Hastanede Yatan Hastaların Malnütrisyon Durumlarının Değerlendirilmesi. Evaluation of malnutrition status in hospitalized patients

Transkript

1 Hastanede Yatan Hastaların Malnütrisyon Durumlarının Değerlendirilmesi Evaluation of malnutrition status in hospitalized patients Uzm. Dyt. Armağan Aytuğ Yürük 1, Uzm. Dyt. İnci Türkoğlu 1, Uzm. Dyt. Tuba Yalçın 1, Uzm. Dyt. Aylin Çerçi 1, Doç. Dr. Emine Akal Yıldız 1 1 Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi,Beslenme ve Diyetetik Bölümü armaganyuruk@hacettepe.edu.tr,turkoglu@hacettepe.edu.tr,tuba.yalcinordu@hacettepe.edu.tr, aylinn@hacettepe.edu.tr, eakal@hacettepe.edu.tr Sorumlu Yazar: Doç. Dr. Emine AKAL YILDIZ Adres: Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Beslenme ve Diyetetik Bölümü, 06100, Sıhhiye /Ankara Tel: eakal@hacettepe.edu.tr

2 Hastanede Yatan Hastaların Malnütrisyon Durumlarının Değerlendirilmesi Armağan Aytuğ Yürük 1, İnci Türkoğlu 1, Tuba Yalçın 1, Aylin Çerçi 1, Emine Akal Yıldız 1 1 Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Beslenme ve Diyetetik Bölümü ÖZET Giriş: Beslenme riski prevelansı çeşitli faktörlerden etkilenir. Bu çalışmanın amacı hastanede yatarak tedavi gören popülasyonda beslenme riskinin saptanmasıdır. Yöntem: Hacettepe Üniversitesi Erişkin Hastanesinde Mayıs 2013 de serviste bulunan 84 hastada Nütrisyonel Risk Tarama Aracı (NRS-2002) ile malnütrisyon riski taranmıştır. Bulgular: Çalışmaya katılan bireylerin 33 ü erkek, 51 i kadındır. Hastaların, ortalama yaşı 57.5±16.20 yıl, vücut ağırlığı 74.6±17.92 kg, beden kütle indeksi 27.9±14.71 kg/m 2 dır. Hastaların malnütrisyon riski değerlendirildiğinde; %66.7 (n=56) sinin malnütrisyon riski altında olmadığı, %33.4 (n=28) ünün malnütrisyon riski altında olduğu görülmüştür. Sonuç: Bu çalışmaya göre, hastane malnütrisyonun gelişiminde hastaların yatış süresi ve BKİ lerinin önemli unsurlar olduğu saptanmıştır. Hastaların beslenme durumlarının risk skorlarıyla saptanması, tıbbi beslenme planlarının çizilmesi, malnütrisyona zamanında müdahale açısından büyük önem taşımaktadır. Ayrıca hastane malnütrisyonunun takibi ve önlenmesi ile ilgili kılavuzlar geliştirilmeli ve uygulamaya konmalıdır. Böylece hastanede yatan hastaların malnütrisyon riski azaltılarak hem hastalığın seyri hafifletilmiş hem de diğer hastalıklara yatkınlığı azaltılmış olacaktır. Anahtar Sözcükler: Beslenme riski, malnütrisyon, hastanede kalış süresi, NRS 2002, BKİ, tarama

3 ABSTRACT Background&Aims: The prevelance of nutritional risk varies according to several factors. We aimed to determine the nutritional risk profile in hospitalized patients. Methods: Nutritional surveys are performed at Hacettepe University Adult Hospital. During surveys in May 2013, 84 patients were categorized according to Nutritional Risk Screening tool (NRS 2002). Results: The study population consisted of 60.7% women and 39.3% men. The mean age was 57.5±16.20 years, mean weight was 74.6±17.92kg and mean BMI was 27.9±14.71 kg/m 2. The overall prevelance of nutritional risk was 33%, highest in departments of internal medicine service (50 %). Conclusions: According to this study, the main factors contrubuting to malnutrition in patients were prolonged hospitalization and BMI. It is important to determine nutritional status by screening tools and planning medical nutrition therapy for timely interference to malnutrition. Also, the guidelines should be developed and implemented for monitoring and prevention of malnutrition. Thus, nutritional risk screening should be performed in the total patient population in order to identify nutritional risk and to decrease the risk onset and progression of disease. Keywords: Nutritional risk, malnutrition, hospitalization duration, NRS 2002, BMI, screening

