Filiz KUTLUYER, Önder AKSU, Özlem AKSU*

Transkript

1 ISSN: Cilt 1, Sayı 2, 2013 / Vol. 1, Issue 2, 2013 Kerevitlerin beslenmesinde (Astacus leptodactylus Eschscholtz, 1823) alternatif besin olarak Zebra midyesinin (Dreissena polymorpha Pallas, 1771) Kullanılması Filiz KUTLUYER*, Önder AKSU*, Özlem AKSU* Özet Çalışmada kerevitlerin zebra midyelerini tüketip tüketmediği ve hangi boy grubundaki midyeleri tükettikleri araştırılmıştır. Boyları 5-23 mm arasında değişen midyeler üç boy grubuna ayrılmıştır. Besin tipi tercihini belirlemek amacıyla kerevitler canlı midye, haşlanmış midye ve pelet yemle beslenmiştir. Çalışma sonunda kerevitlerin canlı midyeler içerisinde çoğunlukla küçük boydaki midyeleri ve haşlanmış midyelerin ise tamamını tükettikleri belirlenmiştir. Alternatif yem olduğunda ise zebra midyesi ile pelet yemi benzer miktarlarda tükettikleri, ancak ilk besin olarak her zaman midyeyi tercih ettikleri belirlenmiştir. Sonuç olarak, zebra midyelerinin (D. polymorpha) kerevit yetiştiriciliğinde alternatif besin olarak kullanılabileceği ve yapay olarak ortama kerevit aşılanmasının ortamdaki zebra midyesinin kontrolünde etkili olabileceği tespit edilmiştir. Anahtar kelimeler: İnvasiv tür, Dreissena polymorpha, Astacus leptodactylus, kerevit, alternatif besin. Using of Zebra Mussel (Dreissena polymorpha Pallas, 1771) as Alternative Food on feeding of Crayfish (Astacus leptodactylus Eschscholtz, 1823) Abstract It was investigated that whether crayfish consume zebra mussels or not, and which size of mussels consumed by crayfish. Zebra mussels range from 5 to 23 mm total length were separated to 3 size classes. To determine food type preference of crayfish, individuals were fed with fresh mussels, steamed mussels and pellet food. Our results indicated that crayfish consumed mostly on small mussels and steamed mussels were completely consumed by crayfish. In the presence of alternative prey, experienced crayfish consumed mussels and alternative foods in similar amounts while crayfish chose firstly encountered zebra mussels as alternative food. In conclusion, it was determined that zebra mussels (Dreissena polymorpha) could be use an alternative food in crayfish culture and could be effective on control of zebra mussels in an area by artificially introducing of crayfish. Keywords : Invasive species, Dreissena polymorpha, Astacus leptodactylus, crayfish, alternative food *Lisansüstü öğrenci, Tunceli Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi, Tunceli **Yrd. Doç. Dr., Sorumlu Yazar, Tunceli Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi, Tunceli, onderaksu@tunceli.edu.tr

2 Kerevitlerin Beslenmesinde (Astacus leptodactylus) Alternatif Besin Olarak Zebra Midyesinin 64 Giriş Zebra midyesi (Dreissena polymorpha Pallas) Doğu Avrupa, Kuzey Amerika ve Batı Asya da dağılım gösteren iki tatlısu kabuklu türünden birisidir (Kinzelbach, 1992; Drake ve Bossenbroek, 2004). Zebra midyesinin üzerindeki çizgiler ayırt edici özelliğidir ve büyüklüğü çeşitlilik göstermesine rağmen (40 mm ve üzeri olabilirler) yaklaşık 25 mm büyüklüğündedir (Claudi ve Gerald, 1994; Benson ve Raikow, 2009). Zebra midyesi ayrıca ülkemiz sularında da göl ve baraj göllerinde bulunmaktadır (DSI, 1969; Geldiay ve Bilgin, 1973; Demirsoy, 1998). Zebra midyesi beslenme özellikleri, sesil büyüme özelliği ve yüksek üreme özelliğinden dolayı su ortamında bulunan yapılara ekonomik olarak zarar vermekte ve tatlısu ortamında değişikliklere neden olabilmektedir (Stanczykowska, 1977; Mackie ve ark., 1989). Zebra midyesi suyu filtre etme özelliğinden dolayı ortamda bulunan fitoplanktonun azalmasına neden olmaktadır. Suyun berraklaşmasıyla güneş ışığı daha derine nüfuz etmekte ve yüksek yapılı su bitkilerinde büyüme olmaktadır. Zebra midyesi çok hassas olan besin zincirinin dengesinin bozulmasına neden olabilir ve balıklar da bunlardan olumsuz etkilenebilir. Bunlara ek olarak, midyelerin sert yüzeylere yapışma ihtiyacı problemlere yol açmaktadır. Boruların tıkanmasına, iskelelerin kaplanmasına, çelik ve betonda korozyona, kumsallarda çürüyen midyeler kötü kokuya neden olmaktadır (URL-1). Kerevitler, çoğu tatlısu ekosistemlerinde dominant omurgasızlardır (Flint ve Goldman, 1975; Momot ve ark., 1978). Politrofiktirler (Hobbs, 1993), beslenme alg ve detritusla olmaktadır. Ancak, hayvansal protein ile beslenmeyi tercih ederler (Tierney ve Atema, 1988). Özellikle, zebra midyelerin, Dreissena polymorpha, bulunduğu bölgelerde etkili olabilir (Ludyanskiy ve ark., 1993). İnvasiv olan bu tür sık sık önemli problemlere neden olurken, kerevit için besin olarak kullanılabilirler (Reusch, 1998; Crooks, 2002). Zebra midyesinin biyolojik kontrolü üzerine kerevitler ile ilgili çalışmalar yapılmıştır. Bununla beraber, A. leptodactylus un zebra midyesi üzerinden beslenmesi ile ilgili herhangi bir çalışmaya rastlanılmamıştır. Ancak, farklı kerevit türlerinde zebra midyesi üzerindeki etkilerini belirlemek amacıyla çalışmalar yapılmıştır. Kuzey Amerika ve Avrupa da Orconectes spp. nin zebra midyesi predasyonu üzerinde çalışılmıştır (Molloy ve ark., 1997). Piesik (1974), Martin ve Corkum (1994)

