Cilt/Vol 3 Sayı/Number10 Haziran/June 2012

Transkript

1 Cilt/Vol 3 Sayı/Number10 Haziran/June 2012 ISSN: MUSTAFA KEMAL ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ DERGİSİ THE MEDICAL JOURNAL OF MUSTAFA KEMAL UNIVERSITY Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi Yayını The Medical Journal of Mustafa Kemal University Yılda 4 kez yayınlanır. Web Sayfası: tipfak@mku.edu.tr

2 MUSTAFA KEMAL ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ DERGİSİ The Medical Journal of Mustafa Kemal University Mustafa Kemal Üniversitesi adına Sahibi Rektör Prof. Dr. Hüsnü Salih Güder Baş Editör: Tıp Fakültesi Dekanı: Prof. Dr. Ali ÖZCAN Editörler: Doç. Dr. Mustafa ARSLAN Yrd. Doç. Dr. Ali KARAKUŞ Yrd. Doç. Dr. Erhan YENGİL Mustafa Kemal Üniversitesi Tayfur Ata Sökmen Tıp Fakültesi Dekanlığı tarafından yayınlanmaktadır. Dil Editörleri: Doç. Dr. Rami HELVACI Yrd. Doç. Dr. Seçkin AKKÜÇÜK Hazırlık ve Baskı: Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik Danışman: Doç. Dr. Cahit ÖZER Doç. Dr. Nazan SAVAŞ Sorumlu Yazı İşleri Müdürü: Enver Sedat Borazan Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp FakültesiDergisi Sekreteri ISSN: Dergi Sekreterliği: Yrd. Doç. Dr. Fatih SEFİL Dr. İbrahim ORTACA Dr. Gökhan DEMİRKIRAN Dr. Ali ERSOY Yılda 4 kez yayınlanır. Web Sayfası: tipfak@mku.edu.tr Yazışma Adresi: Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi Dekanlığı Antakya/HATAY Tel : (326) Faks: (326) Baskı Tarihi: Temmuz 2013

3 DANIŞMA KURULU Prof.Dr.Ali Ulvi HAKVERDİ Prof.Dr.Taşkın DUMAN Prof.Dr.Ahmet Namık KİPER Prof.Dr.Hasan KAYA Prof.Dr.Mehmet YALDIZ Prof.Dr.Fatih YALÇIN Prof.Dr.Selim TURHANOĞLU Prof.Dr.Ayşe Dicle TURHANOĞLU Prof.Dr.Ali BALOĞLU Prof.Dr.Yaşar ÇOKKESER Prof.Dr. Ali ÖZCAN Doç.Dr.Tacettin İNANDI Doç.Dr.Nizami DURAN Doç.Dr.Ertap AKOĞLU Doç.Dr.Sebahat GENÇ Doç.Dr.Yusuf ÖNLEN Doç.Dr.Sabahattin OCAK Doç.İ.Murat MELEK Doç.Dr.Esin ATİK DOĞAN Doç.Dr.Hüseyin ÖKSÜZ Doç.Dr.Mehmet DURU Doç.Dr.Sinem KARAZİNCİR Doç.Dr.Muhyittin TEMİZ Doç.Dr.Ahmet NACAR Doç.Dr.M.Rami HELVACI Doç.Dr.Cumali GÖKÇE Doç.Dr.Hasan HALLAÇELİ Doç.Dr.Cahit ÖZER Doç.Dr.Aydıner KALACI Doç.Dr.Senem ERDOĞMUŞ Doç.Dr.Cemil TÜMER Doç.Dr.Sadık GÖRÜR Doç.Dr.Gülnaz ÇULHA Doç.Dr.Çağla ÖZBAKIŞ AKKURT Doç.Dr.A.Çiğdem DOĞRAMACI Doç.Dr.M.Mustafa ARSLAN Doç.Dr.Şemsettin OKUYUCU Doç.Dr.Hayal GÜLER Doç.Dr.Esra OKUYUCU Doç.Dr.Ayşe YILDIRIM Doç.Dr.İyad FANSA Doç.Dr.Mehmet AYDIN Doç.Dr.Cahide YILMAZ Doç.Dr.Yunus DOĞRAMACI Doç.Dr.Nazan SAVAŞ Doç.Dr.Mehmet DEMİR Doç.Dr.Süleyman OKTAR Doç.Dr.Zafer YÖNDEN Doç.Dr.Meryem ÇETİN Doç.Dr.Oktay Hasan ÖZTÜRK Doç.Dr.Mustafa ARI Doç.Dr.Ömer EVİRGEN Doç.Dr. Bülent AKÇORA

4 İÇİNDEKİLER Tıp Fakültesi Öğrencilerinde Prehipertansiyon Sıklığının Araştırılması M.Murat Çelik, İhsan Üstün, Erhan Yengil, H.İbrahim Demir, Faruk Gülek, Cumali Gökçe The Investigation of The Prevalence of Prehypertension in Medical Faculty Students 1-8 İleri Yaşlı Hastalarda Koroner Bypass Deneyimi Hasan Uncu, Mehmet Acıpayam, Tolga Onur Badak, Serkan Ketenciler, Habib Çakır, İbrahim Özsöyler Experience of Coronary Artey Bypass Grafting Surgery for Advanced Age Patients Tiroid Lezyonlarının İnce İğne Aspirasyon Biopsileri ve Operasyon Materyallerinde Değerlendirilmesi Tümay Özgür, Hasan Gökçe, Esin Atik, Mehmet Yaldız, Sibel Hakverdi, İhsan Üstü*, Seçkin Akküçük, Neslihan Şengül, Cumali Gökçe Anogenital Verrülü Çocuk Hastalarında 3 Yıllık Gözlem Özlem Ekiz, Emine Nur Rifaioğlu, Bilge Bülbül Şen, Tuğba Şen, Adnan Çelikel, D. Sümeyra Demirkıran, Çiğdem Asena Doğramacı Three-year observation of the pediatric anogenital warts CASE REPORTS Cep Telefonu ve Yıldırım Çarpması: İki Olgu Sunumu Ramazan Karanfil, Alper Keten, Ramazan Akçan, Cem Zeren Mobile phone and struck by lightning; Two case report: Romatizmal Mitral Kapak Hastaliğina Bağli Dev Sol Atrium Eyüp Büyükkaya, Mehmet Fatih Karakaş, Mustafa Kurt, Şule Büyükkaya, Hanifi Bayaroğullar, Adnan Burak Akçay, Nihat Şen Giant left atrium due to rheumatic mitral valve disease Endobronşiyal Lipom: Olgu Sunumu Ersin Şükrü Erden, Tülin Durgun Yetim, Nebihe İsaoğulları, Hatice Kayım Bilgiç, Mehmet Yaldız, Serhat Toprak, Sinem Karazincir Endobronchial Lipoma: A Case Report

