ŞANLIURFA'DA YAŞAYAN TÜKETİCİLERİN ORGANİK ÜRÜNLERE YÖNELİK TUTUMLARI

Transkript

1 ŞANLIURFA'DA YAŞAYAN TÜKETİCİLERİN ORGANİK ÜRÜNLERE YÖNELİK TUTUMLARI Baran ARSLAN Harran Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, İşletme Bölümü ÖZET Son yıllarda tüm dünyada oldukça hızlı gelişen organik tarımın ve dolayısı ile organik ürünlerin devamlılığı tüketici taleplerine bağlıdır. Çevresel faktörlere karşı duyarlı olan tüketicilerin satın alma eğilimleri de bu yönde değişim göstermektedir. Tüm gıda ürünlerinde olduğu gibi organik ürünlerin tüketimininde de tüketicilerin demografik ve sosyoekonomik yapıları etkilidir. Bu çalışmanın amacı, Şanlıurfa ilinde ikamet eden tüketicilerin organik ürünlere yönelik tutumlarını analiz ederek organik ürün üreten işletmelere uygulayacakları pazarlama faaliyetlerinde rehberlik edebilmektir. Çalışmaya yönelik hazırlanan anket, Şanlıurfa ilinde ikamet eden ve organik ürün kullanan tüketicilerin organik ürünlere yönelik tutumlarını ortaya çıkarmak amacıyla, kolayda örnekleme yolu ile ulaşılan 291 kişiye uygulandı ve anketler edit edildikten sonra kalan 289 anket analize tabi tutuldu. Frekans dağılımları, güvenirlilik analizi, faktör analiz, t-testi ve anova testi yapıldı. Yapılan analizler sonucunda tüketicilerin cinsiyeti, yaşı, eğitimi ve gelir durumunun organik ürünlere yönelik tutumlarını etkilediği sonucuna ulaşılmıştır. Anahtar Kelimeler: Organik ürün, tutum, yaş, gelir, cinsiyet, eğitim. ATTITUDES OF CONSUMERS IN SANLIURFA TOWARDS ORGANIC PRODUCTS ABSTRACT Sustainability of organic agriculture and subsequently, organic products, which have been rapidly increasing in recent years all over the world, is dependent on consumer s demands. Purchasing trends of consumers who are susceptible to environmental factors show a change in this direction. Demographic and socioeconomic structures of the consumers are effective regarding the consumption of organic products as it is in all food products. The subject of this study is to guide operations, which produce organic products, regarding marketing activities they will apply, by analyzing attitudes of consumers residing in Şanliurfa province, towards organic products. The survey prepared oriented to the study, whose purpose was to find out the attitudes of consumers residing in Şanlıurfa and using organic products towards organic products, was conducted on 291 people reached by convenience sampling and after the surveys were edited, 289 surveys rest were subjected to analysis. Frequency distribution, reliability analysis, factor analysis, t-test and anova test were performed. 623

2 As a result of the analyses conducted, it is found out that consumer s gender, age, educational background and income status affect their attitudes towards organic products. Keywords: Organic products, attitude, age, income, gender, education. 