3 65 Filiz KUTLUYER, Önder AKSU, Özlem AKSU Orconectes limosus (Raf.) türünün zebra midyesi üzerindeki etkisini araştırmıştır. Mac Isaac (1994) kerevitin (Orconectes propinquus) zebra midyesi (D. polymorpha) predasyonu üzerinde büyüklüğün etkisini belirlemiştir. Hazlett (1994) kerevitin beslenmesinde zebra midyesinin etkisini ve öğrenmeyi çalışmıştır. Reynolds and Donohoe (2001) kerevitin zebra midyesinin potansiyel biyokontrolündeki etkisini incelemiştir. Zebra midyesi (Dreissena polymorpha) tatlı su ekosistemlerinde tutunucu ve invasiv türlerden biridir. A. leptodactylus ülkemiz sularında doğal olarak yayılım göstermektedir ve zebra midyelerinin doğal düşmanlarından biridir. Bu nedenle, çalışmada A. leptodactylus un zebra midyesi predasyonu üzerindeki etkisinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Materyal ve Yöntem Çalışma 25 Şubat 2011 ile 24 Mart 2011 tarihleri arasında Tunceli Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi nde yapılmıştır. Zebra midyeleri (5-23 mm) ve kerevitler (ortalama ağırlık: 26,75±8,92 g, ortalama Karapaks boyu: 45,83±5,65 mm, kıskaç boyu: 3,27±0,90, kıskaç genişliği: 1,39±0,28) Keban Baraj Gölü nden 2010 yılında Aralık ayında temin edilmiştir. Laboratuarda, kerevitlerin Karapaks boyları dijital kumpasla ölçülmüştür. Kerevitler 40 l lik fiberglass tanklarda tutulmuştur. Kerevitler (Karapaks boyu mm) cinsiyetlerine göre ayrılmıştır ve çalışma 3 tekerrürlü olarak gerçekleştirilmiştir. Zebra midyeleri (5-23 mm) 3 boy grubuna ayrılmış ve kerevitler taze midye, haşlanmış midye ve pelet yemle beslenmişlerdir. Kerevitler 14±1 C ye alıştırıldıktan sonra 24 saat aç bırakılmışlardır. Günlük olarak kerevitlere her bir midye grubundan (sınıf 1, 5-10 mm; sınıf 2, mm; sınıf 3, mm) 8 midye verilmiştir ve günlük olarak tükettikleri miktarlar kontrol edilerek kaydedilmiştir (Reynolds ve Donohoe, 2001). Verilerin istatistiksel olarak değerlendirilmesinde Varyans analizi (iki yönlü- ANOVA) ve Tukey testinden yararlanılmıştır. Karapaks ve kıskaç boyunun tüketilen miktarla ilişkisinin belirlenmesinde regresyon analizinden yararlanılmıştır. Analizlerin uygulanmasında SPSS 14.0 paket programı kullanılmış ve önemlilik derecesi 0,05 olarak alınmıştır.

