE DE YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI 25 y l ndaki özellefltirmelerle yat r mlar n 26 y l sonuna kadar hareketli olaca tahmin edilmektedir. 26 y l ilk sekiz ay nda Türkiye ye girifl yapan yabanc yat r m de eri 12,4 milyar dolar olmufltur. Gayrimenkul yat r mlar bu de erin %16 s oran ndad r. 25 y l n n ilk sekiz ay yla karfl laflt r ld nda yabanc yat r mlarda %75 oran nda art fl gerçekleflmifltir. 26 y l sonu yat r m beklentileri 18-2 milyar dolar dolay ndad r. Son dönemde at lmakta olan olumlu ad mlar n arkas n n getirilmesi, istikrar program n n baflar yla sürdürülmesi, yat r m ortam n n eksiklerinin giderilmesi ve AB ile mevzuat uyumunun sa lanmas sonucunda Türkiye istenen yat r mlar çekebilen bir ülke haline gelebilecektir YILLARI YABANCI SERMAYE YATIRIMLARINDA YASAL GEL fimeler 26 y l nda Yat r m Dan flma Konseyinin Konsey in 26 y - l nda gerçeklefltirdi i toplant n n sonuç bildirgesinde: Rekabetçi Pazar ortam n gelifltirmek için özellefltirmeye ve deregülasyona devam edilmesi, E itim ve ö retimin gelifltirilmesi ve özel sektörün ve kamunun ihtiyaçlar n karfl layacak düzeye getirilmesi, Araflt rma ve gelifltirme, yenilikçilik, teknolojiden yararlanma ve kalite standartlar n n kullan m n n yayg nlaflt r lmas, Lojistik, ulaflt rma ve gümrük altyap s n n iyilefltirilmesi, Enerji sektörünün serbestlefltirilmesine devam edilmesi, Bilgi ve iletiflim teknolojilerine eriflim ve kullan m, Yat r mlar n önündeki idari engellerin azalt lmas, lisanslama süreçlerinin, Ar-Ge projelerinin onaylanmas ifllemlerinin, yat r m arazisine eriflim s k nt lar n n ve ithalattaki k s tlamalar n ele al nmas, Yarg sürecinin etkinli inin art r lmas, flgücü piyasas nda, etkinli in ve esnekli in sa lanmas, Kurumsal yönetiflimin güçlendirilmesi, Sosyal güvenlik sistemi reformuna devam edilmesi, Mali piyasalar n derinli inin art r lmas, bu kapsamda finansmana eriflimin art r lmas, sigortac l k sektörünü düzenleyici çerçevenin güçlendirilmesi ve menkul k ymet borsas n n yayg nlaflt r lmas, Yat r m tan t m ve iletiflim etkinliklerinin gelifltirilmesi, Kay td fl ekonominin azalt lmas na yönelik çal flmalara devam edilmesi yönünde kararlar al nm flt r. Kurumlar vergisi, 26 y l bafl itibariyle %3 dan %2 ye indirilmifltir. Bu sayede, rakip ülkelerin vergi oranlar na yaklafl lm flt r. 25 Ocak 26 tarihli yasa ile Bölgesel Kalk nma Ajanslar n n kuruluflu sözkonusu olabilecektir. 21 Haziran 26 tarihli yasa ile Türkiye Yat r m Destek ve Tan t m Ajans kurulmas çal flmalar na bafllanm flt r. YATIRIM TEfiV K BELGELER Yat r mlar n artmas, ekonominin toparlanmas ve büyümesini beraberinde getirecek bir geliflmedir. Son befl y l n yat r m teflvik belgeleri hakk nda istatistikler afla daki çizelgede verilmektedir: YATIRIM TEfiV K BELGELER (2-25) Belge Adedi Toplam Yat r m (Milyon $) , , , , , ,7 Yabanc Ortak Pay (%) 45,6 38,6 4,5 72,4 42,4 51,7 Öngörülen stihdam (kifli) Kaynak: T.C. Hazine Müsteflarl Yabanc Sermaye Genel Müdürlü ü 25 y l nda yat r m teflvik belgelerinde %1,9 ve yat r m miktar nda %9 oran nda azalma yaflanm flt r. Bu flekilde yat r m teflvik belgelerinin say s 26 ya ve yat r m de eri 3,5 milyar dolara düflmüfltür. Yabanc ortak pay ise bir önceki y la göre %18 oran nda artarak 25 y l nda %51,7 olmufltur. 16

