Toplumda Sosyal Eğilimlerin Değerlendirilmesi- 270 Kişi Üzerinde Pilot Çalışma

Transkript

1 Orijinal makale Toplumda Sosyal Eğilimlerin Değerlendirilmesi- 270 Kişi Üzerinde Pilot Çalışma Oğuz TEKİN 1, Olgun GÖKTAŞ 2 1 Fatih Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği Anabilim Dalı, ANKARA 2 Bursa Ertuğrulgazi Aile Hekimliği Merkezi, BURSA ÖZET Biz bu çalışmamızda holistik yaklaşım kapsamında erişkinlerin çeşitli sosyal eğilimlerini ölçecek bir ölçek geliştirmeyi planladık. Çalışmada 270 kişiye anket uyguladık. Pilot test ile, belirli faktörler altında olumlu ve olumsuz yönde ilişkili 49 tutum cümlesi ile oluşturduğumuz formu test ettik. Cevapları 5 li Likert tipi skorlama ile ölçtük. Çalışmadan önce anketin yapısı ve uyumu değerlendirildi. Daha sonra erişkin kişilere anket vererek zaman uyumu açısından değerlendirmek istedik. Olumsuz tutum cümlelerinin skorlarını 6 dan çıkararak puanladık. Skorların SPSS istatistik programında güvenilirlik ve faktör analizlerini yaptık ve geçerliliğini değerlendirdik. Faktör analizinde 6 faktörlü 22 sorulu bir ölçek elde ettik. Bu ölçeğin genel olarak Cronbach-alpha değeri 0,786 (Düzeltilmiş 0,806) idi. Ölçeğe Fatih-Sosyal Eğilimler ölçeği-erişkin versiyonu ismini verdik. Ölçeğin faktörleri; Sosyal Uyum ve Statü, Şiddetten Kaçınma, den Kaçınma, Aile Statüsü, Ekonomik Durum ve Hedef ve idealler olarak belirlendi. Faktör skorları arasında korelasyon ilişkileri araştırıldı. Sosyal Uyum ve Statü ile den Kaçınma, Aile Statüsü ve Hedef ve İdealler skorları arasında pozitif yönde korelasyonlar mevcuttu. Ayrıca den Kaçınma ile Şiddetten Kaçınma, Aile Statüsü, ve Hedef ve İdealler skorları arasında pozitif korelasyonlar saptadık. Bunlardan başka Şiddetten Kaçınma ile Aile Statüsü, Ekonomik Durum ve Hedef ve İdealler arasında, Aile Statüsü ile Hedef ve İdealler arasında da ek olarak pozitif korelasyonlar saptadık. Sonuç olarak: İnsanların çeşitli sosyal eğilimlerini ölçebilecek olan ölçeğimiz, rehberlik hizmetleri, psikososyal uygulamalar ve bu konuda yapılacak çeşitli araştırmalarda kullanılabilir olduğu kanısındayız. ABSTRACT Evaluation of Social Tendencies among Adults: A pilot study of 270 subjects We aimed to develop a scale for measuring social tendencies among adults in the holistic approach spectrum. We applied a pilot questionnarie to 270 subjects. We tested 49 negative and positive sentences under relative factors. We measured sentences by 5 fold Likert scale. Initially, we evaluated general structure and harmony of questionnaire. Then we asked adults to answer appropriate sentences. Negative sentences were scored by substraction of point from 6. We analyzed data by factor and reliability methods in SPSS for windows and evaluated for validity. We obtained a scale with 6 factors and 22 attitude sentences. Cronbach-alpha value was (Corrected 0.806) of scale. We named it as Fatih-Scale of Social Tendencies-Adult version. Factors were; Social adaptation & status, avoiding of substance, avoiding of violence, economic status, family status, aims & ideas, Some correlations between factors were observed; positive correlations between