18 Mart 1915 Çanakkale Deniz Zaferi ve Unutulmaz Kahramanlar

Transkript

1 Otopsi Cengiz Özak nc 18 Mart 1915 Çanakkale Deniz Zaferi ve Unutulmaz Kahramanlar Sir Winston Churchill Birinci Dünya Savafl 'nda ngiliz Donanma Bakan Churchill'in tasar s ; Çanakkale Bo az 'n savafl gemileriyle kolayca geçip stanbul'u iflgal etmekti. Buna göre, ngiliz z rhl lar bo aza girmeksizin, uzaktan top at fllar yla bo az n iki yan nda bulunan Türk top bataryalar n vurup etkisizlefltirecek; daha sonra gemiler bo- azdan geçip stanbul'u ele geçirecekti y l nda ngiliz donanmas, Çanakkale Bo az 'n böyle geçmifl ve stanbul'a ulaflm flt. 1 ngiliz savafl gemileri, bu olay n 108. y ldönümüne denk gelen 19 fiubat 1915 günü bo az giriflinden att klar mermilerle Türk bataryalar n vurmaya bafllam fllard. O tarihte ABD Büyükelçisi olarak stanbul' da bulunan Henry Morgentau, 15 Mart ABD Büyükelçisi Henry Morgenthau 1915 günü Çanakkale Bo az 'na gitmifl; bombard man n sonuçlar n 37

2 yerinde görmüfltü. Morgenthau'ya göre: ngiliz savafl gemilerinin bo az n d fl ndan f rlatt mermiler, bo az n iki yan ndaki Türk top bataryalar na çok zarar vermiflti. Bo az n kuzeyinde Türklerin bir kaç topu vard, ama bunlar 1878 modeldi. Nara Burnu'nda bulunan iki Türk bataryas da 1835'ten kalmayd. Bu eski toplar n menzilleri k sa oldu u gibi, kulland klar mermilerin z rh delme özelli i yoktu ve cephaneleri de çok azd. Türkler bo aza may n döflemifllerdi, ancak ngiliz may n temizleme gemileri, onlar toplayabilirdi. Baflkent stanbul'da gerek halk gerekse devlet adamlar panik içerisindeydi; tilaf donanmas n n Çanakkale'de durdurulabilece ine neredeyse hiç kimse inanm yordu. Öyle ki hükümet, ngiliz Frans z savafl gemileri Çanakkale'yi geçti i anda stanbul' dan Anadolu'ya tafl nmak üzere tüm ulafl m araçlar n haz r bekletiyordu. tilaf donanmas, ABD Büyükelçisi Morgenthau'nun bu bilgileri aktarmas ndan bir kaç gün sonra,18 Mart sabah son sald r ya geçti. ngilizler bir gece önce may n taramas yapt klar halde, Nusrat gemisinin on Nusrat may n gemisi 38 gün önce döfledi i may nlar görememifllerdi. Bu may nlara çarpan ve k y daki bataryalardan at lan top mermileriyle vurulan Irresistable, Ocean, Bouvet z rhl lar batm fl; Inflexible, Agamemnon, Goulois, Souffren ise a r yara alarak saf d fl kalm flt. Sonunda tüm gemilere geri çekilme emri verilecek ve Churchill'in Bo az donanmayla geçme tasar s büyük bir yenilgiyle son bulacakt. ngiltere'de yay nlanan gazeteler yenilgiyi anlat rken; stanbul'da yay nlanan Harp Mecmuas, Seyit Onbafl 'y s rt nda mermiyle gösteren foto raf kapa a basm flt. 18 Mart günü tilaf donanmas Çanakkale bo az nda Rumeli Mecidiye tabyas n bombalam fl; tabyada görevli bir çok asker flehit olurken, topun 200 kilodan a r mermileri tafl mada kullan lan vinci de k r lm flt. Bombard mandan sa kurtulan Seyit, mermiyi s rt nda tafl yarak topa yerlefltirmifl; bo azdaki gemilere atefl etmeyi sürdürmüfltü. 18 Mart Çanakkale Deniz Savafl Zaferi, y llarca hep Nusrat may n gemisi ve Seyit onbafl yla birlikte an msand. Harp Mecmuas 'ndaki kapak foto raf nda, Seyit onbafl n n arkas nda duran askerin kim oldu u 1934'e dek bilinmiyordu. O, ilk kez 18 Mart 1934 günü,