1. GİRİŞ Hızlı sanayileşme sonucunda çevresel sorunlar ortaya çıkmıştır, bu sorunu çözmeye yönelik olarak gelişmiş ülkeler tarafından farklı politikalar üretilmiştir. Tüm bu politikaların genel amacı yoğun girdi kullanımıyla birim alandan daha yüksek verim elde edebilmektir. Tarımda üretimi arttırmak için kimyasal girdi kullanımına ağırlık verilmektedir. Kullanılan bu kimyasal girdiler, toprak ve su kirliliğine neden olmakta ve buna bağlı olarak insan sağlığını olumsuz etkilemektedir. Bunun sonucunda başta gelir seviyesi yüksek gelişmiş ülkeler olmak üzere, birçok ülkede üreticiler ve tüketiciler doğal dengeyi bozmayan, çevreyi kirletmeyen, insanların sağlıklarını bozmayan organik ürünler üretmeye ve tüketmeye başlamışlardır (Gürses, 2014:1). Organik üretim, yenilenebilir kaynakların kullanılmasını, enerjinin ve diğer kaynakların korunmasını ve sentetik gübre ve pestisit kullanılmadığı içinde çevrenin korunmasını sağlayan bir süreçtir (Lea ve Worsley, 2005: 855). Organik ürün pazarı tüm dünyada önemli bir pazar haline gelmiştir. İnsan sağlığının ve çevrenin artan önemi tüketicilerin daha fazla organik ürün tercih etmelerine sebep olmaktadır. Organik ürün pazarı tüketici özellikleri bakımından ikiye ayrılmaktadır. Birinci ve en büyük pazar sağlık pazarıdır. Bu pazardaki tüketiciler organik ürünleri geleneksel ürünlerden daha sağlıklı buldukları için satın almaktadırlar. İkinci pazardaki tüketiciler ise, organik ürünleri sosyal bir takım etkileri sebebiyle tercih eden tüketicilerdir. Temiz bir çevre, daha küçük ve zararsız tarım alanları ve yerel üretilmiş ürünler onlar için önemlidir (Knudson, 2007:2). Tüketicilerin organik ürünlere yönelik tutumlarına etki eden faktörleri belirlemek onların bu ürünleri satın alımları açısından oldukça önemlidir. Bu araştırmada Şanlıurfa da ikamet eden tüketicilerin organik ürünlere yönelik tutumlarına etki eden faktörlerin neler olduğunu belirlemek amaçlanmıştır. 2. ORGANİK ÜRÜN Organik ürünler, sistem de hatalı uygulamalar sonucu kaybolan doğal dengeyi yeniden kurmaya yönelik, insana ve çevreye dost üretim sistemini içeren, esas olarak sentetik kimyasal tarım ilaçları, hormonlar ve sentetik mineral gübrelerin kullanımını yasaklayan, bunların yerine organik ve yeşil gübreleme, münavebe, toprağın muhafazası, bitkinin direncini arttırma, doğal düşmanlardan yararlanması gibi birçok çevre dostu tekniği tavsiye eden, bütün bu olanakların kapalı bir sistemde oluşturulmasını öneren, üretimde sadece miktar artışının değil aynı zamanda ürün kalitesinin de yükselmesini amaçlayan alternatif bir üretim sonucu elde edilen nihai ürünlerdir (İTO, 2006:10). Diğer bir ifadeyle, üretimden tüketime her aşaması sertifikalandırılmış, firma ya da üretici dışındaki birimler tarafından kontrolü yapılmış, hiçbir aşamasında sentetik bazlı kimyasal girdi kullanılmamış, organik belgesi bulunan ürünlere organik ürün adı verilir (Güzel, 2001:11). Bir ürünün organik ürün olabilmesi için aşağıda belirtilen özelliklere sahip olması gerekir. (Semiz, 2008:63-64) İnsana ve doğaya uygun olması, Biyolojik çeşitliliğin yoğun olması, 624

3 Sentetik kimyasal ilaç ve gübrelerin kullanılmaması, Organik ve yeşil gübreleme ve münavebe ile toprak verimliliğini korumayı ön planda tutması, Toprağı canlı bir unsur olarak ele alması, Bitki gübrelemesi yerine toprağın gübrelenmesi, Diğer tarım yöntemlerine göre daha az dış girdinin kullanılması, Bitki ve toprak direncini artırıcı uygulamaların ön planda tutulması, Önceden tahmin ve erken uyarı tekniklerinden yoğun olarak yararlanılması, Hastalık, zararlı ve yabancı ot kontrolünün kültürel, mekanik., fiziksel ve biyolojik önlemlerin öncülüğünde çözülmesi, çözüm mümkün değilse doğal pestisitlerin kullanılması, Problemlerini öncelikle kendi iç sistemi içindeki dinamikler ve uygulamalarla çözülmesi, Agroekosisteme uygun, dayanıklı, sağlıklı tohum ve bitki çeşitlerinin seçilmesi, Üründe miktar artışından çok kalitenin yükseltilmesini amaçlamasıdır. 