social adaptation & status and avoiding of substance, family status, aims & ideas, between avoiding of substance and avoiding of violence, family status, aims & ideas, between avoiding of violence and family status, economic status, aims & ideas, between family status and aims & ideas. As a result, our scale may measure different social tendencies of adults and may be used some guidance serves, psychosocial applications, and scientific researches in the future. Key Words : Social tendency, avoiding of sustance, avoiding of violence Anahtar Kelimeler : Sosyal Eğilim, maddeden kaçınma, şiddetten kaçınma GİRİŞ Holistik yaklaşım çerçevesinde biyopsikososyal yaklaşım, aile hekimliği pratiğinde önemli bir yer oluşturur. Bu alanda kültürel ve varoluşçu zemini de hesaba katan yaklaşım esastır. Bu yaklaşımda, kişinin yaşam hedefleri, hastalıklara karşı tutumları sosyal çevresi ile bağlantılı olarak incelenir 1. Biyolojik faktörler kapsamına genetik, çevresel faktörler girebilir. Psikolojik faktörler dediğimizde, afektif, kognitif faktörler ve davranışları kastediyor olabiliriz. Sosyal faktörler olarak ise aile, iş gibi sosyal ortamları düşünebiliriz 2. İyi hekimlik pratiğinde bilinen klasik yaklaşımların yanı sıra aile, iş, sosyal çevre hesaba katılarak kişiye yaklaşılırsa daha iyi sonuçlar alınacağı açıktır. Toplumda çeşitli sosyal eğilimler, özellikle şiddete ve zararlı madde kullanımına karşı eğilimler çeşitli araştırmaların konusu olagelmiştir. Psikososyal yaklaşımlar ve rehberlik çalışmalarında da bu konunun önemi vurgulanmıştır. Konu ile ilgili yayınlarda şiddete potansiyel teşkil eden faktörler: Erkek 148

2 cinsiyet, sık ev değiştirmek, daha önceden şiddet kullanmış olmak, şiddete eğilimli bir çevrede bulunmak, işsiz olmak, madde veya ilaç kötüye kullanımı, zekâ seviyesinin düşük olması, ailede şiddete meyil olması, silaha sahip olmak, etrafında şiddet uygulayabileceği kişilerin olması ve tepkilerini kontrol edememek olarak bildirilmiştir 3. Şiddeti artıran faktörleri belirten başka bir kaynakta ise, alkol veya madde suiistimali, stres, değişik kayıplar, ekonomik zorluklar, iş problemleri, aile içi problemler, yaşam şeklinde değişiklik, mental ve fiziksel yetersizlikler, izole sosyal yaşam, aile yapısının çatışmacı olması ve geçmişte yaşanan kötü ilişkiler nazara verilmiştir 4. Ülkemizde yapılan bir çalışmada, madde ve şiddetten kaçınma ile aile statüsü arasında olumlu ilişki vurgulanmıştır 5. Bunu, yaş grubunda ailenin kişiye verdiği destek arttıkça madde kullanma eğiliminde ve şiddete eğilimde azalma sağlanabileceği şeklinde algılayabiliriz. Sosyal çevrenin desteği de önemlidir. Bu bağlamda, yukarıdaki çalışmada ayrıca madde ve şiddetten kaçınma ile sosyal uyum arasında da olumlu ilişki olduğu vurgulanmıştır. Kişinin sosyal uyumu ne kadar fazla ise riskli davranışlardan o ölçüde kaçınmaktadır. Hedef ve idealler de sosyal eğilimlerde sorgulanması gereken bir husustur. Yukarıdaki çalışmada şiddetten kaçınma ile hedef ve idealler arasındaki olumlu ilişki belirtilmiştir. Biz bu çalışmamızda erişkin yaş grubunda özellikle madde kullanımı ve şiddete eğilim gibi değişik sosyal