Sütten Kesimde Besiye Al ınan Akkaraman, ivesi X Akkaramar ı (F ı ), Sak ız X Akkaraman (F ı) Erkek K ıızular ı n ın Kesim ve Karkas

Transkript

1 TARIM BILIMLERI DERGISI 1998, 4 (2), Sütten Kesimde Besiye Al ınan, ivesi X Akkaramar ı (F ı ), Sak ız X (F ı) Erkek K ıızular ı n ın Kesim ve Karkas Aşk ı n KOR' Fatin CEDDEN' Mehmet ERTU Ğ RUL' Ensar BAŞ PINAR' Geli şi Tarihi : Özet : Bu Çal ışmada, 2.5 ayl ı k ya şta sütten kesimde besiye al ı nan, İvesi x (F ı ), Sak ız x (F ı ) erkek kuzular ı n ın kesim ve karkas belirlenip kar şı la şt ı nlmalan amaçlanm ışt ı r. Bu amaçla, kuzular her grupta 8'er ba ş olmak üzere 70 gün süreyle ad-libitum yo ğ un yem ve 100gr/gün /ba ş kuru yonca otu verilmek suretiyle besiye al ı nm ışlard ı r. Besi sonunda her bir gruptan tesadüfi olarak seçilen 5 ba ş kuzu kesim ve karkas özellikleri belirlenmek üzere kesilmi şlerdir., İvesi x (F ı) ve Sak ız x (Ft) gruplar ı nda s ı ras ıyla ; kesiml ıane a ğı rl ığı 36.61±0.542, 40.33±0.454 ve 40.67±1.723 kg ; iç ya ğ ağı rl ığı 0.12±0.033, 0.18±0.034 ve 0.21±0.030 kg s ı cak karkas rand ı man ı % 48.70±0.641, % 49.95±0.587,% ; so ğ uk karkas rand ı man ı % 47.06±0.667, % 48.52±0.980, % 47.47±1.018 olarak saptanm ışt ı r. Değerli karkas parçalar ı n ı n sol yar ı m karkastaki oransal paylar ı ayn ı s ı rayla kol % 20.54±0.415, / ±0.562, / ±0.428; but / , % 35.35±0.323, % 35.06±0.845; s ı rt-bel % 19.34±0.623, % 18.72±0.915, % 18.38±0.711 olarak belirlenmi ştir. Sol yar ı m karkasta dokular ı n oransal paylar ı, ayn ı s ı rayla, kas % 54.41±0.566, % 51.44±1.130, % 53.60±0.828; kemik % 19.01±0.561, % 20.00±0.302, % 20.04±0.507; toplam ya ğ % 16.84±0.770, % 20.00± % 18.14± 1.388'dir kaburgalar (pirzola) bölgesinde dokular ı n oransal paylar ı ise s ı ras ıyla, kas % 43,75± 0.034, % 43.35±0.033, % 43.78±0,067, kemik (1/ ± 1.659, % , % 23.19±0.885, toplam ya ğ % 18.75±1.143, % 19.35±2.845, % 25.63±1.345 olarak saptanm ışt ı r. Anahtar Kelimeler: Kuzu, Besi,, İvesi x (F1). Sak ız x (F1), Karkas özellik eri Some Slaughtering and Carcass Characteristics in, Akkararnan x Awassi (F1) and x Chios (F1) male lambs Fattened from the Weaning Abstract: The aim of the study is to find out and to compare some slaughtering and carcass characteristics of, Awassi x (Ft), Chios x (F ı ) male lambs which were fattened from weaning at 2.5 months of age Each group containing 8 lambs were fed ad-libidum with concentrate and daily 100 g alfa alfa hay for 70 days. Five of them were randomly chosen and slaughtered in order to analyse slaughtering and carcass ct.aracteristics following the fattening period. The slaughter weights; 36.61±0.542, 40.33±0.454 and kg, omental fat weights; 0.12±0.033, 0.18± 0.034, and 0.21±0.030 kg, hot dressing percentage ; %± 0.641, %± and % ±1.046, cold dressing percentage; /0± 0.667, % ±0.980 and %± respectively in the group of, Awassi x (F ı ) and Chios x (F1) breeds. The rational portions of the valuable parts in the left- half of carcass were found as follows: Fore-leg % ± 0.415, 20.13%±0.562 and 19.98%±0.428; hind-leg 34.60% , 35.35<>/o± and % ± back-loin, % ± 0.623, %± and 18.38% respectively and according to giyen breed order. The rational portions of the tissues were found as % +0.86, /0± and /0 ± for muscles, % ±0.561, ± and %±0.507 for bone, % , % ± and % ± for total