2009 Ocak Haziran Dönemi Sektör Raporu

Transkript

1 2009 Ocak Haziran Dönemi Sektör Raporu

2 I YILI OCAK HAZİRAN DÖNEMİ SEKTÖR RAPORU ÖZETİ 2 a) Akaryakıt Pazarındaki Gelişmeler 2 b) Akaryakıt ve Otomotiv Yakıtları Sektörünün Sağladığı Vergiler ve İşlem Hacimleri c) Ham Petrol Fiyatları 4 d) 2009 Yılı Ocak Haziran Dönemi Genel Değerlendirmesi 4 e) Özet Tablo 6 II YILI OCAK HAZİRAN DÖNEMİ AKARYAKIT 7 İSTATİSTİKLERİ a) Motorinler 7 b) Benzinler 9 c) Beyaz Ürünler 11 d) Kalorifer Yakıtı (Kalyak) 13 e) Fuel Oil No: 6 14 f) Siyah Ürünler 15 g) Akaryakıtlar 16 h) Otomotiv Yakıtları 18 i) Yağlama Yağları 20 III. DOLAYLI VERGİLER VE SEKTÖREL İŞLEM HACMİ 22 IV YILI OCAK HAZİRAN DÖNEMİNDE SEKTÖRDEKİ 26 a) EPDK Tavan Fiyat Uygulaması ve ÖTV Oranlarının Artırılması 26 b) Bayilik Anlaşmaları Hakkkındaki Rekabet Kurulu Kararı 33 c) Ulusal Marker Sektör Konuları 34 d) İthalat İşlemleri, Teknik ve Operasyonel Sorunlar 34 V. PETDER ÇALIŞMALARI ve ÖNEMLİ SEKTÖREL TOPLANTILAR 35 a. PETDER Olağan Genel Kurul Toplantısı 35 b. PETDER Atık Motor Yağı Toplama Faaliyetleri 36 c. Ulusal Marker Konuları Sektör Değerlendirme Toplantısı 37 d. Akaryakıtların Teknik Özellikleri Toplantısı 37 e. Petroleum Istanbul 2009 Fuarı 38 f. Altın Pusula Halkla İlişkiler Ödülü 38 g. Petrol Sanayi Derneği Basın Toplantısı (21 Temmuz 2009) 39 h. Petrol Sanayi Derneği İnternet Sayfası Yenilendi 40 VI. KAYNAKÇA 41 VII. İLETİŞİM VE ÜYE BİLGİLERİ Yılı Ocak Haziran Dönemi Sektör Raporu, 1

3 I YILI OCAK HAZİRAN DÖNEMİ SEKTÖR RAPORU ÖZETİ: a) Akaryakıt Pazarındaki Gelişmeler: 2009 yılı Ocak Haziran döneminde toplam motorin tüketimi (motorin -düşük kükürtlü- ve kırsal motorin) 2008 yılının aynı dönemine göre % 5 azalarak yaklaşık 7,53 milyon m³ olarak gerçekleşmiştir. Azami kükürt miktarı 50 ppm in üzerinde olan ve ülkemizdeki ticari ve sınaî faaliyetlerin en önemli göstergesi olan kırsal motorin tüketimi 2009 yılının ilk altı ayında, 2008 yılına göre % 9,7 azalarak yaklaşık 5,73 milyon m³ e gerilemiştir. Kükürt miktarı 50 ppm e kadar olan motorin (düşük kükürtlü) tüketimi 2009 yılı Ocak Haziran döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre % 13,5 artarak 1,80 milyon m 3 e ulaşmıştır. Bu artış, dizel otomobil ve Euro IV / V ticari araç parkının büyümeye devam ettiğini göstermektedir yılı Ocak Haziran döneminde toplam benzin tüketimi (95, 97 ve üzeri oktanlı kurşunsuz benzinler ve katkılı kurşunsuz benzin), 2008 yılı aynı dönemine göre % 2,2 oranında azalarak yaklaşık 1,40 milyon m³ olarak gerçekleşmiştir. Eski teknoloji ile üretilmiş araçlarda süper benzine ikame olarak kullanılmakta olan katkılı kurşunsuz benzin tüketimi 2009 yılı ilk altı ayında % 42,5 ile azalarak sadece 34 bin m³ olarak gerçekleşmiştir. T.C. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu'nca yayınlanan; "Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG) Piyasası" raporları ve piyasa verilerinin birlikte hesaplanması sonucunda 2009 yılı Ocak Haziran döneminde Otogaz LPG tüketiminin 2008 yılı ilk yarısına göre yaklaşık % 8,7 oranında artarak 1,05 milyon ton olduğu, dökme, 2009 Yılı Ocak Haziran Dönemi Sektör Raporu, 2

4 tüplü ve otogazdan oluşan toplam LPG tüketiminin ise değişmediği hesaplanmaktadır. Otogazdaki artış, benzin / otogaz dönüşümünün devam ettiğini göstermektedir yılı Ocak Haziran döneminde Benzinler, Motorinler ve LPG Otogaz ın toplamı olarak ifade edilen toplam otomotiv yakıtları tüketimi 2008 yılı aynı dönemine göre % 3,2 azalarak 8,49 milyon ton olarak gerçekleşmiştir yılının ilk altı ayında siyah ürün (fuel oil ve kalyak) tüketimi, 2008 yılı aynı dönemine göre % 7,3 azalarak yaklaşık 1,27 milyon ton olarak gerçekleşmiştir yılı Ocak Haziran döneminde Benzinler, Motorinler, Gazyağı, Kalorifer Yakıtı ve Fuel Oil in toplamı olarak ifade edilen toplam akaryakıt tüketimi 2008 yılı ilk altı ayına göre % 5,0 oranında azalarak yaklaşık 8,72 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Toplam yağlama yağları tüketimi 2009 yılı ilk beş ayında önceki yılın aynı dönemine göre % 29,3 azalarak 105 bin ton olarak gerçekleştiği hesaplanmaktadır. Önceki yılın aynı dönemine göre yağlama yağları tüketimindeki azalma; motor yağlarında % 27,7 dişli ve transmisyon yağlarında % 28,8 kimyasallarda % 32,0 endüstriyel yağlarda % 36,5 deniz yağlarında % 8,1 greslerde % 26,5 oranlarında gerçekleşmiştir. b) Akaryakıt ve Otomotiv Yakıtları Sektörlerinin Sağladığı Vergiler ve İşlem Hacimleri: Akaryakıt ve LPG sektörü dolaylı vergiler açısından önemli büyüklükte vergilerin sağlandığı sektörlerin başında gelmektedir yılı Ocak Haziran döneminde akaryakıt tüketiminden sağlanan dolaylı vergilerin (KDV ve ÖTV) 2009 Yılı Ocak Haziran Dönemi Sektör Raporu, 3

5 geçen yılın aynı dönemine göre % 3 oranında azalarak 13,2 milyar TL ye ulaştığı hesaplanmaktadır. Toplam LPG tüketiminden elde edilen dolaylı vergiler toplamının da % 4 oranında azalarak yaklaşık 2,4 milyar TL olarak gerçekleştiği hesaplanmaktadır. Böylece akaryakıt ve LPG sektörlerinden sağlanan dolaylı vergi gelirlerinin bir önceki yılın ilk altı ayına göre % 3,1 azalarak 15,6 milyar TL olduğu hesaplanmaktadır yılı Ocak Haziran döneminde akaryakıt (siyah ve beyaz ürünler) tüketim miktarının % 5 oranında azalmasına karşılık, akaryakıt sektörünün toplam işlem hacminin % 14 oranında azalarak yaklaşık 24 milyar TL olduğu hesaplanmaktadır. Bu azalma petrol fiyatlarındaki düşüşün bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. c) Ham Petrol Fiyatları: 2005 yılı başından itibaren sürekli artan petrol fiyatları, 2008 yılı Temmuz ayında varil başına 144,22 ABD Doları ile tarihi rekoruna ulaşmış olup, Ağustos ayından itibaren gerilemeye başlamıştır. Eylül ayı ile birlikte dünya piyasalarındaki ekonomik krizin etkisi ile petrol fiyatları çok hızlı bir düşüş içine girmiştir yılında varil başına 97,24 ABD Doları olarak gerçekleşmiş olan ham petrol fiyatları ortalama değeri 2009 yılı ilk altı aylık döneminde 50,90 ABD Doları olmuştur. Ocak Haziran döneminde ABD Doları aralığında seyreden varil başına ham petrol fiyatları, raporun hazırlandığı dönemde 66 ABD Doları düzeyinde seyretmektedir. d) 2009 Yılı Ocak Haziran Dönemi Genel Değerlendirmesi: 2008 yılı sonunda başlayan küresel ekonomik krizin olumsuz etkileri, reel sektörleri takiben 2009 yılı başında akaryakıt ve LPG sektörlerinde önemli ölçüde tüketim azalması ve kredi sorunları ile kendini göstermiştir Yılı Ocak Haziran Dönemi Sektör Raporu, 4