2.1 Organik Ürün Tüketen Tüketicilerin Demografik Özellikleri 1970 li yıllardan beri yapılan çalışmalar şunu gösteriyor ki; çevreye duyarlı olan tüketiciler sosyal bilinci yüksek, ortalama yaşın biraz üstünde, eğitim seviyesi yüksek ve gelir durumu ortalamanın üstünde olan kişilerdir. Organik ürün tüketme ile ilgili tutum; cinsiyet, yaş, gelir düzeyi, eğitim düzeyi ve çocuk sahibi olma durumları ile belirlenmektedir (Davies ve ark., 1995; Wandel ve Bugge, 1997; Thompson ve Kidwell, 1998; Magnusson ve diğerleri, 2001; Wier ve diğerleri, 2003). Sosyo-demografik farklılıklar tüketicilerin organik gıdaya karşı tutumlarını etkilemektedir (Feather, 1982). Mutlu (2007) tarafından yapılan, Türk ve Alman tüketicilerin organik ürünlere yönelik tutumlarının belirlenerek karşılaştırılması amaçlanan çalışmada elde edilen bulgulara göre; Türk tüketicileri yaş, çocuk sayısı ve cinsiyet bakımından daha eşit dağılıma sahip olduğu tespit edilmiştir. Alman tüketicileri organik gıda deneyiminin daha fazla olduğu ve Türk tüketicilerine oranla daha sıklıkla organik ürün satın aldıkları belirlenmiştir. Her iki ülke tüketicisinin de yüksek eğitim düzeyi ve orta gelir grubunda olduğu belirlenmiştir. Organik ürünlerle ilgili yapılan çoğu çalışmada, tüketicilerin organik ürün satın almaya gönüllü olup olmamalarında birçok faktörün etkili olduğu ortaya çıkarılmıştır. En önemli faktörler ise, egitim, gelir ve cinsiyet olarak bulunmuştur (Sayın vd., 2005). Davies, Titterington ve Cochrone (1995) tarafından; Kuzey İrlanda daki organik ürün satın alan tüketicilerin profillerini belirlemek amacıyla yaptıkları araştırma sonucunda kadınların erkeklerden daha fazla organik ürün satın aldıklarını ortaya koymuşlardır. Geliri düşük olan tüketicilerin organik ürüne yönelik tutumları olumlu olmazken, geliri yüksek olan tüketicilerin organik ürünlere yönelik tutumları olumlu olarak belirlenmiştir. Araştırma sonucunda elde edilen bir diğer bulgu ise, 20 yas civarındaki gençlerin çevresel konulara oldukça duyarlı olmalarına rağmen organik ürün satın almamalarıdır. 2.2 Türkiye de Organik Ürün Pazarı Dış pazarlardaki taleplere yönelik başlayan organik ürün üretimi, zamanla bu anlamda önemli derece bir gelişme kaydetmiştir. Ancak iç pazarda organik ürünlere yönelik talebin yeterli miktarda olmadığı görülmektedir. Bunun nedeni araştırıldığında; gelir düzeyi, eksik veya yanlış bilgi, ürünlerin fiyatlarının oldukça yüksek olması, tüketici bilinci ve pazarlama 625

4 alt yapısındaki eksiklikler ön plana çıkmaktadır. İhracatta karşılaşılan sorunlar ve rakip ülkelerin bazı önemlerde avantajlı duruma gelmeleri ve Türkiye de organik ürünlere yönelik potansiyel talebin az olması iç pazarın yeterince gelişmemiş olmasına için başlıca nedenler olarak sıralanabilmektedir. Ancak, bugüne kadar istenilen seviyede bir iç pazarın oluşmamasında talep eksikliğinin rolü büyük olmaktadır. Aslında bahsedilen yurt içi talebe yönelik bazı çalışmalarda Türkiye de önemli bir organik ürün iç Pazar potansiyelinin var olduğundan söz edilebilmektedir (Eken, 2007:16-17). 