LOJİSTİĞİN TEMEL KAVRAMLARI

Transkript

1 LOJİSTİĞİN TEMEL KAVRAMLARI

2 Lojistik Nedir? Lojistik, Yunanca Logistikos kelimesinden gelmektedir. Ansiklopedilerde hesap kitap yapma bilimi, hesapta becerikli anlamına geldiği yazılan lojistik, bir başka görüşe göre ise Logic ve Statistics kelimelerinin birleşmesinden meydana gelmiştir (İstatistiksel Mantık). Lojistik kelimesinin Türk Dil Kurumu sözlüğüne göre anlamı, geri hizmet olarak verilmiştir. TDK sözlüğünde "Kişilerin ihtiyaçlarını karşılamak üzere her türlü ürünün, hizmetin ve bilgi akışının çıkış noktasından varış noktasına kadar taşınmasının etkili ve verimli bir biçimde planlanması ve uygulanması " olarak tanımlanmıştır.

3 Lojistik Nedir? Lojistik esas olarak askeri bir terimdir, bundan dolayı ilk uygulamaları askeri alanlar ve savaş alanları olmuştur. Fakat esas önemi 2. Dünya Savaşı'nda anlaşılmış ve sonrasında lojistiğe bilimsel bir konu gözüyle bakılmaya başlanılmıştır. 2.Dünya Savaşı sonrası bir çok işletme lojistiğin önemini kavramış ve 1960'dan günümüze kadar süren gelişim süreci içerisinde lojistik hizmetlerinden faydalanmaya başlamıştır.

4 Lojistik Kavramı Lojistik kavramı farklı şekillerde tanımlanmıştır. Bu tanımlar; Lojistik; operasyonel süreçte, gereksinimleri tanımlanma, karşılama, dağıtma ve sürdürülebilirliğini sağlama sanatı ve bilimdir (Stone, 1968). Lojistik, zaman ve yer faydası yaratılmasında, tedarik ve talep arasındaki koordinasyonu ve hareket kolaylaştıran faaliyetlerin yönetilmesidir (Hesket, Glaskowsky ve Ivie, 1973). Lojistik, hammaddenin, malzeme ve bitmiş ürünlerin ve bunlar ile ilgili bilginin, tedarik zinciri içerisindeki tedarik, yarı mamul elde etme ve son dağıtım aşamaları boyunca hareketi, depolanması süreçlerinin stratejik yönetimidir (Cooper, ed,1994).

5 Lojistik Kavramı Lojistiğin günümüzde kabul gören en geçerli tanımı The council of logistics managment (CLM) kuruluşu ( yeni adı CSCMP, Counsul of supply chain management professionals) tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre lojistik; müşterilerin ihtiyaçlarını karşılamak üzere her türlü ürünün, servis hizmetinin ve bilgi akışının, başlangıç noktasından (kaynağından) tüketildiği son noktaya (nihai tüketiciye) kadar olan tedarik zinciri içindeki her iki yöne doğru olan hareketinin etkili ve verimli bir şekilde planlanması, uygulanması, taşınması, depolanması ve kontrol altında tutulmasıdır.

6 Lojistik Kavramı Lojistik başka bir deyişle; müşteri ihtiyaçlarını tatmin edebilmek için doğru yararların doğru müşteri için, bu müşteri tarafından arzu edilen miktar ve koşullarda, müşterinin bunları istediği yer ve zamanda ve bunlar için ödemeyi kabul ettiği fiyatla sunan sürekli bir prosestir. Lojistik, nakliye, envanter, depolama, malzeme idaresi ve ambalajlama bilgilerinin birleştirilmesini kapsar.

7 Lojistik Kavramı

8 Lojistik Kavramı Lojistik = Tedarik + Malzeme Yönetimi + Dağıtım Lojistik, hammaddeden bitmiş ürünün dağıtımına kadar geçen süredeki fiziksel akış ve bilgi akışı ile de ilgilenmektedir. Tedarik ve malzeme yönetimi, bu akışı üretim süreci içerisinde ve üretim süreci boyunca sergilerken, dağıtım bu akışı üretimin son noktasından müşteriye ya da nihai kullanıcıya kadar sergilemektedir.