6 2009 yılı Mart ayında Rekabet Kurumu, intifa veya kira şerhi ile uzun süreli anlaşma yapılan akaryakıt ve LPG istasyonlarının sözleşme sürelerinin rekabet etmeme yükümlülüğü açısında beş yılı aşamayacağı hakkındaki kararı yayınlamıştır. Bu Karar önümüzdeki dönemde sektör dinamiklerini derinden etkileyecek niteliktedir yılının ilk yarısında petrol sektöründeki en önemli gelişme EPDK tarafından 25 Haziran 2009 tarihinde alınan Karar ile motorin ve benzinlerde tavan fiyat uygulamasının başlaması olmuştur. EPDK'nın 1 Ocak 2005'den beri uygulanan serbest piyasaya yaptığı bu müdahalenin sektörde Petrol Piyasası Kanunu ile başlayan ve yoğun çabalarla geliştirilen serbest piyasa yapısına büyük zarar vereceği düşünülmektedir yılının ilk yarısının hemen sonrasında 15 Temmuz 2009'da T.C. Maliye Bakanlığınca bazı akaryakıt türlerinden alınan maktu ÖTV tutarlarının artırılması sektör ve ülke ekonomisi üzerinde önemli etkiler yaratacaktır. ÖTV artışı ile petrol fiyatlarında yaşanan artışın yılın ikinci yarısında Maliye Bakanlığının ÖTV ve KDV gelirlerini artırması beklenmektedir. Bu raporda kullanılan; 1- Akaryakıt verileri, pazar payı en yüksek olan ve toplam pazar payı % 95'in üzerinde olduğu hesaplanan 11 akaryakıt dağıtım firmasının gönüllü katılım esasına göre Price Waterhouse & Coopers isimli bağımsız araştırma kuruluşuna verdikleri beyanlardan yararlanarak derlenmiştir. Bu veriler, Türkiye toplam akaryakıt pazarının % 95 ini kesin, kalan % 5 lik bölümünü ise, önceki yıllardaki resmi tüketim değerleri üzerinden yapılan tahminler ölçüsünde temsil etmektedir. % 5 olduğu öngörülen bu dilim verileri EPDK ile yapılan çalışma neticesinde 2008 yılı sonu itibarı ile güncellenmiştir. Derlenen verilerin toplam üzerinden düzeltilmesinde, 2005 yılı öncesi için PİGM verilerinden, 2005 yılı sonrası için EPDK verilerinden yararlanılmıştır. 2- LPG verileri, EPDK ve Türkiye LPG Derneği raporlarından temin edilen değerler üzerinden yapılan tahmini değerlerdir. 3- Madeni yağ verileri, pazar payı en yüksekler arasında olan altı dağıtım firmasından gönüllü katılım esasına göre bağımsız araştırma kuruluşu aracılığı ile derlenmektedir. Bu değerlerin pazarı büyük oranda temsil ettiği tahmin edilmektedir, ancak Türkiye toplam yağlama yağları üretimi ve tüketimi resmi olarak teyid edilemediğinden derlenen bilgilerin pazarı yansıtma oranı kesin olarak verilememektedir Yılı Ocak Haziran Dönemi Sektör Raporu, 5

7 e) Özet Tablo Ocak Haziran Dönemi Yıllık Tüketimler Değişim Beyaz Ürün Toplamı m ,6% Kurşunsuz 95 Oktanlı m ,5% Kurşunsuz 97 ve Üzeri Oktanlı m ,8% Katkılı Kurşunsuz m ,5% Benzinler Toplamı m ,2% Gazyağı m ,1% Kırsal Motorin m ,7% Motorin ( Düşük Kükürtlü ) m ,5% Motorinler Toplamı m ,0% Beyaz Ürün Toplamı ton ,6% Kurşunsuz 95 ton ,5% Kurşunsuz 97 ve Üzeri Oktanlı ton ,8% Katkılı Kurşunsuz ton ,5% Benzinler Toplamı ton ,2% Gazyağı ton ,1% Kırsal Motorin ton ,7% Motorin ( Düşük Kükürtlü ) ton ,5% Motorinler Toplamı ton ,0% Kalyak ton ,1% 6 No.FO ton ,3% Siyah Ürün Toplamı ton ,3% Toplam Akaryakıt* ton ,0% Tüplü** ton ,5% Dökme** ton ,6% Otogaz** ton ,7% Toplam LPG** ton ,0% Toplam Otomotiv Yakıtları*** ton ,2% 2008H1 2009H1 Değişim Brent tipi ham petrol ABD $ /varil 109,1 50,9-53,4% Akaryakıt Tüketimi İşlem Hacmi **** milyar YTL 27,5 23,7-14% Akaryakıt Toplam Dolaylı Vergi **** milyar YTL 13,6 13,2-3% LPG Tüketimi İşlem Hacmi**** milyar YTL 5,6 5,2-7% LPG Toplam Dolaylı Vergi**** milyar YTL 2,5 2,4-4% Motor Yağları ton ,7% Dişli ve Transmisyon Yağları ton ,8% Kimyasallar ton ,0% Endüstriyel Yağlar ton ,5% Deniz Yağları ve Gresler ton ,7% Toplam Yağlama Yağları ton ,3% * Siyah + beyaz ürünleri ifade etmektedir, ** EPDK LPG Sektör Raporu değerleri ve piyasa verileri kullanılarak hesaplanmıştır. *** Benzin Türleri, Motorin Türleri ve Otogaz Toplamı **** Tüketimlerden ve birim fiyatlardan hesaplanan tahmini değerlerdir Akaryakıt verileri 11 ve Yağlama Yağları verileri 6 dağıtım şirketinden PwC tarafından gönüllülük esasına göre derlenmiştir Yılı Ocak Haziran Dönemi Sektör Raporu, 6

8 1000 m3 II YILI OCAK HAZIRAN DÖNEMİ TÜRKİYE AKARYAKIT İSTATİSTİKLERİ: a) Motorinler Toplam motorin tüketiminde son on yıldır devam eden artış eğiliminin 2009 yılında gerilemeye başladığı görülmektedir yılı ilk altı ayında motorin türleri toplam tüketimi, 2008 yılı aynı dönemine göre % 5,0 azalarak yaklaşık 7,5 milyon m³ olmuştur. Bu düşüş küresel ekonomik krizin etkisi ile ülkemiz ticari ve endüstriyel faaliyetlerindeki yavaşlamanın sonucu olarak yorumlanmaktadır yılı ilk altı ayında % 13,5 artarak 1,8 milyon m 3 olan motorin (düşük kükürtlü) tüketiminin toplam motorin türleri tüketimindeki payı % 20'den % 24 e çıkmıştır. Motorin türleri arasında en büyük paya sahip olan kırsal motorinin tüketimi ise 2009 yılı ilk altı ayında, 2008 yılı aynı dönemine göre % 9,7 azalarak yaklaşık 5,73 milyon m³ e gerilemiştir. Kırsal motorin özellikle ağır vasıtalarca kullanıldığından, tüketimi sınaî ve ticari faaliyetler ile yakından ilgilidir. Motorin (düşük kükürtlü) ise ağırlıklı olarak yeni teknolojili dizel araçlar tarafından kullanılmakta ve daha çok bireysel tüketimin göstergesi olarak kabul edilmektedir. Yıllara Göre Toplam Motorin Tüketimi 18,000 16,000 14,000 12,000 10,000 8,000 6,000 4,000 2,000 0 Kırsal Motorin Motorin (Düşük Kükürtlü ) 2009 Yılı Ocak Haziran Dönemi Sektör Raporu, 7

9 1000 m3 Toplam Motorin Tüketiminin Dönem Karşılaştırması 9,000 8,000 7,000 6,000 5,000 4,000 3,000 2,000 1, ,587 6,338 5,0 % 1,801 5, Kırsal Motorin Motorin (Düşük Kükürtlü) Motorin Tüketiminin Türlerine Göre Dağılımı 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 20.0% 23.9% 80.0% 76.1% Kırsal Motorin Motorin (Düşük Kükürtlü) 2009 Yılı Ocak Haziran Dönemi Sektör Raporu, 8