3. ARAŞTIRMA METODOLOJİSİ Çalışmanın amacı, organik ürün kullanan tüketicilerin organik ürünlere yönelik tutumlarının belirlenmesi ve organik ürün tercihlerini etkileyen faktörlerin belirlenmesidir. Araştırmanın ana kütlesi Şanlıurfa da yaşayan ve organik ürün kullanan tüketicilerden oluşmaktadır. Araştırmanın örneklemi; örneğe seçilecek olan bireylerden sadece ulaşılabilir olanların örnek kapsamına dâhil edilmesini içeren kolayda örneklemedir. Araştırma için gerekli olan birincil veriler, anket metodu uygulanarak toplanmıştır. Verilerin toplanmasında yüz yüze ve posta ile anket yöntemi kullanılmıştır. Anketler ile tarihleri arasında yapılmıştır. Anket formu üç bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde, katılımcıların cinsiyeti, yaşı, medeni durumu, eğitimi ve gelir durumu ile ilgili beş demografik soruya yer verilmiştir. İkinci bölümde, organik ürün kullanımına yönelik unsurlar yer almaktadır. Üçüncü bölümde, organik ürüne yönelik tutumu ölçmek için Mclver (2004) ve Crucefix (1998) tarafından geliştirilen ölçek kullanılmıştır. Oluşturulan anket formu Şanlıurfa da yaşayan ve organik ürün kullanan 291 kişiye uygulanmıştır. Anketler edit edildikten sonra 289 kişi üzerinden değerlendirilmiştir. Ölçeklerde 5 li likert ölçeği kullanılmıştır. 3.1 Verilerin Analizi Bulgular Cinsiyet Kadın Erkek Çizelge 1 Demografik faktörlerin analizi Değerler Sıklık Yüzdelik Değerler Sıklık Yüzdelik Eğitim Durumu ,6 Lise 9 3, ,4 Yüksekokul 21 7,6 289 Üniversite ,1 Lisansüstü 63 21,6 Doktora 88 30,5 289 Yaş ,9 44,6 35,6 9,7 3,2 Geliriniz 0 TL ve altı TL TL TL TL 5001 TL ve üstü Aylık ,5 3,8 4,3 9,7 43,6 30,1 626

5 Medeni Durum Evli Bekar ,4 34,6 Araştırmaya katılan bireylerin demografik özellikleri incelenecek olursa, katılımcıların %43,6 sı kadın, %56,4 ü erkek tüketicilerden oluşmaktadır. Bu oran, ankette her iki cinsiyetten olan tüketicilerin düşüncelerini yansıtması için uygundur. Araştırmaya katılan tüketicilerin eğitim durumu yüksek olduğu görülmektedir. En büyük grubu üniversite düzeyinde eğitimi olan tüketiciler oluşturmaktadır (%37,1). Ankete katılanların yaş dağılımı ise %6, yaş, %44, yaş, %35, yaş, %9, yaş ve %3, yaş grubundadır. Gelir grupları içerisinde en büyük payı TL gelire sahip olanlar oluşturmaktadır (%43,6). Ankete katılanlar medeni durum açısından değerlendirildiğinde %65,4 ünün evli, %34,6 sının bekar olduğu görülmektedir. Çizelge 2 Tüketicilerin organik ürünlerle ilgili bilgi kaynakları Değerler Sıklık Yüzdelik İnternet Televizyon Gazete/Dergi Satış Elemanı Eş Dost Tavsiyesi ,2 43,6 21,5 11,1 52,6 Tüketicilerin organik ürünlerden haberdar oldukları kaynaklar içinde ilk sırada %52,6 ile eş dost tavsiyesi olduğu görülmektedir. Çizelge 3 Tüketicilerin organik ürün tercihleri Değerler Sıklık Yüzdelik Organik yaş sebze meyve Organik içecekler( çay,süt, meyve suyu ) Organik salçalar ve zeytinyağları Organik sabunlar ve güzellik ürünleri Organik kurutulmuş meyve ve sebzeler Organik tahıllar ve baklagiller Organik baharatlar Organik bebek mamaları Organik kuruyemişler ,3 48,8 42,9 36,0 42,2 44,3 20,1 32,5 28,0 Katılımcıların en çok satın aldığı ürün grubu organik yaş sebze ve meyveler ile organik içeceklerdir (çay, süt, meyve suları). Taze sebze ve meyveler, meyve suları kolay bulunabilirliliği ve çeşitlerinin fazla olmasından dolayı daha çok tercih edilmektedir. 627