9 Lojistiğin Kapsamı Lojistik yönetiminin misyonu, arzu edilen hizmeti ve kaliteyi minimum maliyet ile müşteriye sunabilmek amacıyla gerçekleştirilecek faaliyetlerin planlanmasıdır. Bu sebeple lojistiğin pazar ile tedarik tabanı arasında bir köprü görevi gördüğü söylenebilir. Lojistiğin kapsamı, bir örgütteki hammaddenin yönetilmesinden nihai ürünün teslimine kadar olan süreci içermektedir.

10 Lojistik Yönetimi Lojistik Yönetimi kavramı, bir malın, kaynağından nihai tüketicisine ulaşana kadar olan tüm süreçlerin içerdiği malzeme, servis ve bilgi akışının iki yöne doğru hareketinin ve depolanmasının planlanması, uygulanması ve kontrol edilmesidir. Bu bakışla, bir firmanın ihtiyacı olan hangi malzemenin nereden, ne zaman yola çıkacağı, nerede depolanacağı lojistiğin alanı içine girmektedir. Benzer şekilde, müşteriye gönderilecek ürünler için dağıtım merkezine, üretim tesisine, hatta tedarikçiye hangi bilgilerin ne şekilde ve ne zaman iletilmesi gerektiği de lojistik süreçlerin kapsamındadır. Yukarıdaki tanıma göre lojistik, ürünü son kullanıcıya ulaşmasından sonraki süreçleri de kapsamaktadır. Satış sonrası atıkların ve ambalaj malzemelerinin toplanması, müşteri şikayeti olan veya iade edilen ürünlerin yönetilmesi de lojistik yönetiminin bir parçasıdır.

11 Lojistik Yönetimi

12 Lojistik Yönetimi Şekilde görüldüğü üzere; lojistik, girdi olarak doğal, beşeri, finansal ve bilgi kaynaklarına bağlıdır. Lojistik, tedarikçilerin sağladığı hammaddeyi, hammadde, yarı-mamul ve mamul formunda yönetir. Planlama, uygulama ve kontrol süreçleri boyunca yönetim, lojistik faaliyetler için bir çerçeve sağlar. Lojistik sisteminin çıktıları ise; rekabet avantajı, zaman ve yer faydası, müşteriler için etkin hareket ve lojistik hizmet karmasıdır. Bu çıktıların elde edilmesi, lojistik faaliyetlerin performansının etkin ve verimli olmasına bağlıdır.

13 İşletme Lojistiği İşletme Lojistiği Tedarik Lojistiği Üretim Lojistiği Dağıtım (Sevkiyat) Lojistiği

14 1. Tedarik Lojistiği Tedarik Lojistiği; İşletmeye hammadde yarı mamül ve hizmet sağlayan firmalarla ilişkilerin düzenlenmesi ve imalatı ihtiyacı olan girdilerin zamanında hazır bulundurulması bu sistemin görevidir. Aşağıda verilen sorunlara çözüm aranmaya çalışılır: Hangi malzeme ne zaman ne kadar sipariş edilecek? Hangi firmadan satın alınacak? Hangi taşıma araçları kullanılacak? Malzeme nasıl depo edilecek?

15 1. Tedarik Lojistiği Tedarik Lojistiği işletmeye değer katan temel işlevleri içermektedir. Satın alma, materyallerin tedarikçiden üreticiye, depo veya perakende ambarlarına girişinin planlanması ve ürün akışının sağlanmasını tedarik zinciri çerçevesinde düzenlenen faaliyetler bütünüdür. Bu tamamen üretim öncesi gerçekleştirilen ve kaynakların üretim hattına taşınmasına hizmet eden bir süreçtir. İşletmeye giren bütün mal akışlarının ve onlara ait bilgi akışlarının planlanmasını, yönetimini ve kontrolünü kapsamaktadır. Tedarik lojistiğinin temel esası; tedarik piyasaları ve üretim arasında bağlantıyı kurmak ve burada bir köprü görevi görmektir. Üretim faaliyetlerinin gerçekleştirilebilmesi için gereken hammadde, ara malı, makine ve diğer malların tedariki ile ilgilenir. Üretim yapmayan firmalar ve kuruluşlar ise satılacak ticari malların veya kullanılacak malzemelerin ikmalini gerçekleştirir.