10 1000 m3 b) Benzinler 2009 yılı Ocak Haziran döneminde toplam benzin tüketimi, 2008 yılı aynı dönemine göre % 2,2 oranında azalarak yaklaşık 1,40 milyon m³ olmuştur. Yalnızca eski teknolojili araçlarda kullanılmakta olan katkılı kurşunsuz benzin tüketiminde son yıllarda görülen azalma eğilimi 2009 yılı ilk altı ayında da devam ederek, tüketim % 42,5 oranında gerileyerek ve 34 bin m³ e inmiştir. Benzin tüketimindeki azalma, daha düşük ÖTV uygulanması nedeniyle fiyat avantajına sahip olan otogazın benzin tüketimi içerisinden artan miktarda pay alması ve dizel motorlu binek araç kullanımının yaygınlaşmasından kaynaklanmaktadır. Yıllara Göre Toplam Benzin Tüketimi 6,000 5,000 4,000 3,000 2,000 1,000 0 Kurşunsuz Benzin (RON 95) Kurşunsuz Benzin (RON 97) Süper Benzin/Katkılı Kurşunsuz Normal Benzin 2009 Yılı Ocak Haziran Dönemi Sektör Raporu, 9

11 1000 m3 Toplam Benzin Tüketiminin Dönem Karşılaştırması 1,450 1, ,2 % 34 1,350 1,300 1,250 1,200 1,150 1, ,216 1, Katkılı Kurşunsuz Kurşunsuz Benzin (RON 97) Kurşunsuz Benzin (RON 95) Benzin Tüketiminin Türlerine Göre Dağılımı 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 4.2% 2.5% 10.9% 9.4% 84.9% 88.2% Kurşunsuz Benzin (RON 95) Kurşunsuz Benzin (RON 97) Katkılı Kurşunsuz 2009 Yılı Ocak Haziran Dönemi Sektör Raporu, 10

12 1000 m3 c) Beyaz Ürünler (Benzinler, Motorinler ve Gazyağı) 2009 yılı ilk altı ayında toplam beyaz ürün tüketimi 2008 yılı aynı dönemine göre % 4,6 oranında azalarak yaklaşık 8,93 milyon m³ olarak gerçekleşmiştir yılından 2009 yılı başına kadar olan dönemi kapsayan toplam beyaz ürün tüketimindeki değişimler aşağıdaki grafikte verilmektedir. Bu grafikte görüldüğü üzere toplam beyaz ürün tüketiminde motorin payı artmakta, buna karşılık benzin payı ise azalmaktadır. Yıllara Göre Toplam Beyaz Ürünler Tüketimi 25,000 20,000 15,000 10,000 5,000 0 Kırsal Motorin Motorin (Düşük Kükürtlü ) Kerosene Kurşunsuz Benzin (RON 95) Süper Benzin/Katkılı Kurşunsuz Normal Benzin Kurşunsuz Benzin (RON 97) 2009 Yılı Ocak Haziran Dönemi Sektör Raporu, 11

13 1000 m3 Toplam Beyaz Ürün Tüketiminin Dönem Karşılaştırması 10,000 9,000 8,000 7,000 6,000 1,216 1, ,6 % 1,235 1, ,000 4,000 3,000 2,000 6,338 5,726 1, Kırsal Motorin Motorin (Düşük Kükürtlü) Kurşunsuz Benzin (RON 95) Kurşunsuz Benzin (RON 97) Katkılı Kurşunsuz Gazyağı Beyaz Ürün Tüketiminin Türlere Göre Dağılımı 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 13.0% 0.6% 13.8% 0.4% 16.9% 20.2% 67.7% 64.1% Kırsal Motorin Kurşunsuz Benzin (RON 95) Kurşunsuz Benzin (RON 97) Motorin (Düşük Kükürtlü) Katkılı Kurşunsuz Gazyağı 2009 Yılı Ocak Haziran Dönemi Sektör Raporu, 12

14 1000 mton 1000 ton d) Kalorifer Yakıtı (Kalyak) 2009 yılı Ocak Haziran döneminde toplam kalorifer yakıtı tüketimi, 2008 yılı aynı dönemine göre % 13,1 oranında azalarak yaklaşık 182 bin ton olarak gerçekleşmiştir. Yıllara Göre Kalorifer Yakıtı Tüketimi 2,000 1,800 1,600 1,400 1,200 1, Kalorifer Yakıtı Kalorifer Yakıtı Tüketimi ,1 % Kalorifer Yakıtı 2009 Yılı Ocak Haziran Dönemi Sektör Raporu, 13

15 1000 mton 1000 ton e) Fuel Oil No: 6 Fuel Oil No: 6 tüketimi, 2009 yılı ilk altı ayında, 2008 yılı aynı dönemine göre % 6,3 oranında azalarak yaklaşık 1,09 milyon ton olmuştur. Yıllara Göre Fuel Oil No: 6 Tüketimi 4,500 4,000 3,500 3,000 2,500 2,000 1,500 1, Fuel Oil No:6 Fuel Oil No: 6 Tüketimi 1,400 1,200 6,3 % 1, ,160 1, Fuel Oil No: Yılı Ocak Haziran Dönemi Sektör Raporu, 14

16 1000 mton 1000 ton f) Siyah Ürünler Siyah ürün tüketimi 2009 yılının ilk yarısında, 2008 yılı aynı dönemine göre % 7,3 oranında azalarak yaklaşık 1,27 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Yıllara Göre Siyah Ürünler Tüketimi 7,000 6,000 5,000 Fuel Oil No:6 86% Kalorife r Yakıtı 14% 4,000 3,000 2,000 1,000 0 Fuel Oil No:6 Kalorifer Yakıtı Siyah Ürünler Tüketimi Türlere Göre Dağılımı 1,600 1,400 1,200 1, ,3 % % 90% 80% 70% 60% 15.3% 14.4% ,160 1,087 50% 40% 30% 20% 10% 84.7% 85.6% 0 0% Fuel Oil No:6 Kalorifer Yakıtı Fuel Oil No:6 Kalorifer Yakıtı 2009 Yılı Ocak Haziran Dönemi Sektör Raporu, 15

17 1000 ton g) Akaryakıtlar 2009 yılı Ocak Haziran döneminde toplam akaryakıt (Benzinler, Motorinler, Gazyağı, Kalorifer Yakıtı ve Fuel Oil) tüketimi 2008 yılı aynı dönemine göre % 5,0 oranında azalarak yaklaşık 8,72 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Yıllara Göre Toplam Akaryakıt Tüketimi 20,000 18,000 16,000 14,000 12,000 10,000 8,000 6,000 4,000 2,000 0 Kırsal Motorin Motorin (Düşük Kükürtlü ) Kerosene Kurşunsuz Benzin (RON 95) Süper Benzin/Katkılı Kurşunsuz Normal Benzin Kurşunsuz Benzin (RON 97) Fuel Oil No:6 Kalorifer Yakıtı 2009 Yılı Ocak Haziran Dönemi Sektör Raporu, 16

18 1000 mton Toplam Akaryakıt Tüketiminin Dönem Karşılaştırması 10,000 9,000 8,000 7,000 6,000 5,000 4,000 3,000 2,000 1, , , ,341 1,522 5,356 5,0 % 4, Kalorifer Yakıtı Fuel Oil No:6 Gazyağı Katkılı Kurşunsuz Kurşunsuz Benzin (RON 97) Kurşunsuz Benzin (RON 95) Motorin (Düşük Kükürtlü) Kırsal Motorin Toplam Akaryakıt Tüketiminin Türlerin Dağılımı 100% 90% 80% 70% 60% 50% 15.4% 16.8% 0.1% 0.1% 1.4% 0.3% 0.5% 1.1% 9.8% 10.4% 14.4% 3.7% 3.2% 16.5% 40% 30% 20% 54.8% 51.7% 10% 0% Kırsal Motorin Motorin (Düşük Kükürtlü) Kurşunsuz Benzin (RON 95) Kurşunsuz Benzin (RON 97) Katkılı Kurşunsuz Gazyağı Fuel Oil No:6 Kalorifer Yakıtı 2009 Yılı Ocak Haziran Dönemi Sektör Raporu, 17

19 1000 mton Milyon Ton h) Otomotiv Yakıtları 2009 yılının ilk altı ayında toplam otomotiv yakıtları (Benzinler, Motorinler ve LPG Otogaz) tüketimi 2008 yılı ilk yarısında % 3,2 oranında azalarak yaklaşık 8,49 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Yıllara Göre Otomotiv Yakıtları Tüketimi Kırsal Motorin Motorin (Düşük Kükürtlü ) Benzinler LPG Otogaz Benzin ve LPG Otogaz Tüketimleri 2,500 2,90 % 2,000 1, ,049 1, ,110 1, Benzinler Otogaz LPG 2009 Yılı Ocak Haziran Dönemi Sektör Raporu, 18

