Çıktı 1.1. Veri mevcudiyeti ile ilgili rapor. 29 Eylül 2014

Transkript

1 Bu proje Avrupa Birliği ve Türkiye Cumhuriyeti tarafından flnanse edilmektedir. Çevresel Gürültü Direktifini Uygulama Kapasitesi için Teknik Yardım Projesi (EuropeAid/131352/D/SER/TR) Çıktı Eylül 2014 V E R İ M E V C U D İ Y E T İ İ L E İ L G İ L İ R A P O R

2 V E R İ M E V C U D İ Y E T İ İ L E İ L G İ L İ R A P O R

3 ÇEVRESEL GÜRÜLTÜ DİREKTİFİNİ UYGULAMA KAPASİTESİ İÇİN TEKNİK YARDIM PROJESİ EuropeAid/131352/D/SER/TR Çıktı Eylül 2014 V E R İ M E V C U D İ Y E T İ İ L E İ L G İ L İ R A P O R

4 Sözleşme No Sözleşme Makamı Faydalanıcı / İş sahibi Rapor Adı Belgenin Dosya Adı TR2009/ /001 Merkezi Finans ve İhale Birimi (MFİB) Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çıktı 1.1 RAD_v1.0_140929_1st Draft.docx Yayın Tarihi Hazırlayan Anahtar Uzman 4 İnceleyen Takım Lideri ve Proje Müdürü Belge Geçmişi Revizyon No Revizyon Tarihi Revizyonu Yapan Değişikliklerin Özeti Takım Lideri ve Proje Müdürü 1. Taslak Türkçe Çeviri V E R İ M E V C U D İ Y E T İ İ L E İ L G İ L İ R A P O R

5 İÇİNDEKİLER TABLOSU İÇİNDEKİLER TABLOSU 3 İDARİ ÖZET 1 1. GİRİŞ Hesaplama Yöntemleri 1 2. STRATEJİK GÜRÜLTÜ HARİTALAMASI İÇİN GEREKLİ VERİLER Giriş Kaynak verileri Patika verileri Nüfus verileri 6 3. ULUSAL VERİ SAĞLAYICILARI VE GİRİŞİMLERİ Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) Karayolları Genel Müdürlüğü (KGM) Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları (TCDD) Meteoroloji Genel Müdürlüğü (MGM) İçişleri Bakanlığı - MAKS projesi Çevre ve Şehircilik Bakanlığı CBS Genel Müdürlüğü Harita Genel Komutanlığı (HGK) Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı BELEDİYELERDEKİ VERİ MEVCUDİYETİ AGLOMERASYONLAR 17 GİRİŞ Ankara GİRİŞ MEVCUT VERİLER EKSİK VERİLER İLE İLGİLİ ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Bursa GİRİŞ MEVCUT VERİLER EKSİK VERİLER İLE İLGİLİ ÇÖZÜM ÖNERİLERİ İstanbul GİRİŞ 32 V E R İ M E V C U D İ Y E T İ İ L E İ L G İ L İ R A P O R

6 4.3.2 MEVCUT VERİLER EKSİK VERİLER İLE İLGİLİ ÇÖZÜM ÖNERİLERİ İzmir GİRİŞ MEVCUT VERİLER EKSİK VERİLER İLE İLGİLİ ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Kocaeli GİRİŞ MEVCUT VERİLER EKSİK VERİLER İLE İLGİLİ ÇÖZÜM ÖNERİLERİ BELEDİYELERDEKİ VERİ MEVCUDİYETİ PİLOT ALANLAR Adana (karayolu gürültüsü ve havaalanı) GİRİŞ MEVCUT VERİLER EKSİK VERİLER İLE İLGİLİ ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Edirne (karayolu gürültüsü) GİRİŞ MEVCUT VERİLER EKSİK VERİLER İLE İLGİLİ ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Erzurum (karayolu gürültüsü) GİRİŞ MEVCUT VERİLER EKSİK VERİLER İLE İLGİLİ ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Gaziantep (karayolu gürültüsü) GİRİŞ MEVCUT VERİLER EKSİK VERİLER İLE İLGİLİ ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Samsun (karayolu ve liman gürültüsü) GİRİŞ MEVCUT VERİLER EKSİK VERİLER İLE İLGİLİ ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Eskişehir (demiryolu gürültüsü) GİRİŞ MEVCUT VERİLER EKSİK VERİLER İLE İLGİLİ ÇÖZÜM ÖNERİLERİ İzmir - Aliağa (sanayi gürültüsü) GİRİŞ MEVCUT VERİLER EKSİK VERİLER İLE İLGİLİ ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Antalya (eğlence gürültüsü) GİRİŞ MEVCUT VERİLER EKSİK VERİLER İLE İLGİLİ ÇÖZÜM ÖNERİLERİ 78 V E R İ M E V C U D İ Y E T İ İ L E İ L G İ L İ R A P O R

7 5.9 Muğla (eğlence gürültüsü) GİRİŞ MEVCUT VERİLER EKSİK VERİLER İLE İLGİLİ ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Nevşehir (eğlence gürültüsü) GİRİŞ MEVCUT VERİLER EKSİK VERİLER İLE İLGİLİ ÇÖZÜM ÖNERİLERİ 84 EK 1 AGLOMERASYON SINIRLARININ HARİTALARI 85 V E R İ M E V C U D İ Y E T İ İ L E İ L G İ L İ R A P O R

8 KISALTMALAR MFİB : Merkezi Finans ve İhale Birimi ÇGD : Çevresel Gürültü Direktifi ÇŞB : Çevre ve Şehircilik Bakanlığı TAT : Teknik Yardım Ekibi ToR : İş Tanımı TCDD Gen. Müd. : Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları Genel Müdürlüğü AİM : Ağır İş Makineleri ÇED : Çevresel Etki Değerlendirmesi CBS : Coğrafi Bilgi Sistemleri AB : Avrupa Birliği MVA : Mekânsal Veri Altyapısı INSPIRE : Avrupa da mekânsal veri altyapısı direktifi ATLAS : ÇŞB nin web tabanlı CBS uygulaması ve hizmetleri CAD : Bilgisayar destekli tasarım WG-AEN GPG v2 : AB Komisyonu Çalışma Grubu Stratejik Gürültü Haritalaması ve Gürültü Maruziyetine İlişkin Verilerin Ortaya Çıkarılması için İyi Uygulama Rehberi isimli Gürültü Maruziyeti Değerlendirme ile ilgili durum raporu Sürüm 2, Ocak 2006 (GPG v2) AYT : Ağır Yük Taşıtları TUİK : Türkiye İstatistik Kurumu KGM : Karayolları Genel Müdürlüğü YOGT : Yıllık Ortalama Günlük Trafik TCDD : Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları MGM : Meteoroloji Genel Müdürlüğü MAKS : Mekânsal Adres Kayıt Sistemi BNEP : Basit Nesne Erişim Protokolü TDT : Temsili Durum Transferi OGC : Açık Coğrafi Bilgi Konsorsiyum WMS : Web Harita Hizmeti V E R İ M E V C U D İ Y E T İ İ L E İ L G İ L İ R A P O R

9 WFS : İnternet Özellik Servisi SAM : Sayısal Arazi Modeli HGK : Harita Genel Komutanlığı SAYV : Sayısal Arazi Yükseklik Verisi NATO STANAG : NATO Standardizasyon Anlaşması APTS : Arazi Parsel Tanımlama Sistemi ESRI : Çevresel Sistemleri Araştırma Enstitüsü EKÖK : Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrol LPG : Akışkan Petrol Gaz V E R İ M E V C U D İ Y E T İ İ L E İ L G İ L İ R A P O R

