MERSİN VALİLİĞİ İL ÇEVRE VE ORMAN MÜDÜRLÜĞÜ 2004 YILI MERSİN İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Transkript

1 MERSİN VALİLİĞİ İL ÇEVRE VE ORMAN MÜDÜRLÜĞÜ 2004 YILI MERSİN İL ÇEVRE DURUM RAPORU MERSİN 2005

2 ÖNSÖZ Her tarafı doğal, tarihi ve kültürel zenginlikleriyle dolu olmasının yanında sanayinin yoğun olması, liman şehri olması ve serbest bölge ilan edilmesiyle Mersin ili son yıllarda daha önemli bir il konumuna gelmiştir.108 km si doğal kumsal olmak üzere, 321 km lik kıyı bandına ve önemli çevresel değerlere sahip bir İldir. Göç nedeniyle nüfus artışı, sanayinin hızla gelişimi çevre kirliliğini de beraberinde getirmiş, bu da çarpık kentleşmeyi, hava, su ve toprak kirliliğine neden olmuştur. Ayrıca kıyının oldukça uzun olması nedeniyle de kıyıda ikinci konutlar yoğunlaşmış ve dolayısıyla çevre problemleri de artmıştır. Çevre sorunlarının artmasına paralel olarak çevre koruma gayretleri de artmaya başlamıştır. Çevrenin korunması, geliştirilmesi ve iyileştirilmesi konularında gösterilen çabaların amacı insanların daha sağlıklı ve güvenli bir çevrede yaşamalarının sağlanmasıdır. Bunu sağlayacak olanda insanın kendisidir. Çevre Eğitimi ise insan bilincinin gelişmesini sağlayacak tek unsurdur. Toplumun tüm kesimlerini çevre konusunda bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesi, duyarlı ve olumlu davranış değişikliklerinin yaratılması, doğal çevrenin korunması, doğanın tahrip edilmeden kullanılabilmesi ve tahribe uğramış çevrenin yeniden kazanılmasının temelinde eğitim yatar. Bu nedenle ulusal çapta çevre eğitimini istenilen doğrultuda ve gereken düzeyde gerçekleştirebilmek için çeşitli ulusal ve uluslar arası kamu kuruluşları, özelresmi kuruluşlarla koordinasyonun sağlanması gerekmektedir. Bu noktada bireylerin çevre ile ilgili hak ve görevleri konusunda çok büyük bir önemi olan çevre bilincinin ve duyarlılığının geliştirilebilmesi için çevre eğitiminin düzenli, tutarlı ve sürekli bir şekilde uygulanması sağlanmalıdır. Hızlı kentleşme ve sanayileşmenin olumsuz biçimde etkilediği İlimizde, bozulmanın yarattığı sorunları ortadan kaldırmak ve çözüm bulmak amacıyla 04/08/1992 tarihinde kurulan Müdürlüğümüz, bilinçli bir anlayışla uygulamaya çalıştığımız Kanun ve Yönetmelikler çerçevesinde büyük bir özveri ile çalışmaktadır. Bu doğrultuda; İlimizdeki çevre ile ilgili konuların toplumun her kesimine ulaşması ve çevreye ilişkin iletişimin sağlanması amacıyla hazırlanan bu raporun çevre bilincinin yerleşmesine ve yaygınlaşmasına katkıda bulunacağını umuyor, raporun hazırlanmasında emeği geçen tüm arkadaşlarıma teşekkür ediyorum. Recep METİN İl Çevre ve Orman Müdürü I

3 TAKDİM Akdeniz e kıyısı olan yerleşim yerlerinden biri olan İlimiz, kıyı şeridinin yaklaşık 108 km sinin doğal kumsal olması, yer yer tabii koylarla bezenmiş sahil bandı, önemli arkeolojik değerleri, tabii güzellikleri ile yüksek turizm potansiyeli, liman şehri olması ve sanayinin hızla gelişmesi nedeni ile Akdeniz Bölgesi nde önemli bir konuma sahiptir. Sanayileşme, düzensiz kentleşme, göçün yarattığı nüfus artışı, diğer illerde olduğu gibi, İlimizde çevre sorunlarını da beraberinde getirmiştir. Tahrip edilmiş ve kirletilmiş bir çevreyi eski haline getirmenin çok güç ve pahalı olduğu bir gerçektir. Bu nedenle çevreyi tahrip etmeden ve kirletmeden doğal kaynakları en akılcı bir şekilde kullanmak gerekir. Bu amaçla İlk baskısı 1994 yılında yapılan Mersin İli Çevre Durum Raporu nun son yıllardaki değişiklikleri de kapsayan bu baskısı Mersin de çevre kirliliğinin giderilmesinde başvuru kaynağı niteliğindedir. Mersin İli Çevre Durum Raporu nun bundan sonra yapılacak çalışmalara ışık tutacağı ve çevresel değerlerin korunmasına katkıda bulunacağı inancındayım. Mersin İli Çevre Durum Raporu ndan ilgililerin istifade etmesini diliyor ve raporun hazırlanmasında emeği geçen İl Çevre ve Orman Müdürlüğü personeline teşekkür ediyorum. A. Atilla OSMANÇELEBİOĞLU Mersin Valisi II

4 İÇİNDEKİLER A. COĞRAFİK KAPSAM Sayfa No A.1 Giriş 1 A.2 İl ve İlçe Sınırları 1 A.3 İlin Coğrafi Durumu 2 A.4 İlin Topografyası ve Jeomorfolojik Durumu 2 A.5 Jeolojik Yapı ve Stratigrafi 4 A.5.1 Metamorfizma ve Mağmatizma 17 A.5.2 Tektonik ve Paleocoğrafya 19 B. DOĞAL KAYNAKLAR B.1 Enerji Kaynakları 20 B.1.1 Güneş 20 B.1.2 Su Gücü 20 B.1.3 Kömür 20 B.1.4 Doğalgaz 20 B.1.5 Rüzgar 20 B.1.6 Biyokütle 20 B.1.7 Petrol 20 B.1.8 Jeotermal Sahalar 21 B.2 Biyolojik Çeşitlilik 21 B.2.1 Ormanlar 21 B Odun Üretimine Ayrılan Tarım Alanları 22 B.2.2 Çayır ve Mera 22 B.2.3 Sulak Alanlar 22 B.2.4 Flora 23 B.2.5 Fauna 27 B.2.6 Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Anıtı, Tabiatı Koruma Alanları ve Diğer Hassas Yöreler 27 B.3 Toprak 27 B.4 Su Kaynakları 31 B.4.1 İçme Suyu Kaynakları ve Barajlar 32 B.4.2 Yeraltı Su Kaynakları 32 B.4.3 Akarsular 33 B.4.4 Göller ve Göletler 34 B.5 Mineral Kaynakları 35 B.5.1 Sanayi Madenleri 35 B.5.2 Metalik Madenler 35 B.5.3 Enerji Madenleri 35 B.5.4 Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler 35 C. HAVA ( ATMOSFER VE İKLİM ) C.1 İklim ve Hava 36 C.1.1 Doğal Değişkenler 36 C Rüzgar 36 C Basınç 37 C Nem 38 III

