GPSSIT supported Terrestrial Photogrammetric Works: GPSSIT-YF

Transkript

1 Ö. ÇORUMLUOĞLU, İ. KALAYCI, İ. ASRİ Selçuk Üniversitesi, Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümü, Kampüs/KONYA Özet GPSSİT (GPS Sanal İstasyon Tekniği), GPS ölçümleri aracılığıyla belirlenen GPS anteni faz merkezinin, tek bir üç ayak düzeçleme sistemi yardımıyla uygun tüm aletlerin ana gövdesinin orta eksenini aynı düşeye getirme esasına dayanan TeT (Tek Tribrak) birleştirme tekniğini kullanarak konu aletin referans merkezine indirilmişi olan GPSSİN nın (GPS Sanal İstasyon Noktalarını) elde edilmesini ve bunların daha sonra yapılacak çalışmalar için dayanak noktaları olarak kullanılmasını esas alan bir tekniktir. Ya pılan çalışmalar, GPS ile detay alımının direkt yapılamadığı durumlarda, GPSSİT ne dayanan GPSSİT-TSK ve GPSSİT-TSU şeklinde geliştirilen yöntemler aracılığıyla bu tür detayların alımının da yer tesisli noktalardan bağımsız olarak yapılabileceğini göstermi ştir. GPSSİT in benzer şekilde, yersel fotogrametrik çalışmalarda (tarihi, kültürel, mimari, arkeolojik vb.) kamera çekim merkezinin küresel bir koordinat sistemi olan GPS koordinat sisteminde (WGS84) belirlenmesi maksadıyla kullanılması durumunda (istenildiğinde yerel koordinatlara da dönüşüm her zaman için mümkündür), birbirinden ayrık alım gerektirecek kadar uzak olan objeler arasında bir koordinat birliğinin oluşturulmasını sağlamasının yanı sıra, fotogrametrik dengeleme esnasında bilinmeyen olarak değerlendirmeye giren kamera çekim merkezi koordinatlarının, dengelemeye artık bilinenler olarak girilmesiyle de başka bir avantaj daha sağlamış olacaktır. Ayrıca çekilen görüntülerin yöneltilmesi ve ölçeklendirilmesi için obje üzerinde tespit edilip koordin atlandırılmaları gereken kontrol noktalarının alımında da, yine kamera çekim noktaları olarak belirlenen GPSSİN lerden yere herhangi bir nokta tesis edilmeksizin yararlanılması GPSSİT in sunduğu diğer bir avantaj olarak karşımıza çıkacaktır. Bu çalışma kapsamında, GPSSİT in yersel fotogrametrik çalışmalara uygulanabilirliğini test etmek maksadıyla Selçuk Üniversitesi Kampüs alanında tespit edilen bir anıtın alımı GPSSİT-YF (GPS Sanal İstasyon Tekniği ile Yersel Fotogrametrik) alım tekniği ile gerçekleştirilmiştir. Anahtar Kelimeler: GPS, GPSSİT, GPSSİT-YF, yersel fotogrametri Abstract GPSSIT supported Terrestrial Photogrammetric Works: GPSSIT-YF GPSSIT depends on which is fixed the vertical passing through a GPS antenna phase centre with the vertical passing through the middle of any surveying instrument by using the same levelled tribrach for both instruments. So that, GPSSIN (GPS Virtual Stations) determined by GPS antenna phase centre are used by other surveying instruments such as a total station and/or digital camera. The combination technique used here is also called TeT (Single Tribrach) integration technique. Recent studies have represented that GPSSIT in GPSSIT-TSK and GPSSIT-TSU can be used to measure the details without any control points set up on the ground, especially in the cases where GPS techniques can not be used directly. When GPSSIT is used for the studies of terrestrial photogrammetry in order to determine camera perspective centre coordinates in GPS coordinate system (WGS84), which offers a global coordinate system, it provides not only an unified coordinate system even for distant objects whose images have to be taken separately, but also an advantage which is that the camera perspective centre coordinates are not any more unknown parameters in the photogrammetric adjustment since they are determined as GPSSIN. Another advantage that GPSSIT supplies is that GPSSIN can be used to measure the control points chosen on the facades of the objects in interest without depending on any point set up on the ground.