4 GİRİŞ Gözlemsel ve randomize klinik çalışmalar beslenmenin; hastalığın başlangıcı ve ilerlemesi ile hastalık ya da travma sonrası rehabilitasyonda oldukça önemli rol oynadığını göstermektedir (Kondrup et al., 2003; Stratton, 2003). Malnütrisyon hastanede yatan hastalarda oldukça sık gözlenen bir sorun olmasının yanında morbidite ve mortalite ile ilişkili bir faktördür. İatrojenik malnütrisyon olarak da tanımlanan hastane malnütrisyonunun prevelansı yapılan çalışmalarda %20-60 olarak bildirilmiştir (Amaral et al., 2007; Kondrup et al., 2003; Pirlich et al., 2006). Herhangi bir nedenle hastaneye başvuran hastada malnütrisyon gelişimi hem hastalığın prognozunu olumsuz etkilemekte hem de hastanın enfeksiyon gibi başka hastalıklara yatkınlığını arttırmaktadır. Öte yandan hastaneye yattığı sırada malnütrisyonu olmayan hastada yatış döneminde malnütrisyon gelişebilmektedir (Amaral et al., 2007; Kondrup et al., 2003; Pirlich et al., 2006). Yetersiz besin alımı, zayıflık, hastalığa bağlı istenmeyen ağırlık kaybı yetersiz beslenme riskiyle ilişkilidir (Kuzu et al., 2006; Tangvik et al., 2014). Bu nedenle yatan hastalarda malnütrisyon gelişiminin önlenmesi büyük önem taşımaktadır. Bu doğrultuda Avrupa Parenteral ve Enteral Beslenme Derneği (ESPEN) 2003 yılında toplumun ve farklı merkezlerde yatan hastaların beslenme durumunu belirlemek amacıyla kılavuzlar yayınlamış, hastanede yatan hastaların beslenme durumlarının taranması amacıyla da Nutrisyonel Risk Skoru (NRS)-2002 nin kullanılmasını önermiştir. Bu çalışmada; Hacettepe Üniversitesi Erişkin Hastanesi nde yatarak tedavi gören hastalarda malnütrisyon sıklığının NRS-2002 ile saptanması ve buna etki eden faktörlerin belirlenmesi amaçlanmıştır. YÖNTEM Bu çalışma Hacettepe Üniversitesi Erişkin Hastanesi nde tedavi gören yaş arası 84 hasta (33 erkek, 51 kadın) üzerinde yürütülmüştür. Veriler anket formu ile yüz yüze

5 görüşülerek toplanmıştır. Anket formunda hastaların ağırlık, boy gibi antropometrik ölçümlerin yanında hastanede kalış süreleri, son üç aydaki ağırlık kayıp durumu ve beslenme durumlarındaki değişiklikler sorgulanmıştır. Yetersiz beslenme; beden kütle indeksi (BKİkg/m 2 ) ile değerlendirilmiştir. Malnütrisyon riskini değerlendirmek için kullanılan NRS-2002 formu ön tarama ve esas tarama olarak iki temel bölümden oluşmaktadır. Ön tarama bölümünde hastaların BKİ lerinin 20.5 kg/m 2 den az olma durumu, son 3 ayda ağırlık kaybı ve hastanın ağır hasta kategorisinde olup olmadığı sorgulanmaktadır. Hastada bu durumların en az biri varsa esas taramaya devam edilmekte; tüm parametrelere olumsuz cevap verilmişse haftalık olarak ön taramanın yenilenmesi önerilmektedir. Esas tarama kısmında hastaların beslenme durumlarındaki düzensizlik ve hastalık şiddeti hafif, orta ve yüksek olma durumlarına göre sırasıyla 1,2 ve 3 puan verilerek değerlendirilmektedir. Hastanın yaşı 70 olması durumunda 1 puan daha eklenerek NRS puanı hesaplanmaktadır. NRS-2002 sonucuna göre 3 puan alanlar malnütrisyon riski var olarak, <3 puan alanlar ise malnütrisyon riski yok olarak değerlendirilmiştir. Elde edilen verilerin analizleri SPSS 17 istatistik paket programı ile değerlendirilmiştir. BULGULAR Çalışmaya katılan hastaların, ortalama yaşı 57.5±16.20 yıl, vücut ağırlığı 74.6±17.92 kg, beden kütle indeksi 27.9±14.71 kg/m 2 dır (Tablo 1). Hastaların BKİ leri değerlendirildiğinde; %5.2 sinin yetersiz beslenmiş olduğu, %40.9 unun normal, %21.7 sinin hafif şişman ve %32.2 sinin ise şişman olduğu saptanmıştır. Hastaların malnütrisyon riski değerlendirildiğinde; %66.7 (n=56) sinin malnütrisyon riski altında olmadığı, %33.4 ünün (n=28) malnütrisyon riski altında olduğu görülmüştür (Tablo 2). Malnütrisyon riski altında olmayan grupta yer alan bireylerin yaş ortalaması 57.7±13.40 yıl, BKİ 28.8±5.11 kg/m 2, malnütrisyon riski altında olan grupta yer alan bireylerin yaş ortalaması 58.0±20.67 yıl, BKİ 26.0±6.68 kg/m 2 olduğu saptanmıştır. İki grubun sadece BKİ leri arasındaki fark istatistiksel