16 2. Üretim Lojistiği Üretim Lojistiği; Gelen malzeme ve parçaların mamüle dönüştürülmesi sırasında yapılan taşımaları ve ara depolamaları içerir. Bu sistemdeki lojistik faaliyetler malzeme nakli adı altında değerlendirilir. Sadece endüstriyel işletmelerde kullanılan, işletmelerin içerisindeki bütün mal akışlarının ve onlara ait bilgi akışlarının planlanması, yönetimi ve kontrolünü kapsamaktadır. Üretim lojistiği, üreticilerden ürünlerin toplanması, stoklanması ve müşterilere dağıtılmasını sağlayan sistemin işlemesine yönelik faaliyetler bütünüdür. Üretim alanında etkin olan işletmelerde, iş istasyonlarına akışı tamamlayan girdilerin, üretim öncesi lojistik faaliyetleri sonrasında ürünlerin ilgili yer ve tezgahlara iletilmesi, yani fabrika içi taşıma ve elleçleme, nihayetinde çıkış ambarlarından dağıtım kanallarına ve müşterilere kadar uzanan zincirin tüm halkalarıdır.

17 3. Dağıtım (Sevkiyat) Lojistiği Dağıtım (sevkiyat) Lojistiği; Tamamlanmış mamülün ambardan tüketiciye ulaşıncaya kadar geçirdiği süreçteki depolama ve taşıma işlemlerinden oluşur. Fiziksel dağıtım olarak da adlandırılabilir. Dağıtım sistemi aşağıdaki sorulara cevap arar: Tüketicinin miktar, yer ve zaman olarak belirlediği hizmetler nelerdir Tüketicinin belirlediği dağıtım hizmetleri en düşük maliyetle karşılanıyor mu Hangi mamüller ne miktarda stoklanacak Hangi taşıma araçları ve servisler kullanılacak

18 3. Dağıtım (Sevkiyat) Lojistiği Üretimi tamamlanan ürünlerin ve diğer malların pazara ve müşterilere ulaştırılmasını kapsar. Bu süreçte üretim işlemi tamamlamış olup, üretilen malların ulaştırılması sağlanmaktadır. Üretim sonrası lojistik süreci; fiziki dağıtım kanallarını da içine alan ve malın müşteriye ulaştırılmasına dönük faaliyeti kontrol altında tutan bir iş akışıdır. Buradaki faaliyetlerin önemli bir kısmını, fiziksel dağıtım hizmetleri oluşturmaktadır. Bunların içerisinde en temel olanları ise; ambalajlama, depolama, nakliye vb. dir.

19 İşletme Lojistiği

20 Tersine Lojistik Rafta beklerken son kullanım tarihi geçen, yanlış sevk edilen, hatalı üretilen veya kullanım ömrü sonunda imha edilmesi gereken ürünlerin geri toplanması işlemine tersine lojistik denir. Tersine lojistik tedarik zinciri içinde hatanın veya ürünün iade edilmesi gerektiğinin anlaşıldığı noktada başlar, iadenin türüne göre farklı noktalarda biter.

21 Lojistik ve Tedarik Zinciri Yönetimi Tedarik Zinciri Yönetimi, bir şirketin içindeki veya ilişkisi olan şirketler arasındaki talep ve arz yönetimini birleştiren, kaynak teminini, satın almayı, değişimi ve tüm lojistik yönetim işlemlerini içine alan, ayrıca zincir içindeki tedarikçi, aracı, 3. parti hizmet üretenler ve müşterilerin birlikte çalışmalarını düzenleyen yönetim işlemidir. Tedarik Zinciri Yönetimi daha geniş bir kapsama sahiptir. Lojistikten farklı olarak, sadece hareket ve depolamayı değil, firmanın içinde bulunduğu iş alanı içerisindeki tedarikçi, aracı, ortak, hatta rakip firmalarla olan ilişkileri ve bu bağlamdaki tüm süreçlerin yönetimini kapsar. Örneğin, lojistik kavramı dahilinde olmayan üretim süreci yönetimi, yatırım planlaması, finansal yönetim gibi konular da tedarik zinciri kavramları arasındadır.