eğilimler konusunda yapılacak olan rehberlik çalışmalarına ışık tutmak üzere bir anket çalışması ve takiben bir ölçek geliştirmeyi amaçladık. MATERYAL VE METOT Anket yöntemi kullandığımız çalışmamızda, 2008 yılında Bursa ve Ankara da çeşitli sağlık kuruluşlarına başvuran 270 kişiye pilot test uygulandı (Tablo 1). Çalışma için Etik kurul onayı alındı. Çalışmada önce Sosyal Eğilimler ile ilgili faktörleri belirlendi. (A-Sosyal Uyum, B-den Kaçınma, C-Şiddetten Kaçınma, D-Toplumsal Statü, E-Aile Statüsü, F-Ekonomik Tatmin, G-Hedef ve İdealler). Her faktörün altında faktörle olumlu ve olumsuz yönde ilişkili 7 adet cümle tasarlandı. Tablo 1. Toplumda Sosyal Eğilimler Anketi pilot test (* Soruların skoru 6 dan çıkararak puanlanmıştır) A- SOSYAL UYUM 1 Farklı düşüncelere saygı gösteririm 13 Toplumda herkes huzur içinde olmalı 19 İnsanlar sosyal bir çevrede yaşamak zorundadır 25 Diğer insanlar beni çoğu kez sıkıntıya sokar (*) 31 Toplumda herkes birbirine saygı göstermelidir 37 Diğer insanların benim hakkımdaki düşünceleri beni ilgilendirmez (*) 43 Huzurlu bir toplumsal yapı bir ülke için önemli bir hedeftir B- MADDEDEN KAÇINMA 2 İnsanların sıkıntılarını gidermek için sigara vb. alışkanlıkları edinmeleri normaldir (*) 8 Kötü alışkanlıklar tedavi edilmeli ve düzeltilmelidir 14 Sigara vb gibi alışkanlıklarımdan kesinlikle vazgeçmem (*) 20 kullanmak sosyal bir gerekliliktir (*) 26 alışkanlıklarının insana ve topluma zararları vardır ve bunlarla mücadele edilmesi gerekir 32 kullanımı insan için mutlaka gerekli olan bir şey değildir 44 Sigara vb madde kullanımı bana ve çevreme zarar verir C- ŞİDDETTEN KAÇINMA 3 Günlük meseleler kavga edilerek çözülebilir (*) 9 İnsanlar medeni varlıklardır ve meselelerini çatışma yerine birbirlerini anlayarak çözmelidir 15 Bir yerde benim fikirlerim onaylanmadığı zaman sinirlenirim (*) 21 Sertlik genellikle iyidir ve sorunları bir anda çözer (*) 27 Kendini korumanın en iyi yolu saldırmaktır (*) 33 Kızını dövmeyen dizini döver (*) 39 Şiddet kullanmak medeni bir insan için kabul edilemez D- TOPLUMSAL STATÜ 4 Sosyal olarak bulunduğum konumdan memnunum 10 Ben kabiliyetli bir insanım ama olmam gereken konumda değilim (*) 16 Toplumda olmam gereken yere geleceğimi umuyorum 28 Benden daha az kabiliyetli insanlar çok daha iyi yerdeler (*) 34 Sosyal olarak kendimi çok iyi bir konumda hissediyorum 40 Kendimi toplumdan dışlanmış hissediyorum (*) 46 İçinde bulunduğum toplum beni tatmin etmiyor (*) E- AİLE STATÜSÜ 5 Aile hayatımdan memnunum 11 Bizim ailede herkes birbirine anlayışlı ve olumlu davranır 17 Kötü ortam nedeniyle evde durmak bile istemiyorum (*) 23 Ailemizde devamlı çatışma ortamı hakimdir (*) 35 Aile yapım oldukça sağlamdır 41 Aile hayatım dayanılır gibi değil (*) 47 İçinde bulunduğum aile hayatımı çok seviyorum ve beğeniyorum F- EKONOMİK TATMİN 6 Aldığım maaş beni geçindirecek düzeyde değil (*) 12 Aylık kazancım toplum ortalamasına göre iyi sayılır 24 Çocuklarımın ve ailemin ihtiyaçlarını karşılayamıyorum (*) 30 Ev sahibi olmak gibi asli ihtiyaçlarımıza dahi sahip değiliz (*) 36 Kazancım oldukça iyi sayılır 42 Boğaz tokluğuna çalışıyorum (*) 48 Aylık kazancım beni tatmin etmiyor (*) G- HEDEF VE İDEALLER 7 Topluma hizmet etmek benim için çok önemlidir 18 Hedefsiz insan verimsiz toprağa benzer 22 İnsan gününü gün etmeli ve yarını düşünmeden bugünü yaşamalıdır (*) 29 Hedef ve idealler hayata hayat katarlar 38 Kafamda gelecek için herhangi bir hedefim yok (*) 45 İnsanın yaşantısına idealleri yön vermelidir 49 Topluma yararlı olmak her insanın vazifesidir 149