2 In this study, in order to test the usability of GPSSIT in the terrestrial photogrammetric works, photogrammetric documentation of a monument in the campus area of Selcuk university were implemented by using GPSSIT-YF technique. Keywords: GPS, GPSSIT, GPSSIT-YF, Terrestrial Photogrammetry 1. Giriş Üç boyutlu değerlendirmeye (stereo değerlendirmeye) konu olan fotogrametrik çalışmalarda elde edilen görüntülerin değerlendirilebilmeleri bu görüntülerin birbirlerine ve bunlardan oluşturulacak modelin de konu objeye uygun şekilde yöneltilmelerini gerektirir. Bu gereksinim fotogrametrik alım yönteminde genel bir gereksinim olduğu için havadan veya yerden çekilen görüntü ayrımı yapılmaksızın her iki fotogrametrik uygulama alanında da geçerliliğini korur. Günümüzde sayısal değerlendirme olanağının bilgisayar teknolojisinin gelişimine paralel olarak yaygınlaşması, değerlendirmede ışın demetleri tekniğinin kullanımı veya tercihi için uygun bir ortam oluşturmuştur. Böyle bir değerlendirme esnasında ışın demetleri yönteminin temelini oluşturan matematiksel modelde her bir görüntü için 7 parametrenin bilinmeyen olarak çözülmesi gerekmektedir. Bunlar; dönüklük parametreleri, öteleme parametreleri ve ölçek faktörü olmak üzere üç ana grupta toplanabilir. Bu parametrelerin çözümleri ise, her iki sistemde (görüntü ve obje) koordinatlarıyla bilinen ve kontrol noktaları olarak adlandırılan noktaların varlığıyla mümkün olmaktadır. Bu da havadan çekilen görüntülerde yeryüzüne, yerden çekilen görüntülerde ise obje yüzeyine homojen olarak dağıtılmış nokta tesisini (veya tespitini) ve bu noktaların yer veya obje koordinat sistemlerine göre ölçülerek koordinatlandırılmalarını gerektirmektedir (Ibrahim, 1995). Uydu bazlı konum belirleme tekniklerinin son zamanlarda fotogrametride de kullanımıyla ortaya çıkan GPS destekli havadan yapılan çekimlerde, gerek yere tesis edilen kontrol noktalarının ölçümünde, gerekse de GPS havai nirengi tekniği sayesinde blok kenarlarındaki dik uçuşlar yardımıyla yere tesisine gerek duyulan kontrol nokta sayısının sadece blok köşelerinde olmak üzere dörde kadar düşürülmesi gibi avantajlar sayesinde bu tür çalışma ve projelerde hız, ekonomi ve doğruluk noktasında büyük gelişmeler sağlanmıştır (Ackermann, 1994). Halbuki, günümüzde yürütülmekte olan yersel fotogrametrik çalışmalarda obje üzerine tesis edilmesine veya tespit edilmesine gereksinim duyulan kontrol noktalarının koordinatları, obje etrafına tesis edilen bir ölçüm ağı ile projeye uygun olarak oluşturulan lokal bir koordinat sisteminde belirlenmektedir. Klasik ölçüm tekniğinin kullanıldığı yersel fotogrametrik çalışmalarda, ölçüm ağını oluşturan ve yere tesis edilen bu noktaların koordinatları genelde klasik açı ve uzunluk ölçümlerinden yararlanılarak yapılan bir poligon hesabı aracılığıyla belirlenmekte ve koordinatları belirlenen bu noktalardan da obje üzerindeki kontrol noktalarına koordinat aktarımı gerçekleştirilmektedir. GPS`in kullanımı durumunda ise, yere tesis edilen bu noktaların koordinatlandırılmaları, klasik ölçüm teknikleri yerine GPS teknikleriyle direkt olarak daha hızlı bir şekilde yapılabilmektedir. Bir sonraki adımda ise, yere tesis edilmiş ve GPS yardımıyla koordinatları belirlenmiş bu noktalardan kontrol noktalarına yapılan açı/kenar ölçümleri aracılığıyla obje üzerinde tespit edilmiş kontrol noktaları da koordinatlandırılabilmektedir. Bu güne kadar vurgulanmamış