17 nflaat Sektörü nflaat sektörü her ülkede, çok çeflitli mal ve hizmet üretimi ile do rudan iliflkisi ve yo un iflgücü kullan m yla ekonomik yap içinde ayr bir yere ve öneme sahiptir. Türkiye ekonomisinde d fla ba ml olmayan inflaat sektörü, büyük ölçüde yerli sermayeye dayanmaktad r. Sektör, kendisine ba l 2'den fazla alt sektörün harekete geçmesini sa lad ndan "lokomotif sektör" ve büyük istihdam kayna oldu undan "sünger sektör" olarak tan mlanmaktad r. Sektör konut, konut d fl bina ve altyap yat r mlar ndan oluflmaktad r. Konut yat r mlar toplam yat r mlar n %6' n, konut d fl bina yat r mlar %2'sini ve altyap yat r mlar %2'sini oluflturmaktad r. nflaat malzemeleri sanayisi toplam sanayinin %1'luk k sm n oluflturmaktad r. Sabit sermaye yat r mlar n n yaklafl k olarak %5'si inflaat yat r mlar n kapsamaktad r. Sektörün hemen hemen bütün üretimi, yat r m mal say lmaktad r. nflaat sektörünün GSMH içindeki do rudan pay ortalama %9 iken do rudan ve dolayl etkiledi i sektörlerle beraber düflünüldü ünde oran %3'lar bulmaktad r. Dünyada nflaat Sektörü nflaat sektörünün dünyadaki toplam büyüklü ünün 3,5 trilyon dolar oldu u tahmin edilmektedir. Söz konusu rakam dünyan n GSMH's n n %8'ine karfl l k gelmektedir. Bu de erin yaklafl k %3'u Avrupa'da üretilmektedir. Dünya s nai istihdam n n da %3'u bu sektörde çal flmaktad r. Dünya ekonomisinde inflaat yat r mlar n n döneminde y ll k olarak ortalama %5 büyümesi beklenmektedir. nflaat sektöründe en h zl büyüme gösteren ülkeler Çin ve Hindistan d r. AB ülkelerinde inflaat sektörünün cirosu 1 trilyon Euro civar ndad r. nflaat sektörü Avrupa GSY H s n n %1 undan fazlas n oluflturmakta, 12 milyon kifliye ifl yaratmaktad r. TÜRK YE'DE NfiAAT SEKTÖRÜNÜN GEL fi M 198'li y llarda Türkiye'de ciddi devinim göstermifl olan inflaat sektörünün 1988 y l ndan sonra büyüme e ilimi yavafllam flt r. Ayr ca 1988 y l nda liberalizasyon süreci ve artan faizlerle yükselifl gösteren yat r m maliyetleri sonucu, inflaat talebi düflmüfl ve maliyetler yükselmifltir. 199'l y llarda 198'li y llar n baflar s n ve h z n yakalayamayan inflaat sektörü, bu dönemde büyüme performans n n en düflük oldu u sektör olmufltur ve 1993 y llar nda büyüme göstermesine karfl n, 1994 ve 1995 y llar nda tüm inflaat altbafll klar nda gerileme ve sektörde küçülme yaflanm flt r. 1998'e kadar art fl gösteren sektör, 1998 y l nda konut yat r mlar n n azalmas nedeniyle yine düflük oranda gerilemifltir y l nda ise inflaat sektörü gerek deprem, gerekse ekonomik kriz nedeniyle %12,7'lik ciddi bir gerileme yaflam flt r. 2 y l yla beraber tüm sektörlerde bafllayan büyüme inflaat sektöründe de kendini göstermifl, inflaat sektörü bir önceki y la göre %5,8 oran nda büyüme yaflam flt r. Bu y l içinde ayn zamanda 1999 Kocaeli ve Düzce depremlerinin etkisiyle Zorunlu Deprem Sigortas ve Yap Denetim Sistemi uygulamalar devreye girmifl ve konut kredileri ile ihale edilen kal c deprem konutlar söz konusu olmufltur. 