6 Çizelge 4 Tüketicilerin organik ürünleri tercih etme nedenleri Değerler Sıklık Yüzdelik ,3 İlaç, hormon ve katkı maddesi içermemesi Besin değeri Tadı/lezzeti Fiyatı ,4 54,3 45,7 Katılımcıların organik ürünleri tercih etme sebepleri önem derecelerine göre sıralandığında tüketicilerin organik ürünü seçmelerindeki en önemli nedenin bu ürünlerin ilaç, hormon, katkı maddesi içermemesi olduğu görülmektedir. Bunu sırasıyla 971 ağırlık puanı ile Besin değeri takip etmektedir. Organik ürünlerin fiyatı en az etkili olan nedendir Faktör Analizi ve Güvenirlilik Analizi Tüketicilerin organik ürünlere yönelik tutumlarına etki eden veri setinin faktör analizine uygunluğunu test eden KMO değeri 0,836 dır. Değer faktör analizi yapılabilmesi için uygun ve mükemmel bir değerdir. Yine aynı amaca hizmet eden Bartlett testi Significance 0,000 olduğundan ve p<0.05 olması koşulunu sağladığından verilerin faktör analizi için uygun olduğuna karar verilmiştir. Tüketicilerin, özel markalı ürünlere yönelik tutumlarına etki eden faktörleri ölçmek amacıyla uygulanan faktör analizi sonucunda, kullanılan 10 farklı ölçek ifadelerinin dört ayrı boyuta dağıtıldığı görülmüştür. Çizelge 5 Organik ürünlere yönelik tüketici tutumlarına yönelik unsurların faktör analizi ve güvenirlilik analizi ÖLÇEK ALT BOYUTLARI SORUMLULUK GÜVEN FAYDA DEĞER MADDELER Çevreye olumsuz etkisi olduğunu öğrendiğim ürünü satın almayı bırakırım. Ürün satın alırken çevreyle ilgili uyarılara dikkat ederim. Ürünlerin çevre dostu olması benim için önemlidir. Hormonlu ürünleri almamaları için çevremdekileri uyarırım. Organik olmayan ürünler sağlığa zararlıdır Organik ürünlerin kontrol ve denetimi hakkında bilgi sahibiyim. Organik ürün yetiştirilirken her safhada kontrol ve denetime önem verilmektedir. Kullandığım ürünler sağlığım açısından son derece faydalıdır. Organik ürünlerin pahalı olması normaldir. Organik bir ürüne alternatifine kıyasla daha fazla para öderim. YÜK DEĞERLE Rİ,867,841 AÇIKLANAN VARYANS % CRONBACH S ALFA,794 35,015,905,751,789,782 13,485,891,734,878 9,915,845,881,795 7,521,

7 KMO = 0,908 Açıklanan Varyans = 65,936 Cronbach s Alfa () =, Hipotezlerin test edilmesi H1: Şanlıurfa da yaşayan tüketicilerin cinsiyeti, organik ürünlere yönelik tutumları üzerinde etkilidir. H2: Şanlıurfa da yaşayan tüketicilerin medeni durumu, organik ürünlere yönelik tutumları üzerinde etkilidir. H3: Şanlıurfa da yaşayan tüketicilerin eğitim durumu, organik ürünlere yönelik tutumları üzerinde etkilidir. H4: Şanlıurfa da yaşayan tüketicilerin gelir durumu, organik ürünlere yönelik tutumları üzerinde etkilidir. H5: Şanlıurfa da yaşayan tüketicilerin yaşı, organik ürünlere yönelik tutumları üzerinde etkilidir. Çizelge 6 Organik ürünlere yönelik tutumlar için bağımsız grup t testi (cinsiyet ve medeni durum) N Mean T Sig. Kadın 125 3,520,063 Erkek 164 3,650,059,642 Evli 189 3,545 2,651 Bekar 3,345 2,541 0,002 Cinsiyete göre yapılan t-testleri sonucunda ulaşılan değer p=,642> 0,05 olmasından dolayı cinsiyet açısından tüketicilerin organik ürünlere yönelik tutumlarında anlamlı bir farklılık yoktur. Medeni duruma göre yapılan t-testleri sonucunda ulaşılan değer p=,002< 0,05 olmasından dolayı medeni durum açısından tüketicilerin organik ürünlere yönelik tutumlarında anlamlı bir farklılık vardır. Tüketicilerin medeni durumu, organik ürünlere yönelik tutumlarını etkilemektedir. H2 hipotezi kabul edilmektedir. Çizelge 7 Organik ürünlere yönelik tutumlar için bağımsız grup t testi (eğitim durumu) Eğitim Sum of Squares df Mean Square F Sig. Between Groups Within Groups Total 19, ,547 8,182, , , , Eğitim durumuna göre yapılan t-testleri sonucunda ulaşılan değer p=,001< 0,05 olmasından dolayı gelir durumunun, tüketicilerin organik ürünlere yönelik tutumlarını etkilediği sonucuna varılmıştır. H3 hipotezi kabul edilmektedir. 629