olmasına rağmen, GPS bu kadarıyla dahi, küresellik avantajı sayesinde farklı yerlerde fotogrametrik olarak alımı yapılan ve bir birinden kilometrelerce uzakta olan objeler arasında bir koordinat birliğinin oluşmasına imkan sağlamış olmaktadır. Bilgi sistemlerinin çağı olan bilgi çağı ve bilgi toplumlarında, bilginin sistemleşmesinde pek çok öz nitelik verisinin üzerinde ayakta durduğu tabanın, konumsal verilerden oluşan konum veri tabanına dayandığı ve GPS`in bize bu günden sunduğu avantajlar düşünüldüğünde, gelecekte coğrafik bilgi sistemlerinin gereksinim duyduğu bu konumsal bilgiyi üretmede GPS in son derece önemli bir araç olarak kullanılacağını gözler önüne sermektedir. GPS destekli fotogrametrik alım söz konusu olduğunda, yazılım fotogrametrisi kullanılarak üretilen 3 boyutlu sayısal fotogrametrik modellerin her biri birbirinden bağımsız olarak koordinatlandırılmış olsalar dahi, GPS koordinat sisteminde oluşturulacakları için, modeller arasındaki koordinat birliği (konumsal ilişki) otomatik olarak sağlanabilmektedir. Bu avantaj; uçuş olanağı sunan, metrik üç boyutlu sanal gerçeklik modellerine zemin hazırlayacağı gibi coğrafik üç

3 boyutlu sanal gerçeklik modelleri bilgi sistemlerinin geliştirilmesine de olanak verecektir. Hatta, üretilen bu modeller tamamen sanal ortamda sayısal olarak üretilmiş olacaklarından iletişimin sağlandığı tüm ortamlarda internet aracılığıyla ulaşıma açık olabilecek ve etkileşime izin verir bir yapıda sunulabileceklerdir. 2. GPSSİT Destekli Yersel Fotogrametri Yukarıda da belirtildiği gibi GPS`in yersel fotogrametrik çalışmalardaki kullanımı ve yere tesis edilen noktalar aracılığıyla obje üzerinde tespit edilen kontrol noktalarının koordinatlandırılmaları; lokal ağı oluşturan yere tesis edilmiş bu noktalar üzerine tutulan veya kurulan bir GPS alıcısı yardımıyla, önce yerdeki bu noktaların koordinatlandırılmaları ve daha sonra da bu noktalardan obje üzerinde tespit edilmiş kontrol noktalarına klasik ölçü teknikleri yardımıyla koordinat verilmesi şeklinde yürütülmektedir. Halbuki, yere tesis edilen noktalar yerine GPSSİT (GPS Sanal İstasyon Tekniği) kapsamında GPSSİN`larının (GPS Sanal İstasyon Noktalarının) kullanılması durumunda, hem obje üzerindeki kontrol noktalarının ölçümünde kullanılan yere tesis edilmiş lokal ağ noktaları gereksizleşecek, hem de, sanal olarak havada belirlenen bu GPSSİN`ları, kamera çekim merkezi ile çakıştırılarak GPS havai nirengi benzeri, koordinatları GPS ile belirlenmiş kamera çekim merkezlerinin üretimi de sağlanabilecektir. Burada belirtildiği gibi yersel fotogrametrik çalışmalar için önerilen GPSSİT in bu amaçlı kullanımı hakkında açıklayıcı bilgilere geçmeden öncelikli olarak GPSSİT in genel esaslarına değinmek uygun olacaktır. Pratiğe uygulanma noktasında GPS sanal istasyon tekniğinin esasını, GPS anteni kurulduğunda GPS anteni faz merkezine karşılık gelen ve havada sanal olarak belirlenen GPS sanal istasyon noktalarının Tek Triblaks (üç ayak) (TeT) birleştirme yöntemiyle diğer aletlerin kullanımına sunulması oluşturur (Çorumluoğlu, 2003) (Şekil 1). Tekniğin tanıtımı, uygulanması ve uygulama sonuçlarının analizini içeren ilk çalışma akademik bir çalışma olup, bu tekniğin detay alımında kullanımını içermektedir. Konu çalışma kapsamında yürütülen GPS destekli detay alım işlemleri sırasında, açık arazilerde GPS dur-git ölçüm tekniği tercih edilirken, GPS uydularından gönderilen