TÜRKİYE KALKINMA BANKASI A.Ş.

Transkript

1 TÜRKİYE KALKINMA BANKASI A.Ş. EKONOMİK GELİŞMELER ÖZET DEĞERLENDİRME RAPORU KASIM 2009/I HAZIRLAYANLAR Mustafa ŞİMŞEK Fulya BAYRAKTAR Mustafa TOSUN EKONOMİK VE SOSYAL ARAŞTIRMALAR MÜDÜRLÜĞÜ Kasım 2009

2 Ekim ayının son haftası ile Kasım ayının ilk haftasında ekonomide yaşanan gelişmeler ve bunun piyasalara yansımaları, açıklanan son veriler doğrultusunda aşağıda özetlenmiştir. * Yurtiçi Piyasaları Etkileyen Gelişmeler Merkez Bankası Para Politikası Kurulu nun, 15 Ekim de yaptığı toplantıya ilişkin açıkladığı Toplantı Özeti ne göre; - Son dönemde açıklanan veriler, Kurul un iktisadi faaliyette gözlenmekte olan toparlanmanın yavaş ve kademeli olacağına ilişkin görüşünü teyit etmiştir. - Tüketim talebinin ikinci çeyrekte sergilediği kayda değer yükselişten sonra, daha zayıf bir seyir izlemesi beklenmektedir. - Kurul, sermaye malları üretiminde üçüncü çeyrekte gözlenen yükselişin, yatırım eğiliminde güçlü bir iyileşmeye işaret etmekten ziyade, büyük ölçüde vergi indirimlerinin olumlu etkisini yansıttığı değerlendirmesinde bulunmuştur. - Kurul, dış talebin toplam talebi uzunca bir süre sınırlamaya devam edeceği öngörüsünü yinelemiştir. - İş gücü piyasasındaki seyrin yurt içi talebi sınırlamaya devam edeceği ve toplam talep koşullarının enflasyona düşüş yönünde verdiği katkıyı sürdüreceği tahmin edilmektedir. Bu çerçevede enflasyonun düşük seyrini uzun bir süre koruyacağı tahmin edilmektedir. - Kurul üyeleri, kredi arzındaki kısmi iyileşmeyi ve istihdam verilerindeki olumlu seyri not etmekle birlikte, bu gelişmelerin faiz indirim sürecini sonlandırmak için yeterli olmadığı değerlendirmesinde bulunmuştur. TCMB Başkanı Durmuş Yılmaz, Enflasyon Raporu nun tanıtım toplantısında yaptığı açıklamada, yıllık enflasyonda baz etkisi nedeniyle 2010 yılı ortasına kadar dönemsel dalgalanmalar yaşanabileceğini belirtti. Yılmaz ayrıca, 2010 yılının 2. yarısından itibaren enflasyonun tekrar kademeli düşüş eğilimine gireceğini ve %5 civarında istikrar kazanacağını öngördüklerini söyledi. Avrupa Birliği (AB) Komisyonu, Güz Ekonomik Tahminler Raporu nda, Türkiye'nin gelecek yıl %2.8 ile Avrupa'da en hızlı büyüyen ülke olacağı öngörüsünde bulundu. AB Komisyonu'nun 6 ay önceki raporunda Türkiye'nin 2010 yılı büyüme tahmini %2.2 düzeyindeydi. Türk ekonomisinin bu yıl %5.8 daralmasını bekleyen AB Komisyonu, önümüzdeki yıl %3'e yaklaşacak büyümenin 2011'de %3.6'ya ulaşacağını bildirdi. Raporda, yılları arasında "göz alıcı büyüme performansı" gösteren Türk ekonomisinin, siyasi belirsizliğin artması, reformların yavaşlaması ve sıkı para politikası gibi iç faktörlerin etkisiyle 2007'den itibaren yavaşlamaya başladığı belirtildi. Geçen yıl küresel krizin Türkiye'yi özellikle dış ticaret ve finansman kanallarında vurduğu anlatılan raporda, AB pazarındaki daralma nedeniyle ihracatı büyük darbe alan Türkiye'nin, bankacılık sektörü başta olmak üzere daha önce yaptığı yapısal * Rapor 6 Kasım 2009 tarihinden önceki gelişmeleri içermektedir. 1