8 Çizelge 8 Organik ürünlere yönelik tutumlar için bağımsız grup t testi (gelir durumu) Gelir Sum of Squares df Mean Square F Sig. Between Groups Within Groups Total 33, ,854 12,431, , , , Gelir durumuna göre yapılan t-testleri sonucunda ulaşılan değer p=,000< 0,05 olmasından dolayı gelir durumunun, tüketicilerin organik ürünlere yönelik tutumlarını etkilediği sonucuna varılmıştır. H4 hipotezi kabul edilmektedir. Çizelge 9 Organik ürünlere yönelik tutumlar için bağımsız grup t testi (yaş durumu) Yaş Sum of Squares df Mean Square F Sig. Between Groups Within Groups Total 23, ,983 9,856, , , , Yaş durumuna göre yapılan t-testleri sonucunda ulaşılan değer p=,000< 0,05 olmasından dolayı gelir durumunun, tüketicilerin organik ürünlere yönelik tutumlarını etkilediği sonucuna varılmıştır. H5 hipotezi kabul edilmektedir. 4. SONUÇLAR Türkiye de ikamet eden ve organik ürün kullanan tüketicilerin organik ürünlere yönelik tutumlarının ve organik ürün tercihlerini etkileyen faktörlerin belirlenmesi amacıyla yapılan çalışma sonucu elde edilen bulgular şöyle özetlenebilir; Araştırmaya katılan bireylerin demografik özellikleri incelenecek olursa, katılımcıların %43,6 sı kadın, %56,4 ü erkek tüketicilerden oluşmaktadır. Araştırmaya katılan tüketicilerin eğitim durumu yüksek olduğu görülmektedir. En büyük grubu üniversite düzeyinde eğitimi olan tüketiciler oluşturmaktadır (%37,1). Ankete katılanların yaş dağılımına baktığımızda en büyük oran %44,6 ile yaş grubundadır. Gelir grupları içerisinde en büyük payı TL gelire sahip olanlar oluşturmaktadır (%43,6). Ankete katılanlar medeni durum açısından değerlendirildiğinde %65,4 ünün evli, %34,6 sının bekar olduğu görülmektedir. Tüketicilerin organik ürünlerle ilgili haberleri çoğunlukla internetten elde etmektedirler. Katılımcıların en çok satın aldığı ürün grubu organik yaş sebze ve meyveler ile organik içeceklerdir (çay, süt, meyve suları Tüketicilerin organik ürünü seçmelerindeki en önemli neden bu ürünlerin ilaç, hormon, katkı maddesi içermemesidir. Tüketicilerin cinsiyetinin organik ürünlere yönelik tutumunu etkileyip etkilemediğini tespit etmek için yapılan analiz sonuçlarında, cinsiyetin organik ürünlere yönelik tutumlarını etkilemediği ortaya çıkmıştır. Bu sonuç literatürdeki çoğu çalışma ile zıt niteliktedir (Lea ve Worsley, 2005; Akın ve ark., 2010; Davies, Titterington ve Cochrone, 1995). 630

9 Tüketicilerin medeni durumunun, eğitim durumunun, gelir durumunun ve yaşının organik ürünlere yönelik tutumunu etkileyip etkilemediğini tespit etmek için yapılan analiz sonuçlarında medeni durumunun, eğitim durumunun, gelir durumunun ve yaşın organik ürünlere yönelik tutumlarını etkilediği sonucu ortaya çıkmıştır. Organik ürüne yönelik tutumları gelire ve eğitim düzeyine göre sınıflandırmaya yönelik çabalar, birbirine karışmış durumdadır. Yapılan çalışmalarda, bu demografik değişkenler ve organik ürüne yönelik tutum arasında hem olumlu hem de olumsuz ilişkiler saptanmıştır (Chinnici vd., 2002). Diğer bir araştırmadaki bulgular ise, herhangi bir sonuca götürmemektedir (Jolly, 1991). Bu çalışmadan