10 Özet Bu rapor, proje alanlarındaki CBS verileri ile gürültü kaynağı bilgisinin mevcudiyeti hakkında genel bir değerlendirme sunmakta ve AB nin tavsiye ettiği geçici gürültü hesaplama yöntemlerine dayalı stratejik gürültü haritalama çalışması için gerekli verileri detaylandırmaktadır. Aynı zamanda, bu proje için seçilen CadnaA isimli gürültü hesaplama yazılımının veri tanımlamalarından da bahsetmektedir. Bu tam ve ayrıntılı veri tanımlama çalışması, TAT tarafından yazılım tedarikçisi ile bağlantılı bir şekilde yürütülmekte olup ayrı bir belgede proje faydalanıcılarına sunulacaktır. Elinizdeki bu rapor; gerekli girdi verilerini tanımlamaktan ziyade, CadnaA ya özgü gürültü veri modellerinin oluşturulması konusunda yardımcı olması amacıyla oluşturulmuştur. Veri mevcudiyeti ile ilgili bilgi sunmanın yanı sıra bu rapor, verilerdeki boşlukları ya da eksiklikleri tanımlamakta ve bu verilerin nasıl doldurulacağına dair bazı önerilerde bulunmaktadır. Şu ana kadar elde edilen önemli bulgulardan bir tanesi de stratejik gürültü haritalamasına destek olan verilerin mevcudiyetinin Türkiye içerisinde bölgeden bölgeye büyük değişiklik gösterdiğidir. Uzun yıllardır CBS veri yönetimi üzerinde çalışmış, bütün belediyenin yararına olacak şekilde iyi kalitede veri elde etmeye, ulusal veri girişim ve havuzlarını besleme konusuna önemli bir zaman, bütçe ve kaynak harcamış bazı belediyeler bulunmaktadır. Diğer yandan bazı belediyeler, bir bütün olarak belediye çapında verilere veya veri yönetimine ya da ulusal girişimlere katkıda bulunma amacıyla gerekli kaynaklara yatırım yapmamıştır. Proje açısından bakıldığında ise bu durum, veri yönetimine ortak bir yaklaşımda bulunmak ve bu şekilde proje alanlarını ortak tek bir veri çerçevesinde ele almak yerine her bir alanın ayrı ayrı ve 17 farklı proje şeklinde etkin bir şekilde ele alınması gerektiğini bize göstermektedir. Konuyla ilgili KGM ve TÜİK gibi, veriyi gayet kolay bir şekilde sağlayan bazı ulusal kuruluşlar mevcuttur. Ancak, Türkiye de veriyi kullanmak için izin alma işlemi çoğunlukla çok da kolay olmamakla birlikte Bakanlık seviyesinde bir izin alınsa dahi alan başına ya da veri seti başına da müteakip izinlerin alınması gerekmektedir. Ancak; gelişme safhasında bulunan bazı veri paylaşımlarının, özellikle ÇŞB nin aracı olduğu konuların, ileride faydasını göreceğimizden umutluyuz. Ayrıca, şu anda sonuç vermeye başlayan ya da sürecin başında olan pek çok iyi ve umut verici ulusal veri girişimleri mevcuttur. Örneğin, İçişleri Bakanlığının yürüttüğü, mekânsal konuma dayalı ulusal çapta standart adres kayıt sistemi ortaya çıkarmayı hedefleyen MAKS projesi, oldukça önemli bir adımdır. Bu proje; yerel, bölgesel ve ulusal alanda kullanılabilecek birleştirilmiş veri giriş sistemi ile ilgili en son teknolojik gelişmenin uygulanması için web hizmetleri ile mekânsal veri altyapısındaki en son gelişmelerden yararlanmaktadır. Benzer şekilde, ÇŞB nin CBS Genel Müdürlüğünün ATLAS ve ortofoto çalışmaları, INSPIRE Direktifinin temel ilkelerini ve böylelikle müşterek çalışmaya bağlı kalarak MVA prensiplerinin çoğunu hayata geçirmeyi hedeflemektedir. İyi anlamda bu kadar çok girişime rağmen, bu girişimlerin birbirleriyle uyum içerisinde ilerlemesinin ve bakanlıklar arası faaliyetlerin daha saydam olmasının ve dolayısıyla tüm V E R İ M E V C U D İ Y E T İ İ L E İ L G İ L İ R A P O R

11 Türkiye nin de faydasına olacak bilgilere erişim imkânının sağlanması için bakanlık seviyesinde daha fazla koordinasyon çalışmasına ihtiyaç bulunmaktadır. CBS ile veri yönetimi konularında ulusal anlamda güçlü girişimlerin yanı sıra, özellikle büyük aglomerasyonlarda son derece güzel çalışmalara de tanık olduk. CAD tabanlı haritalama altyapısından CBS ve veri tabanı altyapısına doğru kayan ve verilere daha çok CBS merkezli yaklaşım sergileyen ortak bir eğilim mevcuttur. Yinelemek gerekirse, bu durumun tüm Türkiye için geçerli olmadığını söylemekle birlikte görünüşe göre kuşkusuz hem ulusal hem de yerel faktörler sayesinde hız kazandığını da belirtmek gerekir. Öte yandan çalışmalarımız esnasında ne yazık ki yerel ve ulusal seçimlerin ardından yeniden örgütlenme ve belirsizliği beraberinde getiren ve pek çok ülkede olduğu gibi Türkiye yi de etkileyen önemli bir sorunla karşılaştık. Bir yıl gibi bir süre içerisinde görünüşe göre yönetim sürecinde çok az olmakla birlikte yararlanıcıların arasında pek çok kilit temas noktasının değiştiğine ya da bir birimnin toptan ya da kısmi değişime uğradığına şahit olduk. Veri yönetim sistemleri daha oturmamışken ortaya çıkan bu tür aksaklıklar verilerle ilgili pek çok belirsizliğe ve bazı durumlarda doğrudan verilerin kaybolmasına ya da eksik kalmasına sebebiyet vermektedir. Sonuç olarak, stratejik gürültü haritalaması için gerekli veri setlerinin çoğu Türkiye de mevcut olup projeye temin edilmektedir; ancak, özellikle pilot alanlarda olmak üzere pek çok alanda kalite ve kapsam oldukça düşük ve bu verileri kullanılabilir formata çevirmek için yapılması gereken çok iş bulunmaktadır. Türkiye deki ihtiyaç duyulan bütün aglomerasyonlar için sürdürülebilir ve daha geniş kapsamlı stratejik gürültü haritalarının hazırlanması için daha geniş kapsamlı ulusal çalışmalara, yerel verilere ve veri yönetim kaynakları ile prosedürlerine daha fazla yatırım yapılmasına ihtiyaç bulunmaktadır. V E R İ M E V C U D İ Y E T İ İ L E İ L G İ L İ R A P O R

12 1. GİRİŞ EuropeAid/131352/D/SER/TR Bu projenin kilit hedefi, Türkiye de stratejik gürültü haritası ile gürültü eylem planları hazırlamadan sorumlu seçilmiş belediye ve kurumlarda, kurumsal kapasite oluşturmak ve bu kapasiteyi güçlendirmektir. Projenin İş Tanımı (ToR)nda belirtildiği üzere bu belge, Faaliyet 2 Gürültü haritalama ve eylem planlama, İş 1 Yararlanıcılarda stratejik gürültü haritası ve eylem planları hazırlamak için veri toplamanın parçası olarak Çıktı 1.1 olarak sunulmaktadır. Bu rapor, proje alanlarındaki CBS verileri ile gürültü kaynağı bilgisinin mevcudiyeti ile ilgili genel bir değerlendirme sunmakta ve AB nin tavsiye ettiği geçici gürültü hesaplama yöntemlerine dayalı stratejik gürültü haritalama çalışması için gerekli verileri detaylandırmaktadır. Aynı zamanda, bu proje için seçilen CadnaA isimli gürültü hesaplama yazılımının veri tanımlamalarından da bahsetmektedir. Bu tam ve ayrıntılı veri tanımlama çalışması, TAT tarafından yazılım tedarikçisi ile bağlantılı bir şekilde yürütülmekte olup ayrı bir belgede sunulacaktır. Bahsedilen bu ayrı belge proje faydalanıcılarına temin edilecektir. Veri mevcudiyeti ile ilgili bilgi sunmanın yanı sıra bu rapor, verilerdeki boşlukları ya da eksiklikleri tanımlamakta ve bu verilerin nasıl doldurulacağına dair bazı önerilerde bulunmaktadır. Ancak, veri durumuyla ilgili resim, CadnaA veri tanımlamalarına göre gürültü veri modelleri oluşturmak için yapılan çalışmalar devam ettikçe netlik kazanacaktır. 1.1 Hesaplama Yöntemleri Gürültü haritaları için veri gereklilikleri aşağıdaki değerlendirme yöntemleri ile düzenlenmektedir: Sanayi: AB Komisyonu nun Tavsiye Ettiği Geçici Yöntem ISO 9613 Geçici yöntemi aşağıdaki belgelerde tanımlanmıştır: ISO : Akustik Dış mekânda ses yayılımını azaltma, Kısım 2: Genel hesaplama yöntemi Ayrıca 2003/613/EC Direktifinden AB Komisyonu nun Tavsiye Ettiği Uyarlamalar Hesaplamalarda kullanılan kaynak gürültü seviyeleri WG-AEN GPGv2 de bulunan 10. Çözüm kiti ile uyumlu olarak bir yöntemle elde edilmelidir. Demiryolları: AB Komisyonu nun Tavsiye Ettiği Geçici Yöntem Aşağıdaki belgelerde tanımlandığı şekliyle Hollanda nın ulusal hesaplama yönteminin uyarlanmış sürümü: RMR Demiryolları Metodu Ayrıca 2003/613/EC Direktifinden AB Komisyonu nun Tavsiye Ettiği Uyarlamalar Hesaplamalarda kullanılan kaynak gürültü seviyeleri WG-AEN GPGv2 ile uyumlu olarak bir yöntemle elde edilmelidir. 1 P a g e