22 Lojistik Ağı Bu sistemde, ürünler bir ya da daha fazla fabrikada üretilir, ara depolara gönderilmek üzere ürünler sevk edilir ve daha sonra nihai müşterilere ulaştırılmak üzere yüklenir. Lojistik stratejileri oluşturulurken, maliyetleri düşürmek ve hizmet düzeyini arttırmak için bu lojistik ağı içerisinde bu farklı seviyelerdeki iletişimi göz önünde bulundurmak gerekmektedir. Bu lojistik ağ, şekilde de görüldüğü üzere, tesisler arasında akan hammaddeleri, yarı mamulleri ve bitmiş ürünleri kapsamakla birlikte, tedarikçileri, üretim merkezlerini, depoları, dağıtım merkezlerini ve perakende mağazalarını içermektedir.

23 Lojistiğin Gelişimi Bir çalışma alanı olarak 1900 lü yılların başlarında tarımsal ürünlerin dağıtımında, örgütün iş stratejisi desteklemek, zaman ve yer faydası sağlamak amacıyla dikkat çekmeye başlamıştır ler ve 1960 ların başı; Bu dönemde dağıtım sistemleri planlanmamış ve formüle edilmemiş durumdaydı. Dağıtım,nakliye endüstrisi ve üretimcilerin kendi sahip oldukları filolar tarafından yapılmaktaydı lar ve 1970 li yılların başı; 1960 lı ve 1970 li yıllarda fiziksel dağıtım kavramının geliştiği görülmektedir. Bu dönemde taşımacılık, depolama, elleçleme ve paketleme gibi faaliyetlerin birbirine bağlanabileceği ve daha etkin yönetilebileceği tespit edilmiştir lerde ;Dağıtım kavramının gelişmesi açısından bu dönem önem arz etmektedir. Bu dönemdeki ana değişiklik, bazı firmaların örgütsel anlamda dağıtımı, fonksiyonel yönetim yapısına dâhil etmeye ihtiyaç duymaları olmuştur. Yine bu dönemde, büyük perakende zincirleri, kendi mağazalarına, bölgesel ya da yerel dağıtım depolarından tedarik sağlayacak şekilde kendi dağıtım yapılarını geliştirmeye başlamıştır.

24 Lojistiğin Gelişimi 1970 lerde ;Dağıtım kavramının gelişmesi açısından bu dönem önem arz etmektedir. Bu dönemdeki ana değişiklik, bazı firmaların örgütsel anlamda dağıtımı, fonksiyonel yönetim yapısına dâhil etmeye ihtiyaç duymaları olmuştur. Yine bu dönemde, büyük perakende zincirleri, kendi mağazalarına, bölgesel ya da yerel dağıtım depolarından tedarik sağlayacak şekilde kendi dağıtım yapılarını geliştirmeye başlamıştır ler; Oldukça hızlı bir şekilde maliyetlerin artması ve dağıtımın gerçek maliyetinin açıkça tanımlanması dağıtımın profesyonelleşmesine katkı sağlamıştır Bu önlemler, merkezi dağıtımı, stok tutma oranlarında ciddi azalmayı ve gelişmiş bilgi ve kontrolün bilgisayar kullanımı ile elde edilmesini içermektedir. 3. Parti dağıtım hizmeti veren endüstrinin büyümesi önemli bir belirleyici olmuştur.

25 Lojistiğin Gelişimi 1980 lerin sonları ve 1990 lerin başları; Bu dönemde materyal yönetimi (ınbound tarafında) ve fiziksel dağıtım (outbound tarafında) fonksiyonları kombine edilmiştir. Lojistik kavramı da bu konsepti tanımlamak için kullanılmıştır. Bu durum, müşteri hizmetleri hizmet seviyesinin arttırılmasına ve ilgili maliyetlerin azalmasına imkan tanımıştır lı yıllar; Tedarik zinciri yönetimi olarak bilinen kavram ortaya çıkmıştır. Tedarik zinciri kavramı, bir ürünün pazara sunulabilmesi için farklı örgütlerin sürece dahil olması anlamına gelmektedir li yıllar; Birçok örgüt için lojistikte yaşanan değişiklikler işletmelerin gelişiminde katalizör görevi görmektedir. Lider firmalar lojistiğin değer katıcı pozitif bir rolünün olduğunu kabul etmektedir.