21 y l ndaki ekonomik kriz inflaat sektörünü de etkilemifl ve bir önceki y la göre %5, oran nda küçülme yaflamas na neden olmufltur. 22 y l nda ise sektör, y l bir önceki y la göre %4,9 oran nda küçülme ile bitirmifltir. 23 y l nda genel ekonomideki büyümeye karfl n sektörde yine bir önceki y la göre %9 oran nda bir küçülme yaflanm flt r. 24 y l inflaat sektörü aç s ndan önceki y llara göre flansl bir y l olmufltur. 25 YILINDA NfiAAT SEKTÖRÜ 25 y l inflaat sektörü rekor oranda bir büyüme yaflam fl, toplamda %21,5 oran nda büyümüfltür. Bu oranla 25 y l n n en fazla büyüyen sektörü olmufltur. Siyasal istikrar n sa lanmas ve enflasyon oran n n düflmesi ile yaflanan ekonomik geliflmeler sektöre yans m fl ve inflaat sektörü toplamda %4,6 oran nda büyüme yaflam flt r. Cari fiyatlarla sektörün de eri 21 milyar 312 milyon YTL'dir. Dönemlere göre tar m ve inflaat sektörleri ile GSMH de iflimi afla daki çizelgede gösterilmektedir: 25 YILI NfiAAT SEKTÖRÜ DE fi M ORANLARI (%) 1. dönem 2. dönem 3. dönem 4. dönem 25 Y l Genel Tar m 4,3 8,2 7,5 -,1 5,6 Sanayi 6,6 3,9 5,7 1,1 6,5 nflaat 2,6 25,4 25,6 14,8 21,5 Ticaret 7, 5, 7,5 9,9 7,4 Ulaflt rma ve Haberleflme 6,8 4,7 8, 15,2 8,8 GSMH 7,5 4,7 8, 1,2 7,6 Görüldü ü gibi inflaat sektörü 25 y l nda en çok büyüyen sektör olmufltur. 25 y l nda tar m sektöründe bir önceki y la göre %5,6, sanayi sektöründe %6,5, ticarette %7,4, ulaflt rma ve haberleflmede %8,8 büyüme olmufltur YILLARI ARASI NfiAAT SEKTÖRÜNÜN DE ERLEND R LMES GSMH çinde nflaat Sektörünün Pay nflaat sektörünün GSMH içindeki son befl y ll k geliflimi incelendi inde 21 y l nda yaflanan ekonomik krize karfl n inflaat sektörünün GSMH içindeki pay küçülmemifl ve %5,2 düzeyinde gerçekleflmifltir. 23 y l GSMH'sindeki pay %4'e gerilemifltir. Sektörün GSMH içindeki pay 1994 y l nda %6,7 iken, 24 y l nda bir önceki y la göre büyümesine karfl n %3,8'e düflmüfltür. 24 y l nda ekonomide yaflanan pozitif geliflmelerin inflaat sektörü üzerinde yeterli etkisi görülememifltir. 25 y l na gelindi inde inflaat sektörünün %21,5 lik büyümesine karfl n sektörel pay n n %4,2 oldu u görülür. Bu pay hâlâ 199 l y llar n gerisindedir. TÜRK YAPI SEKTÖRÜ RAPORU 26 17

18 Afla daki çizelgede Gayri Safi Milli Has la'n n son befl y ll k da- l m görülmektedir. SON BEfi YILLIK DÖNEMDE GSMH Ç NDE SEKTÖRLER N PAYLARI (%) Y l Tar m (%) Sanayi (%) nflaat (%) Hizmetler (%) 21 13,9 28,9 5, ,8 29,4 4,6 52, ,6 29,9 4 53, ,7 29,7 3,8 54, ,5 29,4 4,2 54,9 nflaat sektörü ile GSMH'n n bir önceki y la göre kendi içindeki de iflim oranlar karfl laflt r ld nda iki de iflken aras nda korelasyonun s f r oldu u görülmektedir. Bu da bize inflaat sektörü ve GSMH'n n Türkiye koflullar nda tamamen ba ms z de erler oldu unu göstermektedir. Afla daki grafikte inflaat sektörünün ve GSMH'n n 1995 y l nda 1, de erinde oldu u varsay larak her y l gerçekleflen de iflim oranlar gösterilmifltir. Bu grafikten GSMH ile inflaat sektörünün birbirinden uzaklaflma e ilimi içinde oldu u görülmektedir. 