13 EuropeAid/131352/D/SER/TR Karayolları: AB Komisyonu nun Tavsiye Ettiği Geçici Yöntem Aşağıdaki belgelerde tanımlandığı şekliyle Fransız ulusal hesaplama yönteminin uyarlanmış sürümü: NMPB Karayolları Metodu XPS no lu Fransız standardı Ayrıca 2003/613/EC Direktifinden AB Komisyonu nun Tavsiye Ettiği Uyarlamalar Hesaplamalarda kullanılan kaynak gürültü seviyeleri WG-AEN GPGv2 ile uyumlu olarak bir yöntemle elde edilmelidir. 2 P a g e

14 2. STRATEJİK GÜRÜLTÜ HARİTALAMASI İÇİN GEREKLİ VERİLER 2.1 Giriş Bu bölümün amacı, Bölüm 1 de ortaya konan yöntemleri kullanarak gürültü seviye hesaplamalarına yardımcı olabilecek gürültü model girdileri geliştirmek için gerekli veri setleri ile ilgili genel bir değerlendirme sunmaktır. Gürültü seviyelerinin hesaplanması ve maruziyet değerlendirmesi çoğunlukla 3 temel adımda gerçekleşmektedir: Bir kaynaktan gelen gürültü seviyesini değerlendirme, kaynak gürültü emisyonu, Gürültünün emisyon noktasından alıcıya doğru giderken yolda azalımının değerlendirilmesi, gürültü yayılım azalması Alıcı konumlarına ilişkin nüfus maruziyetinin değerlendirilmesi Buradan yola çıkarak, gerekli olan giriş veri setleri aşağıdaki şekilde sınıflandırılabilir: Gürültü kaynaklarının konum ve özelliklerini tanımlayan kaynak verileri; Yayılımın içerisinde gerçekleştiği çevreyi tanımlayan patika verileri Belirli bölgelerde yaşayan insan sayısını tanımlayan nüfus verileri Karayolu, demiryolu, sanayi ve eğlence için hesaplama yöntemlerinde gürültünün yayıldığı çevreyi tanımlamak ve nüfus maruziyetini hesaplamak için benzer bilgilere ihtiyaç vardır; bu sebeple, patika ile nüfus verileri benzerlik göstermektedir. Bu gürültü kaynakları için gürültü veri setleri kendine has olup kaynak verisi bilgileri de kaynak türüne bağlıdır. 2.2 Kaynak verileri Gürültü kaynaklarının konum ve özelliklerini tanımlamak için gerekli bilgi, gürültü verisi olarak tanımlanmış olup kaynakların her birinin kendine hastır. Karayolu gürültü kaynağı Karayolu trafik gürültüsü emisyonunu modellemek için, karayolu orta çizgisini gösteren polyline (Çizgi (line) ve yaylardan (arc) oluşan ve bütünlük arz eden çizgi topluluğu) veri seti gereklidir. Bir karayolu orta çizgisi aşağıdakilerden herhangi birini gösterebilir: İki yönlü normal bir yol İki yönlü çoklu şeritli bir yol Tek bir kaynakla gösterilen çift yönlü bir taşıt yolu Ortasında refüj bulunan iki çizgisel kaynak ile gösterilen çift yönlü taşıt yolu. 3 P a g e

15 Kaynaktan gelen gürültü seviyesini değerlendirmek için gerekli, karayolu orta çizgilerine tahsis edilecek ilgili bilgide aşağıdaki hususlar bulunabilir: Yükseklik ve eğim bilgisi Şerit sayısı, şerit genişliği ve yol genişliği Trafik akış yönü Yol sınıflandırması Yol yüzey türü Araç sayım bilgisi (gündüz, akşam ve gece); Taşıt sınıfı akış bilgisi (Ağır Yük Taşıtları dâhil) Taşıt sınıfına göre ortalama taşıt hızı. Demiryolu gürültü kaynağı Demiryolu hatlarının konumunu göstermek amacıyla stratejik gürültü haritalaması için modelleme girdisinin bir parçası olarak demiryolu orta çizgilerini gösteren bir dizi polyline nesnelere ihtiyaç bulunmaktadır. Her bir demiryolu hattı ya da koridoru için aşağıdaki bilgiler gerekmektedir: Azami hat hızı bilgisi Demiryolu hattını kullanan trenlerin hız bilgisi Tren (ve tren kompozisyon) bilgisi Demiryolu sınıflandırması Orta çizgi boyunca trafik hacmi (gündüz, akşam ve gece) Hat türü ve destek yapısı Sanayi ve Eğlence gürültü kaynağı Sanayi ve eğlence gürültü kaynaklarının modellenmesi, CadnaA da aşağıdaki kaynakları ifade eden dört geometrik nesne türü kullanılarak yapılabilir: Noktasal kaynaklar (Birden fazla)çizgisel kaynaklar Yatay alansal kaynaklar Düşey alansal kaynaklar Modelleme sürecinde kullanılacak ana parametreler şunlardır: Sanayi alanının (ya da noktasal kaynakların) konumu Sanayi işleyişinin tanımlanması ve db(a) ile belirtilen, sahadaki işletmelerin ses gücü emisyon seviyesi/seviyeleri. 4 P a g e

16 2.3 Patika verileri Karayolu, demiryolu ve sanayiden gelen gürültünün değerlendirilmesi için gerekli 3 boyutlu ortamın içerisinde aşağıdaki dört önemli veri seti bulunmaktadır: Arazinin yükseklik ve profilini tanımlayan Sayısal Zemin Modeli Veri Seti; Üzerinde gürültünün kaynaktan alıcıya yayıldığı zeminin akustik yutumunu tanımlayan Zemin Kaplaması ile ilgili Veri Seti; Modelleme kapsamındaki binaların konumu ile yüksekliklerini tanımlayan Binalarla ilgili Veri Seti; İlgili kaynakları taşıyan ya da destekleyen köprülerin pozisyon ve yüksekliklerini tanımlayan Köprülerle ilgili Veri Seti Sayısal Zemin Modeli Verileri Zemin kaplaması ya da arazi bilgileri, sayısal zemin modeli verileri kullanılarak ortaya çıkarılmakta ve modelleme alanındaki nesneler, zemin modeline ilişkin tanımlandığı için gürültü hesaplama haritaları için önem taşımaktadır. Bu arazi modeli, yayılım mesafelerini, arazi özeliklerinin (set ve setlerle çevrilmiş alanlar) bariyerleme etkisinden doğan azalımı belirlemekte ve sıklıkla binaların nispi yüksekliğini hesaplamak için kullanılmaktadır. 3 Boyutlu bir zemin kaplaması ya da arazi modeli, çeşitli yükselik bilgi kaynakları ve formatlarından ortaya çıkarılabilir: Spot yükseklik noktaları; Eş yükselti eğrileri; Set ve setlerle çevrilmiş alan kenarları (fay hattı olarak da bilinmektedir) Kırılma hatları; Binalar Doğru bir 3 boyutlu gürültü modelleme ortamı oluşturmak için binalarla ilgili katman veri setine ihtiyaç bulunmaktadır. Binalar, gürültü seviyelerini azaltabilecek potansiyel bariyer görevi görmektedir; ancak, aynı zamanda gürültüyü yansıtabilmekte ve böylelikle yayılım hesaplamalarının bir parçasını oluşturabilmektedir. Binaların bulunduğu katmanın, hesaplama alanı içerisindeki bütün binaların ayak izini doğru gösteren bir poligon veri seti olması gerekmektedir. Her bir bina poligonu için aşağıdaki bilgiye, hesaplama sürecinin bir parçası olarak ihtiyaç olabilir: Araziye ilişkin bina yüksekliği ya da Kat sayısı ve Bina kullanım türü Bir binadaki konut sayısı ve Bir binada yaşayan kişi sayısı Zemin Kaplaması Verileri 5 P a g e