26 Lojistiğin Gelişimi Dünyada lojistiğin gelişimini sıra ile açıklamak gerekirse, tarihteki aşamalarını şöyle sıralayabiliriz: yılları arası : Lojistik aşamasını kurma yılları arası : Lojistik fikrinin yerleşmesi ve itibar kazanması yılları arası : Önceliklerin ve modellerin degişme çağı günümüze kadar : Ekonomik ve teknik değişimin yeni çağı

27 Lojistiğin Hayatımızdaki Yeri Yiyecek, giyim ve diğer unsurlar için alışveriş yapmanın, eğer lojistik sistemler bu unsurları tek bir yerde (örneğin; tek bir mağaza ya da alışveriş merkezi gibi) bir araya getirmeseydi yaşatacağı zorluk. Reklamını görüp satın almak için mağazasına gittiğiniz ürünü, yüklemede gecikme sebebiyle mağazada bulamadığınızda yaşadığınız hayal kırıklığı. Eğer lojistik sistemler sınıflandırma süreci boyunca geniş bir ürün karması, renk, büyüklük ve stil çeşidi sunmasa, uygun stil ya da büyüklükteki ürünleri yerleştirmede karşılaşılabilecek zorluk.

28 Lojistik Yönetiminin Temel Amaçları Lojistik yönetiminin temel amaçları şunlardır: Tedarik zinciri süreçleri arasındaki bağlantıyı sağlamak Doğru malzemenin, doğru zamanda temin edilmesini sağlamak Doğru malzemenin, doğru yerde bulunmasını sağlamak Firmalara maliyet avantajı sağlamak Firmalara rekabetçi avantaj sağlamak

29 İşletmelerde Lojistiğin Rolü Lojistik yönetimi, bir kurum içerisindeki malzeme akışının ve müşteri operasyonlarının optimizasyonunu sağlamayı amaçlayan bütünleştirici bir süreçtir. Lojistik yönetimi bir planlama süreci ve bilgi temelli bir faaliyettir. Bu planlama süreci boyunca, pazardan gelen istekler üretim gerekliliklerine ve sonrasında malzeme gerekliliklerine dönüştürülmektedir.

30 Lojistiğin İşletmelere Sağladığı Faydalar Biçim Faydası Mülkiyet Faydası Zaman Faydası

31 Lojistiğin İşletmelere Sağladığı Faydalar Biçim faydası; mal ya da hizmet yaratma ya da müşterinin kullanımı için mal ve hizmeti biçimlendirme sürecidir. Örneğin; Honda, araba parçalarını ve hammaddeleri bir arabaya dönüştürdüğünde biçim faydası yaratılmış olur. Biçim faydası yaratmak genellikle üretim ya da operasyon sürecinin sorumluluğundadır. Mülkiyet faydası; müşteri gerçek mülkiyeti aldığında mal ya da hizmete değer ekleyen bir süreçtir. Bu durum kredi anlaşmaları, borç ya da benzeri yöntemler ile mümkün olmaktadır. Örneğin, General Motors firması bir krediyi potansiyel bir müşteri için uzatırsa mülkiyet faydası sağlanmış olur. Zaman faydası; bir ürüne ihtiyaç olduğu anda sahip olma nedeniyle elde edilen faydadır. Bu fayda, üretim için gerekli olan materyal parçaların zamanında temin edilmesi ve üretim hattının durmaması anlamına gelmektedir. Zaman faydası, müşterinin istediği ürünün müşteri istediği anda pazarda olması anlamına gelmektedir.

32 Lojistiğin Prensipleri Standartlık İzlenebilirlik Ekonomik olma Planlama Lojistiğin Prensipleri Yeterlilik Koordinasyon Elastikiyet Sadelik