3 reformlar sayesinde küresel krize direnebildiği ve finans sektöründe büyük bir kriz yaşamaktan kurtulduğu ifade edildi. Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Fitch, Türkiye'nin döviz ve TL cinsi uzun vadeli kredi notunu pozitif izlemeye alırken, BB- olan döviz cinsinden ve BB olan TL cinsinden uzun vadeli kredini notunu ise teyit etti. Fitch kararına gerekçe olarak, Türkiye'nin küresel finansal kriz karşısında görece dayanıklılığını gösterdi. Fitch tarafından yapılan açıklamada, Türkiye'nin kredi notu hakkındaki değerlendirmenin yılsonuna kadar tamamlanacağı ve değerlendirmenin büyük ihtimalle kredi notunda artırımla sonuçlanabileceği belirtildi. Japon Yatırım Bankası Nomura tarafından hazırlanan raporda, gelişmekte olan piyasalar içinde en agresif politikayı izleyen TCMB'nin, Ekim 2008'den bu yana bin baz puan faiz indirimi yaparak, faiz oranlarını %6.75'e çektiği vurgulandı. Kuruluşun değerlendirmesinde; Kasım ayında faiz oranlarının 25 baz puan daha indirilerek %6.5'e düşürülmesinin çok muhtemel olduğu, Aralık ayında da %6.25'e gerileme ihtimalinin göz ardı edilmediği kaydedildi. Oranların bu düzeyde dip yapacağı öngörüldü. Değerlendirmede, enflasyon gelişmelerinin TCMB'nin faiz indirimi adımlarını kolaylaştırdığı ifade edilirken, "Gevşetme döneminin 2009 yılı sonuna kadar yürürlükte kalacağını öngörüyoruz. Bu politikanın ancak 2010 yılı ilk çeyreğinde kaldırılması mümkün görünmektedir" denildi. Kurum, TCMB'nin ilk olarak 2010 Haziran ayında faiz artırmasını öngörürken, 2010 sonunda faiz oranlarının %7.75'e çıkacağını tahmin etti. Deloitte, "Ekonomik Görünüm Çeyrek" Raporu'nda, Türkiye'de sağlıklı ve kalıcı bir büyüme ortamına geçebilmek için mali disiplin ile reformlara devamın ve IMF ile yapılacak, yeterli miktarda kredi içeren bir anlaşmanın önemli olduğu şeklindeki görüşün sürdürüldüğü bildirildi. Hükümetin Orta Vadeli Ekonomik Programının değerlendirmeye alındığı belirtilen açıklamada, geçen yıl %6 oranında daralan Türk ekonomisinin tekrar yüksek büyüme oranlarını tutturması için global koşulların ve mevcut dış finansman koşullarının çok dikkatli değerlendirilmesinin gerektiği ifade edildi. Uluslararası Nielsen Global Tüketici Güven Endeksi ne göre, Türk tüketicisinin güveni geçen yıla göre arttı, ancak yine de dünya ortalamasının altında seyrediyor Nielsen Global Tüketici Güven Endeksi verilerinden elde edilen bilgiye göre, Türk tüketicisinin küresel ekonomik krizin geçtiğine dair güveni, geçen yıla göre altı puan arttı. Türkiye Tüketici Güven Endeksi, geçen yıl, 67 puandan 62'ye gerilemişti. Küresel endekse göre ise tüketiciler ekonomik krizin düşüşe geçtiğine ve krizdeki en kötünün bittiğine inanıyor. Geçen yıl 84 olan Dünya Tüketici Güven Endeksi ortalaması bu yıl 86 puana yükseldi. En yüksek tüketici güven artışı Hindistan, Endonezya ve Norveç te görülürken, tüketici güveninin en az olduğu ülkeler ise Japonya ve Letonya olarak gösterildi. Uluslararası Piyasalardaki Gelişmeler ABD Merkez Bankası FED, yaptığı faiz konulu toplantıda aldığı kararla, beklentilere paralel olarak gösterge faiz oranında değişime gitmedi. Faiz oranlarını 2007 yılının Eylül ayında itibaren %5.25 ten %0 ile %0.25 arasına indiren FED in, 2010 yılının 3. çeyreğine kadar faizlerde değişiklik yapmayacağı tahmin ediliyor. FED Açık Piyasa Kurulu toplantısının ardından yapılan 2

4 açıklamada, Eylül ayı toplantısından bu yana gelen verilerin ekonomik faaliyetin toparlanmaya devam ettiğini işaret ettiği belirtildi. Açıklamada, daha önce 200 milyar USD olarak açıklanan mortgage şirketlerinin tahvillerinin alım miktarının 175 milyar USD ye indirildiği belirtilirken, toplam 1.45 trilyon USD tutarındaki mortgage destekli menkul kıymetlerin satın alınması programının Mart 2010 sonuna kadar tamamlanmasının planlandığı tekrarlandı. ABD Chicago Merkez Bankası FED tarafından yapılan açıklamaya göre, ABD deki mevcut ekonomik faaliyetler ve enflasyon baskıları ile ilgili bilgi sağlayan önemli bir gösterge olan