25 y l ndaki inflaat sektörü büyümesi sektörü yüksek bir düzeye tafl m flt r. nflaat Sektörünün ve GSMH'n n Karfl laflt rmal Büyüme Rakamlar Türkiye'de son on y lda GSY H'da yaflanan yaklafl k %36,2 oran ndaki büyümeye karfl n inflaat sektöründe %2,1'lik daralma yaflanm flt r. Y ll k ortalama küçülme oran %.2 ye düflmüfltür. Bu durum inflaat sektörünün 25 y l sonu itibariyle son 1 y lda büyümemifl bir sektör oldu unu göstermektedir. 7 NfiAAT SEKTÖRÜNÜN SON ON YILLIK DE fi M (1987 Sabit Fiyatlar ile) (bin YTL) NfiAAT SEKTÖRÜ VE GSMH KARfiILAfiTIRMASI ( ) 1,5 1,2,9 nflaat Sektörü,6 GSMH bin YTL GSMH NIN SON ON YILLIK DE fi M (1987 Sabit Fiyatlar ile) (bin YTL) Y l GSMH NIN YILLIK BÜYÜME PERFORMANSI VE KÜMÜLAT F BÜYÜME ORANLARI (%) Y ll k Büyüme Performans (%) Y llar Kümülatif Büyüme (%) 2 6, (5 y ll k) 11,4 21-9, (6 y ll k), , (7 y ll k) 8,8 23 5, (8 y ll k) 15,2 24 9, (9 y ll k) 26,6 25 7, (1 y ll k) 36,18 bin YTL NfiAAT SEKTÖRÜ LE GSMH NIN SON ON YILLIK KARfiILAfiTIRMALI DE fi M ORANLARI (%) (1987 SAB T F YATLARI LE) Y l nflaat Sektörü GSMH ,8 7, ,6 8, 1998,3 3, ,5-6,4 2 4,9 6,1 21-5,8-9,4 22-6,3 7,8 23-9,3 5,9 24 4,6 9, ,5 7,6 Y l NfiAAT SEKTÖRÜNÜN YILLIK BÜYÜME PERFORMANSI VE KÜMÜLAT F BÜYÜME ORANLARI (%) 2 4, (5 y ll k) -3, , (6 y ll k) -9, , (7 y ll k) -15,8 23-9, (8 y ll k) -23,2 24 4, (9 y ll k) -19, , (1 y ll k) -2,8 Y ll k Büyüme Performans (%) Y llar Kümülatif Büyüme (%) nflaat Sektörünün ve Öteki Sektörlerin Karfl laflt rmal Büyüme Rakamlar Sektörlerin son on y ll k büyüme performanslar karfl laflt r ld - nda 25 y l nda inflaat sektörünün hâlâ bütün öteki sektörlerin gerisinde seyretti i görülmektedir. Öteki sektörlerin hepsi son on y ll k dönemde kümülatif olarak büyüme kaydetmiflken, inflaat sektörü %2,1 oran nda gerilemifltir. Y ll k küçülme oran ortalamas %.2'dir. 18

19 Sektör ANA SEKTÖRLER T BAR YLE 1 YILLIK BÜYÜME PERFORMANSI ( ) (%) Y ll k Ortalama Büyüme (%) Kümülatif Büyüme (%) Tar m 1,6 1,6 Sanayi 2,81 28,1 Ticaret 5,37 53,74 Ulaflt rma-haberleflme 4,42 44,22 nflaat -,21-2,8 GSMH 3,62 36,18 Son befl y ll k kümülatif büyümelerde ise inflaat sektörü art fltad r. 21 y l ndan beri inflaat sektörü her y l yaklafl k olarak %2 oran nda büyümüfltür. Sektör ANA SEKTÖRLER T BAR YLE 5 YILLIK BÜYÜME PERFORMANSI (21-25) (%) Y ll k Ortalama Büyüme (%) Kümülatif Büyüme (%) Tar m 2,5 12,48 Sanayi 7,48 37,41 Ticaret 8,99 44,97 Ulaflt rma-haberleflme 6,55 32,76 nflaat 1,6 8,1 GSMH 6,98 34,9 SEKTÖRLERE GÖRE SON ON YILLIK DE fi MLER (%) Y l Tar m Sanayi nflaat Ticaret Ulaflt rma ve Haberleflme ,6 12,1-4,7 11,6 5, ,2 7,1 5,8 