5 C Sıcaklık 38 C Buharlaşma 38 C Yağışlar 38 C Yağmur 38 C Kar, Dolu, Sis ve Kırağı 39 C Seller 39 C Kuraklık 39 C Mikroklima 39 C.1.2 Yapay Elementler 40 C Plansız Kentleşme 40 C Yeşil Alanların Azalması 40 C Isınmada Kullanılan Yakıtlar 40 C Endüstriyel Emisyonlar 42 C Trafikten Kaynaklanan Emisyonlar 42 C.2 Havayı Kirletici Gazlar ve Kaynaklar 43 C.2.1 Kükürtdioksit Konsantrasyonu ve Duman 43 C.2.2 Partikül Madde (PM) Emisyonları 44 C.2.3 Karbonmonoksit Emisyonları 44 C.2.4 Azot Oksit Emisyonları 45 C.2.5 Hidrokarbon ve Kurşun Emisyonları 45 C.3 Atmosferik Kirlilik 45 C.3.1 Ozon Tabakasının İncelmesinin Etkileri 45 C.3.2 Asit Yağışlarının Etkileri 45 C.4 Hava Kirleticilerin Çevreye Olan Etkileri 46 C.4.1 Doğal Çevreye Etkileri 46 C Su Üzerindeki Etkileri 46 C Toprak Üzerine Etkileri 46 C Flora ve Fauna Üzerindeki Etkileri 46 C İnsan Sağlığı Üzerindeki Etkileri 47 C.4.2 Yapay Çevreye Etkisi (Görüntü Kirliliği Üzerine) Etkileri 47 D. SU D.1 Su Kaynaklarının Kullanımı 48 D.1.1 Yeraltı Suları 48 D.1.2 Jeotermal Kaynaklar 48 D.1.3 Akarsular 48 D.1.4 Göller, Göletler ve Rezervuarlar 50 D.1.5 Denizler 50 D.2 Doğal Drenaj Sistemleri 50 D.3 Su Kaynaklarının Kirliliği ve Çevreye Etkileri 51 D.3.1 Yeraltı Suları ve Kirlilik 51 D.3.2 Akarsularda Kirlilik 51 D.3.3 Göller, Göletler ve Rezervuarlarda Kirlilik 53 D.3.4 Denizlerde Kirlilik 53 D.4 Su ve Kıyı Yönetimi, Strateji ve Politikaları 54 D.5 Su Kaynaklarında Kirlilik Etkenleri 55 E. TOPRAK VE ARAZİ KULLANIMI E.1 Genel Toprak Yapısı 56 E.2 Toprak Kirliliği 59 E.2.1 Kimyasal Kirlenme 59 E Atmosferik Kirlenme 59 IV

6 E Atıklardan Kirlenme 59 E.2.2 Mikrobiyal Kirlenme 59 E.3 Arazi 59 E.3.1 Arazi Varlığı 59 E Arazi Sınıfları 59 E Kullanım Durumu 61 E.3.2 Arazi Problemleri 61 F. FLORA, FAUNA VE HASSAS YÖRELER F.1 Ekosistem Tipleri 65 F.1.1 Ormanlar 65 F Ormanların Ekolojik Yapısı 65 F İlin Orman Envanteri 66 F Orman Varlığının Yararları 67 F Orman Kadastro ve Mülkiyet Konuları 67 F.1.2 Çayır ve Meralar 68 F.1.3 Sulak Alanlar 68 F.1.4 Diğer Alanlar ( Stepler vb.) 68 F.2 Flora 68 F.2.1 Habitat ve Toplulukları 68 F.2.2 Türler ve Popülasyonları 69 F.3 Fauna 85 F.3.1 Habitat ve Toplulukları 85 F.3.2 Türler ve Popülasyonları 89 F.3.3 Hayvan Yaşama Hakları 91 F Evcil Hayvanlar 91 F Sahipli Hayvanlar 92 F Sahipsiz Hayvanlar 92 F Nesli tehlike Altında Olan ve Olması Muhtemel Olan Evcil ve Yaban Hayvanlar 92 F Hayvan Hakları İhlalleri 92 F Valilikler, Belediyeler ve Gönüllü Kuruluşlarla İşbirliği 92 F.4 Hassas Yöreler Kapsamında Olup (*) Bölümündeki Bilgilerin İsteneceği Alanlar 92 F.4.1 Ülkemiz Mevzuatı Uyarınca Korunması Gerekli Alanlar 92 F Sayılı Milli Parklar Kanunu nun 2. Maddesinde Tanımlanan ve Bu Kanunun 3. Maddesi Uyarınca Belirlenen Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Anıtları ve Tabiat Koruma Alanları 92 F Sayılı Kara Avcılığı Kanunu Uyarınca Çevre ve Orman Bakanlığı nca Belirlenen Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvanı Yerleştirme Alanları 94 F Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun 2. Maddesinin a Tanımlar Bendinin 1.,2.,3. ve 5. Alt Bentlerinde Kültür Varlıkları, Tabiat Varlıkları, Sit ve Koruma Alanı Olarak Tanımlanan ve Aynı Kanun ile 3386 Sayılı Kanunun (2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi ve Bu Kanuna Bazı Maddelerin Eklenmesi Hakkında Kanun) İlgili Maddeleri Uyarınca Tespiti ve Tescili Yapılan Alanlar 95 F Sayılı Su Ürünleri Kanunu Kapsamında Olan Su Ürünleri İstihsal ve Üreme Sahaları 95 F /9/1988 Tarihli ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanan Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği nin 17 nci ve 1/7/1999 Tarihli ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanan Yönetmelikle Değişik 18.,19. ve 20. Maddelerinde Tanımlanan Alanlar 95 V

7 F /11/1986 Tarihli ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanan Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği nin 49. Maddesinde Tanımlanan Hassas Kirlenme Bölgeleri 95 F Sayılı Çevre Kanunu nun 9. Maddesi Uyarınca Bakanlar Kurulu Tarafından Özel Çevre Koruma Bölgeleri Olarak Tespit ve İlan Edilen Alanlar 95 F Sayılı Boğaziçi Kanunu na Göre Koruma Altına Alınan Alanlar 101 F Sayılı Orman Kanunu Gereğince Orman Alanı Sayılan Yerler 101 F Sayılı Kıyı Kanunu Gereğince Yapı Yasağı Getirilen Alanlar 101 F Sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanunda Belirtilen Alanlar 101 F Sayılı Mera Kanununda Belirtilen Alanlar 101 F Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği nde Belirtilen Alanlar 101 F.4.2 Ülkemizin Taraf Olduğu Uluslararası Sözleşmeler Uyarınca Korunması Gerekli Alanlar 101 F /2/1984 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi (BERN Sözleşmesi) Uyarınca Koruma Altına Alınmış Alanlardan Önemli Deniz Kaplumbağası Üreme Alanları nda Belirtilen I. ve II. Koruma Bölgeleri, Akdeniz Foku Yaşama ve Üreme Alanları 101 F /6/1981 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Akdeniz in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi (Barcelona Sözleşmesi) Uyarınca Korumaya Alınan Alanlar 105 F /10/1988 Tarihli ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanan Akdeniz de Özel Koruma Alanlarının Korunmasına Ait Protokol Gereği Ülkemizde Özel Koruma Alanı Olarak Belirlenmiş Alanlar 105 F /9/1985 Tarihli Cenova Bildirgesi Gereği Seçilmiş Birleşmiş Milletler Çevre Programı Tarafından Yayımlanmış Olan Akdeniz de Ortak Öneme Sahip 100 Kıyısal Tarihi Sit Listesinde Yer Alan Alanlar 105 F Cenova Deklerasyonu nun 17. Maddesinde Yer Alan Akdeniz e Has Nesli Tehlikede Olan Deniz Türlerinin Yaşama ve Beslenme Ortamı Olan Kıyısal Alanlar 105 F /2/1983 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması Sözleşmesi nin 1. ve 2. Maddeleri Gereğince Kültür ve Turizm Bakanlığı Tarafından Koruma Altına Alınan Kültürel Miras ve Doğal Miras Statüsü Verilen Kültürel, Tarihi ve Doğal Alanlar 105 F /05/1994 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanların Korunması Sözleşmesi (RAMSAR Sözleşmesi) Uyarınca Koruma Altına Alınmış Alanlar 105 F.4.3 Korunması Gereken Alanlar 105 F Onaylı Çevre Düzeni Planlarında, Mevcut Özellikleri Korunacak Alan Olarak Tesbit Edilen ve Yapılaşma Yasağı Getirilen Alanlar (Tabii Karakteri Korunacak Alan, Biogenetik Rezerv Alanları, Jeotermal Alanlar vb.) 105 F Tarım Alanları: Tarımsal Kalkınma Alanları, Sulanan, Sulanması Mümkün ve Arazi Kullanma Kabiliyet Sınıfları I, II, III ve IV Olan Alanlar, Yağışa Bağlı Tarımda Kullanılan I. ve II. Sınıf ile, Özel Mahsul Plantasyon Alanlarının Tamamı 105 F Sulak Alanlar: Doğal veya Yapay, Devamlı veya Geçici, Suların Durgun veya Akıntılı, Tatlı, Acı veya Tuzlu, Denizlerin GelGit Hareketinin Çekilme Devresinde 6 Metreyi Geçmeyen Derinlikleri Kapsayan, Başta Su Kuşları Olmak Üzere Canlıların Yaşama Ortamı Olarak Önem Taşıyan Bütün Sular, Bataklık Sazlık ve Turbiyeler ile Bu Alanların Kıyı Kenar Çizgisinden İtibaren Kara Tarafına Doğru Ekolojik Açıdan Sulak Alan Kalan Yerler 106 F Göller, Akarsular, Yeraltısuyu İşletme Sahaları 106 VI