Ulusal Faaliyet Endeksi Eylül ayında değerini aldı. Açıklamada ayrıca Ağustos ayında -0.9 değerini alan veri olarak revize edildi. ABD'de ikinci el konut satışları Eylül ayında yıllık bazda 5.57 milyon adet ile beklentilerin üzerinde açıklandı. Ekonomistler Eylül'de ikinci el konut satışlarının 5.35 milyon olmasını bekliyorlardı. Daha önce Ağustos ayında 5.1 milyon adet olarak açıklanan konut satışları ise 5.09 milyon olarak revize edildi. ABD de, tüketici güven endeksi Ekim ayında 47.7 seviyesine gerileyerek beklentilerin altında kaldı. Beklentiler endeksin Ekim ayında 53.1 değerini alması yönündeydi. Açıklamada ayrıca Eylül ayı için 53.1 puan olarak açıklanan endeks 53.4 olarak revize edildi. ABD de Arz Yöneticileri Kurumu (ISM) tarafından yapılan açıklamaya göre, ISM imalat sanayi endeksi Ekim ayında 55.7 değerini alarak beklentilerin üzerinde açıklandı. Eylül ayında 52.6 değerini alan verinin Ekim ayında 53 değerini alması bekleniyordu. ABD'de, Arz Yöneticileri Kurumu (ISM) tarafından yapılan açıklamaya göre, ISM hizmetler PMI endeksi Ekim ayında 50.6 değerini alarak beklentilerden kötü gerçekleşmekle birlikte, 50 seviyesinin üzerinde kalarak sektörün büyüdüğünü işaret etti. Eylül ayında 50.9 değerini alan verinin Ekim ayında 51.5 değerini alması bekleniyordu. ABD de, sözleşmeleri imzalanan ve bekleyen konut satışları endeksi Eylül ayında %6.1 artarak beklentilerin üzerinde gerçekleşti. Ağustos ayında %6.4 artış gösteren verinin Eylül ayında değişim göstermemesi bekleniyordu. ABD de, işsizlik ve tarım dışı istihdam verilerinin ön göstergesi niteliğindeki ADP ulusal istihdam raporu yayınlandı. Rapora göre, ABD de özel sektörde istihdam, Ekim ayında 203,000 kişi azalarak beklentilerden kötü gerçekleşti. ADP raporunun, Ekim ayında özel sektörde istihdamın 190,000 kişi azaldığını göstermesi bekleniyordu. Açıklamada ayrıca Eylül ayında 254,000 kişi istihdam azalışı olarak açıklanan veri 227,000 kişi azalış olarak revize edildi. İngiltere Merkez Bankası BOE, faiz konulu para politikası toplantısını gerçekleştirdi. BOE faiz oranlarını piyasa beklentileri doğrultusunda %0.50 seviyesinde değiştirmeden bıraktı. En son Mart ayında 50 baz puan indirim yapan BOE, 2008 yılı Ekim ayından bu yana faizlerde toplamda 450 baz puan indirim yaptı. BOE ayrıca 175 milyar sterlin büyüklüğündeki nicel gevşeme programının büyüklüğünü 25 milyar sterlin artırarak 200 milyar sterline çıkardı. BOE nin 2010 yılının 3. çeyreğine kadar faizleri %0.5 seviyesinde tutması bekleniyor. 3

5 Avrupa Merkez Bankası ECB faiz oranlarını piyasa beklentilerine paralel olarak değiştirmeden %1 seviyesinde bıraktı. En son Mayıs ayında 25 baz puan indirim yapan ECB, 2008 yılının Ekim ayından bu yana gösterge faiz oranında 325 baz puan indirim yaptı. ECB Başkanı Jean-Claude Trichet, faiz kararının nedenlerinin açıklandığı basın toplantısında, son verilerin yılın 2. yarısında büyümede iyileşmeye işaret ettiğini belirtti. Trichet, enflasyonun gelecek aylarda artıya geçmesinin beklendiğini, ancak analizlerin orta vadede enflasyon baskısının düşük olduğunu teyit ettiğini söyledi. Trichet ayrıca bankalara sağlanan yardımların ve fonların kademeli olarak kaldırılacağını belirtti. ECB nin, faizleri 2010 yılının son çeyreğine kadar %1 seviyesinde tutması bekleniyor. Avrupa Birliği İstatistik Kurumu Eurostat tarafından yapılan açıklamaya göre, Euro bölgesinde enflasyon Ekim ayında geçici verilerle yıllık bazda %-0.1 seviyesinde gerçekleşti. Eylül ayında yıllık bazda 0.3 