17 Zemin kaplaması, gürültünün kaynaktan alıcıya yayılımında bir etkisi olan arazinin akustik yutumunu belirlemektedir. Bu sebeple, akustik olarak yutucu ya da yansıtıcı ya da sert ve yumuşak alanlar olarak da tanımlanan alanlarla ilgili tanımlayıcı bilgileri de eklemek gerekmektedir. Köprüler Köprüler, 3 boyutlu yayılım alanlarında ve kaynakların gürültü emisyonu hesaplamasında önemli nesnelerdir. Köprü nesnelerine, enkesit ve kavşaklar üzerinde karayolu ve demiryolu kaynak emisyon hatlarını taşımak ve desteklemek için ihtiyaç bulunmaktadır. Ayrıca, bir köprü poligon veri setinin temsil ettiği köprü konumu da gereklidir. Bariyerler Gürültü bariyerleri de gürültü seviyelerini azaltabilen; ancak aynı zamanda gürültüyü yansıtabilen potansiyel bariyer görevi gördüklerinden bu bariyerlerin bilgileri 3 boyutlu modelleme ortamının bir parçasını oluşturmaktadır. Bariyer bilgileri, projenin daha sonraki bir safhasında gürültü eylem planlamasının bir parçasını da oluşturabilir. Bariyerler genelde bariyerin uzunluğu boyunca 2.5D ya da 3D polyline özelliğiyle gösterilmektedir. Bariyerlerin konumuna ek olarak, (araziye ilişkin) yükseklik, bariyer türü ve materyal bilgisi, modelleme sürecinde kullanılmaktadır. Aşağıdaki bilgiler, ön işlem sürecinde bariyer polylinelarına tahsis edilebilir: Araziye ilişkin bariyer yüksekliği; Bariyer türü ve Bariyerin malzemesi Meteorolojik koşullar Meteorolojik koşulların ses yayılımı üzerinde bir etkisi bulunmakta ve hesaplama yöntemlerinin çoğunda yerel hava koşulları göz önüne alınmaktadır. Burada dikkate alınması gereken en önemli etkenler: rüzgârın yönü, hava sıcaklığı ve bağıl nemdir. 2.4 Nüfus verileri Nüfus maruziyet analizi, CBS ortamında yapılabildiği gibi gürültü modelleme ortamında da yapılabilemektedir. Bu proje boyunca hesaplamalar; insan sayısı, konut sayısı ve ilgili gürültü seviyesi sonuçları için toplam alanın hesaplanabildiği CBS ortamında yapılacaktır. Binalar 3 boyutlu modelleme ortamının bir parçası olarak gerekli olan bina verilerine benzer şekilde, bina konum ve ayak izi bilgisi, bir bina poligon veri seti olarak temsil edilmekte ve aşağıdaki bilgilerin veri setine dayandırılması gerekmektedir: Konut ve hassas alanlardaki alıcıları tanımlamak için bina türü ya da kullanımı: Kat sayısı 6 P a g e

18 EuropeAid/131352/D/SER/TR Konut sayısı Konut, kat ya da bina başına insan sayısı 7 P a g e

19 3. ULUSAL VERİ SAĞLAYICILARI VE GİRİŞİMLERİ 3.1 Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Türkiye de Resmi İstatistik Programını hazırlama ve izlemenin yanı sıra ulusal istatistik çıkarma, yayımlama ve bunları temin etmekten sorumlu ulusal kurumdur. Stratejik gürültü haritalama çalışmaları açısından TÜİK, yıllık olarak mahalle seviyesinde nüfus bilgileri sağlayabilmektedir yıllarına tarihsel olarak baktığımızda ülke çapında 14 kez nüfus sayımı yapılmış ve bu sayımlar 1990 yılına kadar 5 yılda bir yapılmış ve bu tarihten 10 yıl sonra 2000 de tekrar sayım yapılmıştır yılından itibaren adrese dayalı nüfus sayımına geçilmesiyle birlikte nüfus sayımları günümüzde yıllık olarak güncellenmektedir. Nüfus sayımında kişi sayısının yanı sıra, birçok sosyo ekonomik ve diğer demografik veriler de bulunmaktadır. Nüfus bilgileri günümüzde, her yılın Ocak ayında bir yıl öncesi için adres kayıt sistemindeki bilgilere dayanarak yayımlanmaktadır. Adres sisteminde Türkiye de kayıtlı bütün nüfus ile ilgili bigiler bulunmaktadır yılında bina başına insan sayısıyla ilgili detay veren bir proje tamamlanmış olacak; ancak bununla ilgili tüm Türkiye için mahalle seviyesindeki bilgileri sadece TÜİK temin edebilmektedir. Daha ayrıntılı olan hanehalkı bilgisi ise İçişleri Bakanlığının elinde bulunacak ve bu konunun üzerinde Kısım 3.5 te daha fazla durulacaktır; fakat bu sistem hayata geçip işler hâle geldiğinde belediyelerin erişimine de açık bulundurulmalıdır. Bu nedenle, proje kapsamında 2013 yılına ait ( itibariyle) bütün nüfusun mahalle başına detayları istenmiş ve bu bilgiler Excel formatında bir veri tabanı çıktısı olarak temin edilmiştir. Bu veriler TÜİK in web sayfasından indirilebilmektedir; ancak verilerin içerisinde mahalle ID lerinin de bulunması için verilerin doğrudan TÜİK ten istenmesi gerekmektedir. Mahalle ID kodlarının mevcudiyeti, verilerin kolayca mahalle coğrafi sınır verilerine bağlanmasına imkân vermektedir. Ne yazık ki, mahalle sınırlarının nüfus verileriyle birlikte temin edilmesi doğru zamansal bir tutarlılık sağlamayacaktır (başka bir deyişle tarihindeki haliyle olan sınırlar). Böylelikle bu durum, eğer veriler tutarlı değilse nüfus haritalaması yaparken bazı hatalara sebep olabilir. Mahalle sınırlarının devamlılığı her sorumlu belediye tarafından gerçekleştirilmekte ve şu anda İçişleri Bakanlığının elinde bulunmakta ve bu kurum tarafından onaylanmaktadır. Bütün proje alanlarını kapsayan aşağıdaki iki dosya temin edilmiştir: itibariyle mahalle başına toplam nüfus 8 P a g e