3 Cevapları 5 li Likert tipi ölçekle ölçmek istedik. (I.Hiç katılmıyorum II. Katılmıyorum III. Kararsızım IV. Biraz katılıyorum V.Kesinlikle katılıyorum). Faktörle olumsuz yönde ilişkili olan cümlelerin skorlaması 6 dan çıkararak yapıldı 6. Pilot Test Bu iş için kullanacağımız 49 soruluk anket taslağının içerik ve kapsam yönünden geçerliliği 3 uzmanın görüşü alınarak araştırıldı 7. Daha sonra anket 270 kişiye uygulandı ve sonuçlar SPSS istatistik programıyla değerlendirildi 8. İstatistiksel Analiz Yapısal Geçerlilik araştırması için ankete Faktör analizi uygulamayı düşündük. Başlangıç olarak 49 tutum cümlesinin faktörlerine güven analizi uygulandı 9. Güvenirliği düşüren tutum cümlelerini anketten çıkarttıktan sonra geriye kalan 22 tutum cümlesine SPSS programında Faktör analizi (Varimax yöntemi ile) yapıldı 10. Böylece, bizim tarafımızdan faktörlerle ilgili varsayılan cümlelerin cevaplayanlar tarafından da bu faktörlerle ilgili algılanıp algılanmadığı istatistiksel olarak analiz edildi. Bu şekilde 22 soru 6 faktör altında toplandı. (Tablo 2). Gereksiz ayrıntıyı dışlamak için 0,4 altında olan faktör yükleri suprese edildi. Ölçeğin faktör skorlarının Multifaktöryel analizler için Spearman korelasyon yöntemini kullanıldı. 0,05 den düşük p değerleri istatistiksel olarak anlamlı kabul edildi. Tablo 2. Toplumda Sosyal Eğilimler Anketi Faktör analizi Faktör T35E,717 T11E,708 T47E,674 T5E,616 T17E,473,421 T41E,459 T45G,726 T43G(A),684 T49G,678 T29G,650 T19A1,742 T16A1(D),681 T9A1(C),535 T42F,780 T12F,746 T24F,658 T21C,702 T27C,602 T23C(E),475,511 T2B,789 T8B,674 T14B,578 SONUÇLAR Ankete 86 erkek ve 184 kadın katıldı. Yaş ortalamaları sırasıyla (35±8,2 ve 32,2±9,1) idi. Verilere SPSS paket programında Faktör ve Güvenilirlik analizleri yaptık. Böylece, pilot testte uyguladığımız 49 soru 22 soruya indirgendi ve 6 faktör altında toplandı. Faktör analizinde, başlangıçta A-Sosyal Uyum faktörü altında öngördüğümüz 43 numaralı tutum cümlesinin (Huzurlu bir toplumsal yapı bir ülke için önemli bir hedeftir) ankete katılanlar tarafından G-Hedef ve İdealler faktörü ile ilgili görüldüğü, başlangıçta E-Aile Statüsü faktörü altında öngördüğümüz 23 numaralı tutum cümlesinin (Ailemizde devamlı çatışma ortamı hakimdir) ankete katılanlar tarafından C-Şiddetten Kaçınma faktörü ile ilgili görüldüğü, başlangıçta C-Şiddetten Kaçınma faktörü altında öngördüğümüz 9 numaralı tutum cümlesinin (İnsanlar medeni varlıklardır ve meselelerini çatışma yerine birbirlerini anlayarak çözmelidir), A-Sosyal Uyum faktörü altında öngördüğümüz 19 numaralı tutum cümlesinin (İnsanlar sosyal bir çevrede yaşamak zorundadır) ve D-Toplumsal Statü faktörü altında öngördüğümüz 16 numaralı cümlenin (Toplumda olmam gereken yere