gerileyen verinin Ekim ayında %0.1 gerilemesi bekleniyordu. Eurostat tarafından yapılan açıklamaya göre, Euro bölgesinde işsizlik oranı Eylül ayında %9.7 ile 1999 yılının Ocak ayından bu yana en yüksek seviyesine ulaştı. Euro bölgesinde, ekonomik faaliyetlerin canlılığı hakkında önemli bir gösterge niteliği taşıyan imalat sektörü PMI endeksi Ekim ayında 50.7 ile beklentiler paralelinde gerçekleşti. Veri Eylül ayında 49.3 değerini almıştı. PMI endeksinin 50 den büyük olması sektörde büyümenin olduğu, 50 den düşük olması da bir daralma olduğu anlamına geliyor. Eurostat tarafından, EUR kullanan 16 ülkede tüketici talebinin bir göstergesi olarak açıklanan perakende satışlar Eylül ayında aylık bazda %0.7, yıllık bazda ise %3.6 azaldı. Perakende satışların Eylül ayında aylık bazda %0.2 artması ve yıllık bazda ise %2.4 düşmesi bekleniyordu. Açıklama ayrıca perakende satışlar için Ağustos ayında açıklanan aylık bazda %0.2 olan düşüş %0.1 olarak, yıllık bazda %2.6 olan düşüş %2.3 düşüş olarak revize edildi. ABD de küçük ve orta ölçekli işletmelere kredi veren başlıca bankalardan CIT Group Inc, global kriz sebebiyle faaliyetlerini karşılayacak fon bulamaması ve resesyon nedeniyle verdiği kredilerdeki daralmaya bağlı olarak iflas koruma talebinde bulundu. 4

6 Son Açıklanan Veriler Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan geçici verilere göre, 2009 yılı Eylül ayında; geçen yılın aynı ayına göre ihracat %33.6 oranında azalarak 8.5 milyar USD, ithalat ise %30.4 oranında azalarak 12.4 milyar USD olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönemde dış ticaret açığı %22.5 oranında azalarak 5.1 milyar USD den 3.9 USD ye gerilemiştir yılı Eylül ayında %71.5 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı, 2009 Eylül ayında %68.3 e gerilemiştir. % Karşılama oranı (ihracat/ithalat) Aylar Yıllık Enflasyon yılı Eylül ayında %44.7 olan Avrupa Birliği nin (AB) ihracattaki ağırlığı, 2009 yılı Ağustos ayında %50.1 e yükselmiştir. Geçen yılın aynı ayına göre AB ülkelerine yapılan ihracat %25.6 oranında azalarak 4.3 milyar USD düzeyinde gerçekleşmiştir yılı Eylül ayında fasıllar bazında en büyük ihracat kalemi, kara taşıtları ve bunların aksam ve parçaları (1.2 milyar USD) olurken; bu faslı, makineler, mekanik cihazlar, kazanlar ve aksam-parçaları (0.7 milyar USD), elektrikli makine ve cihazlar (0.6 milyar USD), demir ve çelik (0.6 milyar USD) ve örme giyim eşyaları (0.5 milyar USD), izlemiştir. Eylül ayında; en yüksek ithalatı olan fasıl mineral yakıtlar, mineral yağlar (2.5 milyar USD) olurken, bu faslı; makineler, mekanik cihazlar, kazanlar ve aksam-parçaları (1.5 milyar USD), demir-çelik (1.2 milyar USD) ve elektrikli makine ve cihazlar (1.2 milyar USD) izlemiştir. TÜİK tarafından yapılan açıklamaya göre; 2009 yılının Ekim ayında bir önceki aya göre Üretici Fiyatları (ÜFE) %0.28 oranında, Tüketici Fiyatları (TÜFE) da %2.41 oranında artış göstermiştir. Böylece, bir önceki yılın aynı ayına göre yıllık enflasyon üretici fiyatlarıyla %0.19, tüketici fiyatlarıyla ise %5.08 oranında gerçekleşmiştir yılının Ekim ayında, ÜFE de alt sektörler itibariyle bir önceki aya göre en yüksek aylık artış gösteren sektörler; % / /12 09/01 09/02 09/ / /05 Aylar ÜFE /06 TÜFE / / giyim eşyası imalatı (%2.28), kâğıt ve kâğıt ürünleri imalatı (%1.77), taşocakçılığı ve diğer madencilik ürünleri (%1.34) ve gıda ürünleri ve içecek imalatı (%1.32) sektörleri olurken, TÜFE deki en yüksek aylık artış %8.39 ile giyim ve ayakkabı grubunda gerçekleşmiştir. T.C. Merkez Bankası tarafından yapılan açıklamaya göre; 2009 yılının Eylül ayında 97.8 düzeyinde olan Reel Kesim Güven Endeksi, Ekim 2009 da bir 09/09 09/10 5