sinyallerin engellenme (özellikle ve sıklıkla yerleşim alanlarındaki binaların neden olduğu sinyal blokajı) gibi nedenlerle GPS alıcılarına ulaşamadığı durumlarda ise, GPS dur-git tekniğinde olduğu gibi yere nokta tesisine gereksinim duyulmaksızın detay alımının GPS destekli olarak yürütülmesine imkan veren GPSSİT in kullanımı GPSSİT-TSK ve GPSSİT- TSU detay alım yöntemleri şeklinde gerçekleştirilmiştir (Kalaycı, 2003). Bu bağlamda, adı geçen yöntemlerin matematik ve pratik uygulama esaslarının oluşturuluşu ve tanıtımının yanı sıra bir test alanında bu teknikler kullanılarak yapılan detay alımından elde edilen sonuçların analizleri de verilmektedir. Şekil 1: GPS anteninin üç ayak düzeçten çıkarılarak yerine kameranın yerleştirilmesi

4 2.1. GPSSİT Şekil 2, GPSSİT in pratiğe uyarlanma esasını oluşturan TeT birleştirme tekniği kapsamında tek üç ayak kullanılarak GPS anteni faz merkezi yardımıyla GPSSİN in belirlenişini göstermektedir. Şekil 2 den de görüleceği gibi GPS Sanal İstasyon Noktaları (GPSSİN) düzeçlenmiş üç ayak aracılığıyla belirlenen yatay düzlem üzerinde havada bir nokta olarak GPS anteni tarafından tespit edilmekte ve anten üç ayak üzerinden uzaklaştırıldıktan sonra da diğer aletlerin kullanımına koordinatları belirlenmiş sanal bir nokta olarak hazır hale getirilmektedir. Her hangi bir aletin düzeçlenmiş üç ayak üzerine yerleştirilmesi durumunda ise, konu aletin, bu alet ile yapılacak ölçümlerde (alet kamera ise fotogrametrik ölçülerde, EDM ise uzunluk ve açı ölçülerinde) referans olarak kullanılacak merkezi (EDM de aletin optik merkezi, kamerada ise kameranın çekim merkezi) GPSSİN ile çakıştırılmış olmaktadır. Bundan sonra yapılacak çalışmanın amacına uygun olarak seçilecek her bir alet ile gerçekleştirilecek ölçümler sonucunda belirlenecek tüm noktalar (ve/veya detaylar) küresel bir referans sistemi olan WGS84, GPS koordinat sisteminde koordinatlandırılmış olmaktadır. Gereksinim duyulması halinde, istenilen koordinat sistemine dönüşüm, bölgeye ait mevcut dönüşüm parametrelerinin bulunması durumunda direk bu parametrelerden yararlanılarak, aksi durumda ise her iki sistemdeki koordinatları bilinen yeter sayıda nokta kullanılarak sağlanabilmektedir. GPSSİN GPS Referans İstasyonu (Sabit Nokta) Sekil 2: GPSSİN in GPS anteni aracılığıyla belirlenmesi

5 2.2. GPSSİT-YF GPSSİT-YF nın gerçekleştirilmesinde GPS in kullanımı iki ana kategoride incelenebilir. Bunlardan, fotogrametrik çekime konu obje üzerindeki kontrol noktalarının GPSSİN lerden GPSSİT-TSU veya GPSSİT-TSK detay alım yöntemlerinden biri kullanılarak ölçümü ilk kategorideki işlemleri oluştururken, kamera çekim merkezlerinin GPSSİN lerle çakıştırılarak belirlenmesi de ikinci kategorideki işlemleri oluşturacaktadır. Birinci kategori çerçevesinde obje üzerindeki kontrol noktalarının ölçümü için kullanılan GPSSİT ile detay alım yöntemleri, detaylı bir şekilde Çorumluoğlu, 2003 ve Kalaycı, 2003 te anlatılmış olup yöntemler hakkında daha ayrıntılı bilgi almak isteyenlerin bu kaynaklara başvurmaları önerilir. Yalnız burada şu vurgulanabilir; bu kaynaklarda belirtilen çalışmada yukarıda ifade edilen her iki GPSSİT detay alım yöntemi de, arazide yükselen detayların (özellikle bina kırık noktalarının) zemindeki konumlarını belirlemek için kullanılmaktadır. Halbuki yersel fotogrametri amaçlı bir çalışmada bu iki yöntemden birinin kullanılması durumunda, ölçüme konu detaylar, objelerin