geleceğimi umuyorum) ankete katılanlar tarafından ayni faktörle ilgili olduğu tespit edildi. Böylece yeni ortaya çıkan faktöre A 1-Sosyal Uyum ve Statü faktörü ismini verdik. Güvenirliği azaltan cümleler çıkarıldıktan sonra sorular Faktör analizinde 6 faktör altında toplandılar. Bu sorulara toplu olarak tekrar güvenirlik analizi uyguladık. Ölçeğin genel güvenirliğinin 0,786 (Düzeltilmiş=0,806) olduğu görüldü (Tablo 3). Tablo 3. Fatih-Sosyal Eğilimler Ölçeği-Erişkin versiyonu Güvenilirlik Analizi (T Tutum cümlesini, rakamlar soru numaralarını, harfler, tutum cümlelerinin ait olduğu faktörleri temsil etmektedir) Güvenilirlik İstatistiği Cronbach Alfa Cronbach Alfa (Standardize) Sayısı,786, Toplam Puan İstatistikleri Ölçek Ort. Ölçek Varyansı Düzeltilmiş -Bütün Korelasyonları Çoklu Korelasyon Kareleri Cronbah Alfa T2MD 87,55 102,137,215,233,784 T5AI 86,93 97,994,523,432,766 T8MD 86,74 103,748,329,392,777 T9SD 86,67 103,142,391,393,775 T11AI 87,23 100,540,397,407,773 T12EK 88,20 102,694,191,198,786 T14MD 87,49 97,054,396,274,772 T16TP 87,79 101,760,242,216,782 T17AI 87,64 93,756,466,405,766 T19SS 86,84 102,310,331,313,776 T21SD 87,39 101,474,262,208,781 T23AI 87,36 98,076,364,278,774 T24EK 88,42 98,140,315,288,778 T27SD 87,24 101,936,269,162,780 T29HF 86,85 103,289,319,340,777 T35AI 86,94 98,260,555,519,765 T41AI 87,03 98,415,445,315,769 T42EK 88,57 101,212,225,328,785 T43SS 86,70 104,612,276,341,779 T45HF 86,91 104,190,292,331,779 T47AI 86,91 99,223,494,432,768 T49HF 86,63 105,297,369,383,

4 Bu değerleri dikkate aldığımızda ölçeğin Yüksek Derecede güvenilir olduğunu söyleyebiliriz. Böylece elde ettiğimiz ölçeğe Fatih-Sosyal Eğilimler Ölçeği- Erişkin versiyonu ismini verdik (Tablo 4). Tablo 4. Fatih-Sosyal Eğilimler Ölçeği-Erişkin versiyonu (*Soruların skoru 6 dan çıkararak puanlanmıştır) A SOSYAL UYUM VE STATÜ 9 İnsanlar medeni varlıklardır ve meselelerini çatışma yerine birbirlerini anlayarak çözmelidir 16 Toplumda olmam gereken yere geleceğimi umuyorum 19 İnsanlar sosyal bir çevrede yaşamak zorundadır B MADDEDEN KAÇINMA 2 İnsanların sıkıntılarını gidermek için sigara vb. alışkanlıkları edinmeleri normaldir (*) 8 Kötü alışkanlıklar tedavi edilmeli ve düzeltilmelidir 14 Sigara vb gibi alışkanlıklarımdan kesinlikle vazgeçmem (*) C ŞİDDETTEN KAÇINMA 21 Sertlik genellikle iyidir ve sorunları bir anda çözer (*) 23 Ailemizde devamlı çatışma ortamı hakimdir (*) 27 Kendini korumanın en iyi yolu saldırmaktır (*) D AİLE STATÜSÜ 5 Aile hayatımdan memnunum 11 Bizim ailede herkes birbirine anlayışlı ve olumlu davranır 17 Kötü ortam nedeniyle evde durmak bile istemiyorum (*) 35 Aile yapım oldukça sağlamdır 41 Aile hayatım dayanılır gibi değil (*) 47 İçinde bulunduğum aile hayatımı çok seviyorum ve beğeniyorum E EKONOMİK DURUM 12 Aylık kazancım toplum ortalamasına göre iyi sayılır 24 Çocuklarımın ve ailemin ihtiyaçlarını karşılayamıyorum (*) 42 Boğaz tokluğuna çalışıyorum (*) F HEDEF VE İDEALLER 29 Hedef ve idealler hayata hayat katarlar 43 Huzurlu bir toplumsal yapı bir ülke için önemli bir hedeftir 45 İnsanın yaşantısına idealleri yön vermelidir 49 Topluma yararlı olmak her insanın