20 1000 mton Toplam Otomotiv Yakıtları Tüketiminin Dönem Karşılaştırması 10,000 9,000 8, ,18 % 1,049 7,000 1,110 1,086 6,000 5,000 4,000 3,000 6,697 6,360 2,000 1, Motorinler Benzinler Otogaz LPG Toplam Otomotiv Yakıtları Tüketimi Dağılımı 100% 90% 80% 11,5% 12 % 14,5% 13,1% 70% 60% 50% 40% 30% 74% 74,8% 20% 10% 0% Motorinler Benzinler Otogaz LPG 2009 Yılı Ocak Haziran Dönemi Sektör Raporu, 19

21 j) Yağlama Yağları AKPET, ALPET, BP, CASTROL, EXXONMOBIL, OPET, POAŞ, SHELL, TOTAL firmalarının gönüllü katılımı ile sağlanan ve toplam pazarın yaklaşık % 80 lik bölümünü temsil ettiği tahmin edilen bilgilere göre 2009 yılının ilk beş ayında toplam yağlama ürünleri tüketimi geçen yılın aynı dönemine göre % 29,3 oranında azalarak toplam 105 bin ton olarak gerçekleşmiştir yılı ilk beş ayında toplam yağlama ürünleri pazarının 2008 yılı ilk yarısı ile karşılaştırma grafiği aşağıda verilmektedir; Yağlama Yağları Tüketimi (Ton) 160, , , ,000 80,000 60,000 40,000 20,000 0 % 29, Gresler Deniz Yağları Diğer Proses Yağları Hidrolik Kimyasallar Antifriz Kimyasallar Hidrolik Fren Sıvısı Dişli ve Transmisyon Yağları Multigrade Dişli ve Transmisyon Yağları Monograde Ocak Mayıs Ocak Mayıs MotorYağları Multigrade MotorYağları Monograde Yağlama Yağları İçerisindeki Ürün Gruplarının Oranları 2008 Ocak Mayıs Deniz Yağları 8% Gresler 4% 2009 Ocak Mayıs Deniz Yağları 11% Gresler 4% MotorYağla rı 42% MotorYağları 43% Endüstriyel Yağlar 35% Endüstriyel Yağlar 31% Kimyasallar 3% Dişli ve Transmisyo n Yağları 8% Kimyasallar 3% Dişli ve Transmisyon Yağları 8% 2009 Yılı Ocak Haziran Dönemi Sektör Raporu, 20

22 Motor Yağları 2009 yılı ilk beş aylık döneminde motor yağları (monograde ve multigrade) tüketimi geçen yılın aynı dönemine göre % 27,7 oranında azalarak 45 bin ton olarak gerçekleşmiştir. Bu dönemde motor yağları toplam yağlama ürünleri içerisinde yaklaşık % 43 lük payı oluşturmuştur. Motor yağları tüketiminin dönem karşılaştırma grafikleri aşağıda verilmektedir; Motor Yağları Tüketimi (Ton) 70,000 60,000 50,000 11,792 % 27, Ocak Mayıs MotorYağlar ı Monograde 14% 40,000 6,135 30,000 20,000 50,501 38,932 10, MotorYağları Multigrade MotorYağları Monograde MotorYağlar ı Multigrade 86% Endüstriyel Yağlar 2009 yılı ilk altı aylık döneminde toplam endüstriyel yağlar (hidrolik, proses, diğer) tüketimi geçen yılın aynı dönemine göre % 36,5 oranında azalarak yaklaşık 33 bin ton olarak gerçekleşmiştir yılının ilk yarısında endüstriyel yağlar, toplam yağlama ürünleri içerisinde yaklaşık % 31 lik pay teşkil etmiştir. Endüstriyel yağlar tüketiminin karşılaştırma grafikleri aşağıda verilmektedir; Endüstriyel Yağlar Tüketimi 60,000 50,000 % 36, Ocak Mayıs 40,000 30,000 20,000 Diğer, 19,106 Proses Yağları, 12,059 Diğer, 12,831 Proses Yağları, 7,496 Diğer 39% Hidroli k 38% 10,000 0 Hidrolik, 20,146 Hidrolik, 12, Proses Yağları 23% Hidrolik Proses Yağları Diğer 2009 Yılı Ocak Haziran Dönemi Sektör Raporu, 21

23 III- DOLAYLI VERGİLER VE SEKTÖREL İŞLEM HACMİ Akaryakıt ve LPG sektörü dolaylı vergiler açısından önemli büyüklükte vergilerin sağlandığı sektörlerin başında gelmektedir. 15 Temmuz 2009 tarihinde T.C. Maliye Bakanlığınca akaryakıt ve LPG'ye uygulanan ÖTV miktarları yeniden düzenlenmiştir. Bu düzenlemeye göre ürün bazında ÖTV miktarları aşağıdaki tablodadır. Ürün Birim Eski ÖTV Yeni ÖTV Değişim 95 Oktan Kurşunsuz TL/Lt 1,4915 1, ,41% Katkılı Kurşunsuz Benzin TL/Lt 1,4915 1, ,41% 97 Oktan Kurşunsuz TL/Lt 1,4915 1, ,41% Motorin TL/Lt 0,9345 1, ,05% Düşük Kükürtlü Motorin TL/Lt 1,0045 1, ,93% Gazyağı TL/Lt 0,7605 0,7605 0,00% Fuel Oil No: 6 TL/KG 0,224 0,224 0,00% Kalyak YTL/KG TL/KG 0,476 0,476 0,00% Otogaz LPG TL/KG 0,998 1,098 10,02% Otogaz LPG YTL/lt 0, , ,02% Tüplü LPG TL/KG 0,93 1,03 10,75% Dökme LPG TL/KG 0,93 1,03 10,75% Aşağıdaki grafiklerde akaryakıt türleri ve otogaz LPG'de 2009 yılı ilk altı ayında litre başına tahakkuk eden birim ÖTV ve KDV miktarları ÖTV düzenlemesi öncesi ve sonrası olarak ayrı ayrı gösterilmektedir. Otomotiv Yakıtlarında Litre Başına Dolaylı Vergi Miktarları (TL/Litre) 2009 Ocak Haziran Dönemi Ortalaması 16 Temmuz 2009 LPG Otogaz = 0,81 TL /Lt LPG Otogaz = 0,87 TL /Lt Kırsal Motorin = 1,29 TL /Lt Kırsal Motorin = 1,45 TL /Lt Motorin = 1,37 TL /Lt Motorin = 1,54 TL /Lt 95 Oktan K. Benzin Oktan K. = 1,95 TL /Lt 1.69 Benzin 0.48 = 2,17 TL /Lt TL/Lt TL/Lt ÖTV KDV ÖTV KDV 2009 Yılı Ocak Haziran Dönemi Sektör Raporu, 22

24 2009 yılının ilk altı ayında akaryakıtlardan sağlanan (benzinler, motorinler, fuel oiller) KDV ve ÖTV den oluşan dolaylı vergilerin 2008 yılı aynı dönemine göre % 2,5 oranında azalarak 13,2 milyar TL olduğu hesaplanmaktadır. Aynı dönemde toplam LPG tüketiminden elde edilen dolaylı vergiler toplamı ise 2,4 milyar TL olarak hesaplanmıştır. Böylece 2009 yılı ilk yarısında akaryakıtlar ve LPG olarak toplam dolaylı vergi gelirlerinde 2008 yılı ilk altı ayına göre yaklaşık % 2,5 oranında bir azalma olduğu hesaplanmaktadır. Toplam tüketimler üzerinden hesaplanan dolaylı vergi gelirleri toplamı ise sıradaki grafikte gösterilmektedir. Akaryakıt ve LPG'den Sağlanan Dolaylı Vergi Gelirlerinin Yıllara Göre Değişimi (Milyar TL) H1 Toplam ÖTV Toplam KDV Aşağıdaki grafiklerde 2008 ve 2009 yılları Ocak Haziran dönemi akaryakıt ve LPG sektörlerinden sağlanan dolaylı vergi gelirleri ayrı ayrı gösterilmektedir Yılı Ocak Haziran Dönemi Sektör Raporu, 23