yeryüzündeki izleri değil, objenin bir fiil yüzeyi üzerinde tespit edilmiş kontrol noktaları olacaktır. İkinci kategoride belirtilen kamera çekim merkezinin GPS aracılığıyla belirlenmesi ise, obje üzerindeki kontrol noktalarının ölçümünde tercih edilebilecek olan GPSSİT-TSU veya GPSSİT-TSK yöntemlerindekine benzer şekilde aynı GPSSİN in veya başka bir yerde belirlenecek olan yeni bir GPSSİN in bu kez EDM tarafından değil de kamera tarafından kullanımını içerir. Bu işlemin pratik uygulanışı ise, GPS anteni aracılığıyla konu GPSSİN nın koordinatları belirlendikten sonra, antenin düzeçli üç ayak üzerinden çıkarılması ve yerine bir adaptör parça aracılığıyla kameranın takılması şeklinde gerçekleştirilir. Bu bağlamda kullanılabilecek (ve bu çalışma kapsamında üç ayak üzerine yerleştirilen ek donanım parçasına takılıp çıkarılabilecek şekilde imal ettirilen) bir adaptör örneği şekil 3 de görülmektedir.bu şekilde kamera çekim merkezi ile GPS anteni faz merkezi çakıştırılmış veya en azından düşey yönde aynı doğrultuya getirilmiş olmaktadır. Birinci durumda kameranın çekim merkezi GPS anteni faz merkezi tarafından direkt olarak belirlenmiş olurken, ikinci durumda ise kamera çekim merkezi ile GPS anteni faz merkezi arasındaki düşey ötelemenin belirlenmesi kamera çekim merkezinin tespiti için yeterli olmaktadır. 3. Matematik Model Genelde, matematik model oluşturulurken sayısal olanaklara en uygun fotogrametrik değerlendirme imkanı sağlayan ışın demetleri ile değerlendirme yönteminin seçildiği göz önüne alınırsa; obje, kamera çekim merkezi ve görüntü noktalarının aynı doğru üzerinde olma şartının ifadesi olan doğrusallık koşulu, burada kullanılan matematik modeli yapılandıran algoritma olmaktadır (Çorumluoğlu, 1998). Bu koşul bağlamında, birbirine paralel iki düzlemden birine yakın bir noktadan geçen (ki bu ifade görüntü çekimini anlatır) ve bu iki düzlemi delen doğruların, bu noktanın iki tarafında kalan kısımlarının birbirine oranları sabittir. Fotogrametrik açıdan, buradaki noktaya kamera çekim merkezi karşılık gelirken, noktaya yakın olan düzleme de görüntü düzlemi karşılık gelir ve gerçekten de düzlemdir. Burada, yukarıdaki ifadeden farklı olarak gerçekleşen en önemli unsur, görüntüsü alınan objenin içinde bulunduğu ortamın çoğunlukla bir düzlem değil de bir uzay oluşudur. Metrik bir değerlendirmenin yapılabilmesi için de; görüntü ve obje ortamlarının her ikisinin de birer metrik sisteme oturtulmaları gerekir. Bu sistemler ise görüntü ve obje koordinat sistemleridir. GPS destekli yersel fotogrametrik çalışmalarda görüntü koordinat sistemi dijital fotogrametri görüntü koordinat sistemiyle aynı olurken, obje koordinat sistemi GPS in koordinat sistemi olan WGS84 datumuna göre belirlenmektedir. GPS koordinat sisteminde elde edilen bu koordinatlar, gerekli görülürse bir dönüşüm işlemiyle istenen bir yerel koordinat sisteminde de elde edilebilirler. Böyle bir gereksinim, GPSSİN ile kamera çekim noktası arasında düşey bir ötelemenin mevcut olması durumunda söz konusudur. Aksi halde, fotogrametrik olarak oluşturulacak sayısal model böyle bir dönüşüme gereksinim olmadan, direkt olarak GPS koordinat sisteminde belirlenebilmektedir. Bu durumda, görüntü koordinat sistemi ile objenin içinde tanımlandığı GPS koordinat sistemi arasındaki bağıntı, koordinat sistemlerinin birbirlerine paralel olmama durumları da göz önünde bulundurulduğunda aşağıdaki gibi yazılabilir.