5 Özgün makale / Original article M.Murat ÇELİK ve Ark. 1 TIP FAKÜLTESİ ÖĞRENCİLERİNDE PREHİPERTANSİYON SIKLIĞININ ARAŞTIRILMASI M.Murat Çelik*, İhsan Üstün*, Erhan Yengil**, H.İbrahim Demir***, Faruk Gülek***, Cumali Gökçe* *Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi, İç Hastalıkları A.D., Antakya, Hatay **Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi, Aile Hekimliği A.D., Antakya, Hatay ***Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi, Dönem-IV Öğrencisi, Antakya, Hatay Özet Amaç: Bu çalışmada Tıp Fakültesi öğrencilerinde prehipertansiyon sıklığının araştırılması amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntem: Çalışma Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesinde Şubat 2012 ile Nisan 2012 tarihleri arasında yapıldı. Çalışmanın başlangıcında toplam 202 öğrenci incelendi. Tüm bireylerin sistolik ve diyastolik kan basıncı (KB) düzeyleri ölçüldü. Bu bireylerin 189 u normotansif veya prehipertansif olduğundan çalışmaya dahil edildi. Geri kalan 13 öğrenci ise hipertansif olduğundan çalışma dışı bırakıldı. Özetlersek, çalışma 124 ü (% 65.6) erkek ve 65 i bayan (%34.4) olan 189 birey üzerinde yapıldı. Bunların yaş ortalamaları sırasıyla 21.2±0.92 ve 21.4±0.98 idi. Tüm normotansif ve prehipertansif bireylerin demografik verileri, aile öyküleri ve yaşam tarzlarına ait bilgiler öğrenildi. Bulgular: Bu çalışmada, prehipertansiyon sıklığı %42.9 olarak bulundu. Prehipertansiflerin %77.8% i erkek, %22.2 si bayandı. Erkek öğrencilerde prehipertansiyon sıklığı kız öğrencilere göre anlamlı oranlarda farklıydı (p=0.002). Ayrıca, prehipertansiflerin, vücut kitle indeksi (VKİ), bel çevresi ve bel-kalça oranlarının normotansiflere göre anlamlı olarak farklı olduğu görüldü. Sonuç: Prehipertansiyon sıklığı Tıp Fakültesi öğrencilerinde önemsenecek düzeylerde yüksek saptanmıştır. Bu bireyler aynı zamanda kardiyovasküler risk faktörlerine sahip olduklarından, bu konunun daha fazla vurgulanması gerektiği sonucuna varılmıştır. Anahtar kelimeler: Prehipertansiyon, yetişkin bireyler, hipertansiyon. The Investigation of The Prevalence of Prehypertension in Medical Faculty Students Abstract Objective: The aim of the present study was to investigate the prevalence of prehypertension among medical faculty students. Material and Methods: The study was conducted in Mustafa Kemal University Medical Faculty between February 2012 and April At the beginning of the study, 202 students were enrolled. Systolic and diastolic blood pressure levels were measured for all the subjects. 189 participants (124 male, 65 female) who are prehypertensive and normotensive were included. Thirteen hypertensive students were excluded. The mean age was 21.2±0.92 and 21.4±0.98 years, respectively. Demographic factors, family history, and lifestyle were obtained for all the participants. Results: In this study, the prevalence of prehypertension was 42.9% (77.8% male, 22.2% female). The prevalence of prehypertension was significantly higher in male subjects compared to the female subjects (p=0.002). Additionally, it was shown that body mass index (BMI), waist circumference, and waist-to-hip ratio were significantly different in the prehypertensive group compared to the normotensive group. Conclusion: The prevalence of prehypertension was found significantly higher among medical faculty students. It should be kept in mind that prehypertension is very important in young medical students in terms of cardiovascular risk factor. Key words: Prehypertension, hypertension, adult subjects. Geliş Tarihi / Received: 01.04, Kabul Tarihi / Accepted:

6 M.Murat ÇELİK ve Ark. 2 GİRİŞ Kardiyovasküler hastalıklar, dünya çapında önemli düzeylerde morbidite ve mortalite nedeni olan hastalıklardır. Kardiyovasküler ve renal hastalıklar açısından bağımsız bir risk faktörü olan hipertansiyon, Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre, dünyadaki her sekiz ölümün birinden sorumlu olup üçüncü en önemli ölüm nedenidir (1,2). Birleşik Ulusal Komite (JNC- 7) tarafından 2003 yılında yayınlanmış olan rapora göre sistolik KB değerinin 140 mmhg ve üstü ve/veya diyastolik KB değerinin 90 mmhg ve üstü olması hipertansiyon olarak kabul edilmiştir. Bunun yanı sıra, başlangıç hipertansiyonu olarak da bilinen prehipertansiyon kavramı ise yine 2003 yılında JNC-7 tarafından ilk olarak ortaya atılmış olup, sistolik KB değerinin mmhg aralığında ve/veya diyastolik KB değerinin mmhg aralığında olması şeklinde tanımlanmıştır (3). Bilinen en yaygın kardiyovasküler hastalık olma özelliğini taşıyan hipertansiyon gelişmiş ülkelerdeki yetişkin popülasyonun yaklaşık %20-50 sini etkilemektedir (4). Ülkemizde hipertansiyon prevalansını belirlemeye yönelik ilk yapılan geniş kapsamlı çalışma TEKHARF [Türk Erişkinlerinde Kalp Hastalıkları ve Risk Faktörleri] çalışmasıdır. Bu çalışmanın sonucunda, ülkemizde hipertansiyon prevalansının %33.7 olduğu ve yaşın ilerlemesiyle birlikte prevalansın arttığı belirlenmiştir (5). Kardiyovasküler hastalığa bağlı ölüm riskinin kan basıncının 115/75 mmhg olması durumunda başladığı ve sistolik kan basıncının her 20 mmhg lık, diyastolik basıncının ise her 10 mmhg lık artışı ile bu riskin ikiye katlandığı yapılmış olan prospektif gözlemsel çalışmada vurgulanmaktadır (6). Hipertansiyonun oluşturduğu bu önemli riskin yanı sıra, başlangıç hipertansiyonu olarak adlandırılan prehipertansiyonun da kardiyovasküler hastalık riski taşıdığı ve ayrıca kardiyovasküler hastalık morbiditesinde artışa neden olduğu gösterilmiştir (7). Bu çalışma ile toplumdaki sıklığı giderek artan ve hipertansiyon öncülü olarak bilinen prehipertansiyonun Tıp Fakültesi öğrencileri arasındaki sıklığının araştırılması amaçlanmıştır. GEREÇ VE YÖNTEM Şubat 2012 ile Nisan 2012 tarihleri arasında Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesinde öğrenim gören 202 öğrenci çalışmanın başlangıç aşamasında incelendi. Gönüllü olarak çalışmaya katılan öğrencilerin kiloları, boyları, bel çevresi ve kalça çevresi uzunlukları ölçüldü. Ayrıca kiloları ve boyları göz önüne alınarak VKİ değerleri hesaplandı. VKİ değerleri, kilogram cinsinden vücut ağırlığının, metre cinsinden boy uzunluğunun karesine bölünmesi ile elde edildi. VKİ değeri <18.5 olanlar zayıf, arasında olanlar normal kilolu, arası olanlar fazla kilolu, >30 olan öğrenciler ise obez olarak kategorize edildi (8).

7 M.Murat ÇELİK ve Ark. 3 Öğrenciler sigara içme ve alkol kullanma alışkanlıkları, beslenme durumları ve egzersiz yapıp yapmama yönünden sorgulandılar. Bunun yanı sıra öğrencilerin KB ölçümleri yapılarak elde edilen değerler kaydedildi. Öğrencilerin KB değeri, dinleniyor oldukları sırada oturur pozisyonda iken kol çevresi ölçümlerine uyumlu manşonlu (ERKA perfect aneroid) manuel tansiyon aleti kullanılarak sağ koldan ölçüldü. Beşer dakika ara ile ölçülmüş olan iki KB değerinin ortalaması tansiyon değeri olarak kabul edildi. Çalışma kapsamında incelenen bireylerin KB değerleri Tablo1 de özetlenen JNC-7 hipertansiyon klavuzu kriterlerine göre sınıflandırıldı (3). Tablo1. JNC-7 Hipertansiyon Klavuzuna Göre Kan Basıncı Sınıflandırması KB Sınıflandırması Sistolik KB (mmhg) Diyastolik KB (mmhg) Normal <120 ve <80 Prehipertansiyon veya Evre-1 Hipertansiyon veya Evre-2 Hipertansiyon 160 veya 100 Araştırma sonucu elde edilen verilerin analizinde SPSS 13.0 istatistik paket programı kullanıldı. Sürekli değişkenler normal dağılım yönünden Kolmogorov-Smirnov testi ile incelendi. Nominal değişkenler arası ilişkiler ki-kare testi ile incelendi. Gruplar arası karşılaştırmalarda Student s t testi kullanıldı. Tüm istatistiksel veriler için p <0.05 anlamlı olarak kabul edildi BULGULAR: Çalışmaya dahil edilen 202 öğrencinin 12 sinde (%5.4) Evre-1 hipertansiyon, 1 inde (%0.5) Evre-2 hipertansiyon varlığı tespit edildi. Çalışmada prehipertansif bireylerin incelenmesi hedeflendiğinden dolayı Evre-1 ve Evre-2 hipertansif bireyler çalışma kapsamına alınmadı. Geriye kalan 189 öğrencinin verileri analiz edildi. Bu öğrencilerin 124 ü erkek (%65.6), 65 i (%34.4) kız öğrenci olup yaş ortalamaları sırasıyla 21.2±0.92 ve 21.4±0.98 olarak saptandı. Çalışmaya dahil edilen öğrencilerin 108 i (%57.1) normotansif, 81 i (%42.9) prehipertansif bulundu. Bu bireylerden normotansif olanların 61 inin erkek (%56.5), 47 sinin kız öğrenci (%43.5) olduğu saptandı. Prehipertansif olanların ise 63 ünün erkek (%77.8 ), 18 inin kız öğrenci (%22.2) olduğu belirlendi. Prehipertansif gruptaki erkek öğrenci sayısı ile kız öğrenci sayısı arasındaki farkın istatistiksel olarak anlamlı olduğu görüldü (p=0.002). Bireyler vücut

8 M.Murat ÇELİK ve Ark. 4 ölçümleri yönünden incelendiğinde; pehipertansiflerin, VKİ, bel çevresi ve bel-kalça oranlarının normotansiflere göre anlamlı olarak farklı olduğu Tablo 2 de gösterilmiştir. Normotansif öğrencilerin %14.8 inin, prehipertansif öğrencilerin ise %16 sının sigara içme alışkanlığı mevcuttu (p=0.816). Ayrıca normotansiflerin %13.9 unun, prehipertansiflerin ise %21 inin alkol kullandığı öğrenildi (p=0.198). Gruplar arasında sigara ve alkol kullanma alışkanlığı açısından anlamlı bir fark yoktu. Bu bireyler egzersiz yönünden incelendiğinde, normotansif olanların %45.4 ünün düzenli egzersiz yaptığı, prehipertansiflerin ise %32.1 inin düzenli egzersiz yaptığı öğrenildi. Her iki grup arasında düzenli egzersiz yapma alışkanlığı bakımından anlamlı bir farklılık olmadığı izlendi (p=0.065). Beslenme alışkanlığı yönünden bakıldığında; normotansiflerin %84.3 ünün öğünlerini düzenli aldığı, %12 sinin ağırlıklı olarak fastfood tükettiği, %3.7 sinin vejetaryen beslendiği saptandı. Prehipertansiflerin de benzer şekilde %84 ünün öğünlerini düzenli aldığı, %14.8 inin ağırlıklı olarak fastfood tükettiği, %1.2 sinin ise vejetaryen beslendiği saptandı. Her iki grup arasında beslenme alışkanlığı bakımından anlamlı bir farklılık olmadığı görüldü (p=0.512). Bireyler ailelerinde hipertansiyon öyküsünün varlığı yönünden incelendiğinde; normotansiflerin %26.9 unun ailesinde hipertansiyon bulunduğu, prehipertansiflerin ise %25.9 ununu ailesinde hipertansiyon bulunduğu tespit edildi Gruplar arasında ailede hipertansiyon öyküsü bakımından anlamlı bir fark yoktu (p=0.886). TARTIŞMA Bu araştırmanın çalışma grubundan elde edilen bulgular prehipertansiyon sıklığının genç yaş grubu bireylerde dahi önemsenecek düzeylerde yüksek olabileceğini göstermesi bakımından önemlidir. Bunun yanı sıra, prehipertansif bireylerin, hipertansif bireylere benzer şekilde klasik kardiyovasküler risk faktörlerine sahip olmaları, bu bireylerin de kardiyovasküler olaylar yönünden risk altında olduğunu göstermesi açısından ayrı bir önem taşımaktadır. Hipertansiyon yetişkinlerde erken yaşta ölüme neden olabilen en önemli kardiyovasküler risk faktörüdür (9). Önlenebilir ölüm nedenleri içerisinde bir numaralı risk faktörü olarak kabul edilen hipertansiyonun 2000 yılı itibariyle dünyadaki yetişkin nüfusun %26.4 ünü etkilediği bilinmektedir. Bu oranın 2025 yılında %29.2 ye çıkacağı bir başka deyişle dünyada yaklaşık 1.5 milyarı aşkın hipertansif birey olacağı öngörülmektedir (10). Ülkemizde hipertansiyon prevalansını belirlemeye yönelik ilk yapılmış olan çalışma TEKHARF çalışmasıdır. Bu çalışmanın sonuçlarına göre hipertansiyon prevalansının %33,7 olduğu ve yaşın ilerlemesiyle

9 M.Murat ÇELİK ve Ark. 5 birlikte prevalansın arttığı saptanmıştır. Ayrıca ülkemizin kuzeyinde prevalansın %40 ın üzerine çıktığı, güneyinde ise %30 un altına indiği saptanmıştır (11). Bu çalışmayı müteakiben hipertansiyon prevalansını belirlemeye yönelik geniş çaplı başka çalışmalar da yapılmıştır. Bunlardan biri olan PATENT [Türk Hipertansiyon Prevalans Çalışması] çalışmasında hipertansiyon prevalansının yetişkinlerde %31.8 olduğu saptanmıştır. Cinsiyet dağılımı yönünden bakıldığında, prevalansın kadınlarda %36.1, erkeklerde %27.5 olduğu ve yaşın ilerlemesiyle beraber hipertansiyon prevalansının arttığı belirlenmiştir. Yine bu çalışmada hipertansif bireylerin sadece %40.7 sinin bu durumdan haberdar olduğu saptanmıştır (12). Ülkemizde metabolik sendrom sıklığını araştırmaya yönelik yapılmış olan METSAR çalışmasında ise yetişkinlerde hipertansiyon prevalansının %41.7 olduğu tespit edilmiştir (13). Hipertansiyon öncülü olarak bilinen prehipertansiyonun da sıklığına ilişkin yapılmış olan çeşitli çalışmalar bulunmaktadır. Ulusal Sağlık ve Beslenme İnceleme Anketi (NHANES) verilerine göre tüm dünyada prehipertansiyonun genel prevalansının 31% olduğu ve erkeklerde kadınlara göre daha sık görüldüğü bildirilmiştir (14). Akan ve arkadaşları tarafından İstanbul da yaş arası öğrenciler arasında yapılmış olan çalışmada; hipertansiyon oranı %2.6 iken prehipertansiyon oranı %11.2 bulunmuştur (15). Dinç ve arkadaşlarının Manisa da, yaşları arasındaki öğrencileri kapsayan araştırmalarında ise hipertansiyon sıklığı %3.5, prehipertansiyon sıklığı ise %14.0 saptanmıştır (16). Erem ve arkadaşları tarafından yapılmış olan bir çalışmada; yaş arası yetişkin erkeklerde prehipertansiyon sıklığı %21.4 olarak bulunmuş, yetişkin kadınlarda ise %13.4 olarak tespit edilmiştir. Aynı çalışmada, yaşın ilerlemesiyle birlikte prehipertansiyonun aşikâr hipertansiyona dönüştüğü ve ileri yaşlarda hipertansif birey sayısının belirgin düzeylerde arttığı bildirilmiştir (17). Türkiye de Kocaeli bölgesinde Sarıışık ve arkadaşları tarafından yapılmış olan geniş çaplı bir çalışmada 25 yaş üzeri erişkin bireyler incelenmiş. Bu çalışmanın sonucunda erkeklerde prehipertansiyon sıklığı % 27.9, kadınlarda ise %24.1 olarak saptanmıştır (18). Yunanistan da 18 yaş üzeri yetişkin bireylerde prehipertansiyona ilişkin yapılmış olan geniş çaplı başka bir çalışmada, erkeklerde prehipertansiyon sıklığının %43, kadınlarda ise %35 olduğu bildirilmiştir (19).Hindistan da yapılmış olan bir çalışmada, genel popülasyonda prehipertansiyon prevalansının %47.4, hipertansiyon prevalansının ise %34.7 olduğu saptanmıştır. Cinsiyet dağılımı yönünden bakıldığında ise, erkeklerde prehipertansiyon sıklığının %46.6, kadınlarda %49.8 olduğu bildirilmiştir (20). Diyabetik olan bireylerin prehipertansiyon sıklığı yönünden sağlıklı bireylerle karşılaştırıldığı bir çalışmada, diyabetik

10 M.Murat ÇELİK ve Ark. 6 hastalarda prehipertansiyon sıklığının %59.4 olduğu, diyabetik olmayan sağlıklı bireylerde ise prehipertansiyon sıklığının %48.2 olduğu saptanmıştır (21). Prehipertansif bireylerin de hipertansif bireylere benzer şekilde kardiyovasküler risk faktörlerine sahip olduğunu ve bu durumun da kardiyovasküler hastalık morbiditesinde artışa neden olduğunu gösteren çeşitli çalışmalar mevcuttur (7, 22, 23). Erişkin bireyler üzerine yapmış olduğumuz araştırmada biz de prehipertansiyon sıklığının erkelerde bayanlara kıyasla daha fazla olduğunu gördük. Araştırmaya dahil ettiğimiz bireyler arasında genel prehipertansiyon sıklığı %42.9 idi. Cinsiyet dağılımı yönünden ele alındığında ise bu bireylerin %77.8 inin erkek, %22.2 sinin bayan olduğu görüldü. Erkeklerde prehipertansiyon sıklığının baskın olduğu izlendi. Yine literatürdeki çalışmalarda bildirildiği gibi, çalışmamızda da prehipertansif bireylerin normotansiflere göre kilo, VKİ, bel çevresi ve bel-kalça oranlarının belirgin derecede farklı olduğu saptanmıştır. Sonuç olarak, araştırmamızı yapmış olduğumuz bireyler genç yaşta olmalarına rağmen hipertansiyon öncülü olarak bilinen prehipertansiyon sıklığının ve buna eşlik eden risk faktörlerinin yüksek oranlarda saptanması düşündürücüdür. Tıp Fakültesi öğrencileri olmalarına rağmen bu bireylerin önemli bir kısmının prehipertansif olduğunun farkında olmayışı hipertansiyonun toplum sağlığı üzerinde oluşturabileceği tehlikeleri tahmin edebilmemiz bakımından oldukça önemlidir. Tablo 2. Öğrencilerin Kan Basıncı Değerlerinin ve Vücut Ölçüm Değerlerinin Karşılaştırılması Grup 1 Grup 2 Grup 3 Grup 4 p* (n=108) (n=81) (n=12) (n=1) (Grup 1- Grup 2) Boy (cm) (mean±sd) Kilo (kg) (mean±sd) VKİ (kg/m2) (mean±sd) Bel Çevresi (cm) (mean±sd) Bel-Kalça Oranı (cm) (mean±sd) Sistol (mmhg) (mean±sd) Diyastol (mmhg) (mean±sd) 172.2± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± *Student s test, p 0.05 anlamlı olarak kabul edildi. Grup 1: Normotansif bireyler, Grup 2: Prehipertansif bireyler, Grup 3: Evre-1 Hipertansiyon, Grup 4: Evre-2 Hipertansiyon

11 M.Murat ÇELİK ve Ark. 7 KAYNAKLAR: 1. Macedo ME, Lima MJ, Silva AO, Alcantara P, Ramal-hinho V, Carmona J. Prevalence, awareness, treatment and control of hypertension in portugal: the PAP study. Journal of Hypertension 2005,23: Munter P, He J, Cutler JA, Wildman RP, Whalton PK. Trends in blood pressure among children and adolescents. JAMA 2004; 291: Chobanian AV, Bakris GL, Black HR, Cushman WC, Green LA, Izzo JL Jr, Jones DW, Materson BJ, Oparil S, Wright JT Jr, Roccella EJ; National Heart, Lung, and Blood Institute Joint National Committee on Prevention, Detection, Evaluation, and Treatment of High Blood Pressure; National High Blood Pressure Education Program Coordinating Committee. The Seventh Report of the Joint National Committee on Prevention, Detection, Evaluation, and Treatment of High Blood Pressure: the JNC 7 report. JAMA. 2003;289(19): Kearney PM, Whelton M, Reynolds K, Whelton PK, He J.Worldwide prevalence of hypertension: a systematic review. J Hypertens. 2004;22(1): Onat A, Türkmen S, Karabulut A, Yazıcı M, Can G, Sansoy V. Türk Yetişkinlerinde Hiperkolesterolemi ve Hipertansiyon Birlikteliği: Sıklığına ve Kardiyovasküler Riski Öngördümesine İlişkin TEKHARF Çalışması Veri-leri. Türk Kardiyoloji Derneği Arşivi 2004; 32: Lenfant C, Chobanian AV, Janes DW, Roccella EJ. Seventh report of the Joint National Committee on the prevention, detection, evaluation and treatment of high blood pressure (JNC 7): Resetting the hypertension sail. Hypertension 2003;41: Grotto I, Grossman E, Huerta M, Sharabi Y. Prevalence of prehypertension and associated cardiovascular risk profiles among young Israeli adults. Hypertension. 2006;48(2): Lee DE, Cooper RS. Recommendations for global hypertension monitoring and prevention. Curr Hypertens Rep. 2009;11(6): Kearney PM, Whelton M, Reynolds K, Whelton PK, He J. Global burden of hypertension: Analysis of worldwide data. Lancet 2005;365: Onat A, Türkmen S, Karabulut A, Yazıcı M, Can G, Sansoy V. Türk Yetişkinlerinde Hiperkolesterolemi ve Hipertansiyon Birlikteliği: Sıklığına ve Kardiyovasküler Riski Öngördümesine İlişkin TEKHARF Çalışması Verileri. Türk Kardiyoloji Derneği Arşivi 2004; 32: Altun B, Arıcı M, Nergizoğlu G, Derici Ü, Karatan O, Turgan Ç, Sindel Ş, Erbay B, Hasanoğlu E, Çağlar Ş and for the Turkish Society of Hypertension and Renal Diseases. Prevalence, awareness, treatment and control of hypertension in Turkey (the PatenT study) in Journal of Hypertension 2005;23:

12 M.Murat ÇELİK ve Ark Wang Y, Wang QJ. The prevalence of prehypertension and hypertension among US Adults According to the New Joint National Committee Guidelines: new challenges of the old problem. Archives of Internal Medicine 2004;164(19): Akan H, İzbırak G, Tanrıöver Ö, Kaspar EÇ, Yıldız A, Tilev SM, Tektaş S,Vitrinel A. Ergenlerde prehipertansiyon ve hipertansiyon sıklığı. Turk Aile Hek Derg 2010;14(3): Dinc G, Saatli G, Baydur H, Ozcan C. Hypertansion anda overweight among Turkish adolescents in a city in Aegean region of Turkey: a strong relationship in a population with a relatively low prevalence of overweight. Anadolu Kardiyol Derg 2009;9: Erem C, Hacihasanoglu A, Kocak M, Deger O, Topba M. Prevalence of prehypertension and hypertension and associated risk factors among Turkish adults: Trabzon Hypertension Study. Journal of Public Health 2009;31(1): Sariişik A, Oğuz A, Uzunlulu M. Control of hypertension in Turkey--is it improving? The Kocaeli 2 study. Turk Kardiyol Dern Ars. 2009;37(6): Chrysohoou C, Pitsavos C, Panagiotakos DB, Skoumas J, Stefanadis C. Association between prehypertension status and inflammatory markers related to atherosclerotic disease: the ATTICA Study. American Journal of Hypertension, 2004;17(7): Chockalingam A, Ganesan N, Venkatesan S, Gnanavelu G, Subramaniam T, Jaganathan V, Elangovan S, Alagesan R, Dorairajan S, Subramaniam A, Rafeeq K, Elangovan C, Rajendran V. Patterns and predictors of prehypertension among "healthy'' urban adults in India. Angiology. 2005;56(5): Zhang Y, Lee ET, Devereux RB, Yeh J, Best LG, Fabsitz RR, Howard BV. Prehypertension, diabetes, and cardiovascular disease risk in a population-based sample: the Strong Heart Study. Hypertension. 2006;47(3): Vasan RS, Larson MG, Leip EP, Evans JC, O'Donnell CJ, Kannel WB, Levy D. Framingham Heart Study. Impact of High-Normal Blood Pressure on The Risk of Cardiovascular Disease. N Engl J Med. 2001;345(18): Liszka HA, Mainous AG, King DE, Everett CJ, Egan BM. Prehypertension and cardiovascular morbidity. Annals of Family Medicine 2005;3(4):

13 Özgün makale / Original article Hasan Uncu ve Ark. 9 İLERİ YAŞLI HASTALARDA KORONER BYPASS DENEYİMİ Hasan Uncu*, Mehmet Acıpayam**, Tolga Onur Badak*, Serkan Ketenciler***, Habib Çakır*, İbrahim Özsöyler* *Adana Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Kalp ve Damar Cerrahi Kliniği, Adana **Mustafa Kemal Üniversitesi Tayfur Ata Sökmen Tıp Fakültesi, Kalp ve Damar Cerrahi AD, Hatay ***Gaziantep Dr.Ersin Arslan Devlet Hastanesi, Kalp ve Damar Cerrahi Kliniği, Gaziantep Özet Amaç: İleri yaş hastalarda koroner arter bypass cerrahisi (CABG) giderek artmaktadır. Daha genç hasta grubu ile karşılaştırıldığında bu grup hastalarda perioperatif ve postoperatif morbidite ve mortalite yüksek seyretmektedir. Bu yazımızda, kliniğimizde kardiyopulmoner bypas (CPB) altında izole CABG operasyonu yapılan 80 yaş ve üzerindeki hastaların demografik verileri ve operasyonun erken dönem sonuçlarını retrospektif olarak değerlendirmeyi amaçladık. Hastalar ve Yöntem: Ocak Mayıs 2012 yılları arasında Adana Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi Kalp ve Damar Cerrahi Kliniğinde elektif şartlarda 80 yaş ve üzerinde 22 hastaya CPB altında izole CABG operasyonu uygulanmıştır. Hastaların demografik verileri ile perioperatif ve postoperatif parametreleri değerlendirildi. Bulgular: Hastaların 17 si erkek, 5 i kadın, ortalama yaş 82.3±3.9 (80-97) idi. Hastaların %54.5 i sigara içmekte olup, %22.7 sinde diyabetes mellitus, %40.9 unda hipertansiyon, %13.6 sında kronik obstrüktif akciğer hastalığı mevcuttu. Hastaların %22.7'sinde tek damar, %18.2'sinde iki damar, %59.1'inde üç damar lezyonu mevcuttu. Ortalama aortik kross klemp 38.8±15.2 dakika, total CPB zamanı 78.5±35 dakika, sol internal mamariyal arter kullanım oranı %63.6 idi. CPB dan ayrılma esnasında olguların %72.7 sinde inotropik destek gereksinimi oldu. Bir hastaya (%4.5) intraaortik balon pompası (İABP) uygulandı. Postoperatif dönemde olguların %13.6 sında (3 olgu) deliryum, %4.5 inde (1 olgu) stroke, %13.6 sında (3 olgu) atriyal fibrilasyon, %4.5 inde (1 olgu) yara yeri enfeksiyonu gelişmişti. İki hasta postoperatif erken dönemde kanama nedeniyle revizyona alınmış olup, mortalite görülmemiştir. Sonuç: İleri yaş grubundaki hastalarda postoperatif komplikasyon oranı, hastane yatış süresi, morbiditenin artmasına karşın bu hastalarda da koroner bypass cerrahisi kabul edilebilir hastane mortalitesi ile başarıyla uygulanabilmektedir. Anahtar kelimeler: Koroner Arter Bypass Cerrahisi; İleri Yaş; Risk Faktörleri. Geliş Tarihi / Received: , Kabul Tarihi / Accepted: Experience of Coronary Artey Bypass Grafting Surgery for Advanced Age Patients Abstract Aim: Number of the advanced age patients undergoing coronary artery bypass surgery (CABG) are increasing. Perioperative and postoperative morbidity and mortality rates remain high for advanced age patients when this group are compared to the younger patients group. In this article, we aimmed that to evaluate retrospectively early period results of operation and demographic datas of the 80 years old and over patients who undergone isolated CABG with cardiopulmonary bypass (CPB). Patients and Methods: Twenty two patients that 80 years old and over underwent elective isolated CABG operation with CPB in Cardiovascular Surgery Clinic of Adana Numune Resarch and Training Hospital between January 2004 and May The demographic datas of the patients and perioperative and postoperative parameters were evaluated. Results: Mean age of patients was 82.3±3.9 (80-97), 17 of them were male and 5 female % of the patients were smokers, 22.7 % of them diabetes mellitus, 40.9 % of them hipertension and 13.6 % of them chronic obstructive pulmonary disease % of patients had one vessel disease, 18.2 % of them had two vessels disease and 59.1 % of them had three vessels disease. Mean aortic cross clemp time was 38.8±15.2 minutes, total cardiopulmonary bypass time 78.5±35 minutes and ratio of internal thoracic artery usage was 63.6 %. Inotropic drugs usage needed for 72.7 % of patients when weaning from cardiopulmonary bypass. Intraaortic baloon pump was performed for one patient (4.5 %). In postoperative period, delirium was seen 13.6 % of patients (3 cases), stroke was 4.5 % (1 case), atrial fibrillation was 13.6 % (3 cases) and wound infection was 4.5 % (1 case). Two patients were reoperated for drainage in postoperative early period and mortality was not seen. Conclusion: Coronary bypass surgery for advanced age patients can be applied successfully with acceptable hospital mortality rate in spite of increase of postoperative complication rate, duration of hospitalization and morbidity. Key Words: Coronary Artery Bypass Surgery; Advanced Age; Risk Factors.

14 Hasan Uncu ve Ark. 10 GİRİŞ Koroner arter hastalığının (KAH) yaşlılarda sıklığının ve derecesinin artmasına paralel olarak ileri yaşlarda koroner arter bypass cerrahisi tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de toplumun demografik değişiklikleri ile birlikte arttığı çeşitli yayınlarda belirtilmektedir (1,2,3). CABG ameliyatlarının morbidite ve mortalite oranlarının yaşlı hastalarda gençlere göre daha yüksek olduğu belirtilmektedir (4,5). Bu retrospektif çalışmanın amacı; kliniğimizde ileri yaşda (80 yaş ve üzeri) CPB altında izole CABG ameliyatı yapılan olgulardaki demografik verileri ve operasyonun erken dönem sonuçlarını irdelemektir. HASTALAR VE YÖNTEM: Ocak Mayıs 2012 yılları arasında Adana Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi Fatma Kemal Timuçin Kalp Merkezi nde 80 yaş ve üzerinde CPB altında izole CABG ameliyatı yapılan 22 hasta retrospektif olarak incelenmiştir. Ortalama yaş 82.3±3.9 (80-97) olup, olguların %77.3 ü erkekti. Tüm olgular standart CPB eşliğinde opere edildiler. Olgular sigara kullanımı, diyabetes mellitus (DM), hipertansiyon (HT), kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) mevcudiyeti, vücut kitle indeksi (VKI), obezite, düşük dansiteli lipoprotein (LDL) düzeyi, hiperlidemi, sol internal mammaryan arter (LİMA) kullanımı, hastalıklı damar sayısı, postoperatif kullanılan kan miktarı, yoğun bakımda kalış süreleri, kros klemp süresi (AKK) ve CPB süresi, CPB dan ayrılma esnasında inotropik destek ihtiyacı, intraaortik balon pompası (IABP) kullanımı, drenaj miktarı, yeni atriyal fibrilasyon (AF) gelişimi, yüzeyel doku enfeksiyonu ve mortalite parametreleri değerlendirildi. Dışlama kriterleri: Off pump CABG operasyonu, koroner bypass ile aynı seansta vasküler müdahalede bulunulanlar, kapak operasyonu, atriyal septal defekt ve ventriküler septal defekt v.b nedenle ek müdahale yapılanlar çalışmaya alınmadı. Cerrahi teknik: Operasyon tüm hastalarda median sternotomi ile gerçekleştirildi. Ekstrakorporeal dolaşım kullanılarak yapılan CABG vakalarında standart olarak asendan aortaya arteryel kanül, sağ atriuma two stage venöz kanül konuldu. Heparinizasyonu (3 mg/kg intravenöz verilerek) takiben kardiyopulmoner bypass a başlandı. Kardiyopulmoner bypass esnasında roller pompa, membran oksijenatörü ve non pulsatil akım kullanıldı. Orta derecede hemodilüsyon (hemotokrit değeri %22-24) ve hafif hipotermi (nazofarengeal ısı 32 C) sağlandı. Pompa akımı 2.4 l/m 2 /dk ve hastanın tansiyonu CPB esnasında >60 mmhg olacak şekilde sağlandı. Pump prime solüsyonu 1 litre 0.9 % sodyum klorür ile temin edildi. Kros klempin konmasını takiben kardiyak arrest, aortik kökten verilen antegrad potasyumlu kan kardiyoplejisi (10 ml/kg) ve hafif sistemik hipotermiyle myokardiyal koruma yapılarak sağlandı. CPB esnasında

15 Hasan Uncu ve Ark. 11 her distal anastomozu takiben, 250 ml kardioplejik solüsyon greftten verildi. Ringer laktat solüsyonu (4 C de) topikal olarak kalbin soğutulması için kullanıldı. Tüm hastalarda LİMA, sol ön inen artere (LAD) son distal anastomoz olarak yapıldı. Opere edilen hastaların tamamında tüm proksimal anastomozlar parsiyel klemp altında çalışan kalpte yapıldı. Hastalar operasyondan sonra 3-12 saat içinde ekstübe edilmişlerdir. Ekstübasyon için hastanın tam uyanıklık hali yanında hemodinamik olarak stabil olması ve saatlik drenajın kabul edilebilir miktarlara düşmüş olması kriter olarak alındı. Hastane mortalitesi ilk 30 gün olarak kabul edildi. Postoperatif medikal tedavi: Sistolik kan basıncı >90 mmhg ise postoperatif ilk 24 saat intravenöz nitrogliserin verildi. Ekstübasyon sonrası 300 mg aspirin, beta blokor (metoprolol) ve ACE inhibitörü (perindopril) ve kolesterol düşürücü ajan (atorvastatin) başlandı. Bu dörtlü kombinasyona hastanın uzun süreli takibi esnasında devam edildi. BULGULAR Olguların demografik verileri ve birlikte bulunan ek hastalıklar Tablo 1'de görülmektedir. Preoperatif risk faktörleri değerlendirildiğinde sigara kullanımı oranı %54.5, DM %22.7, HT %40.9 saptandı. Olguların %22.7 sinde tek damar, %18.2 sinde iki damar, %59.1 inde üç damar hastalığı mevcut idi. Postoperatif değerler ile operasyon verileri incelendiğinde ortalama greft sayısı 2.5±0.9, ekstübasyon süresi 5.6±1.7 saat, drenaj 454.5±192.6 ml, kan transfüzyonu 1.9±0.9 ü, yoğun bakımda kalma süresi 2.2±2.9 gün, taburcu süresi 7±3.9 gün saptandı (Tablo 2). Greft sayısına göre değerlendirildiğinde olguların %22.7 sine tek damar, %18.2 sine iki damar, %50 sine üç damar ve %9.1 ine dört damar CABG operasyonu uygulanmıştır. LİMA kullanım oranı %63.6, AKK zamanı 38.8±15.2 dakika, CPB süresi 78.5±35 dakika saptandı (Tablo 2). Olguların %72.7 inde CPB dan ayrılma esnasında inotropik destek gereksinimi oldu. Bir olguda İABP desteğine ihtiyaç duyulur iken; iki olguda (%9.1) kanama nedeniyle revizyon gereksinimi olmuştur. Olguların %13.6 sında AF gelişmiş ve medikal tedavi ile sinüs ritmi sağlanmıştır. Bir hastada safen ven grefti alınan bacakta yüzeyel doku enfeksiyonu gelişmiş, uygun antibiyoterapi ve pansuman ile tedavisi tamamlandı. Postoperatif bir hastada stroke, bir hastada yara yeri enfeksiyonu, üç hastada deliryum gelişmiştir. Çalışmaya dahil edilen hastalarda mortalite görülmemiştir. TARTIŞMA Gelişmiş ülkelerde ortalama yaşam süresinin uzaması, yaşlı popülasyonda kardiyovasküler hastalıklarda ve beraberinde kalp ve damar ameliyatı geçirecek hasta sayısında artışa neden

16 Hasan Uncu ve Ark. 12 olmuştur. Hancock, KAH sıklığının yaşla birlikte belirgin olarak arttığını; yaşlarında ciddi KAH oranının %33, yaşlarında %38, yaşlarında %64, 70 ve üzerinde ise bu oranın %76 olduğunu bildirmiştir (6). Curtis ve ark. 13 yıllık bir çalışmada ileri yaşta KAH görülme sıklığının %8 den %50 ye çıktığını bildirmektedir (7). İleri yaşda mortalite ve morbiditenin artışına etki eden faktörler; KOAH, postoperatif stroke, düşük kardiyak debi, renal disfonksiyon, preoperatif pulmoner hipertansiyon, ciddi sol ventrikül disfonksiyonu, EF nin %40 ın altında olması ve konjestif kalp yetmezliğidir (8-14). Ayrıca acil şartlarda yapılan cerrahi girişimlerde mortalitenin 2.5 kat daha arttığı belirtilmektedir (15-17). Bizim hastaların %54.5 i sigara içmekte olup, %13.6 sında KOAH, %40.9 unda HT, %22.7 sinde DM, %31.8 inde obezite, %13.6 sında düşük EF ( %30) mevcut olup tüm hastalar elektif şartlarda operasyona alındı. Yaşlı hastalarda yaygın arterioskleroz sık olduğundan operasyon esnasında perfüzyon basıncı yüksek tutulması önerilmektedir (18). Bizim hastalarımızda perfüzyon basıncı 60 mmhg üzerinde tutuldu. Postoperatif devrede gelişen komplikasyonlar ileri yaş grubunda mortaliteyi arttırmaktadır (3). Ekstübasyon süresinin uzamasının, vasküler ve diğer kateterlerin kısa zamanda çekilmemesinin yaşlı grupta ölüm ve komplikasyon oranını arttırdığı; bu yüzden de endotrakeal ve göğüs tüplerinin, vasküler kateterlerin ve üriner sondaların postoperatif 1. günde çekilmesi için her türlü çabanın gösterilmesi gerektiği ifade edilmektedir (18). İleri yaş grubunda yoğun bakım ve hastanede kalış süreleri bakımından; Akins ve ark. (19), yoğun bakımda kalış süresini ortalama 3.1 gün, hastanede yatış süresini ortalama 10.1 gün olarak belirtmişlerdir. Bizim klinik yaklaşımımızda hastaların erken ekstubasyon ve mobilizasyonu, postoperatif 1. günde drenajı olmayan olgularda göğüs ve mediasten drenlerinin alınarak yoğun bakım süresinin kısaltılması, sondaların ve damar yolu problemi olmayan hastalarda kateterlerin yoğun bakımdan servise çıkarken alınması ile morbidite oranlarını azaltmak yer almaktadır. Çalışmamızda yoğun bakımda yatış süresi ortalama 2.2 gün, hastanede yatış süresi ortalama 7 gün olarak saptanmıştır. Mortaliteyi arttıran başka bir komplikasyon olan kanama ve reoperasyon literatürde % oranında görülmektedir (1,15,16,20). Çalışmamızda olguların üçünde (%9.1) kanama nedeni ile reoperasyon gereksinimi olmuştur. Mortalite saptanmamıştır. Postoperatif nörolojik komplikasyonlar % oranında görülmekle birlikte mortaliteyi etkileyen hususlardan biridir (1,15,18,20). Bizim çalışmamızda strok oranı %4.5 (1 olgu) saptanmıştır.

17 Hasan Uncu ve Ark. 13 Postoperatif en sık rastlanan komplikasyon aritmilerdir (1, 15, 20). Aritmiler içerisinde AF, en çok görülen iletim bozukluklarıdır. Bizim hastalarımızın %13.6 sında postoperatif erken dönemde yeni AF gelişmiş ve bu hastalara uygulanan medikal tedavi ile sinüs ritmi sağlanmıştır. SONUÇ İleri yaş grubunda postoperatif komplikasyon oranının daha yüksek olmasına rağmen, koroner bypass cerrahisi kabul edilebilir hastane mortalitesi ile yapılabilir. Bu grup hastalarda optimal miyokardiyal koruma yöntemleri ile tam revaskülarizasyon sağlanması, efektif kanama kontrolü, hastaların erken dönemde uyandırılması ve ekstübasyonu ile erken mobilizasyonun sağlanmasının morbidite ve mortalite oranını azaltacağı kanaatindeyiz. KAYNAKLAR 1. Salomaon NW, Page US, Bigelovv JC, Krause AH, Okies JE, Mezdorg MT. Coronary artery bypass grafting in elderly patients: Comparative results in a consecutive series of 469 patients older than 75 years. J Thorac Cardiovasc Surg 1991; 101: Galbut DL, Traad EA, Dorman MJ, DeVVitt PL, Larsen PB, Kurlansky PA, Carrillo MG. Coronary artery bypass grafting in the elderly: Single versus bilateral internal mammary artery grafts. J Thorac Cardiovasc Surg 1993; 106: He GW, Acuff TE, Ryan WH, Brovvman RT, Douthit MB, Mack MJ. Determinants of operative mortality in elderly patients undergoing coronary artery bypass grafting: Emphasis on the influence of internal mammary artery grafting on mortality and morbidity. J Thorac Cardiovasc Surg 1994; 108: Albes JM, Schistek R, Baier R, Unger A, Hangier H, Unger F. Earlv and late results follovving coronary bypass surgery beyond the age of 75 years. Thorac Cardiovasc Surgeon 1991; 39: Edmunds LH Jr, Stephenson LW, Edie RN, Ratcliffe MB. Open-heart surgery in octogenerians. N Engl J Med 1988; 319: Hancock EW. Aortic stenosis, angina pectoris, and coronary artery disease. Am Heart J 1977; 93: Curtis JJ, Walls JT, Boley TM, Chmaz RA, Demmy TL, Salam N. Coronary revascularisation in the elderly: Determinations of operative mortality. Ann Thorac Surg 1994; 58: Peterson ED, Cowper PA, Jollis JG, et al. Outcomes of coronary artery bypass graft surgery in patients aged 80 years or older. Circulation 1995; 92:

18 Hasan Uncu ve Ark Kirsch M, Guesnier L, LeBesnerais, et al. Cardiac operations in octogenarians: Perioperative risk factors for death and impaired autonomy. Ann Thorac Surg 1998; 66: Yorgancıoğlu C, Tezcaner T, Tokmakoğlu H, et al. İleri yaş grubunda koroner bypass deneyimi. GKDC Dergisi 1999; 7: Emiroğulları ÖN, Ceyran H, Tezcaner T, et al. 65 yaş ve üzerindeki hastalarda koroner arter cerrahisi. T Klin Kapl-Damar Cerrahisi 2000, 1: Morris RJ, Strong MD, Grunewald KE, et al. Internal thoracic artery for coronary artery grafting in octogenarians. Ann Thorac Surg 1996; 62: Akins CW, Daggett WM, Vlahakes GJ, et al. Cardiac operations in patients 80 years old and older. Ann Thorac Surg 1997; 64: McGrath LB, Adkins MS, Chen C, et al. Actuarial survival and other events following valve surgery in octogenarians: comparison with an age-sex and race-matched population. Eur J Cardiothorac Surg 1991; 5: Tsai TP, Chaux A, Matloff M, Kass RM, Gray RJ, DeRobertis MA, Khan SS: Ten Year experience of cardiac surgery in patients aged 80 years and over. Ann Thorac Surg 1994; 58: Smith JM, Rath R, 11 İdman UJ, Schıeiber JT: Coronary artery bypass grafting in the elderly: Changing trends and results. J Cardiovasc Surg 1992: 33: Rose DM, Gelbtish J, Jacobovvit/ II, et al: Analysis of morbidity and mortality in patients 70 years and över undergoing isolated coronary artery bypass surgery. Am Heart J 1985; 110: Utley JR, Leyland SA. Coronary artery bypass grafting in the octogenerian. J Thorac Cardiovasc Surg 1991; 101: Akins CW, Daggett WM, Vlahakes GJ, et al. Cardiac operations in patients 80 years old and older. Ann Thorac Surg 1997; 64: Saldanha RF, Raman J, Esmore DS, Spratt PM, Farnsorts AE, Chang VP, Shan MX. Myocardial revascularisation in patients över seventy five years. J Cardiovasc Surg 1988; 29:

19 Hasan Uncu ve Ark. 15 Tablo 1: Olguların demografik verileri Ortalama±standart sapma (n=22) Minimum-Maksimum Yaş 82.3± VKI 28.5± LDL (mg/dl) 109± EF (%) 49.7± Euroscore 5.4± Evet Yüzde (%) Cinsiyet Erkek DM HT KOAH Sigara Obesite Hiperlipidemi Düşük EF (<%30) PTCA LMCA hastalığı Tek damar hastalığı İki damar hastalığı Üç damar hastalığı VKI: Vücut kitle indeksi; DM: Diyabetes mellitus; EF; Ejeksiyon fraksiyonu; HT: Hipertansiyon; KOAH: Kronik obstrüktif akciğer hastalığı; LMCA: Sol ana koroner arter; LDL: Düşük dansiteli lipoprotein; PTCA: Perkütan transluminal koroner anjioplast

20 Hasan Uncu ve Ark. 16 Tablo 2: Hastaların postoperatif verileri Ortalama±standart sapm (n=22) Minimum-Maksimum Greft sayısı 2.5 ± AKK süresi (dk) 38.8± CPB süresi (dk) 78.5± Postoperatif ekstübasyon zamanı (saat) 5.6± Drenaj (ml) 454.5± Kan transfüzyonu (Ünite) 1.9± YBÜ süresi (gün) 2.2± Taburcu süresi (gün) 7± Evet Yüzde (%) LİMA İnotropik ilaç gereksinimi Postoperatif revizyon İABP AF Stroke Deliryum Yara yeri enfeksiyonu Mortalite 0 0 AKK: Aortik kros klemp; AF: Atrial fibrilasyon; CPB: Kardiopulmoner bypas; İABP: İntra aortik balon pompası; LİMA: Sol internal mammarian arter.