fat. r Same values for the part between 6-12 th ribs (cutlet) were % ± 0.034, 43.55% ± and 43.48% ± for muscles ; % ±1.659, 24.19%±1.121 and for bone and, 18.75% ± 1.143, 19.35%±2.845 and %±1.345 for total fat Key Words: Lamb, Fattening,, Awassi x (F1), Chios (F1), Carcass cha,acteristics Giri ş Türkiye'de koyunlar ı n ıslahl amac ı ile,bugüne kadar pek çok koyun ı rk ı ile melezleme çal ışmalar ı yürütülmüş olmakla birlikte, kültür ı rk ı ve melezlerinin populasyon içerisindeki pay ı n ı /03-5'in üzerine ç ı karmak mümkün olmarn ışt ır (Şireli 1996). Bu durum, Türkiye yerli koyunlar ı n ın gerek mevcut iklim ve co ğrafi ko şullara olağanüstü uyumlar ı, gerek hastal ıklara ve yeters ız beslenme şartlar ı na karşı dirençleri nedeni ile, koyun yeti ştiricileri taraf ından tercih edilmelerinden kaynaklanmaktad ı r. Belirtilen nedenlerle yerli koyunlar ın, 1 Ankara Üniv. Ziraat Fak. Zootekni Bölümü - Ankara

2 KOR, A. ve ark. "Sütten kesimde besiye al ı nan akkaraman, ivesi x akkarama Fl - k ı z x akkaraman (F1) erkek kuzulann ı n kesim ve karkas 31 bu arada da ı rk ı n ın egzotik ırklar d ışı nda, di ğer yerli ı rklarla melezlenmek suretiyle çeş itli ı slah ına yönelik çal ışmalar da yürütülmektedir. özellikle ' ı n ıslah ında Ivesi a ğı rl ı kl ı olan bu çal ışmalarda oldukça tatmin edici sonuçlar elde edilmesine ra ğmen, devaml ı l ıktaki yetersizlikler nedeni ile kesin bir sonuca ula şmak mümkün olamam ışt ı r (Yalç ın ve Akta ş 1969, Akta ş 1970, Pekel 1973, Teke ş 1973, Pekel ve Güney 1974, Güney 1976). lar ın döl ve süt verimlerinin art ı r ılmas ı amac ıyla son zamanlarda gerek ara şt ı r ı c ı gerek yeti ştiricilerce Sak ız ı rk ı n ı n kullan ılmaya ba şland ığı görülmektedir. Koyunculuktan sa ğlanan gelirlerin art ı r ı lmas ında süt ve döl veriminin art ı r ı lmas ı önem ta şı maktad ır. özellikle mera alanlar ı n ın darald ığı ve bitkisel üretime aç ı ld ığı yörelerde sütlü ve do ğurgan koyun tiplerinin yeti ştirilmesi te şvik edilmelidir (Ertu ğrul ve ark. 1995). Çevre koşullar ı n ın iyileştirilmesinin yava ş l ığı gözönünde bulundurularak, lann süt veriminin art ı nimas ında yağ l ı kuyruklu tvesi ı rk ı ndan yararlanma f ırsat ı değerlendirilmelidir. Güney ve Pekel(1986) ivesi x (G ı) koyunlar ı n ın entansif ko şullar alt ı nda saf lardan iki kat daha fazla süt verdi ğ ini bildirmektedirler. Pekel(1973), Pekel ve Güney (1979) ve Güney(1979), Orta Anadolu'nun belirli kesimlerinde ba şta süt veriminin art ı r ı lmas ı için lar ı n ıslah ı nda ivesilerden yararlan ı labileceğini belirtmektedir. özellikle entansif koyunculu ğun koşullar ına uygun, dü şük ivmeii bir genetik materyalden entansif veya yar ı entansif koyunculu ğa elveri şli materyalin üretilmesi s ıras ında döl veriminin art ı r ı lmas ı gereklidir (Gönül 1974). Bu gerekçe ile koyunlar ı n ın; döl veriminin art ı r ı lmas ında Sak ız koçlar ı n ın kullan ı lmas ı olanaklar ı n ın ara şt ı r ı lmas ı gereklidir. Koyunlardan et üretimi, koyun yeti ştiriciliği yap ı lan birçok ülkede oldu ğu gibi ülkemizde de giderek önem kazanmakta ve birçok bölgede koyun yeti ştiriciliğinden elde edilen gelir s ıralamas ında ilk s ırada yer almaktad ı r. Bunun yan ıs ı ra, hayvansal ürünlerde kalitenin giderek daha önem kazand ığı görülmektedir. Ülkemizde de koyun yeti ştiricili ğinde et üretimini