25 Akaryakıt Tüketiminden Yaklaşık Olarak Hesaplanan Tahmini ÖTV ve KDV Toplam Miktarları (milyar TL) 16,000 14,000-2,5 % 12,000 10,000 8,000 6,000 4,000 2,000 0 KDV+ÖTV KDV+ÖTV Kalyak Fuel Oil No:6 Gazyağı 97 ve Üzeri Oktanlı Kurşunsuz Benzin Katkılı Kurşunsuz Benzin 95 Oktan Kurşunsuz Benzin Motorin (Düşük Kükürtlü) Kırsal Motorin 2008 H H1 Otomotiv Yakıtları (Benzin, Motorin, LPG Otogaz) Tüketiminden Yaklaşık Olarak Hesaplanan Tahmini ÖTV ve KDV Toplam Miktarları (milyar TL) ,3 % KDV+ÖTV KDV+ÖTV 2008 H H1 Motorinler Toplam Benzinler Toplam Otogaz 2009 Yılı Ocak Haziran Dönemi Sektör Raporu, 24

26 Akaryakıt (Benzin, Motorin, Gazyağı, Kalorifer Yakıtı ve Fuel Oil No: 6) Tüketimi İşlem Hacmi Karşılaştırması* (milyar TL) ,9 % Gazyağı Kalyak Fuel Oil No: ve Üzeri Oktanlı Kurşunsuz Benzin Katkılı Kurşunsuz Benzin 95 Oktan Kurşunsuz Benzin 0.0 Sektör Büyüklüğü Sektör Büyüklüğü Motorin (Düşük Kükürtlü) 2008 H H1 Kırsal Motorin * Yapılan sektör büyüklüğü hesaplamalarına; ÖTV ve/veya KDV si sıfır olan satış türleri (havacılık, deniz yakıtları, transit akaryakıtlar ve serbest kullanıcı tüketimleri) ve madeni yağ tüketimleri dahil edilmemiştir. Aşağıdaki grafikte 2008 ve 2009 yılları Ocak Haziran dönemi için dökme, tüplü ve otogaz olarak LPG tüketiminin toplam tahmini işlem hacmi gösterilmektedir. LPG Tüketimleri İşlem Hacmi Karşılaştırması* (milyar TL) ,3 % H H1 Otogaz Tüplü Dökme *EPDK raporlarından yapılan tahmini hesaplama Yılı Ocak Haziran Dönemi Sektör Raporu, 25

27 IV YILI OCAK HAZIRAN DÖNEMİNDE SEKTÖRDEKİ GELİŞMELER: a) EPDK Tavan Fiyat Uygulaması ve ÖTV Oranlarının Artırılması Bilindiği üzere T.C. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu 25 Haziran 2009 tarihinde almış olduğu Kurul Kararı ile benzin ve motorin pompa fiyatlarında dağıtıcı ve bayiler için yayınlanmış olan bir formül ile hesaplanmak üzere tavan fiyat uygulamasına geçmiştir. Bunun sonucunda 1 Ocak 2005 tarihinden bugüne kadar yürürlükte olan serbest piyasa uygulamasına ara verilmiş bulunmaktadır. Bu Karar Derneğimizce yasal dayanaktan yoksun ve Petrol Piyasası Kanununun özünü oluşturan serbest piyasa kurallarına ve Avrupa Birliği nin temel ilkesi olan serbest pazar ilkesine aykırı olarak yorumlanmaktadır. Karar iç ve dış piyasalarda son beş yılda petrol sektörü üzerinden oluşturulan serbest piyasa yaklaşımına olan güveni temelden sarsmıştır. Tavan Fiyat Kararı Yasa ile uyumlu değildir. Petrol Piyasası Kanunu, EPDK ya tavan fiyat uygulama konusunda yetkiyi belirli şart ve koşulların gerçekleşmiş olması kaydı ile vermiştir. Bu koşullar rekabeti bozan veya engelleyen faaliyetlerin oluşması olarak Kanun ile sınırlandırılmıştır. Böyle bir eylemin olmadığı, tam tersine sektörde rekabetin gelişmesinin önünde mevzuattan kaynaklanan yapısal engeller olduğu Rekabet Kurulunca yapılan ön araştırma sonucunda tespit edilmiş ve bu yapısal engellerin neler olduğu açıklanmıştır. Rekabet Kurumunun görüş ve kararlarının yanı sıra rekabet uzmanlarının da tavan fiyat uygulamasının piyasada rekabete katkı sağlamayacağı yönünde görüşleri mevcuttur. Serbest piyasa uygulamaları sektöre ve Ülkeye çok önemli kazanımlar sağlamıştır. Petrol Piyasası Kanunu uyarınca 1 Ocak 2005 tarihinde uygulanmaya başlanan serbest piyasa sistemi, başta petrol sektörü olmak üzere tüm enerji piyasalarına çok önemli 2009 Yılı Ocak Haziran Dönemi Sektör Raporu, 26

28 kazanımlar getirmiştir. Bu kazanımların başında, özellikle yerli ve yabancı yatırımcıları için oluşturulmaya çalışılan serbest piyasa yaklaşımında sağlanan güven gelmektedir. 1 Ocak 2005 tarihi ile başlayan petrol piyasasındaki liberalleşme sürecine inanarak ve güvenerek petrol piyasasına çok büyük ölçekli yatırımlar yapılmış ve bu girişimlerden istihdam, kalite, rekabet ve hizmet olarak Türkiye önemli kazanımlar elde etmiştir. Serbest piyasa uygulaması ile birlikte beş yıllık süreç içinde sektörde 10 Milyar TL nin üzerinde doğrudan yatırım hareketi gerçekleşmiştir. Bununla birlikte yine serbest piyasanın oluşturduğu olumlu gelişmelerin de bir sonucu olarak resmi ve kayıtlı akaryakıt tüketimi artmış ve dolaylı vergi gelirlerinde son beş yılda net 33 Milyar TL artış gerçekleşmiştir. Bu süreçte Türkiye de akaryakıt sektöründe tüketiciye sunulan hizmet ve ürünlerde kalite gelişmiş Avrupa ülkeleri düzeyine hatta bazı hizmetler açısından bu ülkelerin de üzerine çıkmıştır. EPDK nın yasa ile uyumlu olmayan bu açık müdahalesinin ülkemizin ve sektörümüzün gelmiş olduğu bu önemli aşamaya çok olumsuz bir etki yapması kaçınılmazdır. Kanımızca bu karar ile sadece petrol piyasasında değil diğer enerji piyasalarında da yatırımcının ilgi ve güveni sarsılmıştır. Geçtiğimiz bir yıllık süreç içinde akaryakıt fiyatları ve bu fiyatların oluşumu ile ilgili birçok konu kamuoyunun gündemine getirilmiş ve petrol sektörünün tutumu ile ilgili kamuoyuna ciddi bir araştırma ve incelemeye dayanmayan gerçek dışı ve yanıltıcı bazı bilgiler sunulmuştur. Ürün cinsleri, piyasa yapıları, maliyet sistemleri ve vergi seviyeleri açısından birbirinden çok farklı ülkelerden yanlış örnekler alınarak yapılan karşılaştırmalar sonucunda ciddi bir bilgi kirliliği oluşmuştur Yılı Ocak Haziran Dönemi Sektör Raporu, 27

29 % 87,8 % 92,1 Tavan Fiyat ve ÖTV Düzenlemesi Öncesi Durum : Tavan Fiyat ve ÖTV Düzenlemesi Sonrası Durum : TL/Lt 23 Haziran 2009 % 12,2 16 Temmuz 2009 % 3,96 % 3,96 = % 7, %61,2 % 68, Benzin %26,6 % 23,3 RAFİNERİ VERGİLER DAĞITICI BAYİ Türkiye ve Avrupa ülkelerinin pompa fiyatları arasında çok önemli karşılaştırma hataları yapılmıştır. Türkiye de akaryakıt sektöründe fiyat, hizmet ve kalitede yoğun bir rekabet vardır. Tavan fiyat kararı öncesinde Türkiye deki akaryakıt fiyatları en yakın erişilebilir Avrupa fiyatlarıyla uyumludur ve hatta Avrupa ile ek maliyet yükleyen temel farklılıklarımız dikkate alındığında daha da rekabetçidir. Ülkemiz dağıtım sektöründe akaryakıt fiyatları rekabetçidir ve müdahale öncesi tamamen serbest piyasa koşullarında ve tam bir rekabet ortamı içinde gelişmiştir. Sektörde hem hizmetlerde, hem de fiyatlarda iskonto, promosyon, ücretsiz hizmet ve vade olarak yoğun bir rekabet yaşanmaktadır. Nitekim bu durumun bir sonucu olarak birçok dağıtım şirketince ilan edilen net karların toplam ciroya oranı ortalama %1-3 gibi birçok sektörle mukayese edildiğinde son derece düşük bir seviyede kalmaktadır yılı mali tabloları ve 2009 birinci çeyrek dönemi sonuçları incelendiğinde akaryakıt dağıtım sektörü birçok sektöre göre çok daha az karlı bir durumdadır. Bu durum Maliye Bakanlığınca yayınlanan vergi sırlamasında Türkiye nin ilk 500 şirketi için yayınlanan tablolarda açıkça görülmektedir Yılı Ocak Haziran Dönemi Sektör Raporu, 28