4 Kerevitlerin Beslenmesinde (Astacus leptodactylus) Alternatif Besin Olarak Zebra Midyesinin 66 Araştırma Bulguları ve Tartışma Kerevitler tarafından tüketilen zebra midyesi sayıları Tablo 1 de verilmiştir. Büyük boydaki kerevitler daha fazla sayıda midye tüketmişler ve çoğunlukla en küçük boydaki (grup 1: 5-10 mm) midyeleri tüketmişlerdir. Çalışma sonucunda kerevit büyüklüğü ve cinsiyetin tüketim miktarlarını etkilediği belirlenmiştir (p<0,05). Büyük dişiler daha fazla midye tüketmişlerdir. Tablo 1. Farklı boy gruplarındaki dişi ve erkek kerevitler tarafından tüketilen üç farklı boy grubundaki zebra midye sayıları. Kerevitlerin boy grupları Tüketilen midye sayısı ortalaması±standart sapma Midyelerin Büyüklük Sınıfları 1 (5-10 mm) 2 (11-16 mm) 3 (17-22 mm) Küçük Dişiler 1,76±2,14 a 1,05±1,36 a 0,48±0,79 a Büyük Dişiler 3,86±2,93 b 2,62±1,94 b 1,86±1,46 b Küçük Erkekler 1,67±1,46 c 1,00±1,87 a 0,29±0,76 c Büyük Erkekler 2,62±2,63 d 1,38±1,21 c 0,86±0,36 d Tüketilen maksimum miktar ile kıskaç boyu (R 2 = 0,0474, p <0,05) ve Karapaks boyu (R 2 = 0,5711, p <0,05) arasında zayıf bir korelasyon ilişkisinin olduğu belirlenmiştir (Şekil 1 ve Şekil 2),

5 67 Filiz KUTLUYER, Önder AKSU, Özlem AKSU Şekil 1. Karapaks uzunluğu ve maksimum miktarda tüketilen midye sayısı arasındaki ilişki. Şekil 2. Kıskaç uzunluğu ve maksimum miktarda tüketilen midye sayısı arasındaki ilişki. Yapılan çalışma sonunda, kerevitlerin haşlanmış midyelerin tamamını tükettiği belirlenmiştir. Alternatif yem olduğunda ise zebra midyesi ile pelet yemi benzer miktarlarda tükettikleri, ancak ilk besin olarak her zaman midyeyi tercih ettikleri görülmüştür. Zebra midyesinin zarar verdiği bölgelerde populasyonun kontrolünde kullanılan yöntemlerden birisi de ortama doğal düşmanları, parazit ve hastalıklarının girişinin yapılmasıdır. A. leptodactylus hem hayvansal hem de bitkisel materyalle beslenen

6 Kerevitlerin Beslenmesinde (Astacus leptodactylus) Alternatif Besin Olarak Zebra Midyesinin 68 bentik omnivor bir canlıdır. Mollusklar kerevitlerin doğal besin zincirinde yer almaktadırlar. Kerevitin zebra midyesiyle beslenmesi, ekolojik etkileri ve predasyonu ile ilgili çeşitli çalışmalar yapılmıştır (Piesik 1974; Love ve Savino 1993; Mac Isaac 1994; Martin ve Corkum 1994; Molloy ve ark., 1997; Reynolds ve Donohoe 2001). MacIsaac (1994) Orconectes propinquus un zebra midyesi ile beslenmesi ile ilgili yaptığı çalışmada, kerevitlerin küçükleri daha kolay açtıklarını belirlemişlerdir. Reynolds ve Donohoe (2001) büyük kerevitlerin zebra midyelerini küçük kerevitlerden daha fazla sayıda tükettikleri belirlemişlerdir. Benzer olarak, çalışmamızda kerevitlerin küçük boy grubundaki midyeleri daha fazla tükettikleri tespit edilmiştir. Reynolds ve Donohoe (2001) ortamda Dreissena ve başka besin olduğunda kerevitlerin diğer besini tercih ettikleri belirlenmiştir. Buna karşın, çalışmamızda kerevitler ortamda pelet yem bulunduğunda midyeyi tercih ettiği belirlenmiştir. Sonuç olarak, kerevitler Karapaks boyu ve kıskaç büyüklüğü ile doğru orantılı olarak farklı büyüklükteki midyeleri tüketmişlerdir. Doğal ortamda zebra midyelerin biyolojik kontrolünde doğal düşmanları olan kerevitlerin kullanılması etkili olabilir. Ayrıca, zebra midyelerinin çevreye olan olumsuz etkilerinin azaltılması ya da tamamen yok edilmesi ile ilgili çalışmalar yapılmalıdır. Kaynaklar Benson, A. J. and Raikow, D. (2009). "Dreissena polymorpha." vol. 2009: USGS Nonindigenous Aquatic Species Database. Claudi, R. M. and Gerald, L. (1994). Practical Manual for Zebra Mussel Monitoring and Control. Boca Raton, FL.: CRC Press. Crooks, J. A. (2002). Predators of the invasive mussel, Musculista senhousia. Pacific Science, 56: Demirsoy, A. (1998). Yasamın Temel Kuralları (Böcekler dışında omurgasızlar). Cilt 2. Kısım I. Metaksan A.S.. Ankara s. Drake, J. M. and Bossenbroek, J. M. (2004). The potential distribution of zebra mussels in the United States. BioScience, 10: DSİ (1969). Kovada II. Hidroelektrik Santralında Midye Sorunu ve Su Mecralarının Midye Üremesinden ve Korozyondan Korunmasıyla İlgili Olarak Yapılan