20 adres kayıt sistemine göre her mahalledeki mesken konutların toplam sayısı 3.2 Karayolları Genel Müdürlüğü (KGM) Karayolları Genel Müdürlüğü (KGM), Türkiye de otoyol, devlet karayolu ve il yolundan sorumlu ulusal kurumdur. KGM nin kontrolünde bulunan karayolu toplam uzunluğu yaklaşık 65,500 km dir. KGM, büyük aglomerasyonların dışında kalan yolların gürültü haritalarını hazırlamakla ve büyük aglomerasyonların içinde kalan belediyelere stratejik gürültü haritası hazırlamada destek olma amacıyla kendi yetki alanında bulunan yollar için uygun verileri temin etmekle sorumludur. KGM nin kendine ait iyi gelişmiş CBS ve bilgi yönetim sistemleri bulunmaktadır. CBS verileri CBS birimi tarafından temin edilmekte ve yol ağına ilişkin yardımcı verilerin hepsi CBS de muhafaza edilmese de bu verileri sistemler arası ortak bir ID ve referans kodu ile birbirine bağlamak mümkündür. Yol geçiş ücret sistemi sayesinde otoyol, devlet karayolu ve il yolu ağında bulunan pek çok konumla ilgili trafik verisi bulunmaktadır. Trafik verileri KGM tarafından toplanmakta, muhafaza edilmekte ve idare edilmektedir. Veri yıllık olarak yıllık ortalama günlük trafik (YOGT) akışı şeklinde rapor edilmekte ve bütün ağ boyunca modellenmektedir. Bir özet olarak, itibariyle aşağıda km cinsinden yol yüzey türüne göre ve tür olarak yol ağı uzunluğunu gösteren KGM nin rapor ettiği yıllık özet verilerin bir örneği sunulmaktadır. Yol türü Asfalt beton Sathi kaplama Taş blok Stabilize Toprak İlkel Toplam uzunluk Otoyol Devlet Karayolu İl Yolu Toplam Tablo 1 km cinsinden yol türü ve yol yüzey türüne göre yol uzunlukları Hem büyük hem de küçük yollar ve Ankara, Bursa, İstanbul, İzmir ve Kocaeli aglomerasyonları için ilgili bütün proje alanlarına yönelik veriler KGM tarafından temin edilmiştir. Ayrıca; Adana, Edirne, Erzurum, Gaziantep ve Samsun (her ne kadar seçilen Samsun pilot alanda KGM nin yetkisinde bulunan hiçbir yol olmasa da) gibi karayolu trafik gürültüsü çalışılan 5 pilot alandaki ilgili yollar için de KGM tarafından veri temin edilmiştir. 9 P a g e

21 Yollar için AB geçici hesaplama yöntemini kullanarak stratejik gürültü haritasında kullanmak için gerekli aşağıdaki verileri KGM projeye sağlamıştır: Yol Orta Çizgisi Yol kesitlerini KGM den gelen diğer bilgilerle bağlamak için ortak bir ID ya da referans koduyla birlikte KGM nin CBS biriminin içerisinde veri yönetimi ve muhafazası yapılmıştır. Şerit sayısı, şerit genişliği ya da yol genişliği CadnA veri tanımlamalarına uyması için yol enkesitini çıkaracak şekilde yol türü bilgisi Trafik akış yönü Yol orta çizgisi ile yol türü bilgisinin içindedir. Yol sınıflandırması Yol orta çizgisi bilgisinin içindedir. Yol yüzey türü KGM bilgi sistemlerinde mevcut olup referans kodu ile birbirine bağlanabilmektedir. Araç sayım verisi (gündüz, akşam ve gece); YOGT, bütün yol kesitleri için rapor edilmekte; ayrıca toplanan ham veriler çoğu alan için veri tabanı çıktısı olarak mevcuttur. Gündüz, akşam ve gece değerleri, YOGT den ya da her bir yol alanı için uygun şekilde ham veriyi kullanarak modellenebilir. Taşıt sınıf akış bilgisi (ağır yük taşıtları dâhil) Bu bilgi, YOGT ve ham veri ile birlikte mevcuttur. Veri tabanında muhafaza edilen taşıt sınıfları aşağıdaki şekilde sınıflandırılabilir: Araç: Binek araç, pick-up, jeep, maksimum 3.5 ton yüklü ve 8-14 kişi yolcu kapasiteli (minibüs, vb) araçlar. Orta Yüklü Ticari Taşıt: yolcu kapasiteli ve ton yüklü araçlar. Otobüs: 25 ten fazla yolcu kapasiteli araçlar. Kamyon Çekici+Yarı Römork Taşıt sınıfına göre ortalama taşıt hızı Yıllık raporlamanın parçası olarak her bir alanda rapor edilmiş ve yukarıdaki taşıt sınıflarına ayrılır. Tünel ve köprü konumu ve türü Bu veri KGM de kısmen mevcuttur; ancak aksi takdirde mevcut girdi veri setlerinden alınacak gürültü veri model oluşturulmasının parçası olarak ortofoto ve destekleyici veriler kullanılarak da tanımlanabilir. Yükseklik ve eğim bilgisi 10 P a g e

22 Bu veri mevcut değildir; fakat (beklendiği üzere) belli başlı arazi verilerinden alınarak oluşturulacaktır. 3.3 Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları (TCDD) Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları (TCDD), Türkiye deki bütün devlet demiryollarından sorumlu ulusal kurumdur. Projeyi gerçekleştirdiğimiz süre içerisinde Türkiye deki devlet demiryolları ciddi genel bakım ve onarım çalışmalarından geçmekte ve bu durum da demiryollarının çoğunun kapalı olup 2015 sonundan önce açılmayacağını bizlere göstermektedir. TAT, ÇŞB ve TCDD arasında Ocak 2014 te yapılan bir toplantıda 2015 sonu itibariyle faaliyete geçecek yeni demiryolları için tahmini sayısal değerleri kullanmamız gerektiği konusunda mutabakata varılmıştır. Stratejik gürültü haritalaması için gerekli bilgi genel olarak TCDD de mevcut; fakat tek bir sistem ya da birimin içerisinde değildir, bu sebeple bu verileri tek bir seferde toplamak mümkün değildir. 20 birimden oluşan TCDD, Ankara merkezi koordinasyonunu yürütmekte ve gelecek planlama ve yönetim işlevlerinin sorumluluğunu üstlenmektedir. Buna ek olarak, 8 bölge müdürlüğü bulunmakta; ancak TCDD Ankara illerden gerekli olan bütün verileri merkezden koordine edebilmelidir. TCDD Ankara dan Cevat Aydın, proje için bu koordinasyon rolünü üstlenecek kişi olup TAT ve faydalanıcılarla işbirliği içerisinde gerekli veri ve tahmini akış sayı değerlerini toplamaktan ve dağıtmaktan sorumlu olacaktır. TCDD, tahmini sayı değerlerinin gerekli olmayacağı tek proje alanının İzmir olduğunu teyit etmiştir. Bu il, demiryolları ile ilgili en iyi verilere sahip proje alanı olmasının yanı sıra 2-3 m. yüksekliğinde toplam 1400 m. uzunluğunda gürültü bariyerlerine sahiptir. Tren saatleri ile mevcut tren hareket bilgileri mevcut olup tren sayımları bütün trenlere dayalı olarak yapılmaktadır. Verilerin çoğu merkezi bir CBS ye entegre değildir; ancak CBS biriminde TCDD nin mülkiyetinde olan demiryolu geçidi ile ilgili bilgiler bulunmaktadır. TCDD içerisinde tamamlanmış herhangi bir ulusal demiryolu ağı orta çizgisi ya da CBS bulunmamaktadır; fakat mevcut bazı hatlar ile bazı planlanan rotalar polyline şeklinde NetCAD ve AutoCAD içerisinde vardır ve bu nedenle istenildiği gibi temin edilebilmektedir. Üstelik tren hatları genel olarak belediyelerin haritalama bilgisinin içerisinde tutulmaktadır, böylelikle de uygun bir yol orta çizgisi, proje gerekliliklerini karşılamak üzere mevcut olacaktır. Aşağıdaki veriler, var olan demiryolu hattı için hâlihazırda ya da yeni hat için tahmini sayısal değer ve mühendislik planları kullanarak mevcuttur: Azami hat hızı bilgisi Tren hız bilgisi Tren (ve tren kompozisyon) bilgisi Orta çizgi boyunca trafik hacmi (gündüz, akşam ve gece) 11 P a g e