8 F Bilimsel Araştırmalar İçin Önem Arzeden ve/veya Nesli Tehlikeye Düşmüş veya Düşebilir Türler ve Ülkemiz İçin Endemik Olan Türlerin Yaşama Ortamı Olan Alanlar, Biyosfer Rezervi, Biyotoplar, Biyogenetik Rezerv Alanları, Benzersiz Özelliklerdeki Jeolojik ve Jeomorfolojik Oluşumların Bulunduğu Alanlar 106 F Mesire Yerleri; 6831 Sayılı Orman Kanununa Tabi Alanlarda Halkın Rekrasyonel Kullanımını Düzenleyip, Kullanımının Doğal Yapının Tahribine Neden Olmadan Yönlendirilmesini Sağlamak Üzere Ayrılan Alanlar 106 F Kuyuluk Orman İçi Mesire Yeri 106 F Yıl Orman İçi Mesire Yeri 107 F Talat Göktepe Orman İçi Dinlenme Yeri 108 F İncekum Orman İçi Mesire sahası 110 F Kemer Orman İçi Mesire sahası 110 F Şehitlik Mesire Sahası 111 F Karaekşi Mesire Yeri ve Alabalık Üretme İstasyonu 112 F Pullu1 Orman İçi Dinlenme Yeri 113 F Pullu2 Orman İçi Dinlenme Yeri 114 F Yoğunduvar Orman İçi Dinlenme Yeri 116 G. TURİZM G.1 Yörenin Turistik Değerleri 118 G.1.1 Yörenin Doğal Değerleri 118 G Konum 118 G Fiziki Özellikler 121 G.1.2 Kültürel Değerler 121 G.2 Turizm Çeşitleri 141 G.3 Turistik Altyapı 144 G.4 Turist Sayısı 146 G.5 Turizm Ekonomisi 146 G.6 TurizmÇevre İlişkisi 146 H. TARIM VE HAYVANCILIK H.1 Genel Tarımsal Yapı 147 H.2 Tarımsal Üretim 148 H.2.1 Bitkisel Üretim 149 H Tarla Bitkileri 149 H Buğdaygiller 149 H Baklagiller 149 H Yem Bitkileri 149 H Endüstriyel Bitkiler 149 H Bahçe Bitkileri 150 H Meyve Üretimi 150 H Sebze Üretimi 150 H Süs Bitkileri 151 H.2.2 Hayvansal Üretim 151 H Büyükbaş Hayvancılık 151 H Küçükbaş Hayvancılık 152 H Kümes Hayvancılığı ( Kanatlı Üretimi) 152 H Su Ürünleri 152 H Kürk Hayvancılığı 152 H Arıcılık ve İpek Böcekçiliği 152 H.3 Organik Tarım 152 H.4 Tarımsal İşletmeler 153 VII

9 H.4.1 Kamu İşletmeleri 153 H.4.2 Özel İşletmeler 154 H.5 Tarımsal Faaliyetler 154 H.5.1 Pestisit Kullanımı 154 H.5.2 Gübre Kullanımı 154 H.5.3 Toprak Kullanımı 155 I. MADENCİLİK I.1 Maden Kanununa Tabi Olan Madenler ve Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler 156 I.1.1 Sanayi Madenleri 156 I.1.2 Metalik Madenler 156 I.1.3 Enerji Madenleri 157 I.1.4 Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler 159 I.2 Madencilik Faaliyetlerinin Yapıldığı Yerlerin Özellikleri 160 I.3 Cevher Zenginleştirme 160 I.4 Madencilik Faaliyetlerinin Çevre Üzerine Etkileri 161 I.5 Madencilik Faaliyetleri Sonucunda Arazi Kazanım Amacıyla Yapılan Rehabilitasyon Çalışmaları 161 J. ENERJİ J.1 Birincil Enerji Kaynakları 162 J.1.1 Taşkömürü 162 J.1.2 Linyit 162 J.1.3 Asfaltit 162 J.1.4 Bitümlü Şist 162 J.1.5 Hampetrol 162 J.1.6 Doğalgaz 162 J.1.7 Nükleer Kaynaklar (Uranyum ve Toryum) 162 J.1.8 Orman 162 J.1.9 Hidrolik 162 J.1.10 Jeotermal 163 J.1.11 Güneş 163 J.1.12 Rüzgar 163 J.1.13 Biyokütle 163 J.2 İkincil Enerji Kaynaları 163 J.2.1 Termik Enerji 163 J.2.2 Hidrolik Enerji 163 J.2.3 Nükleer Enerji 164 J.2.4 Yenilenebilir Elektrik Enerjisi Üretimi 164 J.3 Enerji Tüketiminin Sektörlere Göre Dağılımı 164 J.4 Enerji Tasarrufu İle İlgili Yapılan Çalışmalar 165 K. SANAYİ VE TEKNOLOJİ K.1 İl Sanayinin Gelişimi, Yer seçimi Süreçleri ve Bunu Etkileyen Etkenler 166 K.2 Genel Anlamda Sanayinin Gruplandırılması 166 K.3 Sanayinin İlçelere Göre Dağılımı 167 K.4 Sanayi Gruplarına Göre İşyeri Sayıları ve İstihdam Durumu 169 K.5 Sanayi Gruplarına Göre Üretim Teknolojisi ve Enerji Kullanımı 170 K.6 Sanayiden Kaynaklanan Çevre Sorunları ve Alınan Önlemler 170 K.6.1 Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliği 170 VIII