7 önceki aya göre 3.8 puan azalarak 94.0 düzeyinde gerçekleşmiştir yılı Ekim ayında sırasıyla; sabit sermaye yatırım harcaması ve mevcut mamul mal stok miktarına ilişkin değerlendirmeler endeksi artış yönünde etkilerken, gelecek üç aydaki ihracat sipariş miktarı, gelecek üç aydaki üretim hacmi, son üç aydaki toplam sipariş miktarı, gelecek üç aydaki toplam istihdam beklentisi, mevcut toplam sipariş miktarı ve genel gidişat eğilimi endeksi azalış yönünde etkileyen faktörler olmuştur. T.C. Merkez Bankası (TCMB) tarafından hazırlanan 2009 Yılı Ekim Ayı Fiyat Gelişmeleri Raporu na göre; Ekim ayında tüketici fiyat endeksinin %2.41 oranında artmasında, dayanıklı tüketim mallarındaki vergi indirimlerinin sona ermesi ve elektrik tarifelerindeki artışın yanı sıra giyim ve gıda fiyatlarındaki mevsimsel yükselişler etkili olmuştur. Bütün bu gelişmelere rağmen, enflasyonun ana eğiliminin düşük seviyelerde seyretmesi ve geçtiğimiz yılın aynı ayındaki yüksek baz nedeniyle yıllık enflasyon %5.08'e gerilemiştir. Önümüzdeki aylarda baz etkisinin tersine dönmesi nedeniyle yıllık enflasyonda sınırlı artışlar görülebileceği düşünülse de temel enflasyon göstergelerinin düşük seyrini koruyacağı tahmin edilmektedir. TCMB tarafından açıklanan yılın son Enflasyon Raporu na göre; enflasyonun %70 olasılıkla 2009 da orta noktası %5.5 olmak üzere 5 ile 6 aralığında gerçekleşeceği tahmin edildi. Raporda ayrıca enflasyonun %70 olasılıkla 2010 da orta noktası %5.4 olmak üzere 3.9 ile 6.9 aralığında, 2011 de %4.9 ve 2012 üçüncü çeyrek itibariyle %4.8 olacağı tahmin edildi Hazine Müsteşarlığı tarafından yapılan Kasım ayı İç Borçlanma Stratejisi ne göre; 2009 yılı Kasım ayında, iç piyasalara yapılacak 9.6 milyar TL lik itfaya karşılık, iç piyasalardan 10.5 milyar TL tutarında bir borçlanma yapılması öngörülmektedir. Aynı dönemde, toplam 10.0 milyar TL lik iç borç servisine karşılık 10.9 milyar TL toplam iç borçlanma gerçekleştirilmesi programlanmaktadır. Merkez Bankası Analitik Bilânçosu Ana Kalemlerindeki Gelişmeler Ekim 2009 döneminde Merkez Bankası Analitik Bilânçosu aktif büyüklüğü, %2.75 oranında genişleyerek 110,531 milyon TL düzeyine yükselmiştir. Bu dönemde Dış Varlıklar kalemi %4.13 oranında artış gösterirken, İç Varlıklar kalemi -1,964 milyon TL den, -3,523 milyon TL seviyesine inmiştir. Bilânçonun pasif kalemleri incelendiğinde ise bu dönemde Merkez Bankası Toplam Döviz Yükümlülüklerinin %4.79 oranında arttığı görülmektedir. Toplam Döviz Yükümlülükleri kaleminin alt ayırımına bakıldığında, Dış Yükümlülükler kaleminin %3.33, İç Yükümlülükler kaleminin de %5.73 oranında yükseliş kaydettiği göze çarpmaktadır. Bu dönemde Bankalar Mevduatının %12.02 oranında artış göstermesine bağlı olarak Rezerv Para, milyar TL düzeyine yükselirken, geçen dönem %1.12 oranında artış gösteren Emisyon Hacmi ise %1.49 daralarak milyar TL seviyesine gerilemiştir. Öte yandan Diğer Merkez Bankası Parası kaleminin alt başlıklarından birisi olan ve 16 Ekim tarihi itibariyle milyar TL düzeyinde bulunan Açık Piyasa İşlemleri kalemi, 4.11 milyar TL azalış kaydederek milyar TL seviyesine inmiştir. Diğer bir ifade ile Ekim ayı ortası itibariyle Merkez Bankası, Açık Piyasa İşlemleri yoluyla piyasadan milyar TL alacaklı iken, bu dönem bu tutar milyar TL düzeyine yükselmiştir. Diğer yandan Merkez 6