23 EuropeAid/131352/D/SER/TR Demiryolusınıflandırması Hat türü ve destek yapısı Köprü konumu ve türü Bunun yanı sıra, gürültü modeli oluşturma sürecinde kullanılacak istasyon ve tünellerin konumu mevcuttur. 3.4 Meteoroloji Genel Müdürlüğü (MGM) Meteoroloji Genel Müdürlüğü (MGM), 1937 de kurulmuş ve Türkiye de meteorolojik bilgiyi temin eden tek yasal kurumdur. MGM nin genel hedefleri şunlardır: Gözlem yapmak Tahminde bulunmak İklimsel veri, arşiv verisi ve diğer veri temin etmek Kamuya bu bilgileri sunmak Askeri ve sivil havacılığın ihtiyaçları doğrultusunda meteorolojik hizmet sunmak Buna binaen, stratejik gürültü haritalamasına katkıda bulunması için meteorolojik verilere MGM den ulaşmak mümkündür. Modelin gerektirdiği şekilde rüzgâr (yön ve hız), hava sıcaklığı ve bağıl nemle ilgili uzun süreli veriler burada mevcuttur. Proje alanlarındaki istasyonların tamamının bulunduğu Türkiye çapındaki 606 tane uzun süreli izleme istasyonlarının konumlarını belirleyen veriler temin edilmiştir. Meteoroloji Merkezi ndeki veriler, Oracle Spatial 10g ve ArcGIS Server ortamında saklanıp idare edilmektedir. Veriler yakın zamanda kullanıcılara web hizmetiyle sunulacaktır; ancak bunun ne zaman hayata geçeceği bütçe onayına tabi olduğu için hâlihazırda teyit beklemektedir. Proje kapsamında, uzun süreli yıllık ortalamalar bütün ilgili alanlar için coğrafi konum bilgileriyle talep edilmiş ve bir veri tabanı çıktısı olarak temin edilmiştir. 3.5 İçişleri Bakanlığı - MAKS projesi MAKS (Mekânsal Adres Kayıt Sistemi) projesi, mekânsal adrese dayalı ulusal kayıt sistemini tamamlamayı hedefleyen ve devam etmekte olan bir projedir. Bu proje, günümüzde Türkiye çapında ilk kez yapılmakta ve bazı pilot bölgelerin çalışmaları tamamlanmış durumdadır. Kocaeli ve 3 İstanbul bölgesi bizim ilgi alanımıza girmektedir. 12 P a g e

24 Bu proje, İçişleri Bakanlığının merkezden idare edilebilir bir sistemi içerisinde belediyelerin hazırladığı mülkiyeti nüfus, yol ve adreslerle ilgili coğrafi veri temini sağlamaktadır. MAKS projesinin bütün Türkiye de 3 yıl içerisinde tamamlanması planlanmaktadır. MAKS sistemi, ESRI GIS ve Oracle veri tabanı altyapısına dayanmaktadır. INSPIRE standartlarına da uyumlu olacak şekilde tasarlanan ve belediyelerin tanımlı verileri yükleyebilecekleri tanımlı bir veri modeli bulunmaktadır. MAKS, Açık Coğrafi Bilgi Konsorsiyumu (İngilizce OGC) ile uyumlu web harita hizmetleri (İng. WMS) ve internet özellik servisi (İng. WFS) yoluyla veri sağlamaktadır. MAKS sistemi Basit Nesne Erişim Protokolü (İng. SOAP) ve Temsili Durum Transferi (İng. REST) arayüzlerini desteklemektedir. MAKS, belediyelerle tam entegre halinde olacak ve böylece belediyeler her yeni veri yayımladığında bu veriler doğrudan sistemde mevcut hale gelecektir. Bu projeye tüm Türkiye dâhil olmak istediği halde, CBS ile veri kapasitelerine dayalı olarak pilot alanlar seçilmiştir. MAKS verilerinin içerisinde ayrıntılı nüfus bilgisi, bina krokileri ve adresler, yol ağları, kat sayısı, konut başına nüfus, bir konutun hangi katta olduğu ve zeminin üstünde ve altında kaç kat bulunduğu bilgiler yer alacaktır. Üstelik MAKS verilerinde bina kullanımıyla ilgili bilgilere de yer verilmiştir. Bu aşamada mesken / iş yeri/ kamuya ait olmak üzere 3 ana kategoriye ayrılmış ve daha sonra bunların her birinin altında pek çok alt gruba ayrılmıştır. Şu anda Bakanlığın sağlamış olduğu verilerde coğrafi koordinat ya da refereans bulunmamaktadır; ancak adres ve yardımcı verilere dayalı şekilde tek bir referas ile her bir konuta ilişkilendirilebilir. Sistem mevcut hale geldiğinde her bir belediyede temin edilmesi gereken veri modeli, stratejik gürültü haritası için çok değerli olacaktır. Bu esnada, hâlihazırda pilot projeye katılan belediyelerin bizlere gerekli veriyi kolaylıkla sağlamasını ümit edebiliriz. Diğer belediyeler için mevcut olduğu şekliyle veri toplanacaktır. İleride yapılacak gürültü haritalama çalışması için MAKS, ya ulusal anlamda ya da yerel belediyeler seviyesinde veri toplama işlemini daha da kolay hâle getirecek tutarlı bir ulusal veri kaynağı sunacaktır. Veri yönetimi yaklaşımındaki tutarlılığın, gürültü haritalaması için bu verinin kullanımı sırasında gürültü haritalama sonuçlarının analizinde benzer bir tutarlılık sağlamaya yardımcı olacağı için doğrudan faydaları bulunmaktadır. Örneğin, tüm Türkiye de tutarlı bir girdi verisiyle birlikte nüfus dağılımı konusunda daha az varsayımlarda bulunarak çalışma yürütülmesi gerekecektir. 3.6 Çevre ve Şehircilik Bakanlığı CBS Genel Müdürlüğü Çevre ve Şehircilik Bakanlığındaki CBS Genel Müdürlüğü, Türkiye deki ulusal mekânsal veri setlerinin yönetimi ve temini konusunda öncü konumdadır. Odak noktasında çevresel veriler bulunsa da, kendisini pek çok diğer ulusal mekânsal veri setleri için ulusal bir havuz konumuna getiren bir sistem ve yapıyı bünyesinde barındırmaktadır. 13 P a g e

25 CBS Genel Müdürlüğüne ait web tabanlı ATLAS CBS, Türkiye çapındaki kullanıcılara hem bir CBS uygulamasına hem de Türkiye ye ve çıkarlarına özgü verilere erişim imkânı sunmaktadır. Bu veriler aynı zamanda WMS, WFS gibi web hizmetlerine erişim yoluyla hem merkez hem de il müdürlüklerinde mevcut hale getirilmiştir. Merkezi CBS teknik veri altyapısı şu anda Oracle Spatial ve ArcGIS 10.1 e dayandırılmaktadır. Merkezi CBS veri tabanının ilk aşaması sistemdeki herhangi bir verinin etkin hale geldiği Aralık 2013 te tamamlanmıştır. Atlas için bina blokları ile ÇŞB içerisindeki temel faktör AB INSPIRE Direktifi ( dir. Bu da, sistem içerisindeki bütün veri ve hizmetlerin sonunda INSPIRE Direktifinde belirlenen standartlara uyacağı ve doğası gereği coğrafi bilgi ve hizmetleri için çeşitli Açık Coğrafi Bilgi Konsorsiyoumu açık standartlarıyla uyumlu olacağı anlamına gelmektedir. ÇŞB CBS hizmetinin gelecekteki hedefi Türkiye deki herhangi bir sisteme ilişkin bütün mekânsal bilginin, Atlas sistemi ve bununla ilişkili uygulama ve hizmetleri içerisinde uygun erişim haklarıyla birlikte erişilebilir olmasıdır. Atlas hem bir merkezde toplanmış bellek kapasitesi hem de bir birleştirilmiş hizmet girişim ihtiyacını karşılamak üzere tasarlanmıştır. Sistemin ayrıca titiz bir erişim kontrolü, işlem yönetimi ve günümüzde uygulanmıyor olsa da izleme özelliği ile birlikte ekleme, güncelleme, silme gibi özelliklerle işlem özellikli olması amaçlanmıştır. ÇŞB nin sistemlerinde tutulan veri setlerinin çoğu, stratejik gürültü haritalamasına katkıda bulunmak için kullanışlı olabilir. Üstelik ÇŞB nin CBS Genel Müdürlüğü, kuruluşlar arası veri paylaşımını kolaylaştırabilir ve yürürlükte birçok protokolü bulunmaktadır. CBS Genel Müdürlüğünden yürütülen yeni bir veri toplama programı, tüm Türkiye de bütün şehirleşmiş alanlar için 10 cm.lik orto-rektifiye havadan görüntüler yakalayacaktır. Buna ek olarak yüksek çözünürlükte yükseklik verisi (Sayısal Arazi Modeli) ve 3D şehir modelleri oluşturulacak ve bu da bütün binalar ile bina yüksekliklerini vektör veri olarak yakalayacaktır. Süresi bakımından bu çalışma, projemize yetişemiyor olsa da Türkiye deki bütün şehirleşmiş alanlar için yükseklik ve bina verileri ile ilgili çok değerli bir kaynak oluşturacak ve böylelikle Türkiye de daha yaygın ve ileride yapılacak gürültü haritalamaları için bu verinin hazır olması gerekmektedir. CBS Genel Müdürlüğünün teyit ettiği önemli bir bilgiye göre bu çalışmanın bir parçası olarak yakalanan veriler, İçişleri Bakanlığının MAKS projesi gibi mevcut ulusal projelere girdi temin edebilir ve böylece nihai olarak bu sistemlerdeki veriler tek, güvenilir ve korunan bir veri kaynağında toplanabilir. Yinelemek gerekirse bu durum stratejik gürültü haritalaması için tutarlı bir ulusal veri için çok değerli bir kaynak olacaktır. Bu çalışmanın büyük ölçüde 2015 içerisinde bitmesi planlanmaktadır; ancak tam zaman dilimleri ve çıktıları için ÇŞB nin CBS Genel Müdürlüğüne danışılması gerekmektedir. 14 P a g e