6 olarak anlamlıdır (p=0.005). Hafif şişman ve şişman bireylerin %22 si malnütrisyon riskine sahiptir. Hastaların hastanede kalış süresi ortalaması 12.8±14.71 (1-79) gündür. Malnütrisyon riski altında olmayan grupta yer alan bireylerin ortalama hastanede kalış süresi 10.3±10.92 gün, malnütrisyon riski altında olan grupta yer alan bireylerin ortalama hastanede kalış süresi 17.7±19.63 gün olduğu saptanmıştır (p=0.07). Hastanede kalış süresinin malnütrisyon riskinin üzerine olan etkisi ROC analizi ile değerlendirildiğinde; 8 günlük kalış süresinin üzerine çıkıldığında riskin anlamlı olarak arttığı saptanmıştır. (AUC:0.631, 0.95 GA: , p=0.016) (AUC:0.631, 095GA: , p=0.016). Kalış süresi ve yaştan bağımsız olarak nütrisyonel risk skorunu arttırmada BKİ nin %21.2 oranında etkili olduğu bulunmuştur (r: , p=0.026). TARTIŞMA Bu çalışmada 84 hastadan malnütrisyon riski altında olanların yaş ortalamasının malnütrisyon riski altında olmayan gruptan daha yüksek olduğu, BKİ ortalamasının ise daha düşük olduğu saptanmıştır. Nutrisyonel risk prevelansının yaş ile arttığı önceki çalışmalarda da gösterilmiştir (Imoberdorf et al., 2010; Kyle, Kossovsky, Karsegard, & Pichard, 2006; Stratton, 2003; van Bokhorst-de van der Schueren, Klinkenberg, & Thijs, 2005). Bu çalışmada hastane malnütrisyonunun gelişiminde hastaların yatış süresi ve BKİ lerinin önemli unsurlar olduğu saptanmıştır. Bu çalışmada 22 (%26.2) hastanın yaşı 70 yaştır Yaşlı hastaların azalmış beslenme durumuna toleranslarının daha düşük olması nedeniyle NRS yaş için ekstra bir puan vermektedir. Hastanede yatan genç hastalara kıyasla yaşlı hastaların daha fazla komorbiditeye sahip olmaları ve çoklu ilaç kullanımı iştah, besin alımı ve besin ögelerinin gastrointestinal sistemden emilimin etkileyebilir. Subjektif global değerlendirmeyi (SGA) kullanan daha önceki çalışmalarda hafif şişman ve şişman bireyler

7 arasında da malnütrisyonun yaygın olduğu gösterilmiştir (Planas et al., 2004). Bu çalışmada hafif şişman ve şişman bireylerin % 22si malnütrisyon riskine sahiptir. Bu nedenle, hastalıknedenli stres metabolizması ve artmış protein ihtiyacından dolayı beslenme farkındalığının oluşturulması BKİ den bağımsız olarak tüm hastalarda önemlidir. Hastanede kalış süresinin uzaması bireylerin malnütrisyon riskini ve ağırlık kaybını artırmaktadır (Correia & Waitzberg, 2003; Kyle, Pirlich, Schuetz, Lochs, & Pichard, 2004; Robinson, Goldstein, & Levine, 1987; Tucker & Miguel, 1996; Waitzberg, Caiaffa, & Correia, 2001). Bu çalışmada 8 günlük kalış süresinin üzerine çıkıldığında riskin anlamlı olarak arttığı saptanmıştır. Bu nedenle hastalara hastaneye yattıklarında beslenme durumu taraması yapılmalı ve özellikle hastanede uzun süre kalacak hastalar için beslenme durumu taramaları tekrarlanmalı; ağırlık takipleri yapılmalı ve besin tüketimleri sorgulanmalıdır. SONUÇ Hastaların beslenme durumlarının ağırlık takibi, besin tüketiminin sorgulanması ve risk skorlarıyla saptanması, tıbbi beslenme planlarının çizilmesi, malnütrisyona zamanında müdahale açısından büyük önem taşımaktadır. Ayrıca hastane malnütrisyonun takibi ve önlenmesi ile ilgili kılavuzlar geliştirilmeli ve uygulamaya konmalıdır. Böylece hastanede yatan hastaların malnütrisyon riski azaltılarak hem hastalığın seyri hafifletilmiş hem de diğer hastalıklara yatkınlığı azaltılmış olacaktır. Bu sayede tedaviye ilişkin maliyetler de azaltılacaktır. TEŞEKKÜR Verilerin toplanma aşamasında emeği geçen Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü eğitim öğretim dönemi 3. sınıf öğrencilerine teşekkür ederiz.