ve karkas kalitesini yükseltme yönünde çal ışmalar yap ılmakta ve uygulamaya önerilebilecek sonuçlara ula şı lmaya çal ışı lmaktad ı r. Bu çal ışmada; ı rk ı n ı n İvesi ve Sak ız ile melezlenmesinden elde edilen melez (F1) kuzulann kesim ve karkas özellikleri, kuzular ı ile kar şı laşt ı r ı lmaktad ır. Böylece koyunlar ı n ın süt ve döl veriminin art ı r ı lmas ı amac ı ile gerçekle ştirilmiş olan belirtilen melezlemelerin, kesim ve karkas üzerindeki etkilerinin belirlenmesi amaçlanm ışt ı r. Materyal ve Yöntem Ara şt ı rman ın hayvan materyalini 2.5 ayl ık ya şta sütten kesilmi ş, lvesi x (F ı) ve Sak ız x (F ı) erkek kuzular ı olu şturmu ştur. ivesi x (F ı) ve Sak ız x (F ı) kuzular ı Yerköy Hayvanc ı l ık Ara şt ırma Enstitüsü sürüsünden, kuzular ı ise yeti ştirici sürüsünden sağ lanm ışt ı r. Ara şt ırma materyali kuzular, her grupta 8'er ba ş olmak üzere 70 gün süreyle er ıtansif besiye al ı nm ışlard ı r. Besi sonunda her bir gruptan tesadüfi olarak seçilen 5 ba ş kuzu kesim ve karkas özellikleri belirlenrnek üzere kesilmi ştir. Kuzulara besi süresince A harn proteinli, KM'si 13.8 mj/kg metabolik enerjili yo ğun yem karmas ı adlibitum olarak verilirken ayr ıca '100 g/gün/ba ş k ı y ı lm ış kuru yonca yedirilmi ştir. Ara şt ırma materyali kuzular besi dönemi sonunda üç gün arka arkaya tart ı lm ışlar ve tart ım ortalamalan, besi sonu ağı rl ığı ve ayn ı zamanda son tart ımdan hemen sonra kesildikleri için kesimhane a ğı rl ığı olarak belirlenmi ştir. Kesimden önce ara şt ırma materyali kuzulann daha iyi tan ı mlanmalar ı için vücut ölçüleri belirlenmi ştir (Ertu ğrul 1996). Kesimden sonra, s ıcak karkas, yürek+ci ğerler, dalak, iç ya ğ, post, dört ayak ve ba ş a ğı rl ı klar ı saptanm ışt ır. Karkaslar +4 C de 24 saat süreyle bekletilmi şlerdir. Bu süre sonunda so ğuk ağı rl ı klar ı ve ölçüleri al ınan (Hankins ve ark. 1959) karkaslar, Colomer- Rocher ve ark. (1987) taraf ı ndan bildirilen, Akdeniz ülkeleri için geli ştirilmi ş standart karkas parçalama yöntemine göre parçalara ayr ı lm ışlard ır. Karkas parçalama i şleminden sonra karkas parçalar ında ve pirzola bölgesinde fiziksel olarak doku analizleri yap ı lm ışt ı r. Gruplar ın, üzerinde durulan özellikler bak ı m ı ndan karşı laşt ı r ı lmalar ında varyans analizi yönteminden, bu özellikler bak ı m ından farkl ı l ığı olu şturan gruplar ı n tespitinde ise, Duncan çoklu kar şı la şt ırma testinden yararlan ı lm ışt ı r (Düzgüne ş ve ark. 1987). Bulgular ve Tart ışma Vücut ve karkas ölçüleri Ara şt ı rma materyali hayvanlar ı n; daha iyi tan ımlanmalar ına katk ısı olaca ğı dü şünülerek, kesim öncesinde vücut ölçüleri ve kesimden sonra karkas ölçüleri belirlenmi ştir. Sözü edilen de ğerler Çizelge 1'de verilmi ştir. Çizelge l'de görülece ği gibi, kuzulann ı n gerek canl ı vücut ölçüleri gerek karkas ölçüleri melezlerden daha dü şüktür. Vücut dlçülerinden cidago yüksekli ği (P<0.0.1), kürekler arkas ı göğüs geni ş liğ i (P<0.05) ve gö ğüs çevresi (P<0.01) bak ı m ı ndan kuzular ile melezler aras ında melezler lehine önemli farkl ı l ı klar saptanm ışt ı r. Karkas ölçülerinden sa ğ r ı geni ş liği bak ı m ı ndan ile Sak ız x (F1) grubu aras ı nda, göğüs geni ş liği bak ı m ı ndan da Sak ız x Akkararnan (F1) ler ile diğer iki genotip aras ı nda önemli farkl ı l ı k belirlenmi ştir (P <0.05).