10 K.6.2 Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Su Kirliliği 171 K.6.3 Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Toprak Kirliliği 174 K.6.4 Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Gürültü Kirliliği 174 K.6.5 Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Atıklar 174 K.7 Sanayi Tesislerinin Acil Durum Planı 175 L. ALTYAPI, ULAŞIM VE HABERLEŞME L.1 Altyapı 176 L.1.1 Temiz Su Sistemi 176 L.1.2 Atık Su Sistemi, Kanalizasyon ve Arıtma Sistemi 177 L.1.3 Yeşil Alanlar 180 L.1.4 Elektrik İletim Hatları 180 L.1.5 Doğalgaz Boru Hatları 180 L.2 Ulaşım 180 L.2.1 Karayolları 180 L Karayolları Genel 180 L Ulaşım Planlaması 180 L Toplu Taşıma Sistemleri 183 L Kent İçi Yollar 183 L Araç Sayıları 184 L.2.2 Demiryolları 185 L Kullanılan Raylı Sistemler 185 L Taşımacılıkta Demiryolları 185 L.2.3 Deniz, Göl ve Nehir Taşımacılığı 185 L Limanlar 185 L Taşımacılık 186 L.2.4 Havayolları 186 L.3 Haberleşme 186 L.4 İlin Plan Durumu 186 L.5 İldeki Baz İstasyonları 186 M. YERLEŞİM ALANLARI VE NÜFUS M.1 Kentsel ve Kırsal Planlama 187 M.1.1 Kentsel Alanlar 187 M Doğal Özelliklerin Kent Formuna Etkileri 187 M Kentsel Büyüme Deseni 187 M Planlı Kentsel Gelişme Alanları 188 M Kentsel Alanlarda Yoğunluk 191 M Kentsel Yenileme Alanları 191 M Endüstri Alanları Yer Seçimi 191 M Tarihi, Kültürel, Arkeolojik ve Turistik Özellikli Alanlar 191 M.1.2 Kırsal Alanlar 191 M Kırsal Yerleşme Deseni 191 M Arazi Mülkiyeti 191 M.2 Altyapı 192 M.3 Binalar ve Yapı Çeşitleri 192 M.3.1 Kamu Binaları 193 M.3.2 Okullar 193 M.3.3 Hastaneler ve Sağlık Tesisleri 194 M.3.4 Sosyal ve Kültürel Tesisler 194 M.3.5 Endüstriyel Yapılar 194 M.3.6 Göçer ve Hareketli Barınaklar 194 IX

11 M.3.7 OtelMotel ve Turizm Amaçlı Diğer Yapılar 194 M.3.8 Bürolar ve Dükkanlar 194 M.3.9 Kırsal Alanda Yapılaşma 194 M.3.10 Yerel Mimari Özellikler 194 M.3.11 Bina Yapımında Kullanılan Yerel Materyaller 195 M.4 Sosyo Ekonomik Yapı 195 M.4.1 İş Alanları ve İşsizlik 195 M.4.2 Göçler 196 M.4.3 Göçebe İşçiler ( Mevsimlik ) 196 M.4.4 Kent Toprağının Mülkiyet Dağılımı 196 M.4.5 Konut Yapım Süreçleri 196 M.4.6 Gecekondu Islah ve Önlenme Bölgeleri 196 M.5 Yerleşim Yerlerinin Çevresel Etkileri 196 M.5.1 Görüntü Kirliliği 196 M.5.2 Binalarda Ses İzolasyonu 196 M.5.3 Havaalanları ve Çevresinde Oluşturulan Gürültü Zonları 197 M.5.4 Ticari ve Endüstriyel Gürültü 197 M.5.5 Kentsel Atıklar 197 M.5.6 Binalarda Isı Yalıtımı 197 M.6 Nüfus 197 M.6.1 Nüfusun Yıllara Göre Değişimi 197 M.6.2 Nüfusun Yaş, Cinsiyet ve Eğitim Gruplarına Göre Dağılımı 198 M.6.3 İl ve İlçelerin Nüfus Yoğunlukları 198 M.6.4 Nüfus Değişim Oranı 201 N. ATIKLAR N.1 Evsel Katı Atıklar 202 N.2 Tehlikeli Atıklar 208 N.3 Özel Atıklar 208 N.3.1 Tıbbi Atıklar 208 N.3.2 Atık Yağlar 208 N.3.3 Bitkisel ve Hayvansal Atık Yağlar 208 N.3.4 Pil ve Aküler 208 N.3.5 Cips ve Diğer Yakma Fırınlarından Kaynaklanan Küller 208 N.3.6 Tarama Çamurları 208 N.3.7 Elektrik ve Elektronik Atıklar 214 N.3.8 Kullanım Ömrü Bitmiş Araçlar 214 N.4 Diğer Atıklar 214 N.4.1 Ambalaj Atıkları 214 N.4.2 Hayvan Kadavraları 214 N.4.3 Mezbaha Atıkları 214 N.5 Atık Yönetimi 214 N.6 Katı Atıkların Miktar ve Kompozisyonu 214 N.7 Katı Atıkların Biriktirilmesi, Toplanması, Taşınması ve Aktarma Merkezleri 214 N.8 Atıkların Bertaraf Yöntemleri 215 N.8.1 Katı Atıkların Depolanması 215 N.8.2 Atıkların Yakılması 215 N.8.3 Kompost 215 N.9 Atıkların Geri Kazanımı ve Değerlendirilmesi 215 N.10 Atıkların Çevre Üzerindeki Etkileri 215 X

12 O. GÜRÜLTÜ VE TİTREŞİM O.1 Gürültü 216 O.1.1 Gürültü Kaynakları 216 O Trafik Gürültüsü 216 O Endüstri Gürültüsü 217 O İnşaat Gürültüsü 217 O Yerleşim Alanlarında Oluşan Gürültüler 217 O Havaalanları Yakınında Oluşan Gürültü 219 O.1.2 Gürültü ile Mücadele 219 O.1.3 Gürültünün Çevreye Olan Etkileri 219 O Gürültünün Fiziksel Çevreye Olan Etkileri 219 O Gürültünün Sosyal Çevreye Olan Etkileri 219 O.1.4 Gürültünün İnsanlar Üzerine Etkileri 219 O Fiziksel Etkileri 219 O Fizyolojik Etkileri 219 O Psikolojik Etkileri 219 O Performans Üzerine Etkileri 220 O.2 Titreşim 220 P. AFETLER P.1 Doğal Afetler 221 P.1.1 Depremler 221 P.1.2 Heyelanlar ve Çığlar 222 P.1.3 Seller 224 P.1.4 Orman, Otlak ve Sazlık Yangınları 225 P.1.5 Ormanlar Üzerinde Biyotik veya Abiyotik Faktörlerin Etkileri 225 P.1.6 Fırtınalar 225 P.2 Diğer Afetler 225 P.2.1 Radyoaktif Maddeler 225 P.2.2 Denize Dökülen Petrol ve Diğer Tehlikeli Atıklar 225 P.2.3 Tehlikeli Maddeler 225 P.3 Afetlerin Etkileri ve Yardım Tedbirleri 227 P.3.1 Sivil Savunma Birimleri 227 P.3.2 Yangın Kontrol ve Önleme Tedbirleri 227 P.3.3 İlkyardım Servisleri 227 P.3.4 Afetzedeler ve Mültecilerin Yeniden İskanı 228 P.3.5 Tehlikeli Maddelerin Yurtiçi ve Sınırlararası Taşınımı İçin Alınan Tedbirler 228 P.3.6 Afetler ve Büyük Endüstriyel Kazalar 228 R. SAĞLIK VE ÇEVRE R.1 Temel Sağlık Hizmetleri 229 R.1.1 Sağlık Kurumlarının Dağılımı 229 R.1.2 Bulaşıcı Hastalıklar 230 R İçme ve Kullanma Sularının Durumu 232 R Denizler 233 R Zoonoz Hastalıklar 234 R.1.3 Gıda Hijyeni 234 R.1.4 Aşılama Çalışmaları 234 R.1.5 Bebek Ölümleri 235 R.1.6 Ölümlerin Hastalık, Yaş ve Cins Gruplarına Göre Dağılımı 235 XI