26 Hazır ulusal veri için potansiyel bir kaynağın yanı sıra, ÇŞB nin CBS Genel Müdürlüğü, girdi verileri, veri modelleri ile gürültü hesaplama sonuç ve çıktılarını saklamak için merkezi mekânsal veri altyapısını sağlayabilmektedir. Aynı zamanda ATLAS sistemi, web tabanlı bir CBS uygulaması yoluyla gürültü haritalama sonuç ve bilgilerini yaymak için uygun bir yol olabilir. Projemiz için kullanılacak ÇŞB nin CBS Genel Müdürlüğünden temin edilebilir veriler şunlardır: CORINE 2006 merkezi sistemde hâlihazırda bulunan ve zemin yüzey verisine yönelik proje alanları için alınan veriler Havadan çekilmiş fotoğraflar ne yazık ki bu proje henüz tamamlanmış olmamakla birlikte bazı mevcut havadan çekilmiş fotoğraflar, belediyelerin temin etmediği bazı proje alanları için temin edilebilir. İdari sınırlarla ilgili ulusal tedarik İl, İlçe ve Mahalle sınırları 3.7 Harita Genel Komutanlığı (HGK) Harita Genel Komutanlığı (HGK), kanunen Türkiye deki Ulusal Haritalama Ajansı olup hem basılı kopya hem de dijital olarak ülkenin resmi topografik haritalamasından sorumludur. Temel olarak aldığı 1:25,000 ölçekli haritaların ortaya çıkarılmasından yine bu kurum sorumludur. Bu haritalar NATO ülkeleri arasında standart ve müşterek çalışmaları sağlayabilmek için ilgili NATO STANAG ın özelliklerine göre oluşturulmaktadır yılından bu yana HGK, 1:5,000 den daha küçük ölçeklerde harita çıkarmaya yetkilidir; fakat bu haritalar ulusal çıktılar olarak mevcut değildir. 1:25000 raster haritalardan elde edilen 1:25000 sayısal arazi verisinin yanı sıra tüm Türkiye için yükseklik verisi (Sayısal Arazi Yükseklik Verisi Seviye 2) bulunmaktadır. Bu veri, daha yüksek çözünürlüğün belediyelerde mevcut olmadığı yerlerde kulanılabilir. Ancak bu verinin ortaya çıkarılmasından genel olarak belediyeler sorumludur. HGK ayrıca spesifik projeler için yüksek çözünürlükte LiDAR yükseklik verileri oluşturup saklamaktadır; fakat bu çalışmanın kapsamı bilinmemekte ve projeye doğrudan temin edilememektedir. 1:25,000 den 1:1,000,000 a kadar ölçeklerdeki bağlamsal raster haritalar mevcuttur. Yine bu haritalar her bir belediyeden temin edilebilir. Havadan çekilen orto-fotolar ululsal çapta (30-45 cm. çözünürlükte) mevcut olup 3 yılda bir güncellenmektedir. 3.8 Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 15 P a g e

27 Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı içerisindeki Arazi Parsel Tanımlama Sistemi (LPIS), Zemin Kaplaması ile ilgili veri gerekliliklerine katkıda bulunmak için iyi bir veri seti sunmaktadır. CORINE verilerini kullanmanın yanı sıra Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının sağladığı ek verilerin kullanımı, hem veri birimi hem de detaylı arazi kullanım türü açısından akustik yutumun doğruluğunu sağlayabilir. Bu veriler, Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğünden alınan arazi parsellerini kullanır ve daha sonra bu veriler hasat türü ve diğer bilgiler dâhil arazi kullanım kategorileriyle birlikte güncellenmektedir. Tarım amaçlı kullanılmayan ek arazi parselleri de şehir alanı, yollar ve diğer arazi kullanım türleri için kayıt altına alınmaktadır. LPIS, sistemin geliştirilip güçlendirilmesi için yakın zamanda yeni bir proje ile güncellenecektir; ancak veriler, özellikle tarımsal arazi kullanımı için olan veriler şu anda ulusal anlamda mevcuttur. Tarımsal olmayan arazi parsel bilgisi şu an için daha az güvenilir olmakla birlikte hâlâ ek bir girdi veri seti olarak kullanılabilir. Bu sistem; Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı adına ODAKGIS tarafından yönetilmekte ve veriler kendilerinden istenmektedir. Bu verilerle ilgili sadece ODAKGIS in proje alanları için veriyi ortaya çıkarıp temin etmesini kapsayacak şekilde bir maliyet bulunmaktadır. Sistem şu anda Tapu da alınan WMS ve WFS ile uyumlu OGC yoluyla temin edilen verileri kullanmaktadır. Bu hizmetler, standart bazlı üstveriyi kapsamakta ve bu da veri ile bireysel özelliklerle ilgili bazı kalite bilgilerini içermektedir. Diğer verileri bu parsellere bağlamak için kendine mahsus renferanslar kullanılmakta ve OGC sorgulamaları kayıtlardan tanımlı öznitelik verilerinin listesini görmek için bu kendine mahsus referanslar yoluyla geçekleştirilmektedir. Veriler canlı olarak güncellenir ve genel olarak bir işlemin tamamlanmasıyla 20 dakika içinde hizmete girer. Her bir belediyenin içerisinde bir tapu ofisi mevcuttur. Proje için gerekli veriler ESRI coğrafi veri tabanı ve/veya şekil dosyası olarak veri tabanı çıktısı şeklinde temin edilir ve tarım amaçlı arazi parseli ve tarım amaçlı olmayan arazi parseli olmak üzere 2 katmanı içinde barındırır. Bu veriler, CORINE verisi ve belediyelerin sağladığı diğer veriler ile birlikte kusursuz bir zemin örtüsü verisi oluşturmak için kullanılacaktır. 16 P a g e