3 zaferin 19. y ldönümünde, Çanakkale Halkevi'nce düzenlenen törene 2 kat lacak ve Cemal Çavufl ad, ilk kez bu törenle ilgili gazete haberlerinde duyulacakt. 3 Cumhuriyet gazetesinin "18 Mart' n kahramanlar -24'lük mermileri gö sünde tafl yan Cemal Çavufl Çanakkale'de yap lan törende haz r bulundu" bafll kl haberi 4 flöyleydi: Çanakkale Halkevi 18 Mart Harp Mecmuas, say 2. Aral k 1915, "Çanakkale istihkam nda 215 k yye a rl ndaki mermiyi s rt nda tafl yan güçlü bir kahraman nefer: Mehmet o lu Seyid. Ordumuzda harp aflk ndan bir örnek." Bouvet gemisinin bat fl Çanakkale Zaferi dolay s yla büyük bir anma töreni düzenlemifltir. Program gere ince o gün Cumhuriyet meydan nda toplan lm fl ve saat 16'da Cumhuriyet marfl söylenerek törene bafllanm flt r. Marfltan sonra Halkevi reisi Halil Bey, 19'uncu y ldönümünü anmak üzere toplan - lan bu büyük günün an lar n tümüyle somutlaflt ran çok canl ve coflkulu bir söylev vermifltir. Söylevin sonunda flehitlerimizin ruhlar na sayg için orada bulunanlar bir dakika sessizli e davet edilmifltir. Çanakkale harbinde Mecidiye kalesinde askerlik eden ve yirmi dörtlük topun vinci k r lmas üzerine mermileri gö sünde tafl yarak topa süren Cemal Çavufl da törende haz r bulundurularak halka sunulmufl, bu kahraman Türk fliddetle alk fllanm flt r. Bunun ard ndan yüzbafl Ali Bey 18 Mart savafl n n evrelerini, zaferin nedenlerini çok canl bir biçimde anlatm fl ve alk fllanm flt r. Bundan sonra Vilâyet 39

4 Maarif müdürü bir söylev vermifl ve orta mektepten bir han m Türk askerine seslenen çok güzel bir fliir okumufl ve alk fllanmtflt r. Söylevler bittikten sonra asker ve okul ö rencileri kumandan ve Vali Bey in önünden geçerek parlak bir geçit töreni yapm fllar, anma törenine bu biçimde son verilmifltir. Cemal Çavufl, 18 Mart 1915 günü olanlar flöyle anlat yordu: Mart sabah flafakla beraber düflman 17 parça gemiyle bo az zorlamaya bafllad. Belki daha fazla Hakimiyeti Milliye gazetesi, 31 Mart idi ama bize öyle demifllerdi. Yüzbafl Hilmi Bey, batarya kumandan m zd. Atefle bafllad k. Daha ilk partide bizden üç yaral, arkadan da üç flehit verdik. Topun son niflangah da k r l nca kötü duruma düfltük. Fakat atefle devam ediyorduk. Düflman mermileri sürekli üzerimize çullan yor ve gemiler de gittikçe yaklafl yordu. O s rada ufak bir mermi gelip, topun matafora kolunu (vinç kolu) götürdü. Bu durumda topumuz art k sustu. Çünkü mermileri topun a z na kald racak alet kalmam flt. Bu s rada yüzbafl gözlerini Seyit Hüseyin ile bana dikti. "Nas l" dedi "kendinize güveniyor musunuz?" Edremitli pehlivan kollar n s vad ve yerde duran 220 kilograml k gülleyi s rtlad, topun a z na kadar götürdü. O benden daha kuvvetli bir delikanl yd ama ben bunu kendime yediremedim ve ikinci gülleyi de ben s rtlad m. Topumuzun bir tane cans z vinci vard, flimdi ise iki tane canl matafora kazanm flt. Hiç unutmam, dördüncü mermiyi kald r p da topa koymufl ve sallam flt k ki dürbünle düflman seyreden yüzbafl sevinçle ba rd, 'Bouvet gidiyor arkadafllar, gayret.' Biz daha fazla gayrete geldik. Öteki bataryalardan da müthifl bir yayl m bafllam flt. Akflam olup düflman n bo azdan ç kt n görünce biz de bir oh çektik." 5 18 Mart Çanakkale Deniz Savafl Zaferi; teknik bak m ndan çok güçlü düflmana karfl, yurdunu savunmak 40

5 için can n ortaya koyan Mehmetçi in, inanc n zaferidir. cengizozakinci@butundunya.com.tr * * * [Not: Çanakkale Savafllar yla ilgili olarak, "Atatürk 1934" imzas yla an tlara kaz nan "Bizim için (iflgalci) Johnnyler ile Mehmetçikler aras nda fark yoktur..." vs. sözlerin, fiükrü Kaya'ya taraf ndan, Çanakkale Deniz Cumhuriyet gazetesi Savafl Zaferi'nin 19. y ldönümü dolay s yla, 18 Mart 1934 günü, Çanakkale'de, Mehmetçik An t bafl nda söylendi i ileri sürülmektedir. 6 Oysa, gazeteler 18 Mart 1934 günü Çanakkale'de gerçeklefltirilen törene kimlerin kat ld n ve kimlerin söylev verdi ini ayr nt s yla aktarm fllard r. Bu törende fiükrü Kaya yoktur.] 41