6 X Y Z GPS i GPS i GPS i xij x yij y f X Y Z GPS j 0 GPS j ijr j 0 GPS j ( 1 ) Burada, [X Y Z ] T : i nolu obje noktasının GPS koordinatlarını, [X Y Z ] T : j nolu görüntüye ait kamera çekim noktasının GPS koordinatlarını, x ij ve y ij : i nolu obje noktasının j nolu görüntüdeki görüntü koordinatlarını, x o ve y o : görüntü orta noktasının (asal noktanın) görüntü koordinatlarını, ij R j f : i nolu noktanın j nolu görüntüdeki ölçek faktörünü, : j nolu görüntünün GPS koordinat sistemine göre dönüklük matrisini ve : dijital kameranın odak uzaklığını ifade etmektedir. 1 nolu eşitlikteki [X Y Z ] T ifadesi eşitliğin soluna alınır ve oluşan yeni eşitliğin her iki tarafı 1 T R j ile çarpıldıktan sonra birinci ve ikinci satır üçüncü satır ile bölünüp açık olarak yazılırsa, eşitlik; λ x ij ij r11-j (X - X ) r12-j (Y - Y ) r13-j (Z - Z ) f x 0 ( 2 ) r (X - X ) r (Y - Y ) r (Z - Z ) 31-j 32-j 33-j y ij r21-j (X - X ) r22-j (Y - Y ) r23-j (Z - Z ) f y0 ( 3 ) r (X - X ) r (Y - Y ) r (Z - Z ) 31-j 32-j 33-j şeklini alacaktır. r 11-j, r 12-j,...,r 33-j ise j nolu görüntü koordinat sistemi ile WGS84 koordinat sistemi arasındaki R T j dönüklük matrisinin elemanlarını ifade etmektedirler. Burada belirtilmesi gereken diğer bir husus ise, (X, Y, Z ) kamera çekim noktası koordinatlarının GPSSİN şeklinde belirlenmiş olmaları ve yukarıdaki eşitliklerde artık bilinmeyen parametreler olarak değil de bilinen sabit değerler olarak yer alıyor olmalarıdır. Bu durumda, eğer kamera, iç yöneltme elemanları (x o, y o, f), yani; görüntü orta noktası görüntü koordinatları ile odak uzaklığı bilinen bir kamera ise normalde her bir görüntü için toplam 7 olan bilinmeyen parametre sayısı 4 e düşmüş olmaktadır. Eğer kamera metrik olmayan bir kamera ise yani, x o, y o ve f değerleri bilinmiyorsa, böyle bir kamera ile çekilen her bir görüntüdeki bilinmeyen sayısı yine 4 iken toplam bilinmeyen sayısına sadece 3 iç yöneltme parametresi eklenerek 4n+3 (n:görüntü sayısı) bilinmeyenle çözüme gidilebilecektir. 4. Uygulama GPSSİT in yersel fotogrametri amaçlı kullanmak göstermek maksadıyla, Selçuk Üniversitesi Kampüs alanındaki Uyarı Anıtı isimli bir anıtın 4 cepheden alımı gerçekleştirilmiştir. Bu bağlamda Jeodezi ve Fotogrametri Bölümü Ölçme Laboratuarındaki 2 Leica SR9500 çift frekanslı GPS alıcısı ve Topcon GTS-701 Total Station aleti ile Mühendislik-Mimarlık Fakültesindeki Canon Powershot G2 dijital kamerası kullanılmıştır. Sehpa üzerine kurulan GPS anteni ile yer değiştirecek olan dijital kamerayı sehpa üzerine oturtmak için fakülte atölyesinde yaptırılan bir ara aparat kullanılmıştır. Öncelikli olarak GPS anteni aracılığıyla belirlenen GPSSİN lere aynı üç ayak düzeç kullanılarak total station yerleştirilmiş ve arkasından da, anıt üzerinde tespit edilen kontrol noktalarına açı ve kenar