13 R.1.7 Aile Planlaması Çalışmaları 236 R.2 Çevre Kirliliği ve Zararlarından Oluşan Sağlık Riskleri 236 R.2.1 Kentsel Hava Kirliliğinin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 236 R.2.2 Su Kirliliğinin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 236 R.2.3 Atıkların İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 236 R.2.4 Gürültünün İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 236 R.2.5 Pestisitlerin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 236 R.2.6 İyonize Radyasyondan korunma 236 R.2.7 Baz İstasyonlarından Yayılan Radyasyonun İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 236 S. ÇEVRE EĞİTİMİ S.1 Kamu Kurumlarının Çevre Eğitimi İle İlgili Faaliyetleri 237 S.2 Çevre İle İlgili Gönüllü Kuruluşlar Ve Faaliyetleri 237 S.2.1 Çevre Vakıfları 237 S.2.2 Çevre Dernekleri 239 S.2.3 Çevreyle İlgili Federasyonlar 240 T. ÇEVRE YÖNETİMİ VE PLANLAMA T.1 Çevre Kirliliğinin ve Çevresel Tahribatın Önlenmesi 241 T.2 Doğal Kaynakların Ekolojik Dengeler Esas Alınarak Verimli Kullanımı, Korunması ve Geliştirilmesi 243 T.3 Ekonomik ve Sosyal Faaliyetlerin Çevrenin Taşıma Kapasitesini Aşmayacak Biçimde, Planlanması 243 T.4 Çevrenin İnsan Psikososyal İhtiyaçlarıyla Uyumunun Sağlanması 243 T.5 Çevre Duyarlı Arazi Kullanım Planlaması 244 T.6 Çevresel Etki Değerlendirmesi 244 XII

14 TABLOLAR VE ŞEKİLLER LİSTESİ Sayfa No Tablo A.1 : İlin Uç Noktalarına İlişkin Enlem ve Boylamlar 2 Şekil A.1 : Mersin İli, İl Sınırlarını Gösteren Harita 3 Şekil A. 2 : İlin Jeomorfoloji Haritası 56 Şekil A.3 : Mersin İli Jeolojik Harita 7 Şekil A.4 : İlin Genelleştirilmiş Stratigrafik Kesiti 9 Şekil A.5 : Mersin İlinde Bulunan Tektonik Birlikler ve Örtü Kayaları Gösteren Harita 18 Tablo B.1 : Aylar İtibariyle Güneşlenme Süresi ve Güneşlenme Şiddeti 20 Tablo B.2 : İlin Önemli Akarsuları ve Özellikleri 20 Tablo B.3 : İlde Bulunan Kömür Yatakları ve Özellikleri 20 Şekil B.1 : Orman Alanları 21 Şekil B.2 : Mersin Doğal Vejetasyon Haritası 21 Şekil B.3 : Göksu Deltası Koruma Statüleri 22 Şekil B.4 : Mersin Büyük Toprak Grupları 28 Şekil B.5 : Toprakların Dağılımı 32 Tablo B.4 : Göletler ve Özellikleri 35 Tablo B.5 : Endüstriyel Hammaddeler 35 Tablo B.6 : Metalik Madenler 35 Tablo C.1 : 2004 Yılı Rüzgar Değerleri 37 Tablo C.2 : 2004 Yılı Ortalama Basınç Değerleri(mb) 37 Tablo C.3 : 2004 Yılı Nisbi Nem Değerleri (%) 38 Tablo C.4 : 2004 Yılı Ortalama Sıcaklık Değerleri 38 Tablo C.5 : 2004 Yılı Buharlaşma Miktarları(mm) 38 Tablo C.6 : 2004 Yılı Yağış Değerleri(mm) 38 Tablo C.7 : 2004 Yılı Dolu, Sis ve Kırağılı Günler 39 Tablo C.8 : Satışa Sunulan Isınma Amaçlı Yerli Linyit Kömürlerinin Özellikleri 40 Tablo C.9 : Satışa Sunulan Isınma Amaçlı İthal Kömürlerin Özellikleri 41 Tablo C.10: Sanayi Amaçlı İthal Edilen Kömürlerinin Özellikleri 41 Tablo C.11: Satışa Sunulan Briket Kömürlerinin Özellikleri 41 Tablo C.12: Satışa Sunulacak Sıvı Yakıtların Özellikleri 42 Tablo C.13: Motorlu Kara Taşıtlarını Cinsi ve Sayısı 42 Tablo C.14: Mersin'de Egzoz Gazı Ölçülen Araç Sayısı 43 Tablo C.15: Mersin'de Egzoz Gazı Ölçüm Yetkisine Sahip Kuruluşlar 43 Tablo C.16: Trafikte Kullanılmakta Olan Benzin Motorlu Taşıtlarda CO Sınır Değerleri 43 Tablo C.17: Trafikte Kullanılmakta Olan Dizel Motorlu Taşıtlarda Absorbsiyon Katsayısı Sınır Değerleri. 43 Tablo C.18: Mersin de Kükürtdioksit Ölçüm Sonuçları Aylık Ortalamaları 43 Şekil C.1 : Yıllara Göre Ortalama SO 2 Değişim Değerleri 44 Tablo C.19: Mersin de Ölçülen Partikülün Ortalama Aylık Sonuçları 44 Şekil C.2 : Yıllara Göre Ortalama PM Değişim Değerleri 44 Tablo C.20: 1719 Aralık 2003 Tarihlerinde Ortalama CO Ölçüm Sonuçları 44 Tablo C.21: 1719 Aralık 2003 Tarihlerinde Ortalama NO x Ölçüm Sonuçları 45 Tablo D.1 : Belgeli Kuyu Listesi 48 Şekil D.1 : DSİ Genel Durum Planı 49 Tablo E.1 : Tarım Topraklarının İlçeler İtibarıyla Verimlilik Değerleri 56 Tablo E.2 : Toprak Reaksiyonu 56 Tablo E.3 : Toprak tuzluluğu 57 Tablo E.4 : Toprak Kireci 57 Tablo E.5 : Organik Madde 58 Tablo E.6 : Fosfor 58 Şekil E.1 : Mersin Arazi Kullanım Kabiliyet Sınıflaması 60 Şekil E.2 : Mersin Şimdiki Arazi Kullanım Şekli 62 XIII