8,7 8, , 1,4 4,6 11,2 7, ,6 1,8,3 1,2 6, ,6-5, -12,5-6,8-4, 2 4,1-5,6 4,9 11,6 5,1 21-6,1-7,5-5,8-9,4-4,9 22 7,1 9,4-6,3 1,7 5,4 23-2,5 7,8-9,3 8,1 8,4 24 2, 9,4 4,6 12,8 6,8 25 5,6 6,5 21,5 7,4 8,8 26 YILININ LK YARISINDA NfiAAT SEKTÖRÜ GENEL GÖRÜNÜMÜ nflaat sektörü 26 y l n n ilk döneminde önceki y llara göre çok daha yüksek bir de er tutturarak %26,7 lik bir büyüme oran na sahip olmufltur. kinci dönemde ise inflaat sektöründe %13,7 lik bir büyüme görülmektedir. Bu de erlerle inflaat sektöründe 26 y l n n ilk yar s nda yaflanan büyüme oran bir önceki y l n ayn dönemine göre %19,3 olarak belirlenmifltir. nflaat sektörü, bu büyüme oranlar yla 26 y l n n ilk yar s nda yine tüm sektörler aras nda birinci s radad r. nflaat sektörünün cari fiyatlarla de eri ise 12 milyar 164 milyon YTL'dir. DÖNEMLERLE BÜYÜME DE ERLER (%) 26 Y l 1. Dönem 2. Dönem lk Alt Ay GSMH 6,4 8,5 7,5 nflaat Sektörü 26,7 13,7 19,3 25 Y l 1. Dönem 2. Dönem GSMH 7,5 4,7 nflaat Sektörü 2,6 25,4 26 y l n n ilk yar s genelinde tar mda %1,3, sanayide %7,7, ticarette %7,2 ve ulaflt rma-haberleflmede %3,8 oran nda art fl yaflanm flt r. Afla da bu sektörlerin ilk yar da bir önceki y lla karfl laflt rmal seyri görülmektedir: DÖNEMLERE GÖRE SEKTÖRLER N KARfiILAfiTIRMALI BÜYÜME ORANLARI (%) Dönem Tar m Sanayi Ticaret Ulaflt rma ve Haberleflme Ocak-Haziran 25,1 4,6 5, 13,1 Ocak-Haziran 26 1,3 7,7 7,2 3,8 26 YILI LK YARISI GSMH DA ILIMI (%) Tar m 5,7 % Sanayi 32,6 % bin YTL SEKTÖRLERE GÖRE SON ON YILLIK DE fi M (Sabit Fiyatlar - bin YTL) ( ) Tar m Sanayi nflaat Ticaret Ulaflt rma ve Haberleflme Hizmetler 57,2 % nflaat 4,5 % y l ndaki büyümenin temellerinde konut sektöründeki canlanma yatmaktad r. Konut kredilerinin, özellikle de 24 y - l na göre %3 art fl, bireysel tasarruflar da konut sektörüne kayd rm flt r. Tar m sektörünün pay bir önceki y l n ayn dönemindeki %5,8'lik orana oranla fazla de ifliklik göstermemifl; inflaat sektörünün pay %.5 oran nda artm fl; sanayi sektörünün pay %32,7 den %32,6 ya düflmüfltür. nflaat rakamlar n n büyümesine ra men kamu yat r mlar ndaki azalma, y l n sonu aç s ndan merak uyand rmaktad r. TÜRK YAPI SEKTÖRÜ RAPORU 26 19

20 GAYRI SAF YURT Ç HASILA (GSY H) VE HARCAMALAR YÖNTEM YLE SAB T SERMAYE YATIRIMLARI GAYRI SAF SAB T SERMAYE OLUfiUMU / YATIRIMLAR / ÜRET M DE ERLER (6 y ll k) De er (YTL) (cari fiyatlarla) De er (milyon $) (cari fiyatlarla y ll k ortalamaya göre) Pay (%) (yat r mlar içinde) (sabit fiyatlarla) Pay (%) (GSY H içinde) (sabit fiyatlarla) Geliflme H z (%) (bir önceki y la göre) (sabit fiyatlarla) 2 Yat r m (makine ,9 16,5 teçhizat dahil) KAMU SEKTÖRÜ ,7 Toplam nflaat * 4 Bina nflaat * 2 31,6 Bina d fl nflaat ,8* 3 12,2 ÖZEL SEKTÖR ,4 Bina nflaat ** Yat r m (makine ,6-31,7 teçhizat dahil) KAMU SEKTÖRÜ , Toplam nflaat * 4 Bina nflaat ,8* 2-2 Bina d fl nflaat * 3-1,3 ÖZEL SEKTÖR , ,1 Bina nflaat ,7** 7-8,7 22 Yat r m (makine ,1 teçhizat dahil) KAMU SEKTÖRÜ ,5 6 8,8 Toplam nflaat * 4 Bina