28 4. BELEDİYELERDEKİ VERİ MEVCUDİYETİ AGLOMERASYONLAR GİRİŞ Stratejik gürültü haritalaması için veri mevcudiyetinideğerlendirirken yapılacak ilk iş aglomerasyon sınırları ile büyük gürültü kaynakları için aglomerasyonların dışında kalan daha geniş herhangi bir proje yetki alanının sınırlarının belirlenmesidir. Bunun için spesifik veri setleri gereklidir. Büyük karayolları, demiryolları ve havaalanları, sırasıyla Karayolları Genel Müdürlüğü (Bölüm 3.2), Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları (Bölüm 3.3) ve Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığındaki mevcut veriler kullanılarak tanımlanmıştır. Bu veriler, belediyelerin temin ettiği bilgilerle birlikte büyük kaynakların tanımlanması için mevcut ve yeterlidir. Aglomerasyon genişliğini tanımlamak için çeşitli veri setleri kullanılabilir. Başta ÇŞB, bir aglomerasyon için gerekli kriterleri sağlayan ilçelere dayanarak aglomerasyonları tanımlamıştır (> nüfus ve >1000 insan/km 2 ), diğer bir deyişle aglomerasyon tanımı bütün bir ilçenin aglomerasyonun parçası olup olmadığını görmek amacıyla her bir ilde her bir ilçeye tek tek uygulanmış olup ilk başta alanlar bu şekilde tanımlanmıştır. Ancak bazı belediyelerin sadece şehirleşmiş alanlarda yoğunluk hesaplaması yaparken bazı belediyelerin bu hesaplamayı bütün ilçede uyguladıkları görüldüğünden bu çalışmanın tutarlı bir şekilde yürütülmediği ortaya çıkmıştır. Bu sebeple, tutarlı ve ortak bir yaklaşım sergilemek üzere nüfus yoğunluğunu, ulusal çapta tutarlı bir şekilde uygulanabilen en küçük coğrafi birim olan mahalle seviyesinde ele alma konusunda fikir birliğine varılmıştır. Bu veriler TAT tarafından hazırlanmış ve aglomerasyon doğrulaması için temel olarak kullanılmıştır. Bu verilere ek olarak ortaklaşa karar verilen son aglomerasyon sınırlarını tanımlamaya yardımcı olan mahalle bazlı nüfus yoğunluğu ile birlikte mevcut olduğu durumlarda belediyelerden alınan kentsel sınırlar kullanılmıştır. Her bir aglomerasyon için belirlenen bu sınırlar, bu sınırlar dışında kalan büyük kaynaklarla birlikte bilgi amaçlı olarak Ek deki haritalara dâhil edilmiştir. Sanayi ve liman kaynaklarının tanımlanması konusunda ülkenin stratejik gürültü haritalama programının bir parçası olarak tam anlamıyla hangi kaynakların dâhil edilmesi gerektiği diğerleri kadar iyi tanımlanmamıştır. Bu kapsamda ÇŞB ve büyükşehir belediyeleri, her bir aglomerasyon için alan sınırı üzerinde anlaşmaya varmak için her alanda toplantı gerçekleştirmektedir. Genel olarak büyük limanların tanımlanması oldukça kolay olmasına rağmen sanayi kaynakları biraz daha sorunlu olabilmektedir. Başlangıçta ÇŞB nin il müdürlüklerinden gelen girdiler ile birlikte her belediye, gürültü açısından yerel alanlarda ciddi sorunlara yol açtığı düşünülen IPPC sanayi tesisleri ile diğer istisnai tesislerin bir listesini vermiştir. Bu liste incelenip hangi tesislerin daha önceden ortak şekilde kararlaştırılan aglomerasyon sınırları içinde ya da hemen civarında ve nüfusa yakın yerlere denk geldiği tespit edilmiştir. 17 P a g e

29 Müteakip saha ziyaretleri ile toplantılarla birlikte tam olarak bu tesislerden hangilerinin dâhil edileceği belirlenecek ve bu ziyaretlerin sonucunda kesin olarak veri gereklerinin nasıl gelişeceği tanımlanacaktır. Veri mevcudiyeti ile ilgili bu belge kapsamında, bugüne kadar projeye müdahil olmuş büyükşehir belediyeleri ya da diğer yararlanıcılardaki bilinen veri mevcudiyeti bakışıyla raporlama yapılacaktır. 4.1 Ankara GİRİŞ Ankara Büyükşehir Belediyesi Mart 2014 seçimlerinden sonra yetki alanı genişleyerek bütün ilden sorumlu hâle gelmiştir. Ankara Büyükşehir Belediyesi içerisinde veri temini yapmak güç bir iştir. Veriler mevcut olmasına rağmen merkezi bir şekilde tek bir CBS ortamında toplanmamıştır. Su ve kanalizasyondan sorumlu ASKI, İnşaat ve Altyapı, Şehir Planlama, Numarataj, Ulaştırma Müdürlüğü, Bilgi İşlem Birimi, EGO gibi birçok farklı birimden veri alınması gerekmektedir. Şu anda Bilgi İşlem biriminin içerisinde bir CBS birimi oluşturulmuş olmasına karşın bu oluşum ve personeli yeni olduğu için henüz pek çok mekânsal veri setine erişimi bulunmamakta ve bunun için hâlen yürürlükte olan veri yönetim sistemleri bulunmamaktadır. Ancak, il bazında ilgili verileri ouşturmak adına bir dizi proje ve girişimler bulunmaktadır. Buna ek olarak, Gazi Üniversitesi Ankara için bir Ulaşım Ana Planı Projesi hazırlamıştır. Belediye içerisindeki veri eksikliklerinden dolayı bu çalışmanın bir parçası olarak bir proje ofisi oluşturmuş ve birçok veri yakalama çalışmasını üstlenmişlerdir. Veri boşluklarının doldurulmasında bu çalışma iyi bir kaynak teşkil edebilir. Ankara da haritası çıkarılacak kaynaklar karayolları, demiryolları, sanayi olup Ankara Esenboğa Havaalanı nın daha önceden gürültü haritalamasının sonuçları da genel gürültü haritasına dâhil edilecektir MEVCUT VERİLER AGLOMERASYON SINIRLARINI TANIMLAMAK İÇİN VERİLER Belediye içerisinde yapılaşmış alanlara dair bir sınır bulunmamaktadır; bu sebeple aglomerasyon tanımı konusunda TAT ın oluşturduğu nüfus yoğunluk verisi ile işe başlanmıştır. Bu da Belediye nin yeni CBS biriminin sonrasında belediyenin içerisindeki mevcut veri kaynaklarından yapılaşmış alanların dijital hâlini çıkarması için bir kılavuz olarak kullanılmıştır. Bu veriler bütün taraflarca incelenmiş ve stratejik gürültü haritalaması için Ankara aglomerasyonunun uygun bir temsili olması açısından birkaç 18 P a g e

30 tekrardan sonra nihai olarak anlaşmaya varılmıştır. Bunu da Ek 1 deki Ankara aglomerasyon haritasında görmek mümkündür. KAYNAK VERİLERİ - KARAYOLLARI a) Karayolları Genel Müdürlüğü Proje kapsamında alınan ortak kararla haritası çıkarılacak aglomerasyon içerisindeki karayolları ve dışındaki büyük karayolları için gerekli veriler Karayolları Genel Müdürlüğünde mevcuttur. Bu karayolları için mevcut veriler Karayolları Genel Müdürlüğü başlıklı Bölüm 3.2 de tanımlanmıştır. b) Ankara Büyükşehir Belediyesi Karayolları ÇŞB, TAT ve Ankara Büyükşehir Belediyesi arasında stratejik gürültü haritası çıkarılacak yolların Büyükşehir Belediyesi nin görev alanında bulunan yollardan seçilip ilçe belediyelerinin idaresindeki daha küçük yolların dâhil edilmeyeceğine dair bir mutabakat olduğu halde dâhil edilecek yolların kesin listesi henüz belirlenmemiştir. Ancak veri mevcudiyeti ile ilgili bu belge kapsamında bütün büyükşehir belediyelerinin karayolları ile ilgili raporlama yapılacaktır. Veriler şu anda belediye yönetimindeki bütün karayolları için toplanmakta olup önümüzdeki aylarda kesin karayolu harita alanlarını tanımlamak için kullanılacaktır. Karayolu orta çizgisi Şu anda belediyede karayolu orta çizgisi ile ilgili veriler mevcut değildir; fakat Numarataj biriminin İçişleri Bakanlığının yürüttüğü MAKS projesine uyumlaşması kapsamında yapacağı veri yakalama çalışması sonucu mevcut hale gelmesi beklenmekle birlikte bunun ne zaman tamamlanacağı henüz netleşmemiştir. Gazi Üniversitesi Ulaşım Ana Planı nda oluşturulduğu şekilde karayolu geometrisi ile ilgili veri temini yapabilmektedir. Şerit sayısı, şerit genişliği ve yol genişliği Şerit sayısı ile ilgili bilgiler belediyenin içerisinde mevcuttur; fakat CBS verisi hâlinde değildir. Gazi Üniversitesi CBS ağı içerisinde bunu temin edebilmektedir. Trafik akış yönü Trafik akış yönü ile ilgili bilgiler belediyenin içerisinde mevcuttur; fakat CBS verisi hâlinde değildir. Gazi Üniversitesi CBS ağı içerisinde bunu temin edebilmektedir. Yol sınıflandırması 19 P a g e