15 Tablo F.1 : Bölge Nüfusu 96 Şekil G.1 : Turizm Merkezleri 119 Tablo G.1 : İlimizdeki Turizm İşletme Belgeli Yemeİçme Tesisleri Tablo G.2 : İlimizdeki Turizm İşletme Belgeli Konaklama Tesisleri 145 Tablo G.3 : İlimizdeki Turistik Tesislerde Geceleyen Turist Sayısı 146 Tablo H.1 : İlimiz Tarım Arazisinin Kullanım Durumu 148 Tablo H.2 : Sulanan Arazinin Kullanım Durumu 148 Tablo H.3 : Tarla Ürünleri (2004 Yılı) 149 Tablo H.4 : Meyveler (2004 Yılı) 150 Tablo H.5 : Sebzeler (2004 Yılı) 150 Tablo H.6 : Örtü Altı Sebzeler (2004 Yılı) 151 Tablo H.7 : İlimizde Hayvancılık 151 Tablo H.8 : Hayvansal Ürünler 151 Tablo H.9 : Su Ürünleri Üretimi 152 Tablo H.10: 2003 Yılında İlimizdeki Deniz ve Tatlı Su Balıkçılığının Durumu 153 Tablo H.11: İlimizde Organik Tarımla Uğraşan Üreticiler 153 Tablo H.12: Arazi Miktarlarına Göre İşletme Sayıları 154 Tablo H.13: İlimizdeki Tarımsal Amaçlı Kooperatifler 154 Tablo H.14: 2004 Yılında Kullanılan Pestisitler 154 Tablo H.15: İlçeler Bazında Kimyevi Gübre Kullanımı 155 Şekil I.1 : İlin Maden Yatakları 158 Tablo I.1 : 2003 Yıllarına Ait Faaliyette Bulunan Ocak Listesi 159 Tablo I.2 : İlimiz Sınırları İçerisinde Bulunan Resmi Dairelere Ait Taş Ocakları 160 Tablo J.1 : Mersin Su Kaynakları Potansiyeli 162 Tablo J.2 : İlimizdeki Jeotermal Kaynaklar 163 Tablo J.3 : 2004 Yılı Güneşlenme Değerleri 163 Tablo J.4 : Hidroelektrik enerji 164 Tablo J.5 : Elektrik Enerjisi Tüketim Durumu 165 Tablo K.1 : OSB nde Tahsis Yapılmış Firmaların Sektörler İtibariyle Durumu 166 Tablo K.2 : Organize Sanayi Bölgesinin 2003 Yılı İtibariyle Son Parselasyon Durumu 167 Tablo K.3 : Mersin İlinde Faaliyette Bulunan Küçük Sanayi Siteleri ve Doluluk Oranları 167 Tablo K.4 : Mersin İlinde Bulunan Taş Ocaklarının Dağılımı ve Oranları 167 Tablo K.5 : İlde ve İlçelerde Sanayi Dağılımı ve Oranları 167 Şekil K.1 : İlde Bulunan Sanayi Kuruluşları, Taş ve KumÇakıl Ocaklarının İlçelerdeki Yoğunluğunu Gösteren Harita 168 Tablo K.6 : Sanayi Gruplarına Göre Mersin İli'nin İşyeri Sayısı(Küçük) 169 Tablo K.7 : Sanayi Gruplarına Göre Mersin İli'nin İşyeri Sayısı(Büyük) 170 Tablo K.8 : İmalat Sanayi Özet Tablosu 170 Tablo K.9 : Gıda Sanayi Süt ve Süt Ürünleri (Su Kirliliği Kontrolü Yön. Tablo 5.3) 171 Tablo K.10: Gıda Sanayi Hayvan Kesimi Yan Ürünleri İşleme ve Benzeri Tesisler (Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Tablo 5.8) 172 Tablo K.11: Gıda SanayiSebze, Meyve Yıkama ve işleme Tesisleri(S.K.K.Y. Tablo 5.9) 172 Tablo K.12: İçki Sanayi Alkolsüz İçkiler Meşrubat Üretimi ve Benzerleri (Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Tablo 6.1) 173 Tablo K.13: Cam Sanayi (Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Tablo 8) 173 Tablo K.14: Tekstil Sanayi (Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Tablo 10) 173 Tablo K.15: Petrol Sanayi (Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Tablo 11) 173 Tablo K.16: Selüloz, Kağıt, Karton ve Benzeri Sanayi (S.K.K.Y. Tablo 13) 173 Tablo K.17: Kimya Sanayi (Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Tablo 14) 174 Tablo K.18: Karışık Endüstriyel (Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Tablo 19) 174 Tablo K.19: Evsel Nitelikli (Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Tablo 21) 174 Tablo L.1 : Kimyasal Su Analiz Raporu 176 Tablo L.2 : Kimyasal Su Analizi Raporu 177 Tablo L.3 : Bakteriyolojik Su Analizi Raporu 177 Tablo L.4 : Mevcut Kanalizasyon Hattı Toplama Sistemi Çap ve Uzunlukları 177 Şekil L.1 : Kanalizasyon Toplama Sistemi 178 XIV

16 Tablo L.5 : Mevcut Yağmur Suyu Toplama Sistemi Çap ve Uzunlukları 179 Tablo L.6 : Otoyol ve Devlet Yolunda TaşıtKm., Yolcu Km., TonKm. Değerleri 180 Tablo L.7 : Bugünkü Türel Dağılım Yapısı(%) 180 Şekil L.2 : İlin Yol Durumunu Gösteren Harita 181 Şekil L.3 : Karayolları 5. Bölge Müdürlüğü Devlet Yolları Trafik Hacim Haritası 182 Tablo L.8 : Tarihi İtibariyle İl ve İlçeler Araç Sayısı 184 Tablo L.9 : 2004 Yılı Gemi Hareketleri Mersin ( Gros aralığı: ) 185 Tablo L.10: 2004 Yılı Mersin Limanı Yükleme Boşaltma Bilgileri 186 Tablo M.1 : Planlama Alanı Genel Arazi Kullanış Durumu 190 Tablo M.2 : Planlama Alanında Öneri Nüfus Dağılımı 191 Tablo M.3 : Bina Sayımı Sonuçlarının Karşılaştırması Bina Sayılarına Göre İlk On İl, Tablo M.4 : 2000 Bina Sayımı Sonuçlarına Göre Belediye Sınırları İçindeki Binaların Kullanma Amacına Göre Dağılımı 192 Tablo M.5: Çalışan İl Nüfusunun İktisadi Faaliyet Kollarına Göre Dağılımı (Yıl 2000) 195 Tablo M.6 : Yıllara Göre Nüfus Gelişimi 197 Şekil M.1 : Nüfusun Yıllara Göre Dağılımı 197 Tablo M.7 : İlçelere Göre Şehir ve Köy Nüfusları 198 Tablo M.8 : Nüfusun Yaş ve Cins Gruplarına Göre dağılımı 198 Tablo M.9 : 2000 Yılı Sayımlarına Göre İlçeler Nüfusu, Nüfus Yoğun. ile Yüzölçümleri 198 Şekil M.2 : Mersin İli 2000 Yılı Nüfus Piramidi 199 Şekil M.3 : Nüfus yoğunluğu 200 Şekil M.4 : İl Yüzölçümünün İlçelere Dağılımı 200 Şekil M.5 : Nüfusun İlçelere Göre Dağılımı 200 Tablo M.10:İlçelere Göre Şehir ve Köy Nüfusu, Yıllık Nüfus Artış Hızı 201 Şekil M.6 : İlçelerin Nüfus Artış Hızı 201 Tablo N.1 : Mersin Büyükşehir Belediyesinde Atık Oluşum Miktarı 202 Tablo N.2 : Mersin Büyükşehir Belediyesinde Atık Kompozisyonu 202 Tablo N.3 : Mersin İlindeki Belediyelerin Katı Atık Durumları 203 Tablo N.4 : İlimizde Bazı Sanayi Sektörlerinde Oluşan Tehlikeli Atık Türleri, Miktarları, Geri Kazanım ve Bertaraf Yöntemleri(2004) 209 Tablo N.5 : 2004 Yılında Poliklinik ve Tıp Merkezlerinden Toplanan ve Bertaraf Edilen Tıbbi Atık Miktarı 212 Tablo N.6 : 2004 Yılında Mersin İli Merkez Sağlık Ocaklarından Alınan ve Bertaraf Edilen Tıbbi Atık Miktarları 213 Tablo N.7 : 2003 Yılında Hastanelerden Alınan ve Bertaraf Edilen Tıbbi Atık Miktarı 213 Tablo O.1 : Taşıtların Gürültü seviyeleri (dba) 216 Tablo O.2 : Trafiğe ilk defa çıkacak motorlu araçlar için dış gürültü seviyeleri 216 Tablo O.3 : Gürültü düzeylerine karşı çalışma süreleri 217 Tablo O.4 : Yerleşme Yerine ve Gün İçindeki Zaman Dilimine Göre Kriterler 217 Tablo O.5 : Yapıların 1.00 M. Uzaklığındaki Gürültü Seviyeleri 218 Tablo O.6 : Yapı Tiplerine Göre Kabul Edilebilir İç Mekân Ses Basıncı Seviyeleri 218 Tablo O.7 : Yapılar İçindeki Gürültüye Hassas Faaliyet Alanları İle Gürültü Kaynağı Olan Faaliyet Alanları 218 Tablo O.8 : Gürültünün İnsanlar Üzerindeki Etkileri 219 Tablo P.1 : Tarihinde olan deprem sonrası hasar tespit durumu 222 Tablo P.2 : Mersin ve civarında deprem tehlikesi (%) olasılığı 222 Şekil P.1 : Deprem Haritası 223 Tablo P.3 : Mersin Merkez ve İlçelerinde Meydana Gelen Su Baskınları 224 Tablo P.4 : Yılları Arası 23 Yıllık Orman Yangınları 226 Tablo R.1 : İlimizde Bulunan Sağlık Kurumlarının Durumu 229 Tablo R.2 : İlimizdeki Yataklı Sağlık Kurumları 2004 Çalışmaları (KamuÖzel) 229 Tablo R.3 : İlçelere Göre Sağlık Evleri 230 Tablo R.4 : Bulaşıcı hastalıkların İlçe Bazında ve Aylara Dağılımı 230 Tablo R.5 : Gıda Su ve Bakiye Klor Kontrolü 233 Şekil R.1 : Su Hijyen Çalışmalarının Aylara Dağılımı 233 XV