30 Petrol piyasasında fiyat oluşumuna etken olan unsurlar açısından Sadakat kartları Promosyon Kredi kartı ödemesi Ücretsiz yıkama vb. Bireysel Satışlar Toptan Satışlar Ticari iskonto, Vade bakıldığında Türkiye ile Avrupa ülkeleri arasında çok önemli farklılıklar Taşıt Tanıma bulunmaktadır. Bu farklılıkların başında Avrupa dağıtım sektörünün ikmal kaynakları açısından içinde Ticari iskonto Vade Ortalama tahakkuk eden gerçek fiyatlar, ilan edilen tavan fiyatların altında gerçekleşmektedir. bulunduğu çeşitlilik, ithalat kolaylığı, yöre rafinerilerden vergisini peşin ödemeden rekabetçi ürün tedarik imkânları ile faaliyet için düşük ve maliyeti az sermayeye ihtiyaç duyması gelmektedir. Özellikle dağıtım sisteminde Avrupa ülkelerindeki maliyete etki eden unsurlar ile Türkiye deki unsurlar farklıdır. Bu farklılıkların başında Türkiye de vergilerin ve faizlerin yüksekliği ile verginin rafineriye peşin olarak ödenmesi sonucu karşılanmak zorunda kalınan finansman yükü gelmektedir. 20 günlük zorunlu ulusal stok, günlük dağıtıcı ve bayinin işletme stokları, piyasaya sunulan vadeler ve kredi kartlı satışlar güne varan ürün + vergi finansman yükünü dağıtım sisteminin üzerine yıkmaktadır. Türkiye de Avrupa dan farklı olarak dağıtım sektörünün üstlendiği bu finansman bir litre benzinde 8-9 (4 Euro Cent) kuruşa karşılık gelmektedir. Buna ilave olarak ithalatın son derece bürokratik ve maliyetli olması, ulusal marker, yazar kasa, zorunlu otomasyon vb. gibi mukayese edilen ülkelerde olmayan ve bir kısmı Petrol Piyasası Kanunundan kaynaklanan farklılıklar da söz konusudur. Rafineri ikmalinin alternatifi olan ithalatta yaşanan zorluklar ve Türkiye ye getirilen bir ürünün gümrükleme işleminin 20 günü geçmesi de Avrupa ya göre ek lojistik zorluklar ve maliyet getirmektedir. İthalatın sektörde bir rekabet unsuru olarak geliştirilememiş olmasının ve beraberinde rafineri lisanslarının EPDK tarafından 2009 Yılı Ocak Haziran Dönemi Sektör Raporu, 29

31 sonuçlandırılmamış olmasının önemli bir sorun olduğu Rekabet Kurumu ve PETDER tarafından birçok kez ifade edilmiştir. Petrol Sanayi Derneği olarak geçtiğimiz süreç içinde sektörde maliyetlere yansıyan gereksiz yükler hakkında yapmış olduğumuz sayısız başvurulardan da sonuç alınamamıştır. Tüm bunlara rağmen doğru kaynaklar kullanılarak doğru teknik analizler yapıldığında Türkiye'deki vergi hariç tavan pompa fiyatlarının, ülkemize özgü ek maliyet getiren farklılıklara rağmen, Akdeniz piyasaları ile paralel hareket ettiği ve EPDK nın kararına gerekçe gösterilen yasanın 10. maddesiyle uyumsuz olmadığı açıkça görülmektedir. Şöyle ki, Türkiye de EPDK müdahalesi öncesinde vergi hariç tavan fiyat seviyesi Benzin de Euro Cent iken aynı ürün İtalya da 54-58, Yunanistan da ve İspanya da Euro Cent e satılmakta idi. Aynı şekilde, tüm ek maliyet getirici unsurlara rağmen tavan fiyat seviyesi Türkiye de Euro Cent olan motorin Yunanistan da 53-56, İtalya da ve İspanya da Euro Cent e satılmakta idi. Kaldı ki Türkiye de ticari özellikli satışlar tavan fiyatın altında işlem görmekte ve yaygın bir şekilde birçok hizmet ücretsiz olarak tüketiciye sunulmaktadır. Motorin Vergisiz Pompa Fiyatları ( ) /Litre Türkiye İspanya 0,46 0,46 0,47 0,48 * Yunanistan 95 Oktan Kurşunsuz Benzin Vergisiz Pompa Fiyatları ( ) Türkiye /Litre 0,46 0,46 0,46* 0,48 İtalya 0,49 0,50 * İspanya 0,47 0,50 Yunanistan 0,49 0,54 * İtalya 0,49 0,51 * Yıldız (*) ile işaretli olan değerler için kaynak : Müdahale sonrası Türkiye, tüm ek maliyetlere rağmen en yakın Akdeniz ülkelerinin gerisine düşmüştür Yılı Ocak Haziran Dönemi Sektör Raporu, 30

32 Diğer taraftan, burada önemle vurgulanması gereken çok önemli bir başka nokta vardır. Önceki grafikte verilen Türkiye - Avrupa pompa fiyatları EPDK'nın da karşılaştırmalarında kullandığı rakamlardır. Burada Avrupa ülkelerinin pompa fiyatları fiili olarak sahada uygulanan fiyatların GENEL ORTALAMASI niteliğindedir. Bu fiyatların içerisinde süpermarket, self servis vb. gibi özel uygulamaların yanısıra yapılan indirimlerde yer almaktadır. Halbuki Türkiye için yukarıdaki mukayesede verilen rakam dağıtıcılarca ilan edilen TAVAN FİYATTIR. Türkiye'deki maksimum fiyat ile Avrupa ülkelerindeki ortalama fiyatlarla karşılaştırılmış olmasına rağmen Türkiye, en yakın erişilebilir piyasalar ile uyumludur. Tavan Fiyat Formülü sektörün ve ülkenin temel gerçeklerinden tamamen uzaktır. Sonuçları itibarı ile rekabet olumsuz etkilenecek, kaçak ve kayıt dışı artacak ve özellikle küçük işletmeler büyük ticari kayıplara uğrayacaktır. Açıklanan tavan fiyat formülü rafineri ve nakliye unsurlarını içermediğinden ülkenin her tarafına düzenli ve sürdürülebilir şekilde akaryakıt ikmal edilmesini ve yatırım yapılmasını ekonomik olmaktan çıkarmıştır. Bu yapısı ile fiyat formülü uygulama ve ülke gerçekleri ile tam bir tezat içindedir. Sonuç olarak, bu karar nedeni ile sayıları binlere varan bayinin iflas noktasında olduğu ve finans kapasitesi sınırlı küçük dağıtıcıların da faaliyetlerini sürdüremez noktaya geldiği görülmektedir. Yapılan müdahale ekonomimizin en büyük sorunu haline gelen işsizliği de olumsuz etkileyecektir. Akaryakıt sektöründe vergi yüksekliği ve enerji ürünlerindeki vergi dengesizliği sürdürülebilir değildir. Son yapılan ÖTV düzenlemesi ile Türkiye benzinde dünyanın en yüksek vergi uygulayan ülkesi durumuna gelmiştir Yılı Ocak Haziran Dönemi Sektör Raporu, 31