7 ölçümleri yapılmıştır. Daha sonra ise, bu noktaların GPS koordinatları yere herhangi bir nokta tesis edilmeksizin direkt olarak GPSSİN lerden tespit edilmiştir. Her hangi bir zorunluluk olmamasına rağmen, kontrol noktalarının ölçümü için kullanılan aynı GPSSİN lere bu sefer dijital kamera hazırlanan aparat yardımıyla yerleştirilmiş ve anıtın tüm yüzeylerinin bindirmeli görüntüleri çekilmiştir. Bir önceki cümlede de belirtildiği gibi total station için kullanılan GPSSİN lerin kamera tarafından da kullanılma zorunluluğu yoktur. Obje görüntülerinin çekiminde GPS aynı koordinat sisteminde küresel konumsal birlik olanağı sunduğundan farklı GPSSİN lerin kullanımı her zaman için mümkündür. GPSSİT tesis edilmiş nokta bağımlılığını ortadan kaldırdığı için de ayrıca böyle bir kolaylıkta sağlanmış olmaktadır. Bu çalışmada ise, obje boyutlarının küçük olması ve projenin hızlı bitirilme gereksinimi nedeniyle total station için kullanılan GPSSİN ler aynı zamanda görüntü çekimleri için de kullanılmıştır. Bu bağlamda obje etrafında 8 GPSSİN den görüntü alınmış ve bunlardan 4 tanesinde de total station ile obje üzerindeki kontrol noktaları için ölçüm yapılmıştır. 5. Sonuç Yapılan bu çalışmada GPS Sanal İstasyon Tekniği yersel fotogrametrik bir alımda kullanılmıştır. Bu sayede, obje üzerinde tespit edilen kontrol noktalarının koordinatlarının belirlenmesinde, klasik yöntemlerdeki yere tesis edilmiş nokta gereksinimi ortadan kaldırılarak GPS anteni aracılığıyla direkt olarak havada belirlenen GPS Sanal İstasyon Noktalarından yararlanılmıştır. Bu ise yapılacak büyük çaplı projelerde tüm alımların küresel bir koordinat sisteminde belirlenmesine imkan tanımanın yanı sıra, ölçümleri yere tesis gerektiren nokta bağımlılığından kurtararak yapılan projelerde önemli bir maliyet kalemini oluşturan bu işlemi ortadan kaldırarak büyük bir tasarruf sağlamış ve aynı zamanda projedeki iş gücü gereksinimini azaltarak proje hızını arttırmıştır. Teknik yere tesis edilmiş noktalardan bağımsız olarak ve sadece GPSSİN leri kullanarak çalıştığı için bu noktaların seçiminde son derece esnektir. Her zaman için istenilen en uygun GPSSİN mevkii seçmek veya gerekiyorsa rahatlıkla değiştirmek mümkündür. Bu esneklik ve rahatlık kamera çekim merkezinin belirlenmesinde kullanılan GPSSİN lerin seçiminde de kendini göstermektedir. Bu sayede, istenilen ve en uygun görüş veren mevkiden çekim yapmak (üstelik kamera çekim merkezinin koordinatları küresel bir koordinat sisteminde belirlenmiş olarak) mümkün olabilmektedir. Bu ise farklı mekanlarda fotogrametrik olarak alımı yapılmış objelerin aynı bir koordinat sisteminde modellenmelerine imkan tanımanın yanı sıra bunlarla alakalı olarak meydana getirilecek bilgi sistemlerine de uygun bir ortam sağlanmış olacaktır. Bunun da ötesinde küresel bir bütünlük içerisinde oldukları için üç boyutlu arazi modelleri üzerine oturtulmaları durumunda ise üç boyutlu sanal gerçeklik animasyonlarının oluşturulması da mümkün olacaktır. Kaynaklar ACKERMANN, F., 1994, Practical experience with GPS supported aerial triangulation, Photogrammetric Record, Vol. 14(84), pp ÇORUMLUOĞLU, Ö., 1998, GPS Aerotriangulation In Observation Space, Ph. D. Thesis, University of Newcastle Upon Tyne, England, 233 pp. ÇORUMLUOĞLU, Ö., CEYLAN, A., KALAYCI, İ., 2003, GPS Serbest İstasyon Tekniği (GPSSİT) İle Kutupsal Detay Alım Yöntemi, Harita ve Kadastro Mühendisliği Dergisi, sayı 88. IBRAHIM, A. M., 1995, Reliability analysis of combined GPS-aerial triangulation system, PhD Thesis, University of Newcastle Upon Tyne, UK KALAYCI, İ., 2003, GPS Destekli Detay Alımında Yeni Bir Teknik (GPSSİT) in Uygulanabilirliğinin Araştırılması, Doktora tezi, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enst., Konya, 125 sayfa.