17 Tablo R.6 : Aşılama Çalışmaları 234 Tablo R.7 : Bütün Ölenlerin Yaş ve Cins Gruplarına Dağılımı 235 Şekil R.3 : Ölümlerin Yaş Ve Cins Gruplarına Dağılımı 235 Tablo T.1 : ÇED Olumlu/Olumsuz Kararı Verilen Faaliyetler Listesi 245 Tablo T.2 : ÇED Gereklidir/Gerekli Değildir Kararı Verilen Faaliyetler Listesi 246 XVI

18 A COĞRAFİK KAPSAM A. 1 GİRİŞ Akdeniz Bölgesinde, kuzeyi ve batısı Toros dağları, güneyi Akdeniz ile çevrili olan Mersin İli bereketli Çukurova toprakları üzerinde yer almaktadır. Bölgeye dağlar arasından girilmesi ve görülmesi zor olduğu için Konya Selçukluları döneminde " İÇEL " denilmiş ve bu ad 2002 yılına kadar kullanıla gelmiş olup, tarihinden itibaren "MERSİN" adını almıştır. Bölge Anadolu nun en eski yerleşim yerlerinden olduğu halde bugünkü Mersin, Türkiye nin hemen hemen en yeni şehirlerinden birisidir. Şehrin kesin olarak hangi tarihte kurulduğu hakkında resmi bir kayda rastlanmamıştır. Evliya Çelebi 1671 yılında Silifke den Tarsus a geçerken, şimdiki Üseleli köyünün kuzeyinde bulunan Mersinlioğlu isimli bir yerleşim yerinden bahsetmiştir. Texier ise Mersin'in kuruluş tarihini 1836 yılı olarak belirtmiştir. Adana Vilayet Salnamesi ise, Mersin'in 1257(1841) yılında birkaç haneli köy olduğunu yazmıştır. Klasik devirde Kilikya olarak adlandırılan MERSİN; sırası ile Hititler, Frigler, Asurlular, Persler, Makedonyalılar, Romalılar, Bizanslıların hakimiyeti altına girmiştir. Mersin ili daha sonra XI. Yüzyılda Selçuklular, XIV. Yüzyılda Karamanoğulları ve Ramazanoğulları, XV. Yüzyılda da Osmanlı İmparatorluğunun eline geçmiştir. İl dâhilinde Yumuktepe ve Gözlükulede yapılan kazılarda Mersin'in tarihten önceki devirlerden beri önemli bir yerleşim merkezi olduğu anlaşılmaktadır. Kazı sonuçları göstermektedir ki; İlin en alt tabakası Neolitik devir izlerini taşımaktadır. Yöre Neolitik devir sonrası Madeni ve Tunç devri arasında geçiş yapmıştır. Yöremize daha sonra Eti devrinin girdiği görülür Eti Kralı Hattuşşiş'in yöreyi imar ve iskân ettiği anlaşılmaktadır. Asur Kralı III. Salamossar'ın müteakiben ele geçirdiği Mersin yöresi, MÖ. 520 tarihinde İran Hükümdarlığına geçer, MÖ. 334 senesinde Büyük İskender yöreyi Makedonyalılara katar. MÖ 'da yöreyi Mısır Hükümdarı Batlenios Ogustos zapteder, MÖ. 70 yıllarında Mersin Romalıların eline geçer, daha sonra kısa süre Araplar tarafından işgal edilirse de Romalılar Arapları barındırmaz. Halife Osman zamanında Mersin yöresi Arapların eline geçer, Halife Osman'ın ölmesi üzerine bölge bu defa Asurluların eline geçer. 718 yılında halifeliğin Abbasilerin eline geçmesi üzerine 853 yılında Sultan Mehdi yöreyi Abbasi hegomanyasına katar. Daha sonra yöre Selçukluların eline geçer. Selçuklular döneminde kısmi haçlı istilasına uğrayan yöre Selçukluların zayıflamasından sonra Karamanoğullarına geçer. Mersin yöresi Yıldırım Beyazıt zamanında Osmanlı idaresi altına girmiştir. 1.Dünya Harbinde ittifak devletlerinin istilasına uğrayan Mersin, Milli Mücadele ile 3 Ocak 1922'de kurtulmuştur yılında Vilayet olan Mersin 1933 yılında, Merkezi Silifke olan eski İçel Vilayeti lağvedilerek, Silifke, Anamur, Gülnar ve Mut İlçeleri de Mersin'e bağlanmış ve Vilayetin adına İçel denmiştir yılında Erdemli, 1989 yılında Aydıncık, Bozyazı ve Çamlıyayla ilçelerinin kurulmasıyla İlin merkez ilçe Mersin ile birlikte 10 ilçesi vardır. Toros dağlarının kuzeye yalnız iki geçitle yol verdiği Mersin ili E5 ve E24 karayolları, Ortadoğu ülkelerine ve Türkiye nin her yönüne uzanan demiryolları, Mersin, Taşucu, Anamur sınır deniz kapılarıyla ülkemizin dışa açık en önemli pencerelerinden biridir. Mersin, Silifke limanları ve Mersin Serbest Bölgesi Mersin ilinde iş turizminde büyük bir canlılık, uluslararası ticari ilişkilerde geniş boyutlar kazandırmıştır. Doğal güzellikleri, ılıman iklimi, hiç sönmeyen güneşi, ince kumlu uzun ve geniş kumsalları, tarihikültürelfolklorik zenginlikleri, canlı iş dünyası ile Mersin yerli yabancı herkesin ilgisini çeken Akdeniz'in incisidir. A. 2 İL VE İLÇE SINIRLARI Mersin İli; doğuda Adana, kuzeydoğuda Niğde, kuzeyde Konya, kuzeybatıda Karaman, batıda Antalya illeri ve güneyde Akdeniz ile çevrilidir (Bkz. Şekil A.1). İlin ilçeleri sırasıyla şöyledir: Mersin, Tarsus, Silifke, Erdemli, Anamur, Gülnar, Mut, Aydıncık, Bozyazı, Çamlıyayla. 1