8 Bankası nın bir diğer politika aracı olan Kamu Mevduatı kalemi de %35.54 oranında artış göstererek 9.16 milyar TL düzeyine çıkmıştır. Merkez Bankası Analitik Bilânçosu Ana Kalemleri (Milyon TL.) Değişim Son Yıl Dönem AKTİFLER 116, , ,531-6,263 2,962 1.DIŞ VARLIKLAR 115, , ,054-1,292 4,521 2.İÇ VARLIKLAR 1,448-1,964-3,523-4,971-1,559 PASİFLER 116, , ,531-6,263 2,962 1.TOPLAM DÖVİZ YÜKÜMLÜKLERİ 65,927 57,913 60,688-5,239 2, DIŞ YÜKÜMLÜKLER 20,738 22,625 23,378 2, İÇ YÜKÜMLÜKLER 45,189 35,288 37,310-7,879 2, Döv. Ol. Takip Ol. Mev. 21,226 16,433 17,020-4, Bankaların Döviz Mevduatı 23,963 18,855 20,290-3,673 1,435 2.MERKEZ BANKASI PARASI 50,867 49,656 49,844-1, REZERV PARA 56,128 57,383 59,284 3,156 1, Dolaşıma Çıkan Banknot 32,975 37,260 36,704 3, Bankalar Mevduatı 23,034 20,062 22, , Diğer Kalemler DİĞER MB PARASI -5,261-7,727-9,440-4,179-1, APİ den Doğan Borçlar -10,885-14,482-18,596-7,711-4, Kamu Mevduatı 5,624 6,755 9,156 3,532 2,401 TCMB Brüt Döviz Rezervleri (Milyon $) 72,005 70,844 71, Kaynak: TCMB TC Merkez Bankası brüt rezervlerindeki artışın, ivme kaybetmekle birlikte bu dönemde de sürdüğü görülmektedir Ekim 2009 döneminde TCMB brüt döviz rezervleri, 696 milyon USD artarak 71,540 milyon USD düzeyine yükselmiştir. Tahvil-Bono Piyasası Ekim ayının üçüncü haftasını %8.37 seviyesinden kapatan piyasanın gösterge kâğıdı niteliğindeki 03 Ağustos 2011 itfa tarihli tahvilin yıllık bileşik faizi, ayın son haftasının ilk günlerinde, piyasa yapıcı bankaların, faiz oranlarının geldiği bu düşük seviyelerden alım yapma konusunda çekimser oldukları yönündeki değerlendirmelerin etkisiyle yükseliş kaydetti. Bu süreçte %8.66 düzeyine kadar yükselen gösterge kâğıdının yıllık bileşik faizi, ilerleyen günlerde Fitch in Türkiye nin uzun vadeli yerel ve yabancı Getiri oranı (%) Gösterge tahvilin yıllık bileşik getirisi itfa tarihli tahvil para cinsinden kredi notunu pozitif izlemeye alması ve TCMB tarafından açıklanan Enflasyon Raporu nda faiz oranlarının orta vadede düşük seviyelerde seyretmesinin beklendiğinin ifade edilmesine bağlı olarak düşüş gösterdi. Yüzde 8.52 seviyesine kadar gerileyen gösterge kâğıdının yıllık bileşik faizi, hafta sonuna doğru küresel piyasalardaki satış dalgasının tahvil-bono piyasasına yansıması sonucunda tekrar yükseliş kaydetti. Ekim ayını %8.58 seviyesine yükselerek kapatan gösterge kâğıdının yıllık bileşik faizi, Kasım ayının ilk Tarih

9 günlerinde de yükseliş yönündeki seyrini sürdürdü. Yurt dışı piyasalardaki satış eğiliminin devam etmesinin yanı sıra yurt içinde TC Merkez Bankası nın faiz indirimlerinin sonuna yaklaşıldığı düşüncesinin yoğunlaşması, hafta boyunca tahvil-bono piyasasında satışların sürmesine neden oldu. Bu süreçte %8.94 düzeyine kadar yükselen gösterge kâğıdının yıllık bileşik faizi, Kasım ayının ilk haftasını da %8.72 seviyesinden kapatırken, bu dönem içerisinde 35 baz puan artış kaydetmiştir. Döviz Piyasası Ekim ayının üçüncü haftasını TL seviyesinden kapatan dolar, ayın son haftası içerisinde alternatif piyasalarda görülen düşüşlerin, döviz piyasasına alım yönünde yansıması TL ABD Dolar Denge Kuru sonucunda yükseliş kaydetti. Ekim ayını TC Merkez 1.52 Bankası gösterge kurları itibariyle TL düzeyine 1.50 yükselerek kapatan dolar, 1.48 Kasım ayının ilk haftasında da alternatif piyasalardaki 1.46 hareketlere bağlı bir seyir 1.44 izledi. Kasım ayının ilk günlerinde, alternatif piyasalardaki satışların Tarih sürmesi sonucunda 1.50 TL düzeyinin üzerine yükselen dolar, ilerleyen günlerde alternatif piyasaların yanı sıra paritedeki yükselişin de etkisiyle düşüş gösterdi. Kasım ayının ilk haftasını TC Merkez Bankası gösterge kurları itibariyle TL seviyesinden kapatan dolar, bu dönem içerisinde TL karşısında %1.28 oranında değer kazanırken, euronun TL karşısındaki değer kazancı ise 2.68 olarak gerçekleşmiştir Ekim ayının üçüncü haftasını düzeyinden kapatan EUR/USD paritesi, Ekim ayının son günlerinde küresel piyasalarda artan risk algılaması ve çözülen carry trade işlemlerine paralel olarak düşüş gösterdi. Ekim ayını TC Merkez Bankası gösterge kurları itibariyle seviyesine gerileyerek kapatan parite, uluslararası piyasalardaki satışların devam etmesine bağlı olarak Kasım ayının ilk günlerinde de aşağı yönlü seyrini sürdürdü. Bu süreçte seviyesine kadar gerileyen parite, FED in faizleri bir süre daha düşük seviyelerde tutacağını açıklamasının ardından yükseliş kaydederek, Kasım ayının ilk haftasını TC Merkez Bankası gösterge kurları itibariyle seviyesinden kapattı. İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB) Ekim ayının üçüncü haftasını 51,381 düzeyine yükselerek kapatan İMKB Bileşik Endeksi, ayın son haftası boyunca küresel piyasalarda görülen satış baskısına paralel bir biçimde düşüş kaydetti. ABD de küçük ve orta ölçekli işletmelere kredi veren CIT Group un iflas başvurusunda bulunmasına bağlı olarak haftanın son işlem gününde tekrar hızlanan satışlarla bileşik endeks, Ekim ayını 47,185 seviyesine gerileyerek kapattı. Kasım ayının ilk günlerinde ise başta ABD olmak üzere dünyanın önemli ekonomilerine ilişkin olarak açıklanan olumlu makro ekonomik verilerin etkisiyle İstanbul Menkul Kıymetler Borsası nda temkinli bir iyimserliğin hâkim olduğu görüldü. Bu süreçte 47,498 puana kadar yükselen bileşik endeks, ilerleyen günlerde küresel ekonomide yeni bir durgunluk

10 döneminin yaşanacağına ilişkin endişelerle güç kaybetti ve Kasım ayının ilk haftasını 46,970 puana gerileyerek tamamladı. Böylece bileşik endeks, bu dönem içerisinde %8.58 oranında değer kaybederken, yabancı portföylerin piyasa içerisindeki payı da %66.70 düzeyinden %66.45 seviyesine gerilemiştir Türk Bankacılık Sektörü Gelişmeleri Endeks İMKB Bileşik Endeksi Ekim 2009 döneminde 9 oranında artarak 498 milyar TL seviyesine yükselen bankacılık sektörü toplam mevduat hacminin, bu dönemde de %1 oranında genişleyerek 503 milyar TL düzeyini geçtiği görülmektedir. Bankacılık sektörü toplam mevduat hacminin alt ayrımına bakıldığında ise vadeli mevduatlarda gerçekleşen %1.3 oranındaki artışa karşılık, vadesiz mevduatların 7 düzeyinde gerileme kaydetmesi göze çarpmaktadır. Hazine bonosu faizlerinde görülen düşüşlerin, tasarruf sahiplerini vadeli mevduatlara yönelttiği düşünülmektedir. Geçen dönem 8 daralarak milyar TL seviyesine gerileyen bankacılık sektörü toplam kredi hacminin, bu dönemde %1.7 oranında genişleyerek milyar TL düzeyine yaklaştığı görülmektedir. Toplam kredilerin alt ayrımına bakıldığında ise TL kredilerde görülen %1.2 oranındaki artışa karşılık, yabancı para cinsinden kredilerde kaydedilen yükselişin %3.3 düzeyine ulaşması dikkati çekmektedir. Ancak aynı dönem itibariyle döviz sepetinin %1.66 oranında değer kazandığı hususu göz önüne alındığında, yabancı para cinsinden kredilerde gerçekleşen artışın, esasen döviz bazında, TL kredilerdeki yükselişe yakın bir gelişme gösterdiği anlaşılmaktadır. Bankacılık Sektörü İle İlgili Seçilmiş Göstergeler (Milyon TL.) Değişim (%) Tarih Yıl Sonuna Göre Dönem MEVDUAT VE FONLAR TOPLAM MEVDUAT VE FONLAR 