33 /Litre Benzindeki Dolaylı Vergiler (16 Temmuz 2009) Bu kapsamda düşük kükürtlü motorin ÖTV sinin, yüksek kükürtlü motorin ÖTV sinden daha fazla olması çevre etkileri açısından, PETDER olarak yaptığımız önerilerin dikkate alınmadığını ve uygulamanın AB yaklaşımı ile de uyumlu olmadığını göstermektedir. Yapılan ÖTV düzenlemesinin, ülkemizin enerji türlerinden verimli ve ekonomik anlamda dengeli bir şekilde yararlanabilmesi için önem taşıyan kalorifik bazda vergilendirme yaklaşımları ile de uyumlu olmadığı hatta mevcut dengesizliğin daha da büyüdüğü görülmektedir. ÖTV artışları, petrol ürünleri ile doğal gaz arasındaki farkı daha da büyütmüştür. Bu durum petrol ürünleri piyasasında küçülmeye ve maalesef kaçakçılığın artmasına sebep olacaktır. BENZİN 95 OKTAN MOTORİN 50 PPM KIRSAL MOTORİN 1000 PPM LPG OTOGAZ LPG (TÜPLÜ VE DÖKME) DOĞALGAZ (TAŞITLARDA) FO NO:4 (KALYAK) FO NO:6 ELEKTRİK MESKEN ELEKTRİK SANAYİ CNG DOĞALGAZ LİNYİT Yeni ÖTV İle Eski ÖTV İle Yanma Verimliliği hesaba dahil edilmiştir Kuruş / 1000 Kcal Yılı Ocak Haziran Dönemi Sektör Raporu, 32

34 PETDER, Petrol Sanayi Derneği olarak ülkemiz ve sektörümüz için müdahalelerden uzak, rekabeti daha da geliştirecek yapısal engellerin kaldırıldığı, haksız rekabet içerikli girişimlere yol vermeyen, hizmet ve ürün çeşitliliğinde yarışın önünü tıkamayan serbest bir piyasa tek hedefimizdir. b) Bayilik Anlaşmalarındaki Grup Muafiyetinin Beş Yıl İle Sınırlanması Hakkındaki Rekabet Kurulu Kararı 11 Mart 2009 tarihinde Rekabet Kurumu, intifa ve kira şerhi ile yapılan sözleşmelerin süre uzatımı yönünde baskı oluşturduğu ve piyasada kapama etkisi yaptığı gerekçesi ile bu sözleşmelerin sürelerinin rekabet grup muafiyeti açısından beş yıl ile sınırlandırılmasına karar vermiştir. Daha önceden yapılmış geçerli intifa ve kira şerh sözleşmelerini de kapsadığı için bu Karar'ın sektöründe önemli değişikliklere yol açacağı kesindir. Rekabet Kurumu Kararının sektör açısından en önemli etkisi, bugüne kadar yapılmış olan yatırımlar ve mevcut sözleşmelere ilişkin hususular üzerinde oluşacaktır. Çünkü birçok dağıtım şirketi, medeni hukuk ve Anayasa ya dayanan yasal güvenceleri dikkate alarak yapmış oldukları uzun süreli sözleşmelerin karşılığı olarak istasyonlara çok büyük ölçekli yatırımlar yapmışlardır. Örneğin, dağıtım şirketlerince 2008 yılında istasyonlara dağıtım şirketlerince yapılmış yatırımların toplam değerinin 1,3 milyar TL civarında olduğu tahmin edilmektedir. Yatırım karlılığı yıl olarak planlanmış mevcut sözleşmelerin sürelerinin bu yeni Karar ile beş yıl ile sınırlandırılmış olması önemli ölçüde dağıtıcı - bayi ihtilaflarına yol açabilecektir. Bu kararın bir sonucu olarak sözleşme süresi kısaltılmak zorunda kalınacak olan akaryakıt istasyonlarına dağıtıcı şirketlerce yapılmış olan yatırımlar ve sağlanan finansmanların hangi kriterler esas alınarak geri ödeneceğine dair bir düzenlemenin Rekabet Kurumunca yayınlanması büyük önem taşımaktadır. Bu konuda nasıl bir yaklaşım uygulanacağı hususunda Avrupa Komisyonu nun almış olduğu Repsol 2009 Yılı Ocak Haziran Dönemi Sektör Raporu, 33

35 Kararı önemli bir referans teşkil etmektedir. Benzer yaklaşımla, Kurum'un bu konuda yapacağı bir düzenleme mevcut sözleşmeler kapsamında yapılmış yatırımların sektör tarafları arasında ihtilaf unsuru olması engel olacak ve aynı zamanda Avrupa Komisyonu kararları ile de uyum sağlanacaktır. c) Ulusal Marker Sektör Konuları 2007 yılında uygulamaya başlanan ulusal marker, gelinen aşamada kaçak ve kayıt dışı sorunların önlenmesinde ciddi ve yararlı bir araç olarak önemli bir katkı sağlamıştır. Ancak yaşanan tecrübelerin ışığında sadece ulusal marker seviyesine dayalı bir kaçak petrol tanımlamasının sorunlara ve tamamen yasalara uygun olan bazı akaryakıtların kaçak olarak adlandırılmasına yol açabildiği görülmektedir. Nitekim 2008 yılında yapılan saha denetimleri sırasında denetim ile görevli resmi personelin saha denetim cihazları ile yaptığı ölçümlerde rafineri ve dağıtıcı terminallerinde alınan olumlu sonuçlar, resmi tutanak altına alınmış olması ve bu tutanaklar doğrultusunda ticari faaliyet devam ettirilmiş olmasına rağmen birkaç ay sonra şahit numuneler üzerinde yapılan ikinci testlerin farklı sonuç vermesi, sektörde bu konudaki endişelerin haklılığını ortaya koymaktadır. Bu ve benzeri sorunların rafineri ve dağıtım şirketlerinin hemen tamamında yaşanmış olması sadece marker seviyesine dayalı bir kaçak petrol tanımlamasının sektörde ciddi sorunlara yol açacağının önemli bir göstergesidir. Bu nedenle Petrol Piyasası Kanunundaki kaçak petrol tanımının tek başına ulusal marker seviyesine dayalı olmaktan çıkarılıp ilave deliller ile güçlendirilmesi gereği ortaya çıkmıştır. d) İthalat İşlemlerindeki Sorunlar, Diğer Teknik ve Operasyonel Sorunlar ve Ülke Ekonomisine Getirdiği Kayıplar İle Gereksiz Mali Yükler 2005 yılından itibaren başlayan liberalleşme sürecinde petrol ve LPG piyasalarında büyük gelişmeler kaydedilmiştir. Özellikle kaçak ve kayıt dışı faaliyetlere ilişkin alınan tedbirler sonucunda kayıt dışında önemli bir azalma görülmektedir. Diğer 2009 Yılı Ocak Haziran Dönemi Sektör Raporu, 34

36 taraftan özellikle kayıt dışı ile mücadele amacı ile oluşan mevzuat yoğunluğu operasyonel anlamda zorluklar yaratmaktadır. Bu açıdan süreç değerlendirildiğinde, özellikle ithalat sürecinde yaşanan gecikmeler nedeniyle önemli maliyetlerin ortaya çıktığı görülmektedir. Teknik mevzuat çerçevesinde yapılan ithalat işlemlerindeki zorluklar ve işlem sürelerinin uzunluğu nedeni ile ithalat, birçok dağıtıcı açısından tercih edilen bir yöntem olamamaktadır. Sadece 2008 yılında ithalat sürelerinin uzunluğu ve teknik engeller nedeni ile Türkiye nin parasal kaybının önemli seviyelerde olduğu tahmin edilmektedir. Fiyat ve maliyet yönü ile olumsuzluk oluşturan bu husus, 2009 yılının ilk aylarında da devam etmiştir. V. PETDER ÇALIŞMALARI ve ÖNEMLİ SEKTÖREL TOPLANTILAR: a) PETDER Olağan Genel Kurul Toplantısı: Petrol Sanayi Derneği (PETDER) in 27 Mart 2009 tarihinde yapılan Olağan Genel Kurul Toplantısı nda, yeni Yönetim Kurulu Üyeleri şu şekilde belirlendi; Yönetim Kurulu Başkanı: TOTAL Oil Türkiye A.Ş yi temsilen Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı: BP Petrolleri A.Ş. yi temsilen Muhasip Üye: MOBİL Oil Türk A.Ş yi temsilen Yönetim Kurulu Üyeleri: DELTA Petrol Ürünleri Tic. A.Ş. yi temsilen PETROL OFİSİ A.Ş. yi temsilen SHELL & Turcas Petrol A.Ş.'yi temsilen The SHELL Co. of Turkey Ltd. yi temsilen Muammer EKİM Murat GUNEM Samet ÜNER Varol DERELİ Melih TÜRKER George SPANOUDİS Canan EDİBOĞLU Olağan Genel Kurul Toplantısı nda ayrıca, PETDER in geçmiş döneme ait faaliyet raporu onaylandı ve 2009 yılı bütçesi de kabul edilerek yürürlüğe girdi Yılı Ocak Haziran Dönemi Sektör Raporu, 35