7 69 Filiz KUTLUYER, Önder AKSU, Özlem AKSU Elektroşimik Tecrübelerin Neticeleri. T.C.Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, DSİ Genel Müdürlüğü, İşletme ve Bakım Dairesi Başkanlığı, Ankara. Flint, R. W. and Goldman C. R. (1975). Natural history and ecology of the crayfish in Lake Tahoe. American Zoologist, 15: 793. Geldiay, R. ve Bilgin, F. H. (1973). Batı Anadolu da bazı tatlısularda yaşayan Dreissena polymorpha (Pallas) Bivalv üzerine bir araştırma, E.Ü. Fen Fak. İlmi Raporlar Serisi No:158, 10s. Hazlett, B.A. (1994). Crayfish feeding responses to zebra mussels depend on microorganisms and learning. Journal of Chemical Ecology, 20: Hobbs, H. H. (1993). Cambarus (Jugicambarus) subterraneus, a new cave crayfish (Decapoda: Cambaridae) from northeastern Oklahoma, with a key to the troglobitic members of the subgenus Jugicambarus. Proceedings of the Biological Society of Washington, 106: Kinzelbach, R. (1992). The main features of the phylogeny and dispersal of the Zebra Mussel Dreissena polymorpha. In: The Zebra Mussel Dreissena polymorpha. Limnologie aktuell, 4: Love, J. and Savino J. F. (1993). Crayfish (Orconectes virilis) predation on zebra mussels (Dreissena polymorpha). Journal of Freshwater Ecology, 8: Ludyanskiy, M. L., McDonald, D. and MacNeil, D. (1993). Impact of the zebra mussel, a bivalve invader. Bioscience, 43(8): MacIsaac, H. J. (1996). Potential abiotic and biotic impacts of zebra mussels on the inland waters of North America. American Zoology, 36: Mackie, E. J., Chiquet-Ehrismann, R., Pearson, C. A., Inaguma, Y.,Taya, K., Kawarada, Y. and Sakakura, T. (1989). Tenascin is a stromal marker for epithelial malignancy in the mammary gland. Proceedings of the National Academy of Sciences, 84: Martin, G. W., and Corkum, L. D. (1994). Predation of zebra mussels by crayfish. Canadian Journal of Zoology, 72: Molloy, D. P., Karatayev, A. Y., Buraklova, L. E., Kurandina, D. P. and Laurelle, F. (1997). Natural enemies of zebra mussels, predators, parasites and ecological competitors. Reviews in Fisheries Science, 5:

8 Kerevitlerin Beslenmesinde (Astacus leptodactylus) Alternatif Besin Olarak Zebra Midyesinin 70 Momot, W. T., Gowing, H. and Jones, P. D. (1978). The dynamics of crayfish and their role in ecosystems. American Midland Naturalist, 99: Piesik, Z. (1974). The role of the crayfish Orconectes limosus (Raf.) in extinction of Dreissena polymorpha (Pall.) subsiding on steelon net. Polskie Archiwum Hydrobiology, 21: Reynolds, J. D. and Donohoe, R. (2001). Crayfish predation experiments on the introduced zebra mussel, Dreissena polymorpha, in Ireland, and their potential for biocontol. Bulletin Francais de la Peche et de la Pisciculture, 361: Reusch, T.B.H. (1998). Native predators contribute to invasion resistance to the -nenindigenous-bivalve Museulista-senhousia in southern California, USA. Marine Ecology Progress Series, 170: Stanczykowska, A. (1977). Ecology of Dreissena polymorpha (Pall.) (Bivalvia) in lakes. Polish Archives of Hydrobiology, 24: Tierney, A. J. and Atema, J. (1988). Behavioral responses of crayfish (Orconectes virilis and Orconectes rusticus) to chemical feeding stimulants. Journal of Chemical Ecology, 14: URL-1, Aquativ Invasive Species Zebra Mussel İnternet Adresi: Erişim Tarihi: