OKULLARDA BİLGİ TEKNOLOJİLERİ ALTYAPISININ KURULMASI

Transkript

1 OKULLARDA BİLGİ TEKNOLOJİLERİ ALTYAPISININ KURULMASI Çağımızda bilgi, tükenmeyen ve her gün yeniden üretilen bir kaynak olarak her türlü sosyal ve iktisadi faaliyette en önemli ve temel girdi hâline gelmiştir. Bilgi çağından önceki piyasa temelli sanayileşme süreci, girişimci ruhun varlığına ve değişen ihtiyaçlara göre kendini yenileyebilme kabiliyeti kazanmıştır. İçinde bulunduğumuz bilgi çağına damgasını vuran unsur ise özellikle bilgi teknolojilerindeki 1 gelişmeler sayesinde insanoğlunun bilgiyi üretme, kullanma, işleme, saklama, paylaşma ve bilgiye erişimde giderek yaygınlaşan, hızlanan ve çeşitlenen araç ve imkânlara sahip olmasıdır. Bu potansiyelden ilk ve orta öğretim alanlarında faydalanılması, bu konudaki mevcut hükümet çalışmalarının incelenmesi bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. 1 Bilgi teknolojileri; bilginin yaratılması, toplanması, biriktirilmesi, işlenmesi, yayılması ve korunmasını sağlayan teknolojilerdir. Örneğin; bilgisayar, etkileşimli video, e-kitap, veri tabanı programları ve akıllı tahta. 1 1.TARİHÇE 990'lı yılların özellikle ikinci yarısından itibaren tüm dünyada olduğu gibi Türkiye de de bilgi toplumu olma yönünde çabaların arttığı gözlenmektedir. Bu dönemde, bilgi toplumuna geçiş amacına yönelik olarak ön plana çıkan rapor ve araştırmaların yanı sıra bilgi toplumunun belli unsurlarının koordinasyonuna yönelik çalışmalar da yapılmıştır. Türkiye ile Dünya Bankası işbirliğinde hazırlanarak 1993 yılında yayımlanan Bilişim ve Ekonomik Modernizasyon Raporu nda Türkiye'de bilgi toplumuna yönelik bilgisayar kullanımı, yazılım pazarı, bilgi ekonomisinde insan kaynağı, iletişim ağları ve yasal altyapı alanında tespitlere yer verilerek bir eylem planı önerisi getirilmiştir. Ancak Dünya Bankası ile kredi anlaşması tamamlanamamış ve rapor önerileri uygulanamamıştır. Ulaştırma Bakanlığı ve TÜBİTAK tarafından 1999 yılında tamamlanan ve enformasyon konusunu ele alan bir çalışmayla da bu konuda Türkiye deki mevcut duruma yönelik tespitler yapılmıştır yılları arasında süren ve Başbakanlık Genelgesi ile başlatılan KamuNETadlı bir çalışma ile kamu bilgisayar ağları incelenmiştir yılında da yine Başbakanlığın Genelgesi ile e-türkiye Girişimibaşlatılmış ancak Eylem Planının uygulanması imkânı bulunamamıştır. e-türkiye Girişimi, 2003 yılında koordinasyonu Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) Müsteşarlığı na verilen ve Acil Eylem Planı'nda yer alan e-dönüşüm Türkiye Projesi nin ilanı ile son bulmuştur. Ayrıca, 2003 tarihinde yayımlanan Başbakanlık Genelgesi ile e- Dönüşüm Türkiye Projesi'nin amaçları, kurumsal yapısı ve uygulama esasları belirlenmiştir. Amaçlarından bir tanesi bilgi ve iletişim teknolojilerinin kullanımının yaygınlaştırılması olan proje ile 8 çalışma grubu oluşturulmuştur. Bu çerçevede; Eğitim ve İnsan Kaynakları Çalışma Grubu Millî Eğitim Bakanlığı, Teknik Altyapı ve Bilgi Güvenliği Çalışma Grubu ise Ulaştırma Bakanlığı koordinatörlüğüne verilmiştir. Bu çalışma gruplarının çalışmaları sonucunda 2005yılındaBilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Planı hazırlanarak döneminde uygulanmak üzere yürürlüğe konmuştur. 1

2 Bilgi Toplumu Stratejisi nde belirlenen başlıca eylemlerden biri Okullarda Bilgi Teknolojileri (BT) Altyapısının Kurulması olarak belirlenmiştir. Bu kapsamda; «BT laboratuvarlarının planlanan tüm okullarda kurulumunun hızla tamamlanması», «BT laboratuvarlarında çoklu ortam kütüphanelerinin oluşturulması ve günceliğinin sağlanması» öngörülmüştür. İstikrar içinde büyüyen, gelirini daha adil paylaşan, küresel ölçekte rekabet gücüne sahip, bilgi toplumuna dönüşen, AB ye üyelik için uyum sürecini tamamlamış bir Türkiye vizyonu çerçevesinde hazırlanmış olan 9. Kalkınma Planı nda ( ) ekonomik ve sosyal gelişme eksenleri olarak görülen başlıca beş stratejik amaç belirlenmiştir. Bu amaçlardan biri rekabet gücünün artırılması olup bunun altında bilgi ve iletişim teknolojilerinin artırılması tematik bir politika olarak yer almaktadır. Bu çerçevede temel hedefler; «bilim ve teknoloji üretimine yatkın ve beceri düzeyi yüksek, üretken ve yaratıcı bilgi çağı insanının yetiştirilmesi», «bilgi ve iletişim teknolojilerinin derslerde kullanılmasını sağlayacak yöntemlerin geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması», «Okulların bilgi ve iletişim teknolojileri altyapısının, eğitim yazılımlarının öncelikli olmak üzere güçlendirilmesi, yenilenen müfredatın gerektirdiği ortamların ve donanımın sağlanması» şeklindebelirlenmiştir yıllarını kapsayan 60. Hükümet Programı nda belirlenen başlıca eylemlerden birisi okullarda bilgi teknolojileri altyapısının kurulmasıdır. S 2. POLİTİK GEREKÇE: BT NİN EĞİTİM SİSTEMİNDE ÖNEMİ anayi toplumundan bilgi toplumuna geçiş sürecinde bilgi üretimi ön plana çıkmış, bilişim teknolojilerine dayalı iletişim ağ sistemleri önem kazanmış, elektronik faaliyetler ülke sınırlarını ortadan kaldırarak küreselleşmeyihızlandırmıştır.bilgi toplumuna erişmenin ön koşullarından bir tanesi altyapının tamamlanması, diğeriise insan ve bilgi kalitesidir. Ülkelerin bilgi toplumuna hazır olma durumu incelendiğinde Türkiye nin gerilerde olduğu görülmektedir.bu sıralamada, teknik altyapı göstergeleri kadar, ülkelerin hizmetlerin sunumu ve geliştirilmesindeki durumu, teknoloji üretme yetenekleri, insan sermayesi, hukuki düzenlemeleri gibi pek çok kriter değerlendirilmiştir. Ülkelerin Bilgi Toplumuna Hazır Olma Durumu SIRA ÜLKE PUAN SIRA ÜLKE PUAN 1 Danimarka Danimarka İsveç İsveç İsviçre ABD ABD Singapur Singapur İsviçre Finlandiya Finlandiya Hollanda İzlanda İzlanda Norveç Güney Kore Hollanda Norveç Kanada TÜRKİYE 3,96 61 TÜRKİYE 3,91 Toplam 127 ülke Toplam 134 ülke Kaynak: Dünya Ekonomi Forumu 2

3 Buna ek olarak, yıllar itibarıyla Türkiye nin karşılaştırmalı olarak ilerleme durumunu gösteren tablo incelendiğinde mevcut ülke sıralamasında giderek geriye (55 inci sıradan 61 inci sıraya) düşüldüğü gözlemlenmektedir. Türkiye'nin Bilgi Toplumuna Hazır Olma Durumu Değerlendirilen Ülke Sayısı e-hazırlık Sırası - Türkiye İnternet kullanımının yaş gruplarına göre dağılımına ilişkin veriler genç nüfusun bilgi teknolojilerine daha eğilimli olduğunu göstermektedir. Bu husus öğrenme hızının ve etkisinin çocuklar ve gençlerde daha fazla olduğu gerçeği ile birlikte değerlendirilmelidir. Yaş Grupları İtibarıylaİnternet Kullanımı (2009) Kaynak: Dünya Ekonomi Forumu Öte yandan, özellikle son yıllarda bilgisayar kullanan nüfus oranı önemli ölçüde artmıştır. Ancak, kentteki nüfusun bilgisayar kullanım oranı ile kırsal kesimdeki nüfusu bilgisayar kullanım oranı arasında büyük fark olduğu göze çarpmaktadır. Kent ve Kırsal Kesimde Bilgisayar Kullanan Nüfus Oranı Kaynak: Bilgi Toplumu İstatistikleri 2010, DPT. Kaynak: Bilgi Toplumu İstatistikleri 2010, DPT. 3

4 Yaş grupları itibarıyla sayısal uçurumun, aşağıda yer alan grafikte de görüldüğü üzere, Türkiye ile AB ülkeleri arasında da var olduğu dikkat çekmektedir. AB ve Türkiye de İnternet Kullanım Oranları benimsenmektedir. Bu amaca ulaşmak için politikanın başlıca araçlarından birisi bilgi teknolojileridir. Eğitimin hemen her kademesinde, ayrılan kaynaklarla öncelikle artan öğrenci sayısının doğurduğu zorunlu ihtiyaçlar karşılanabilirken, eğitimde niteliğin, bir başka deyişle kalitenin artırılması açısından bilgi teknolojileri önem kazanmaktadır. Dünyada küreselleşme ve hızlı teknolojik gelişme sürecinde uluslararası piyasalarda uzmanlaşma ve teknoloji geliştirme yetkinliği rekabet gücünün önemli unsurları hâline gelmektedir. Rekabet avantajı sağlayan unsurların hızla değiştiği bu süreçte bilgi teknolojileri,gerek özel gerekse kamu sektörünün organizasyon yapılarında ve iş yapma biçimlerinde köklü değişiklikler meydana getirmektedir. Ekonomik gelişmede bilgi yoğun ve yüksek katma değerli mal ve hizmet üretimi ön plana çıkmış, özellikle işgücünün gerekli eğitim seviyesine ve becerilere sahip olması önem kazanmaktadır. Bu husus işgücü piyasasının ihtiyaçlarını eğitimin ve öğretim alanındaki yeniliklerle karşılanmasını gerekli kılmakta ve eğitimin işgücü talebine duyarlılığını gündeme getirmektedir. Mevcut değerlendirilmeler neticesinde;bilgi teknolojilerinin eğitim sistemlerine nasıl entegre edilmesi gerektiği öne çıkan en önemli husustur. Kaynak: AB değerleri için EUROSTAT, Türkiye değerleri için TÜİK döneminde Türkiye de internet kullanım oranlarında ilerleme sağlanmış olmakla birlikte, AB ülkeleri ile Türkiye arasında BT kullanımındaki fark devam etmektedir. Mevcut politikanın temel hedeflerinden birisi Türkiye de genel itibarıyla BT kullanımının artırılması ve gelişmiş ülkeler ile olan farkın azaltılmasıdır. Bu hedefe, eğitim sisteminde BT den faydalanılması aracılığıyla ulaşılabileceği öngörülmektedir. BT olanakları bilginin üretilmesini, yayılmasını, paylaşılmasını ve kullanılmasını giderek hızlandırmaktadır. Bilginin araştırılması, bulunması, işlenmesi, sunulması ve değerlendirilmesi teknolojiyi kullanma becerilerine sahip olmayı gerektirmektedir. Bu çerçevede eğitim ve öğretim sisteminde mevcut olanaklardan faydalanılması giderek daha çok talep gören bir husus olmaktadır. Mevcut eğitim politikasında düşünme, algılama ve problem çözme yeteneği gelişmiş, yeni fikirlere açık bireyler yetiştirmek temel amaç olarak 4

5 3. MEVCUT YAPI, İŞLEYİŞ VE UYGULAMALAR A) TEMEL AKTÖRLER İlk ve ortaöğretimde bilgi teknolojileri altyapısının kurulması politikasının temel aktörü Millî Eğitim Bakanlığıdır. Bir diğer aktör olan Ulaştırma Bakanlığı, özellikle teknolojik altyapının kurulması açısından politikanın gerçekleştirilmesine destek vermektedir. Bu kapsamda okullarda internet bağlantısının kurulması açısından Türk Telekom A.Ş. ile protokol yapılmıştır. Bilgi Toplumu Stratejisinin ve Eylem Planının hayata geçirilmesinin gözetilmesi, değerlendirilmesi ve sürecin genel koordinasyonukonusunda görev ve sorumluluk Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı na aittir.okullarda BT altyapısının kurulması hususu önemli bir yatırım olması sebebiyle DPT tarafından yatırım programlarına alınmaktadır. Bir diğer aktör olan Maliye Bakanlığı ise malî kaynakların sağlanması açısından politikaya destek vermektedir. Kanun, tüzük, yönetmelik ve hükümet kararlarının ilde uygulanması açısından görev ve yetkileri olan valilikler,okulların bakım-onarım ve altyapı hizmetlerinin sağlanması açısından politikayla ilgilidir. B) BİLGİ TEKNOLOJİLERİ Mevcut politika kapsamında BT laboratuvarı kurulması için Millî Eğitim Bakanlığı tarafından okulun en az 8 dersliğe ve 150 öğrenciye sahip olması şartı aranmaktadır. Tüm okullarda BT laboratuvarı kurulması yerine kurulum için okul bazında belli bir kapasitenin varlığı arandığından, iller bazında okul veya öğrenci sayısı ile BT laboratuvarı sayısı arasında anlamlı bir ilişki bulunmamaktadır. Bu durumda genel fikir vermesi amacıyla ilköğretim ve ortaöğretim bazında en fazla ve en az BT laboratuvarına sahip 5 er ildeki okul ve BT laboratuvarı sayıları aşağıda verilmiştir. BT Laboratuvarları ve Okul Sayıları (2009) İlköğretim Ortaöğretim Genel Toplam BT Laboratuvarı Sayısı Okul Sayısı BT Laboratuvarı Sayısı Okul Sayısı BT Laboratuvarı Sayısı 1 İstanbul İstanbul İstanbul Ankara Ankara Ankara İzmir İzmir İzmir Konya Konya Konya Adana Bursa Bursa Çankırı Tunceli Yalova Bayburt Iğdır Tunceli Tunceli Ardahan Ardahan Ardahan Kilis Bayburt Kilis Bayburt Kilis Kaynak: Bilgi Toplumu İstatistikleri 2010, DPT yılı sonu itibarıyla BT laboratuvarı kurulmuş, ayrıca BT altyapısı kurulması için gereken kapasiteye sahip olmayan7.261 ilköğretim okuluna da 15 öğrenciye bir bilgisayar, her okula bir projeksiyon cihazı, bir yazıcı ve bir tarayıcı şeklinde BT ekipmanları sağlanmıştır. İlköğretim öğrencilerinin %94 ü, ortaöğretim öğrencilerinin ise tamamı okullarında genişbant internet erişimine sahiptir. Ülke genelinde bilgisayar başına öğrenci sayısı ilköğretimde 30,8 ve ortaöğretimde 25,1 olmaktadır. İlköğretim ve ortaöğretim bazında bilgisayar başına öğrenci sayısında en düşük ve en yüksek değerlere sahip 5 er ile ait değerler aşağıda sunulmuştur. Okul Sayısı 5

6 Bilgisayar Başına Öğrenci Sayısı (2009) İlköğretim Bilgisayar Başına Öğrenci Bilgisayar Başına Öğrenci Ortaöğretim Bilgisayar Başına Öğrenci Bilgisayar Başına Öğrenci 1 Tunceli 10,8 77 İstanbul 40,9 1 Sinop 8,7 77 Şanlıurfa 40,3 2 Artvin 12,3 78 Antakya 41 2 Tunceli 8,8 78 Diyarbakır 43 3 Bayburt 13,1 79 Şanlıurfa 42,6 3 Gümüş hane 9,5 79 Gaziantep 46,2 4 Burdur Bursa 49,5 4 Bilecik 9,6 80 Batman 49,9 5 Gümüş hane Gaziantep 50,7 5 Artvin İstanbul 59,6 Kaynak: Bilgi Toplumu İstatistikleri 2010, DPT. Mevcut durumda BT araçları ile donatılmış sınıf sayısına ilişkin resmî veriler bulunmamaktadır. Bunun temel nedeni Millî Eğitim Bakanlığı tarafından veri kaydının (henüz) tutulmamış olmasıdır yılı sonuna kadar okulöncesi, ilköğretim ve ortaöğretim kademelerindeyer alan bütün dersliklere ( derslik)birer adet dizüstü bilgisayar ile projeksiyon cihazı kurulacak ve her dersliğe geniş bant internet erişimi sağlanacaktır. Her okula en az bir adet çok amaçlıfotokopi makinesi, akıllı tahta ve doküman kamera ile mikroskop kameranın bulunduğu akıllı sınıf oluşturulacaktır. Eğitsel e-içeriğin sağlanması bileşeni kapsamında; öğretim programlarında yer alan ders içerikleri için öğrenme nesneleri hazırlanacak ve e-kitap formatındaelektronik ortama aktarılacaktır. Bu e-içeriklere öğretmenler ve öğrenciler web tabanlı ortamlarda hem çevrimiçi hem de çevrimdışı olarak ulaşabilecektir. Öğretim programlarının BT yi içerecek hâle getirilmesi proje bileşeni; öğretmen kılavuz programları, okulların dersliklerine sağlanandonanım altyapısının ve eğitsel e-içeriğin etkin kullanımını içerecek şekilde yenilenmesini içermektedir. Öğretmen Hizmetiçi Eğitimi proje bileşeni kapsamında; okullarda görev yapan yaklaşık öğretmenin, sınıflara sağlanan donanım altyapısını, eğitseleiçerik ve BT ye uyumlu hâle getirilen öğretmen kılavuzlarıyla birlikte etkin biçimde kullanma becerilerini geliştirmelerine yönelik yüz yüze ve uzaktan eğitimaracılığıyla hizmetiçi eğitim faaliyetlerine katılmaları sağlanacaktır. Proje sonunda öğretmenlerin eğitimine yönelik, diğer kamu kurumlarının da kullanımına açık, herilde en az bir adet uzaktan hizmetiçi eğitim sınıfları kurulmuş olacaktır. Bilinçli ve güvenli BT kullanımının sağlanması proje bileşeni kapsamında ise eğitim-öğretim süreçlerinde BT araçlarıyla birlikte internetin bilinçli vegüvenli kullanımını sağlamak için gerekli donanım ve yazılım altyapısının kurulmasının yanında ilgili mevzuat düzenlemesi de yapılacaktır. Bilgi toplumuna dönüşüm sürecinin doğru ölçütlerle izlenmesi, değerlendirilmesi ve gerektiğinde tedbirlerin alınabilmesi amacıyla hazırlanan Bilgi Toplumu Stratejisi ( ) - Ölçümleme Dokümanı nda belirlenen göstergeler ile politikanın ilerleme durumu ve sonuçları takipedilmektedir. Politikayla ilgili başlıca göstergeler; Bilgisayar kullanım oranı (yaş grubu, cinsiyet, kent-kır, eğitim durumu v.b.), İnternet kullanım oranı (yaş grubu, cinsiyet, kent-kır, eğitim durumu v.b.), Öğrencilerin kullanımındaki PC sayısı, Öğretmenlerin kullanımındaki PC sayısı, BT laboratuvarı sayısı, BT araçları ile donatılmış sınıf sayısı, Öğretmenlerde BT yetkinliği dağılımı dır. 2 Bilgi Toplumu İstatistikleri 2010, DPT, s

7 C) BİLGİ SİSTEMLERİNE İLİŞKİN ÖRNEKLER Eğitim Portalı Eğitim Portalı; öğretmenler, öğrenciler, yöneticiler, veliler ve ihtiyaç duyan herkes için geniş kapsamlı bilgi, içerik, uygulama ve hizmet sağlayan; zaman, mekân ve bilgisayardan bağımsız olarak ya da online giriş noktalarından hizmet verebilecek olan web tabanlı bir uygulama ve ortamdır. Portalın amacı; eğitimde teknoloji kullanımını sistemli ve planlı bir politika olarak yaygınlaştırmak, eğitim hizmetlerinin kalitesini yükseltmek, başta öğretmenler ve öğrenciler olmak üzere tüm bireylerin eğitim ihtiyaçlarına cevap verebilecek elektronik sistemi oluşturmaktır. e-okul Projesi e-okul projesi kapsamında,öğrenciler ile ilgili işlemlerin tamamının her bir okul tarafından internet aracılığıyla yapılabilmesi sağlanmıştır. Öğrenci ve okulla ilgili süreçleri içeren e-okul yazılımı, e-dönüşüm Türkiye projesinin önemli bir bileşenidir. Hedef kitle olarak değerlendirildiğinde tüm Türkiye nüfusunu ilgilendiren bir projedir. Ancak belirli hedef kitlelerine yönelik alt sistemlere de sahiptir. Örneğin veli bilgilendirme olarak adlandırılan sistem velilere sunulan bir hizmettir. Bu sistem sayesinde veliler, çocuklarının sınav notlarını görebilmekte, özürlü veya özürsüz devamsızlık durumunu takip edebilmektedir. Bunun yanı sıra, sınavların ne zaman olacağı, haftalık ders programı gibi bilgiler de bu sistemden öğrenilebilmektedir. Adresinde Okul Tanıtımı Okulların kendini tanıtması, bilgi paylaşması ve web sitesi ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla gerekli altyapı ve yazılım çalışmalarına kurumsal destek hizmeti verilmektedir. Talep doğrultusunda domain adresi altında isteyen tüm kurumlara subdomain tanımı yapılarak (meb.k12.tr) web adresi verilmekte ve 20 MB (ihtiyaç hâlinde arttırılabilen) web alanı verilmektedir. Okullar; internet üzerinden kullanıcı adı ve şifrelerini girerek web sitelerinin tanımlarını yaparak yayına başlayabilmektedir. İntel Öğretmen Programı MEB ve Intel MediterraneanTradingCompany arasında imzalanan protokolle yürürlüğe giren, İntel Öğretmen Programıyla eğitimde kaliteyi artırmak, bilgi ve iletişim teknolojilerini öğrencilerin hizmetine sunmak, öğretmenlerin bu teknolojileri sınıflarına entegre etmelerine yardımcı olmak, sınıflarda işlenen derslerde öğrencilerin bilgi ve iletişim teknolojilerinden bir araç olarak yararlanmalarını sağlamak hedeflenmektedir. İntel Öğrenci Programı İntel Öğrenci Programı, uluslararası bir yöntemle; bilgisayar okuryazarı olan öğrencilerin bilgisayar okuryazarlık seviyelerini artırmaya, olmayanlara bilgisayar okuryazarlığı kazandırmaya yönelik proje tabanlı ve ekip çalışmasıyla yürütülen bir programdır. Bu program, öğretmen merkezli geleneksel eğitim yerine güncellenmiş metodolojiyle proje tabanlı ve işbirliğine dönük öğrenci merkezli eğitimi desteklemektedir. D) MALÎ KAYNAKLAR Merkezi yönetim bütçesinden ayrılan pay, il özel idareleri bütçesinden ayrılan kaynaklar, eğitime katkı payı gelirleri (bütçeleştirilen gelirler), dış ülke ve kuruluşlardan sağlanan dış krediler, burslar ve bağışlar, halkın, kişi ve kuruluşlar olarak eğitime yapılan katkıları, bağışları ile okul-aile birliği gelirleri genel olarak eğitimin başlıca finansman kaynaklarını oluşturmaktadır. Türkiye, uzunca bir süre Gayrı Safi Millî Hasıla dan (GSMH) eğitime ayrılan payı düşük tutmak zorunda kalmıştır. Son yıllarda gözlenen olumlu gelişmeler ise uzun yılların eksiğini gidermekte yetersiz kalmaktadır. GSMH den eğitime ayrılan 7

8 pay gelişmiş ülkeler düzeyine ulaşmış olsa da, yılların biriktirdiği eksiklikler sebebiyle kaynak sıkıntısının ciddi boyutlarda olduğu söylenebilir. Özellikle son yıllarda, bilgi ve iletişim teknolojileri (BİT) alanına önemli kaynak ayrılmaktadır. Kamu Bilgi ve İletişim Teknolojileri Yatırımları ( ) Takip eden grafikte de görüldüğü üzere, 2011 yılı için öngörülen kamu bilgi ve iletişim teknolojileri yatırımlarının sektörler arası dağılımında, Milli Eğitim Bakanlığı ve üniversitelere ait yatırımların bulunduğu eğitim sektörüyaklaşık yüzde 43 lük bir payla birinci sıra yer almaktadır. İçişleri Bakanlığı, Sosyal Güvenlik Kurumu,Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü gibi kurumlara ait büyük bilgi ve iletişim teknolojileri projelerinin yer aldığı diğerkamu hizmetleri sektörü yaklaşık yüzde 41 lik bir oranla eğitim sektörünü takip etmektedir. Kamu Bilgi ve İletişim Teknolojileri Sektörel Dağılımı (2011) Kaynak:2011 Yılı Kamu Bilgi ve İletişim Teknolojileri Yatırımları, DPT, Mayıs yılında merkezi yönetim bütçesinden BİT yatırımları için ayrılan ödenek 2011 yılıfiyatlarıyla yaklaşık 526 milyon TL iken, 2011 yılı için bu değer 2 milyar TL yi geçmiştir yılı haricinde bir önceki yıla göre sürekli artış gösteren kamu BİT yatırımlarında 2002 yılındanbu yana yaklaşık 4 katlık bir artış kaydedilmiştir yılında yaşanan büyük artışta özellikle eğitim sektöründeki projelerin etkisi olmuştur. Kaynak:2011 Yılı Kamu Bilgi ve İletişim Teknolojileri Yatırımları, DPT, Mayıs

9 Eğitim sektöründe BİT yatırımları ile ilgili olarak aşağıda yer alan tablo daha ayrıntılı bilgi içermektedir yılında bilgi ve iletişim teknolojileri alanında en fazla yatırım yapacak olan ilk 10 kuruma bakıldığında, bir başka deyişle kurumsal bazda dağılım grafiğinde ilk sırayı Milli Eğitim Bakanlığı nın aldığı görülmektedir Yılında BİT Alanında En Fazla Yatırım Yapacak İlk 10 Kamu Kurumu Eğitim Sektöründe Bilgi ve İletişim Teknolojileri Yatırımları (2010-bin TL) Eğitim Sektörü Millî Eğitim Bakanlığı Ulaştırma Bakanlığı Ulaştırma Bakanlığı Ulaştırma Bakanlığı Üniversiteler Proje Adı İlk. ok. bilgisayar sınıfı kurulumu Kamu internete erişim merkezleri BT sınıfları kurulumu İnternete erişimi olmayan okullara erişimin sağlanması Muhtelif İşler Konu Bilgisayar, Donanım ve Yazılım Bilgisayar, Donanım ve Yazılım Bilgisayar, Donanım ve Yazılım Makine ve Teçhizat Yazılım ve Donanım Baş. Bit. Yılı Proje Tutarı 2009 Yılı Sonu Harcama 2010 Yılı Yatırımı Toplam Kaynak: 2010 Yılı Kamu Bilgi ve İletişim Teknolojileri Yatırımları, DPT, Mart Kaynak:2011 Yılı Kamu Bilgi ve İletişim Teknolojileri Yatırımları, DPT, Mayıs Millî Eğitim Bakanlığı, 2010 Yılı Performans Programında bilgi teknolojileri alanında ulusal standartların dünya standartlarına paralel bir noktaya getirilmesi hedefine toplam TL kaynak ayırmıştır yılında ise aynı hedefe u bütçe içi, u bütçe dışı olmak üzere toplam TL kaynak ayrılmıştır. Bu hedefin

10 TL si donanım altyapısının iyileştirilmesi, eğitsel e-içeriğin sağlanması, öğretim programlarının BT yi içerecek hâle getirilmesi, öğretmen hizmetiçi eğitimi, bilinçli, güvenli ve izlenebilir BT kullanımının sağlanması na ayrılmıştır. Politikanın gerçekleştirilmesi açısından kullanılan diğer önemli kaynaklar bağış ve yardımlar ile okul-aile birliğinden sağlanan gelirlerdir. Ancak, buna ilişkin resmî kayıtlara ulaşılamamıştır. B SONUÇ VE ÖNERİLER ilgi ve iletişim teknolojilerinin gelişmesi ve yaygınlaşması, öğrenme olgusunu okul duvarlarının dışına taşımakta, giderek bilgiyi her yerden ulaşılabilir hâle getirmektedir. Ortak çalışma ve işbirliği imkânlarının artması, öğrenme alışkanlıklarını olumlu yönde değiştirmektedir. Bu değişim doğal olarak okulların mekân ve zamandan bağımsız olarak geleneksel işlevlerine ek olarak yeni işlevleri de yerine getirmelerini sağlayacağı düşünülmektedir. Eğitim ve öğretim alanında bilgi teknolojilerinin kullanılmasının gerek kişisel gelişim ve iş dünyasına gerekse eğitim kalitesi ve nihai aşamada ülke kalkınmasına önemli faydalar sağlayacağı düşünülmektedir. Bununla birlikte, mevcut politikanın hedefleri ve uygulaması dikkate alındığında bazı öneriler sunulabilir. Birinci nokta, mevcut politikanın sağlık açısından bazı riskler doğurmasıdır. Günümüzde, teknolojik araçların çeşitli düzeylerde radyasyon yaydığı araştırmalarla ortaya konulmuştur. Karşıt görüşler olmakla birlikte birçok uzman radyasyon yayan araçlar ile kanser arasında doğrusal bir ilişki olduğunu kabul etmekte, radyasyon yayan araçların yoğun bir biçimde kullanılmasından kaçınılmasını önermektedirler. Bu araçlardan biri olan bilgisayarlarda radyasyon genellikle bilgisayarın arkasından ve yanlarından yayılır. Özellikle okullarda (ve diğer bir örnek internet kafelerde) fişlerin birbirine uzak olmaması için bilgisayarlar sırt sırta konur. Böylece radyasyon oranı ikiye katlanır. Bu açıdan başta bilgisayar olmak üzere, bilgi teknoloji araçlarının en azından makul ölçüde kullanılması önem taşımaktadır. Politikanın uygulanması döneminde karşılaşılması ve artması muhtemel diğer bir sağlık sorunu görme bozukluklarıdır. Bilgisayarın başında mola vermeden, çok fazla zaman geçiren çocuklar görme bozuklukları yaşayabilmektedir. Bilgisayarda bir yazıyı okumak, kitaptan okumaktan çok daha zordur. Bunun nedeni ekran üstündeki yazıların titreşmesi ve böylece gözlerin ve beynin yorulmasıdır. Bilgisayar kullanımının yarattığı bir başka sorun iskelet yapısı sorunlarıdır.çocuklar uzun süre bir sandalye ya da koltuğun üzerinde eğilerek oturmaktan zarar görmezmiş gibi görünürler. Ancak bu durum uzun vadede gelişmekte olan bedenlere büyük zararlar verebilir. Uzmanlar tarafından, bilgisayar başında iken dik ve sırt destekli ergonomik sandalyelerde oturulması, bileklerin masaya yayılması ve arada bir mola vererek hareket edilmesinin oldukça önemli olduğu vurgulanmaktadır. Bu açıdan politika kapsamında bilgi teknoloji araçlarının bilinçli ve makul ölçüde kullanılmasısağlanmalıdır. 