469, , , Vadeli 404, , , Vadesiz 65,095 72,511 71, KREDİLER TOPLAM KREDİLER 372, , , TL 264, , , YP 108, , , YP Krediler/Toplam Krediler (%) Krediler /Mevduat (%) Takipteki Alacaklar (Brüt) 13,836 21,215 21, Takipteki Alacaklar / Krediler (%) Menkul Değerler Portföyü 194, , , MDP/ Mevduat (%) Kaynak: BDDK Son 14.5 aydır düzenli olarak artış gösteren bankacılık sektörü takipteki alacaklar hacminin, genişlemesini bu dönemde ivme kaybetmekle birlikte devam ettirdiği görülmektedir. Bankacılık sektörü takipteki alacaklar hacmi, bu dönem %1.2 9

11 oranında artış kaydederek 21.5 milyar TL düzeyine yaklaşırken, takipteki alacakların kredilere oranı ise bankacılık sektörü toplam kredi hacminin daha yüksek bir oranda artış göstermesi nedeniyle %5.3 seviyesine gerilemiştir Ekim 2009 döneminde %3.6 oranında artarak milyar TL seviyesini geçen bankacılık sektörü menkul değerler portföyü hacmi, bu dönemde de 3 genişleyerek milyar TL düzeyine ulaşmıştır. Tahvil-bono faizlerinin dip seviyelerde seyretmesi, sektörün devlet tahvili ve hazine bonolarına olan ilgisini bu dönemde oldukça azalttığı düşünülmektedir. Bankacılık sektörü menkul değerler portföyü hacmindeki artışın, toplam mevduat hacmindeki yükselişin gerisinde kalması nedeniyle, MDP/Mevduat oranı bu dönemde %49.6 seviyesine gerilemiştir. İletişim Bilgileri Oktay Küçükkiremitçi Müdür /2340 oktay.kucukkiremitci@kalkinma.com.tr Mustafa Şimşek Müdür Yardımcısı /2340 mustafa.simsek@kalkinma.com.tr Fulya Bayraktar Kıdemli Uzman /2356 fulya.bayraktar@kalkinma.com.tr Mustafa Tosun Kıdemli Uzman /2355 mustafa.tosun@kalkinma.com.tr 10

12 GSYİH (Milyon $) 526, , ,311 * MAKRO EKONOMİK GÖSTERGELER Kas Ara Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki ,867 * ,630 * Büyüme Oranı (1998 fiyatlarıyla) * * * İmalat Sanayi KKO (%) İşsizlik Oranı (%) Enflasyon (ÜFE) (%) (yıllık) Enflasyon (TÜFE) (%) (yıllık) TÜFE Bazlı Reel Kur Endeksi Cari İşlemler Dengesi (Milyon $) -32,051-38, , ,084-1,504-1,648-2, Dış Ticaret Dengesi (Milyon $) -54,041-62,844-2,678-3,683-1, ,363-2,556-3,492-4,160-3,487-4,982-3, İhracat-FOB (Milyon $) 85, ,213 9,396 7,722 7,883 8,434 8,162 7,565 7,347 8,340 9,053 7,830 8, İthalat-CIF (Milyon $) 139, ,057 12,074 11,405 9,282 9,075 10,525 10,121 10,839 12,500 12,540 12,812 12,449 - Karşılama Oranı (%) İhracat/İthalat Bütçe Gelirleri (Milyon TL) 171, ,617 17,990 15,140 15,830 18,415 13,053 20,063 18,854 15,411 16,785 21,994 15, Vergi Gelirleri (Milyon TL) 137, ,832 15,752 12,014 13,825 13,805 10,514 12,814 15,275 12,850 14,435 19,296 12, Diğer Gelirler (Milyon TL) 33,756 36,785 2,237 3,126 2,004 4,611 2,539 7,250 3,579 2,561 2,350 2,697 3,436 - Bütçe Harcamaları (Milyon TL) 175, ,501 21,375 23,937 18,796 25,808 21,820 21,010 19,464 17,932 23,392 23,518 25, Faiz Harcamaları (Milyon TL) 45,945 48,732 5,440 1,871 3,783 9,859 4,449 3,038 4,991 1,123 5,226 8,058 4, Faiz Hariç Harcamalar (Milyon TL) 129, ,769 15,935 22,066 15,013 15,950 17,372 17,972 14,473 16,809 18,166 15,461 20,441 - Bütçe Dengesi (Milyon TL) -3,995-13,883-3,385-8,797-2,967-7,393-8, ,521-6,607-1,525-9, Faiz Dışı Denge (Milyon TL) 41,951 34,848 2,055-6, ,466-4,319 2,091 4,381-1,398-1,381 6,533-4,488 - Merkezi Yönetim Toplam 178, , , , , , , , , , , , ,349 - İç Borç Stoku (Milyon $) Merkezi Yönetim Toplam 66,576 67,117 67,724 69,754 68,476 67,916 68,469 69,950 71,334 70,159 72,385 73,389 74,551 - Dış Borç Stoku (Milyon $) *: Çeyrek dönemler itibariyledir. Kaynak: TÜİK, TCMB, Hazine Müsteşarlığı, Maliye Bakanlığı 11