8 KAYNAKLAR Amaral, T. F., Matos, L. C., Tavares, M. M., Subtil, A., Martins, R., Nazare, M., & Sousa Pereira, N. (2007). The economic impact of disease-related malnutrition at hospital admission. Clin Nutr, 26(6), doi: /j.clnu Correia, M. I., & Waitzberg, D. L. (2003). The impact of malnutrition on morbidity, mortality, length of hospital stay and costs evaluated through a multivariate model analysis. Clin Nutr, 22(3), Imoberdorf, R., Meier, R., Krebs, P., Hangartner, P. J., Hess, B., Staubli, M.,... Ballmer, P. E. (2010). Prevalence of undernutrition on admission to Swiss hospitals. Clin Nutr, 29(1), doi: /j.clnu Kondrup, J., Allison, S. P., Elia, M., Vellas, B., Plauth, M., Educational,... Enteral, N. (2003). ESPEN guidelines for nutrition screening Clin Nutr, 22(4), Kuzu, M. A., Terzioglu, H., Genc, V., Erkek, A. B., Ozban, M., Sonyurek, P.,... Torun, N. (2006). Preoperative nutritional risk assessment in predicting postoperative outcome in patients undergoing major surgery. World J Surg, 30(3), doi: /s Kyle, U. G., Kossovsky, M. P., Karsegard, V. L., & Pichard, C. (2006). Comparison of tools for nutritional assessment and screening at hospital admission: a population study. Clin Nutr, 25(3), doi: /j.clnu Kyle, U. G., Pirlich, M., Schuetz, T., Lochs, H., & Pichard, C. (2004). Is nutritional depletion by Nutritional Risk Index associated with increased length of hospital stay? A populationbased study. JPEN J Parenter Enteral Nutr, 28(2), Pirlich, M., Schutz, T., Norman, K., Gastell, S., Lubke, H. J., Bischoff, S. C.,... Lochs, H. (2006). The German hospital malnutrition study. Clin Nutr, 25(4), doi: /j.clnu

9 Planas, M., Audivert, S., Perez-Portabella, C., Burgos, R., Puiggros, C., Casanelles, J. M., & Rossello, J. (2004). Nutritional status among adult patients admitted to an university-affiliated hospital in Spain at the time of genoma. Clin Nutr, 23(5), doi: /j.clnu Robinson, G., Goldstein, M., & Levine, G. M. (1987). Impact of nutritional status on DRG length of stay. JPEN J Parenter Enteral Nutr, 11(1), Stratton, R. J., Green, C.J., Elia M. (2003). Disease-related malnutrition: an evidence-based approach to treatment. UK: CABI Publishing. Tangvik, R. J., Tell, G. S., Eisman, J. A., Guttormsen, A. B., Henriksen, A., Nilsen, R. M., Ranhoff, A. H. (2014). The nutritional strategy: four questions predict morbidity, mortality and health care costs. Clin Nutr, 33(4), doi: /j.clnu Tucker, H. N., & Miguel, S. G. (1996). Cost containment through nutrition intervention. Nutr Rev, 54(4 Pt 1), van Bokhorst-de van der Schueren, M. A., Klinkenberg, M., & Thijs, A. (2005). Profile of the malnourished patient. Eur J Clin Nutr, 59(10), doi: /sj.ejcn Waitzberg, D. L., Caiaffa, W. T., & Correia, M. I. (2001). Hospital malnutrition: the Brazilian national survey (IBRANUTRI): a study of 4000 patients. Nutrition, 17(7-8),

10 ŞEKİL VE TABLOLAR Tablo 1: Bireylerin cinsiyetlere göre yaş, ağırlık ve BKİ değerleri KADIN (n=51) ERKEK (n=33) - SD Min Max - SD Min Max Yaş (yıl) 57.5± ± Ağırlık (kg) 71.7± ± BKI (kg/m 2 ) 28.8± ± Tablo 2: Servislere göre nütrisyonel risk, yaş, BKI ve yatış süreleri ortalama ve standart sapma değerleri Malnütrisyon Riski Yok Malnütrisyon Riski Var Servisler n Yaş (yıl) Cerrahi (8.6) Nöroloji ve Dermatoloji Dahiliye TOPLAM (13.3) BKI (kg/m 2 ) Yatış Süresi (gün) Yaş n (yıl) (11.4) 28.7 (3.4) 7.2 (7.3) (1.4) (14.6) (6.6) (11.9) (20.4) (5.8) (10.9) (21.1) BKI (kg/m 2 ) 28.2 (4.2) 18.7 (1.3) 25.5 (7.7) 25.5 (7.1) Yatış Süresi (gün) 11.4 (10.1) 11.5 (14.8) 19.8 (21.7) 13.7 (17.6)