3 Eğitimde faydalanılması düşünülen bilgi teknolojilerinden biri de e-kitap tır. Dünya da olduğu gibi Türkiye de de e-kitap satışları hızla artmaktadır. İnternet ortamında yapılan kitap satışları hakkındaki son bilgilere göre 100 basılı kitaba karşılık 105 e-kitap satışı gerçekleşmiştir. 4 e-kitabın eğitimde kullanımı gerek çevrenin korunması gerekse öğrencilerin kitap taşıması külfetinden kurtulmasına ve bilgiye kolay erişmesine imkan sağlayacaktır. Ölçümleme Dokümanı ile belirlenmiş olan göstergeler politikanın ilerleme durumunu ve bazı açılardan toplumsal etkisini ölçmeye yardımcı olmaktadır. Ancak, niceliksel bilgi sağlayan bu göstergelerin politikanın eğitimdeki niteliksel, bir başka deyişle, kalite artışının ölçülmesi açısından yeterli olmadığı düşünülmektedir. Politikanın eğitim kalitesi üzerindeki sonuçlarının ileriki dönemlerde değerlendirilmesine yönelik araç ve kriterlerinbelirlenmesi gerekmektedir. Diğer taraftan okullarda bilgi teknolojileri altyapısının kurulmasına ve bu altyapıdan faydalanılmasına ilişkin istatistikî bilgilerin yeterince ulaşılabilir bir niteliğe sahip olmadığı değerlendirilmektedir. Ancak Millî Eğitim Bakanlığı tarafından yürütülmekte olan MEB İstatistik Kapasitesinin Güçlendirilmesi Projesi ve OECD Uluslararası Eğitim Sistemleri Göstergeleri Projesi ile Bakanlığın yönetim ve istatistikîbilgi sistemlerinin geliştirildiği görülmektedir. Aynı şekilde, müfredatın güncelleştirilmesi ve öğretmenlerin hizmetiçi eğitim programlarının BT ye uyumlu hâle getirilmesi, eğitsel e-içeriklerin tasarlanması ile bilinçli ve güvenli BT kullanımının sağlanması ile ilgili hedefler konusunda ileriki dönemde nasıl bir strateji izleneceği, mevcut uygulamaların neler 3 ve deinteraktif haber. 4 Milliyet Gazetesi, , s

11 olduğuna ilişkin bilgilere ulaşılamamıştır. Bu nedenle konuyla ilgili bir değerlendirme yapılamamıştır. Okullarda bilgisayar laboratuvarlarının kurulması için temin edilen bilgisayarlar satın alma yoluyla tedarik edilmektedir.kiralama alternatiflerden yararlanılmasının politikanın maliyetini düşürebileceği göz önünde bulundurulmalıdır. Diğer taraftan politika kapsamında başta bilgisayar olmak üzere çok sayıda elektronik araçların satın alınmasının gerekmesi, büyük ölçüde dışa bağımlı olunan bilgi teknolojileri pazarındaki dış ticaret dengelerini Türkiye aleyhine işleteceği söylenebilir.2006 yılı verilerine göre Türkiye de bilgi teknolojileri pazarının büyüklüğü 3 milyar dolar civarındadır. Diğer OECD ülkeleri ile karşılaştırıldığında, Türkiye de bilgi ve iletişim teknolojileri harcamaları oldukça düşük olduğu görülmektedir. OECD Ülkeleri Bilgi ve İletişim Teknolojileri Harcamaları (2006) Kaynak: Bilgi Toplumu Stratejisi ( ), DPT. Pazarın büyük kısmını donanım oluşturmakta, yazılım ve hizmetlerin bilgi teknolojileri pazarındaki payı %30 civarında kalmaktadır. Bilgi teknolojileri sektöründe yazılım ve hizmetler alanında çok sayıda firma faaliyet göstermekle birlikte; ölçek, yetkinlik, deneyim ve finansal güç açısından sorunlar yaşanmaktadır. Sektördeki en büyük 20 firmanın kurumsal yaş ortalaması 13 tür. Pazarın darlığı ve dikey pazarlardaki sınırlı gelişim, deneyim ve teknik uzmanlık geliştirilmesini güçleştirmekte, dış pazarlara açılımın yetersiz oluşu ve iç pazarda fiyata dayalı rekabetin varlığı büyümeyi güçleştirmektedir. 5 Bununla birlikte, Bilgi Toplumu Stratejisinin temel hedeflerinden birisinin küresel boyutta rekabetçi bir bilgi teknolojileri sektörü nüngeliştirilmesi olduğu dikkate alındığında ileriki yıllarda BT konusundaki göreli dışa bağımlılık durumunun aşılabileceği söylenebilir. 5 Dokuzuncu Kalkınma Planı ( ), s. 36, 1/7/2006 tarihli ve sayılı Resmî Gazete. 11

12 12