nflaat ,6* 2 19,7 Bina d fl nflaat ,3* 3,4 ÖZEL SEKTÖR ,5 13-5,3 Bina nflaat ,8** 6-14,9 23 Yat r m (makine ,7 1 teçhizat dahil) KAMU SEKTÖRÜ ,2 5,2-11,5 Toplam nflaat * 4 Bina nflaat ,2* 1,4-26,7 Bina d fl nflaat ,9* 2,6 4 ÖZEL SEKTÖR ,8 14,6 2,3 Bina nflaat ** 4,8-11,4 24 Yat r m (makine ,9 32,4 teçhizat dahil) KAMU SEKTÖRÜ ,8 4,5-4,7 Toplam nflaat ,5* 3,2 Bina nflaat ,8*,9-24,4 Bina d fl nflaat ,7* 2,3-3,2 ÖZEL SEKTÖR ,2 19,5 45,5 Bina nflaat ,1** 5,1 15,3 25 Yat r m (makine ,8 24,2 teçhizat dahil) KAMU SEKTÖRÜ ,7 4,2 28,9 Toplam nflaat ,8* 3,2 Bina nflaat ,3*,9 25,2 Bina d fl nflaat ,5* 2,3 27,3 ÖZEL SEKTÖR ,3 15,3 23, Bina nflaat ,3** 5,9 43,9 Eksilme gösteren de erler / * Kamu sektörü içinde / ** Özel sektör içinde SAB T SERMAYE YATIRIMLARI Ç NDE NfiAAT YATIRIMLARI 25 y l yat r mlar, harcamalar yöntemiyle cari fiyatlarla 95 milyar 37 milyon YTL'dir. Bu miktar içinde 44 milyar 84 milyon YTL'lik k s m inflaat yat r mlar na ayr lm flt r. Dolar cinsinden 25 y l yat r mlar 7 milyar 645 milyon dolara karfl l k gelmektedir. nflaat yat r mlar n n de eri ise 32 milyar 676 milyon dolar düzeyindedir. Türkiye'de gerçeklefltirilen toplam yat r m tutarlar n n yaklafl k %6' inflaat yat r mlar d r. 25 y l nda bu oran %46,3 olmufltur. KAMU YATIRIMLARI VE ÖZEL YATIRIMLAR 25 Y l Paylar Kamu yat r mlar n n özel sektör yat r mlar n, özel sektör yat - r mlar n n da kamu sektörünü tetiklemesi, inflaat sektörünün gelece i aç s ndan hem kamu sektörü, hem de özel sektör yat r mlar n önemli k lmaktad r. Kamu yat r mlar inflaat yat r mlar içinde genellikle %4 l k bir orana sahiptir. Yaklafl k 45 milyar YTL'lik inflaat yat r mlar nda kamu yat r mlar n n pay 25 y l için 15,5 milyar YTL'lik cari fiyatlarla, 24 y l ndaki %39 luk orandan sonra %35 e düflmüfltür. Özel sektör yat r mlar ise bu y l büyük oranda ekonominin istikrarl seyri sonucunda inflaat yat r mlar pay nda art fl göstermifl, %65 e ç km flt r. 25 y l yat r m anlam nda hem kamu sektöründe, hem de özel sektörde büyümelerin gerçekleflti i bir y l olmufltur. nflaat Harcamalar Toplam (cari fiyatlarla/ytl) Kamu Yat r m Pay (%) Özel Yat r m Pay (%) Geliflme H z Kamu yat r mlar (makine-teçhizat dahil) 25 y l nda bir önceki y la göre %28,9 luk büyük bir büyüme göstermifltir. Özel yat r mlardaki büyüme oran %23 tür. 25 y l nda hem ekonominin seyri iyiye gitmifl, hem de özel sektör ve kamu sektörü yat r mlar n büyük oranda art rm flt r. KAMU VE ÖZEL SEKTÖR YATIRIMLARINDA B NA VE B NA DIfiI NfiAATLAR Kamu Sektörü Yat r mlar Bina D fl nflaatlar: Bina d fl inflaatlar, demiryollar, karayollar, köprüler, altgeçit ve tüneller, limanlar, havalimanlar, boru hatlar, kara ve su yollar, barajlar gibi altyap inflaatlar n kapsamaktad r. Kamu yat r mlar nda bina d fl inflaatlara ayr lan pay 25 y l nda %54,5 olmufltur. Bina d fl inflaat yat r mlar, 25 y l nda bir önceki y la göre %27,3 lük dev bir art fla u ram fl, 11 milyar 285 milyon YTL de erinde gerçekleflmifltir. 2