vazifesidir Ölçeğin faktör skorlarını hesapladık. (Sosyal Uyum ve Statü, den Kaçınma, Şiddetten Kaçınma, Aile Statüsü, Ekonomik Durum, Hedef ve İdealler faktörlerinin her bir kişi için ortalama skorunu saptadık). Her bir faktör skorunun topluca persantil değerlerini tablo halinde belirttik (Tablo 5). Böylece kişinin hangi persantil değerlerinde olduğunu belirleyerek kişi bazında faktör skorunun kabul edilebilir sınırlarda olup olduğunu belirlemek mümkün olabilecektir. Faktör skorları arasındaki korelasyonları araştırdık. Sosyal Uyum ve Statü ile den Kaçınma (r=0,196 p=0,001), Aile Statüsü (r=0,387 p<0,001) ve Hedef ve İdealler (r=0,273 p<0,001) skorları arasında pozitif yönde korelasyonlar mevcuttu. Ayrıca den Kaçınma ile Şiddetten Kaçınma (r=0,280 p<0,001), Aile Statüsü (r=0,306 p<0,001), ve Hedef ve İdealler (r=0,156 p=0,010) skorları arasında pozitif korelasyonlar saptadık. Bunlardan başka Şiddetten Kaçınma ile Aile Statüsü (r=0,399 p<0,001), Ekonomik Durum (r=0,227 p<0,001) ve Hedef ve İdealler (r=0,173 p=0,004) arasında, Aile Statüsü ile Hedef ve İdealler (r=0,245 p<0,001) skorları arasında da ek pozitif korelasyonlar saptadık. TARTIŞMA Yapılan çalışmada, erişkinlerdeki sosyal eğilimler 6 faktör grubuyla değerlendirilmiştir. Belirttiğimiz persantil gruplaması, kişi bazında alınan puanların kabul edilebilir bir sınırda olup olmadığını saptamamızda ve ilişkili faktörleri gözden geçirmemizde yararlı olabilir. Böylece tespit edilen düşük skorlarla ilgili rehberlik, terapi ve koruyucu hekimlik uygulamalarını yapabiliriz. Sosyal uyum ve statünün, aile statüsü, hedef ve idealler ile olan ilişkisi önemli bir noktadır. Sosyal uyumu artırmada kişiye hedef ve ideal kazandırma yönünde rehberlik çalışmaları ile başarı elde edilebileceğini düşünüyoruz. Aynı durum aile statüsünü iyileştirme çalışmaları ile de düşünülebilir. Sosyal uyumun ayrıca maddeden kaçınma eğilimi ile de olumlu ilişkisi dikkat çekicidir. Bu durum daha önce yaş grubunda yapılan çalışmada da belirtilmiş idi 5. Yukarıda belirttiğimiz çalışmaların yanı sıra sosyal uyumu artırıcı diğer aktivitelerin de (sosyal aktiviteler, kültürel hizmetler vb) maddeden kaçınma gibi olumlu davranışları artırmaya yol açabileceğini düşünmekteyiz. Aile statüsünün sosyal uyum ve statü, hedef ve idealler ile olan ilişkileri de ilginçtir. Aile ile ilgili rehberlik çalışmalarında bunlardan istifade edilerek kişiye ve aileye hedef ve ideal kazandırma, bilinçlendirme yönünde yapılacak olan çalışmalarla çeşitli aile içi problemler çözülebilir. den kaçınma eğiliminin diğer faktörlerle de ilgisi bu nokta da dikkat çekmektedir. Bunlar arasında şiddetten kaçınma, aile statüsü, hedef ve idealler ile olan ilişkiler anlamlıdır. Buna benzer sonuçlar, yaş arasındaki gençlerde yapılan çalışmada da vurgulanmıştı 5. Aile statüsünü iyileştirme, kişiye hedef ve ideal kazandırma yönünde yapılacak çalışmalar ile maddeye eğilimin azaltılabileceğini buradan öngörebiliriz. 151