6 Cumhuriyet gazetesi tarihli haberin devam Cumhuriyet gazetesi Kaynakça: 1-Sir Julian Corbett, "Royal Navy - Naval Operations", vol.2: "February 19 still held as the day the attack was to commence. The choice was full of omen, for it was the anniversary of the day on which Admiral Duckworth had rushed the Straits in ( online history of WW1. RN2a.htm#IX ) 2-Milliyet gazetesi, 20 Mart 1934: "18 Mart Zaferi'nin Tes'idi". Çanakkale, 18 (A.A.) - Çanakkale Halkevi 18 Mart 1915 Deniz Zaferi'ni tesit için büyük bir toplant yapm flt r. fiehir bu münasebetle donanm flt r. Düflman donanmas n n o günkü müthifl zorlamay kafi görerek bo aza yapt hücumlar ve oradaki inhizam bir kere daha hat rlanm flt r. 3-Hakimiyeti Milliye gazetesi, 31 Mart 1934: "18 Mart Zaferi. Çanakkale, (Hususi) Halkevi 18 Mart 1915 Bo az Harbi zaferini çok büyük bir ihtifal ile tesit etti, Saat 16'da bando ile birlikte umum taraf ndan yüksek ve heyecanl bir sesle cümhuriyet marfl söylenerek merasime baflland. Marfltan sonra Halkevi reisi tercüman Halil Bey kürsiye gelerek 19. y ldönümünü yadetmek için toplan lan bu büyük günün millî hat ralar n tamamiyle teressüm ettiren çok canl bir nutuk söylendi. Bo az harb nda Mecidiye kalesinde askerlik etmifl ve yirmi dört santimetrelik topun vinci k r lmas üzerine mermiyi gö sünde topun naml s na yerlefltirmifl olan Cemal Çavufl da merasimde haz rd. Bu kahraman, halka takdim edilmifl ak llar n kabul etmiyece i yüksek bir hat ran n sahibi olan bu türk evlad çok alk fllanm flt r. Bundan sonra Yüzbafl Ali Bey kürsüye gelerek 18 Mart Harbi'nin safhalar n, zaferin sebeplerini çok canl bir surette anlatm flt r." 4-Cumhuriyet Gazetesi, 26 Mart Cumhuriyet gazetesi, Utkan Kocatürk "Do umundan ölümüne kadar kaynakçal Atatürk günlü ü" Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Araflt rma Merkezi 1 Oca 1999 [1. bas m 1988 ( fl Kültür-432 s.) 2. bas m 1992 ( fl Kültür-432 s.) 3. bas m 1999.] "18 Mart 1934 : çisleri Bakan Sükrü Kaya n n, Çanakkale fiehitleri için yap lan törende, hayatlar n kaybeden di er millet askerlerine de hitap edilmek üzere Atatürk ün yazd rd söylevi okumas : Bu memleketin topraklar üstünde kanlar n döken kahramanlar! Burada bir dost vatan n topraklar ndas n z. Huzur ve sükun içinde uyuyunuz. Sizler, Mehmetçiklerle yan yana, koyun koyunas n z. Uzak diyarlardan evlâtlar n harbe gönderen analar! Göz yaslar n z dindiriniz, evlâtlar n z bizim ba r - m zdad r. Huzur içindedirler ve huzur içinde rahat rahat uyuyacaklard r. Onlar, bu toprakta canlar n verdikten sonra, art k bizim evlâtlar m z olmufllard r (Atatürk ve Anzaklar., s.6; Dünya g. 10.XI.1953). (Kaynaklarda bu olay n y l belirtilmesine ra men ay ve günü gösterilmemifltir y l na ait gazetelerde de fiükrü Kaya n n baflka bir görevle Gelibolu ya gidifli d fl ndaaç klay c bir bilgi bulunmamaktad r. Biz, gerçek tarih tesbit edilinceye kadar bu konuflma tarihini ihtiyatla- 18 Mart 1934 olarak kabul ediyoruz)." Bu sözler, ayn yazar n 1973'te "Atatürk ve Türk Devrimi Kronolojisi" ad yla yay nlan p daha sonra "Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Kronolojisi" ad yla iki bas m yapan (1. bas m 1983, 2.bas m 1988) kitab nda yoktur. 42