33 Lojistiğin Prensipleri 1. Standartlık: Desteklenen sistemlerde kullanılan lojistik hizmetlerin standart olması önemlidir. Malzemede, hizmetlerde ve usullerde standartlık sağlanmalıdır. Lojistikle ilgili uygulamalarda uluslararası standartların kullanılması önemlidir. Demir yolları, konteynerler, elleçleme ekipmanı, bilişim teknolojisi gibi temel lojistik unsurların standart olması küreselleşme sürecindeki lojistik aktörler için önem taşımaktadır. Standartlık konusunda müşterek çalışabilme, kullanılabilme, yönetilebilme asgari hedefler olmalıdır. 2. Ekonomik olma: Ekonomide ifade edildiği gibi kaynaklar kıt ihtiyaçlar sonsuzdur. Ekonomi prensibi en az masrafla maliyet-etkin bir şekilde lojistik desteğin sağlanmasıdır. Kaynaklar ihtiyaçların tamamını karşılamak için yetersiz olduğundan kaynakların tahsis edilmesi ve önceliklerin belirlenmesinde ekonomi faktörüne gerek maliyet gerekse zaman açısından dikkat edilmelidir. 3. Yeterlilik: Yeterli desteğin sağlanamaması lojistik operasyonlar için hayati öneme sahiptir. Lojistik kaynakların yeterlilik seviyesinde belli oranlar yakalanmalıdır. Yeterlilik prensibinde fazla stokt yerine sürdürülebilirlik ve karşılanabilirlik esas alınmalıdır.

34 Lojistiğin Prensipleri 4. Elastikiyet: Lojistik teşkilat ve usuller değişen durumlara, görevlere, konseptlere ve kavramlara uyum sağlayabilecek bir yapılanma içinde olmalıdır. 5. Sadelik: Kompleks oluşumlar yerine hem planlamada hem de icrada lojistiğin tüm alanlarında sadelik esas alınmalıdır. Sadelik etkinliği artırır. Sadeliğin sağlanması neticesinde kaynakların etkin kullanımı sağlanır. 6. İzlenebilirlik: Elektronik imkanlarla bilgi işlem teknolojisi kullanımı ile tüm operasyonların miktar, durum, zaman ve yer itibariyle en gerçekçi biçimde gerçek zamanlı izlenebilmesi; sorunların önceden veya en erken seviyede çözülmesi adına gereklidir. 7. Koordinasyon: Lojistik desteğin etkinliğinin sağlanması koordinasyon sağlanması şartına bağlıdır. Lojistik planlamacılar ile icracılar ve müşteriler arasında mutlaka koordinasyon sağlanmalıdır. 8. Planlama: Lojisitikte amaç sürecin önceden planlanması ve plan ile fiilî uygulama arasındaki farkın belirlenerek süreç iyileştirmesi yapılmasıdır.

35 Pazarlama ve Lojistik Bir rekabet aracı olarak müşteri hizmetlerinin öneminin artmasına müşteri beklentilerindeki artış katkı sağlamaktadır. Bu durumla yüzleşen müşteriler fiyat ya da imaj algısı tarafından etkilenebilmektedir. Fiyat ya da imaj dışında müşteriyi etkilemede daha baskın olan bir diğer faktör ise erişebilirlik dir. Erişilebilirliğin anlamı, müşteri ürünü almak istediğinde ürünün stokta olup olmadığıdır. Tüm müşteriler, teslim süresinin kısa olmasını isterler. Bununla birlikte eğer bir müşterinin istediği marka stoklarda ya da raflarda yoksa bu durumda müşteri o markanın ikamesini tercih edecektir. Doğru ürünün, doğru zamanda, doğru şekilde, doğru yerde olması ancak lojistik ile mümkündür

36 Dağıtım Kanalları ve Lojistik Fiziksel dağıtım kanalı, ürünlerin üretim yerinden nihai müşteri için uygun hale geldiği son noktaya kadar ürünlerin ya da ürün gruplarının fiziksel olarak taşınması ya da dağıtılması için kullanılan tüm metotları açıklamak için kullanılan bir kavramdır. Dağıtım kanalını anlamak lojistik yöneticileri için önem arz etmektedir. Bunun sebebi, lojistik stratejisi gerçekte müşteri isteklerini karşılamak için kanal içerisinde yürütülen bir faaliyettir. Dağıtım kanalı, üreticinin ürününü gerçek kullanıcıya ulaştırmak için pazara iletmesi için gerekli olan dağıtım ağıdır. Bu kanal; üreticileri, tüketicileri, toptancıları, perakendecileri, aracıları içermektedir. Bu nedenle bu kanal, zaman ve mekan faydası yaratan üretim yeri ile tüketim yeri arasındaki boşluğu dolduran bir köprü vazifesi görmektedir.