37 b) PETDER Atık Motor Yağı Toplama Faaliyetleri: T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı nın, ikinci kategori atık motor yağlarının toplanması ve bertaraf edilmesi konusunda tek kuruluş olarak yetkilendirdiği PETDER, 2009 yılının ilk altı ayında 69 ilde, adet işletmeden seferde ton atık motor yağı topladı. Böylece atık motor yağı toplama çalışmaları kapsamında bugüne kadar olan 5 yıllık dönemde 58 bin tonun üzerinde atık motor yağı toplandı. Atık motor yağları, içerdiği yüksek enerji değeri nedeniyle, (birçok AB ülkesinde yapıldığı üzere) Bakanlıkça lisanslandırılmış özel tesislerde kullanılmaktadır. Tamamen kamu yararına yapılan, atık motor yağı bulunan tüm işletmelere bedelsiz olarak hizmet sağlamayı amaçlayan bu proje için başlangıcından 2009 yılı Haziran ayı sonuna kadar PETDER, toplam 12 milyon TL kaynak aktarımı sağlamıştır. PETDER Atık Motor Yağı Toplama Miktarları: 1,800,000 Kg/Ay Adet ,600, ,400, ,200, ,000, , , , , Aylık Toplanan Miktar Aylık Ziyaret Sayısı Atık Motor Yağı Toplama Faaliyetlerine Katılan Motor Yağı Üreticisi Şirketler: Akstrol Petrokimya San ve Tic. Ltd. Şti. Akpet Akaryakıt Dağ.A.Ş. Anadolu Araçlar Ticaret A.Ş. Anadolu Isuzu Otomotiv San. ve Tic. A.Ş. Atak Madeni Yağ Pazarlama San. Ve Tic. A.Ş. Baylas Otomotiv A.Ş. Baytur Motorlu Vasıtalar Tic. A.Ş. Belgin Madeni Yağlar Tic. ve San. A.Ş. BMC San. ve Tic. A.Ş. Borusan Makina A.Ş. Borusan Otomotiv İthalat ve Dağıtım A.Ş. Bölünmez Petrolcülük A.Ş, BP 2009 Yılı Ocak Haziran Dönemi Sektör Raporu, 36

38 Petrolleri A.Ş. Chevrolet Otomotiv Tic. Ltd. Şti. Çelik Motor Ticaret A.Ş. ÇMYS Madeni Yağlar İmalat İth. Hr. Nak. San. Tic. Ltd. Şti. Daihatsu Türkiye Motorlu Araçlar A.Ş. Delta Akaryakıt Tic. A.Ş. Denizatı Petrokimya Ürünleri Yapı İnşaat San. ve Tic. A.Ş. Doğuş Otomotiv Servis ve Tic. A.Ş. Ekol Otomotiv San ve Tic. A.Ş. Emek Petrol Ürünleri Tic. San. Ltd. Şti. Enerji Petrol Ürünleri Pazarlama A.Ş. ENKA Pazarlama İthalat İhracat A.Ş. Gema Madeni Yağları San. ve Tic. A.Ş. General Motors Türkiye Ltd. Şti. Global Petrol Ürünleri San. ve Tic. Ltd. Şti. Hattat Tarım A.Ş. HMF Makina ve Servis Sanayi ve Ticaret A.Ş. Honda Türkiye A.Ş. Hyundai Assan Otomotiv San. ve Tic. A.Ş. İsotlar Grup A.Ş. John - Deere Makinaları Ltd.Şti. Karland Otomotiv Ürünleri San. Tic. A.Ş. Klora Gres ve Yağ Sanayi A.Ş. Koçak Petrol Ürünleri San. ve Tic. Ltd. Şti. Kompet Petro Kimya Ürünleri San.Tic.Ltd.Şti. Laverda Tarım Mak. San.Tic. A.Ş. Link Kimya Petrol Ürünleri San. Tic. Ltd. Şti. Lukoil Eurasia Petrol A.Ş. Manpet Petrol Ürünleri San. ve Tic. Ltd. Şti. Mazda Motor Logistics Europe N.V. Merkezi Belçika Türkiye İstanbul Şubesi, Miroil Akaryakıt Dağıtım ve Pazarlama Ltd. Şti. Tarsus Şubesi, MYS Otom. Taş ve Pet. Ür. Tur. Teks. San ve Tic Ltd. Şti. Mobil Oil Türk A.Ş. Nissan Otomotiv A.Ş. Opet Petrolcülük A.Ş. Orhan Makine San. Tic. Ltd. Şti. Özçınarlar Petrol Ürünleri Ltd.Şti. Nil-Can Kimya Petrol Ürünleri Ambalaj Hurda Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti. Petline Petrol Ürünleri Tic. A.Ş. Petrol Ofisi A.Ş. Petrofer Eendüstriyel Yağlar San ve Tic.A.Ş. Petronas Madeni Yağlar Tic. Ltd. Şti. Peugeot Otomotiv Pazarlama A.Ş. Pınar-Al Kimya Otomotiv ve İnşaat San. ve Tic. Ltd. Şti. Prista Oil Yağ San. ve Tic. Ltd. Şti. Renault Trucks Türkiye Tic. A.Ş. Shell & Turcas Petrol A.Ş. Sif İş Makinaları Paz. Ltd. Şti. Suzuki Otomobil Pazarlama ve Tic. A.Ş. Şampiyon Petrol Ürünleri San. ve Tic. Ltd. Şti. Temsa Global San. ve Tic. A.Ş. Total Oil Türkiye A.Ş. Toyotasa Toyota Sabancı Pazarlama ve Satış A.Ş. Uzel Makina Sanayi A.Ş. Volvo Otomobil Tic. Ltd. Şti. Würth Otomotiv ve Mont. San Ür. Paz. Ltd.Şti. Yüce Auto Motorlu Araçlar Tic. A.Ş. c) Ulusal Marker Konularında Sektör Değerlendirme Toplantısı: 13 Haziran 2009'da İstanbul'da düzenlenen toplantıya EPDK, TÜBİTAK yetkilileri ile birlikte sivil toplum kuruluşları ve sektör temsilcileri tarafından katılım sağlandı. Toplantıda Ulusal Marker uygulaması ile ilgili teknik konularda ve mevzuat hakkında görüş alışverişi gerçekleştirildi. Toplantıda marker ile ilgili teknik sorunlar hakkında çalışmalar yapmak üzere bir teknik komite oluşturulması kararlaştırıldı. d) Akaryakıtların Teknik Özellikleri ve Analiz Sonuçlarının Yorumlanması Toplantısı: PETDER tarafından akaryakıtların teknik özellikleri ve analiz sonuçlarının yorumlanması konulu bir toplantı düzenlendi. 20 Haziran 2009'da Ankara'da yapılan bu toplantıya EPDK, TÜBİTAK, TSE, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, TÜRKAK, ODTÜ PAL ile birlikte sivil toplum kuruluşları ve sektör temsilcileri tarafından katılım sağlandı. PETDER tarafından bağımsız laboratuvarlarda yaptırılan akaryakıtlarda kükürt değerlerinin ikmal zincirindeki değişimi çalışması, EPDK mevzuatı, TÜBİTAK 2009 Yılı Ocak Haziran Dönemi Sektör Raporu, 37

39 analizleri ve ODTÜ PAL analizleri ile ilgili sunumların ardından akaryakıtların teknik kriterleri ile ilgili görüş alışverişleri gerçekleştirildi. e) Petroleum Istanbul 2009 Fuarı: Nisan 2009 tarihlerinde TÜYAP Beylikdüzü Fuar Merkezindeki fuarda PETDER Atık Motor Yağı Toplama faaliyetlerinin tanıtımı yapıldı. Petroleum Istanbul 2009 Fuarı kapsamında gerçekleştirilen Sektör Toplantılarında Rekabet Kurulu Kararı ve Ulusal Marker başta olmak üzere diğer sektör konularında görüşler ve sorunlar tartışıldı. Toplantılara; TBMM Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu Başkanı, Komisyon Üyesi Milletvekilleri, T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Müsteşarı, EPDK Başkanı, Kurul Üyeleri ve Daire Başkanları ile diğer Kamu Kurumu temsilcileri ve çok sayıda sektör temsilcisi katıldı. f) Altın Pusula Halkla İlişkiler Ödülü Türkiye Halkla İlişkiler Derneği tarafından verilen (TÜHİD) 8. Altın Pusula Halkla İlişkiler Ödülleri sahiplerini buldu. PETDER, ''Atık Yağların Yönetimi'' projesi ile Çevre 2009 Yılı Ocak Haziran Dönemi Sektör Raporu, 38