elde edilen bulgularla, organik ürün tüketicilerinin demografik özellikleri belirlenerek organik ürün üreten firmalara rehberlik edilmeye çalışılmıştır. Ancak organik ürün pazarının tüm dünyada olduğu gibi Türkiye de de hızla büyümesinden dolayı organik ürün satın alan tüketicileri anlamak üzere daha ileri araştırmalar yapılması gerekmektedir. KAYNAKLAR Akın, M., Çiçek, R., İnal, M.E., Toksarı, M., Niğde İlindeki Tüketicilerin Sosyo Demografik Özellikleri İle Organik Gıdalara İlişkin Tutum Ve Bireysel Değerleri Arasındaki Farklılığın İncelenmesine Yönelik Bir Araştırma, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12 (1): Chınnıcı, G., D'amıeo, M., Pecorıno, B., A Multivariate Statistical Analysis On The Consumers Of Organic Products, British Food Journal, 104(3/4/5): Crucefix, D., Organic Agriculture An Sustainable Rural Livelihoods İn Developing Countries, Soil Association, June. Davıes, A., Albert J. T., Clive, C., Who Buys Organic Food? A Porfile Of The Purchasers Of Organic Food In Northern Ireland, British Food Journal, 97(10): Eken, G., Türk Tarımının Organik Tarım Seçeneği, Organik Tarım Türkiye 1. Kongresi Raporu, Bahçeşehir Üniversitesi. Feather, N. T., Human Values And The Prediction Of Action: An Expectancyvalence Analysis. Expectations And Actions: Expectancy-Value Models İn Psychology, Lawrence Erlbaum Associates, Hillsdale. Gürses, S., T., Organik Ürünlerin Tüketim Eğilimleri Ve Tüketici Profilinin Belirlenmesi: Sakarya İli Örneği, Yüksel Lisans Tezi, Bursa. Güzel, T., Dünya da Ve Türkiye de Ekolojik Tarım Ürünleri Üretimi Ve İhracatı Geliştirme Olanakları, İTO Yayını, İstanbul. İTO, Organik Tarım Analizi Ve Ab Pazarı Fırsat Analizi, İTO Yayını, İstanbul. Jolly, D. A., Determinants Of Organic Horticultural Products Consumption Based On A Sample Of California Consumers, Acta Horticulture, 295: Knudson, W., A., The Organic Food Market, The Strategic Marketing Institute Working Paper, Michigan State University. Lea, E., Tony W., Australians Organic Food Beliefs, Demographics And Values, British Food Journal, 107(11): Magnusson, M. K., Avola, A., Hursti, U., Aberg, L., Sjoden, P., Attitudes Towardsorganic Foods Among Swedish Consumers, British Food Journal, 103(3): Marangoz, M., Organik Ürünlerin Pazarlanması, Ekin Yayınevi, Bursa. Mcıver, H., Organic Hip: Popular Picks At Health Food Stores, Better Nutrition, 66(2):58 631

10 Mutlu, N., Consumer Attitute And Behaviour Towards Organic Food: Crosscultural Study Of Turkey And Germany, Yüksek Lisans Tezi, Unıverstat Hohenheim, Institute For Agricultural Policy And Markets, Stuttgart. Sayın, C., Mencet, N., Özkan, B., Brumfıeld, R., G., The Organic Farming Movement In Turkey, Hortechnology, 15(4):1-8. Semiz, D., Niş Pazarlama Stratejisi Ve Organik Ürünler Pazarında Bir Araştırma, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul. Thompson, G.D., Kidwell, J., Explaining The Choice Of Organic Produce: Cosmetic Defects, Prices, And Consumer Preferences, American Journal Of Agricultural Economics, 80(2): Wandel, M., Bugge, A., Environmental Concern İn Consumer Evaluation Of Food Quality, Food Quality And Preference, 8(1): Wier, M., Hansen, L.G., Andersen, L.M., Millock, K., Consumer Preferences For Organic Foods, in Organic Agriculture Sustainability, Markets and Policies, p: , OECD, CABI publishing Wellington, UK. 632