21 Özgün makale / Original article Tümay ÖZGÜR ve Ark.. 17 TİROİD LEZYONLARININ İNCE İĞNE ASPİRASYON BİOPSİLERİ VE OPERASYON MATERYALLERİNDE DEĞERLENDİRİLMESİ Tümay Özgür *, Hasan Gökçe *, Esin Atik *, Mehmet Yaldız *, Sibel Hakverdi*, İhsan Üstün **, Seçkin Akküçük ***, Neslihan Şengül *, Cumali Gökçe ** * Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi, Pataloji AD, Hatay ** Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi, Endokrinoloji AD, Hatay *** Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi, Genel Cerrahi AD, Hatay Özet Amaç: Tiroid ince iğne aspirasyon biyopsisi (İİAB), benign tiroid nodüllerinin malign tiroid nodüllerinden ayrımında en güvenilir teşhis yöntemi olarak kabul edilmektedir. Tiroid İİAB sonuçları ile tiroidektomi patoloji sonuçları karşılaştırılarak, tiroid lezyonlarının değerlendirilmesin de hastanemizde İİAB nin etkinliğinin saptanmasını amaçladık. Yöntem: 2012 yılında Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi Patoloji Laboratuvarı na Endokrinoloji polikliniğinden ve Radyoloji bölümü Girişimsel işlemlerden gönderilen toplam 881 tiroid İİAB ve 62 tiroidektomi olgusu çalışma kapsamına alınmıştır. Bulgular: 881 olgunun değerlendirilmesinde; ortalama yaş olarak saptanmış olup, minimum yaş 15, maksimum yaş 85 tir. Hastaların 140 (%15.9) ı erkek olup, 741 (%84.1) i kadındır. 708 (%80.4) olgu benign, 4 (%0.5) olgu malign, 12 (%1.4) olgu önemi belirsiz atipi, 11 (%1.2) olgu folliküler neoplazi, 12 (%1.4) olgu malignite şüphesi ve 133 (%15.1) olgu yetersiz materyal olarak raporlanmıştır. 881 hastanın 62 si hastanemizde opere olmuştur. 49 (%80.3) una bilateral total tiroidektomi, 4 (%6.6) üne sağ lobektomi, 3 (%9.8) üne sol lobektomi, 2 (%3.3) sine tamamlayıcı tiroidektomi uygulanmıştır. 47 (%75.8) hastanın İİAB sonuçları rezeksiyon sonuçları ile uyumlu iken, 15 (%24.2) hastanın farklı idi. Her iki sitoloji ve patoloji sonuçlarının birbirine benzer sonuçlarının uyumu değerlendirildiğinde kappa değeri olup, bu değer istatistiksel olarak anlamlı bulunmadı (p=0.077). Sonuç: Tiroid nodüllerinin takibinde ve ameliyat öncesi değerlendirilmesinde İİAB altın standart yöntemdir. Sonuçlarımız büyük oranda İİAB nin etkinliğini göstermektedir ancak nodüllerin yönetiminde klinik ve radyolojik bulguların da desteği önemlidir. Anahtar Kelimeler: Tiroid, İİAB, patoloji. Abstract Objective: Fine needle aspiration biopsy (FNAB) is considered to be the most trustworthy diagnostic method in differention of benign and malign thyroid nodules. By comparingthyroid FNAB cytology and thyroidectomy pathology results we aimed to determine the utility of FNAB in the evaluation of thyroid lesions. Method: The pathologic reports and demographic data of 881 FNAB and 62 resection materials sent from Mustafa Kemal University Endocrinology, Interventional Radiology and General Surgery Departments have been reviewed. Results: The median age was determined 46.03; minimum 15 and maximum 85 among 881 patients. 140 (%15.9) patients were male and 741 (%84.1) were female. Of 708 (%80.4) cases were benign, 4 (%0.5) were malign, 12 (%1.4) were atypia undefined, 11 (%1.2) were follicular neoplasia, 12 (%1.4) cases were suspicious for malignancy and 133 (%15.1) cases were reported as insufficient. Of 881 patients 62 have been operated in our hospital. 49 (%80.3) patient had bilateral total thyroidectomy, 4 (%6.6) had right lobectomy, 3 (%9.8) had left lobectomy, 2 (%3.3) had complementary thyroidectomy. Of 47 (%75.8) patients FNAB results were compatible with resection results but 15 (%24.2) patients were different. When the concordance of similar results of FNAB and surgical specimens have been compared kappa value was 0.223, and this was not statistically sinificant (p=0.077). Conclusion: FNAB is the golden standard method for the follow-up and evaluation of thyroid nodules before surgery. Our results almost demonstrates the effectiveness of FNAB, on the other hand clinic and radiologic findings are also important for the management of the thyroid nodules. Key Words: Thyroid, FNAB, pathology. Geliş Tarihi / Received: , Kabul Tarihi / Accepted:

22 Tümay ÖZGÜR ve Ark.. 18 GİRİŞ: Tiroid ince iğne aspirasyon biyopsisi (İİAB) 1952 yılından sonra Avrupa ülkelerinde yaygın olarak kullanılmaya başlamıştır (1-3). Toplumun yaklaşık %4-10 ununda klinik olarak tiroid nodülleri tespit edilebilmektedir (4) ve bu lezyonların benign-malign ayrımında ve takibinde İİAB uygulaması kolay, ucuz, pratik ve hastalarda nadiren komplikasyona sebebiyet verdiği için değerli bir yöntemdir (5). Biz de hastanemizdeki 2012 yılı tiroid İİAB sonuçları ile tiroidektomi patoloji sonuçlarını karşılaştırılarak, tiroid lezyonlarının değerlendirilmesinde hastanemizde İİAB nin etkinliğinin saptanmasını amaçladık. MATERYAL METOD: 2012 yılında Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi Patoloji Laboratuvarı na Endokrinoloji polikliniğinden ve Radyoloji bölümü Girişimsel işlemlerden gönderilen toplam 881 tiroid İİAB olgusu ve hastanemizde Genel Cerrahi bölümünde opere olmuş 62 hasta çalışma kapsamına alınmıştır. Hastalara ait tüm kayıtlar ve patoloji raporları gözden geçirilmiştir. İİAB sonuçları; Betheda sınıflamasına (6) göre; yetersiz, benign, malign, önemi belirsiz atipi, folliküler neoplazi ve malignite kuşkulu olarak gruplandı. En az 10 follikül epitel hücrelerinden oluşmuş minimum 5-6 ayrı gruptan oluşan materyal yeterli olarak kabul edildi. İİAB sonucu yetersiz ve önemi belirsiz atipi olan olgular çalışma dışı bırakıldı, malignite kuşkulu, folliküler neoplazi tanılı olgular malign grubuna dahil edildi. İstatiksel Analiz: İstatiksel değerlendirme SPSS 13 paket program kullanılarak yapıldı. Sitolojik ve patolojik tanı sonuçlarının uyumlarının karşılaştırılması non-parametrik testlerden Mc Nemar testi, Kikare Kappa testleri kullanılarak yapıldı. BULGULAR: 881 olgunun değerlendirilmesinde; ortalama yaş olarak saptanmış olup, minimum yaş 15, maksimum yaş 85 tir. Hastaların 140 (%15.9) ı erkek olup, 741 (%84.1) i kadındır. İİAB lerde 708 (%80.4) olgu benign, 4 (%0.5) olgu malign, 12 (%1.4) olgu önemi belirsiz atipi, 11 (%1.2) olgu folliküler neoplazi, 12 (%1.4) olgu malignite şüphesi ve 133 (%15.1) olgu yetersizmateryal olarak raporlanmıştır (Şekil:1). 881 hastanın 62 si hastanemizde opere olmuştur. 49 (%80.3) una bilateral total tiroidektomi, 4 (%6.6) üne sağ lobektomi, 3 (%9.8) üne sol lobektomi, 2 (%3.3) sine tamamlayıcı tiroidektomi uygulanmıştır. 47 (%75.8)