5 Tablo 5. Fatih-Sosyal Eğilimler Ölçeği-Erişkin Versiyonu Faktör Skorlarının Persantilleri Sosyal Uyum ve Statü den Kaçınma Şiddetten Kaçınma Aile Statüsü Ekonomik Durum Hedef ve İdealler Sayı Ortalama 4,32 4,17 4,09 4,31 3,03 4,65 Standart Sapma (S.S.),729,857,869,739 1,053,541 Minimum 1,33 1,33 1,33 1,17 1,00 1,75 Maksimum 5,00 5,00 5,00 5,00 5,00 5,00 Persantiller 10 3,33 3,00 2,66 3,33 1,33 4, ,00 3,33 3,33 3,83 2,00 4, ,00 3,66 3,66 4,16 2,66 4, ,33 4,00 4,00 4,33 2,66 4, ,33 4,33 4,33 4,50 3,00 5, ,66 4,66 4,66 4,66 3,33 5, ,00 5,00 4,66 4,83 3,66 5, ,00 5,00 5,00 5,00 4,00 5, ,00 5,00 5,00 5,00 4,33 5,00 Şiddetten kaçınmanın aile statüsü, ekonomik durum, hedef ve idealler ile olan korelasyonu bir başka önemli nokta idi. Şiddeti artıran faktörler arasında ekonomik zorluklar ve aile içi problemlerin nazara verildiği yayınla bizim çalışmamız bu noktada uyum içindedir 4. Ancak bizim çalışmamızda işin bir diğer boyutu olan hedef ve ideal eksikliğinin de şiddete eğilimi artırabileceği ortaya çıkmıştır. Dolayısı ile kişiye hedef ve ideal kazandırıcı rehberlik hizmetlerinin şiddete eğilimle mücadelede önemli bir yöntem olabileceğini söyleyebiliriz. Günümüzde, işsizlik, küresel ekonomik kriz ve maddi kaynakların giderek azalması, ekonomik zorlukları tetikleyen önemli faktörlerdir. Sonuçta ekonomik durumun kötüleşmesi çeşitli şekillerde şiddete eğilimi artırabilir. Ekonomik zorluklarla mücadelede toplumsal dayanışmanın ve sosyal çalışmaların önemli olduğunu düşünüyoruz. Bu noktada, Komşusu aç iken tok yatmama, sadaka ve çeşitli sosyal yardımlar gibi prensiplerin ekonomik zorluklarla mücadelede çok önemli yeri vardır. Toplumsal dayanışmayı artıracak çalışmalar ile şiddete eğilimi azaltma konusunda önemli mesafeler katedebiliriz. Sonuç olarak: Sosyal eğilimlerle ilgili değişik tutumların belirlenmesi bu konudaki rehberlik, koruyucu hekimlik ve psikososyal çalışmalara ışık tutacaktır. Bu konuda geçerlilik ve güvenilirlik çalışması yapılmış olan Fatih-Sosyal Eğilimler Ölçeği-Erişkin Versiyonu, gelecekte yapılacak olan çeşitli bilimsel çalışmalarda faydalı olacaktır. REFERANSLAR 1. Rakel. Textbook of Family Medicine, 7th ed. Chapter 4 Psychosocial Influences on Health. Saunders Engel GL. The need for medical model: A challenge for biomedicine. Science 1977;196: Andrews and Jenkins, editors. Assessing potential violence. Managing Mental Disorders Vol 2. WHO Eyler AE, Cohen M. Case Studies in Partner Violence. Am Fam Physician 1999;60: Tekin O, Özkara A, Cebeci S, Işık B, Çatal F, Doğan DG, ve ark. "11-20 yaş öğrencilerde sosyal eğilimler anketi (308 öğrenci üzerinde pilot çalışma)", Yeni Tıp Dergisi 2007;24: ANKET. Türker BAŞ. Seçkin Yayıncılık Ankara 2003; William M. Trochim. Research Methods Knowledge Base-Internal Validity Cornell University Publications Kazım ÖZDAMAR. Tıp Biyoloji Eczacılık Ve Diş Hekimliği Öğrencileri İçin SPSS İle Biyoistatistik. Kaan Kitabevi 2001; Prof.Dr. Kazım Özdamar. Paket Programlar ile İstatistiksel veri Analizi. Kaan Kitabevi. Bölüm 19. Güvenilirlik ve Soru Analizi 2002; Prof.Dr. Kazım Özdamar. Paket Programlar ile İstatistiksel veri Analizi. Kaan Kitabevi. Bölüm 9 Faktör Analizi 2004; Yazışma adresi : Dr. Oğuz TEKİN Fatih Üniversitesi Tıp Fakültesi, Pursaklar-Ankara oguztekin82@hotmail.com Yazının geldiği tarih : Yayına kabul tarihi :