19 A. 3 İLİN COĞRAFİ DURUMU Mersin ili Akdeniz Bölgesinin Çukurova bölümünün batısında; 32 derece 56 dakika ve 35 derece 11 dakika doğu boylamları ile 37 derece 26 dakika ve 36 derece 01 dakika kuzey enlemleri arasında bulunmaktadır. Mersin Merkez ilçe 1772, Tarsus 2024, Çamlıyayla 675, Silifke 2666, Mut 2554, Gülnar 1669, Erdemli 2078, Anamur 1380, Aydıncık 410, Bozyazı 625 km2 olmak üzere Mersin ili km2 yüzölçümü ile Türkiye topraklarının %2 sini kaplar. İl doğuda Adana'nın Karataş, Merkez, Karaisalı ve Pozantı; kuzeydoğuda Niğde nin Ulukışla; kuzeybatıda Karaman Merkez, Ermenek; kuzeyde Konya'nın Ereğli ve doğuda Antalya'nın Gazipaşa ilçeleriyle çevrilmiştir. Güneyi Akdeniz ile kuşatılmış olan Mersin ili; kuzeyden Batı ve Orta Toros Dağlarının yüksek plato ve zirveleriyle Anadolu'nun iç kesimlerinden ayrılmaktadır. İlin uç noktalarına ilişkin enlem ve boylamlar aşağıdaki Tablo A.1 de görülmektedir. Tablo. A.1: İlin uç noktalarına ilişkin enlem ve boylamlar (1/ lik haritalara göre dakika cinsinden yaklaşık olarak gösterilmiştir.) YÖNLER UÇ NOKTALAR ENLEM(Kuzey) BOYLAM(Doğu) DOĞU Kuşcular köyünün kuzeydoğusu, Kozan (N33b3) Avadan köyünün kuzeydoğusu, Kozan (N34d4) 37' 16' 59'' 37' 02' 48'' 34' 58' 23'' 35' 06' 45'' BATI Anıtlı ( Kaladıran köyü), Alanya ( P29d4) 36' 05' 06'' 32' 33' 41'' KUZEY Ara köyünün güneyi, Silifke (O30o12) 36' 56' 23'' 33' 13' 44'' GÜNEY Anamur Feneri, Alanya (P29c4) Boğaz mevkii, Mersin (O33c2) 36' 01' 03'' 36' 42' 57'' 32' 48' 12'' 34' 54' 00'' Kaynak: Mersin Valiliği A. 4 İLİN TOPOGRAFYASI VE JEOMORFOLOJİK DURUMU MERSİN İLİNİN TOPOGRAFYASI: Mersin il alanı, Batı ve Orta Toros Dağları üzerinde bulunmaktadır. İl sınırları içine giren Toros Dağları, İç Anadolu'nun Konya düzlüğü ile Akdeniz arasında, yüksek çatılı bir kuşak halinde, Batı Doğu yönünde uzanır. İli kuzeyden çevreleyen Toros Dağları; genç dağlar olup, volkanik granit, gnays ve mikaşistlerden oluşmuştur. Bu dağlar; Silifke, Gülnar, Anamur ve Mut ilçe topraklarının büyük bölümünü örter. Doğuya gidildikçe, denizden yavaş yavaş uzaklaşan dağ sırasıyla deniz arasında geniş düzlükler oluşur. Bu geniş düzlüklerde merkez ilçe Mersin ile Tarsus yer alır. Taşeli platosunun batı sınırlarını oluşturan batı Toros Dağları, Antalya Körfezinin doğusundan Mersin İline doğru iki kol halinde uzanır. Birinci kol Alanya ve Gazipaşa ilçelerinin kuzeyinden geçerek Silifke' ye dek uzanır. İkinci kol, Ermenek Göksu Vadisi ile Hadim Göksu vadisi arasında il topraklarına sokulur. Daha sonra Mut'un güneybatısında, her iki vadinin birleştiği yerde son bulur. Orta Toros Dağlarının il alanı içinde kalan kesimine Bolkar Dağları adı verilir. Göksu Vadisinin doğusundan başlayan Limonlu çayı vadisi, kaynak alanından sonra düzenli ve yüksek sıralar oluşturan Bolkar dağları, Mersin topraklarını İç Anadolu'dan bir duvar gibi ayırır. En yüksek yeri 3524 metre ile Medetsiz tepesidir. Orta Toros Dağları, İç Anadolu ile Güney Anadolu yu birbirinden ayıran sistemli sıralar oluşturduğundan, güç geçit verir. Orta Torosların tek geçidi Gülek Boğazıdır(1050 metre). İkinci önemli geçit ise; Orta Toroslar ile Batı Torosları birbirinden ayıran Göksu Vadisi oluğundaki Sertavul geçididir. Silifke Mut karayolu bu geçitten Konya'ya bağlanır. İl alanını kaplayan Batı ve Orta Toros Dağlarının temel özelliği, yüksek ve sürekli sıralar oluşturmasıdır. Bu dagların arasında geniş plato düzlükleri vardır. Akdeniz kıyı kuşağı ve Göksu ırmağı çevresi dışında geniş sayılabilecek ova yoktur. İlin bu kesiminde vadiler önemli yer tutmaktadır. Akarsular, derin vadilere gömülmüş durumdadır. Akdeniz iklim özellikleri, güneyden kuzeye doğru uzanan bu vadilerden Toros Dağlarının içlerine dek sokulur. Vadilerin yamaçlarında verimli tarım toprakları bulunan taraçalar yer alır. Bu vadi ve ovaların başlıcaları şunlardır: Göksu Vadisi, Anamur Vadisi, Tarsus Vadisi, Silifke Ovası, Anamur Ovası, Tarsus ve Berdan Ovalarıdır. Mersin'de il topraklarının %24 ünü kaplayan plato oluşumları çok önemlidir. Göksu Vadisinin batısında kalan Mut, Silifke ve Anamur yöresi, Türkiye'nin en önemli Platolarından biri olan Taşeli Platosunun üzerindedir. Taşeli platosunun Akdeniz e ve Göksu Vadisine bakan kesimlerinde, yaz aylarında yöre halkının yaylak olarak kullandığı yaylalar vardır. Bunların başlıcaları; Silifke de Balandız, Gökbelen ve Kırobası; Anamur'da Kaş, Beşoluk ve Kozağaç; Gülnar'da Bardat, Tersakan ve Balyaran; Mut'ta Kozlar, Çivi, Söğütözü ve Sertavul yaylalarıdır. Bolkar Dağının Akdeniz e bakan yüzlerinde vadilerle parçalanmış plato düzlükleri uzanır. Kıyıdan Km. uzaklıkta bulunan bu platolar üzerinde ( metre); Merkez İlçede Gözne, Fındıkpınarı, Soğucak, Mihrican, Ayvagediği, Arslanköy, Bekiralanı ve Kızılbağ; Tarsus ta Namrun ve Sebil; Erdemli de Sorgun, Küçükfındık ve Güzeloluk gibi yaylalık alanlar bulunmaktadır. 2

20 Şekil A. 1: Mersin İli, İl sınırlarını gösteren harita. 3