3 32 TARIM B İ LIMLERI DERG İ S İ 1998, Cilt 4, Say ı 2 Çizelge 1. ve melez kuzularda vücut ve karkas ölçülerine ait tan ı mlay ı c ı değerler (cm) Vücut ölçüleri (n=8) X± Sx lvesi x Akk (F1) X+ Sx Sak ız x Akk (Ft) Cidago Yüksekli ğ i 61.00± ±0.378 b 66.50±1.360b Vücut Uzunlu ğ u 62.31± ± ±1.650 Göğ üs derinli ğ i 25.40± ± ±0.363 Gö ğ üs geni ş li ğ i 16.13± ±0.359' 18.63±0.754t Göğ üs çevresi 77.75±2.730' 89.13± ±1.520 But çevresi 68.50± ± ±1.080 Karkas Olçüleri (n=5) But derinli ğ i 6.50± ± ±0.274 But geni ş li ğ i 4.90± ± ±0.200 But uzunlu ğ u 23.60± ± ±0.490 Sa ğ r ı geni ş liği 14.50±0.224g 15.30±0.200gb 15.93±0.367b Göğüs derinli ğ i 25.30± ± ±0.515 Göğüs genişli ğ i 12.80±0.550k 13.30±0.200k 14.70±0.583I Omuz geniş liğ i 14.20± ± ±0.671 Karkas uzunlu ğ u 61.80± ± ±1.070 P<0.01:a,b,c,d P<0.05:e,f,g,h,k,I Ayn ı sat ı rdaki farkl ı harf ta şıyan değerler aras ı ndaki farkl ı l ı klar önemlidir. Ara şt ırma materyali kuzularda belirlenmi ş olan vücut ve karkas ölçülerine ili şkin de ğerler çe şitli ara şt ı rmalarda daha önce belirlenmi ş olan değerlerle benzerlik göstermektedir.(ertu ğrul ve ark 1989-a, Ertu ğrul ve ark 1989-b, Eliçin ve ark 1989,Cengiz ve ark 1989, Cengiz ve ark 1994). Kesim ve karkas özellikleri ve melezi kuzularda, kesim s ı ras ı nda belirlenen özellikler olarak tan ımlanabilen kesim özelliklerine ili şkin değerler Çizelge 2'de, karkas özelliklerine ili şkin değerler ise Çizelge 3'de görülmektedir. İvesi ve Sak ız melezi kuzular ın kesimhane (P<0.05), baş (P<0.01) ve dört ayak (P<0.01) a ğı rl ı klar ı kuzular ınkinden daha yüksektir. Post a ğı rl ığı bak ı m ı ndan ve ivesi x (F.) kuzular ı ile di ğer iki genotip aras ında (P<0.01), dalak a ğı rl ığı bak ı m ı ndan da kuzular ı ile di ğer iki genotip aras ı nda önemli (P<0.01) farkl ı l ık saptanm ışt ı r. önemli kesim özelliklerinden biri olarak nitelendirilebilecek iç ya'ğ miktar ı bak ı m ından deneme gruplar ında belirlenen de ğerler di ğer çal ışmalarda elde edilen de ğerlerden farkl ı l ı k göstermektedir. Cengiz (1994), 41 kg canl ı a ğı rl ıkta iken kesilen kuzulannda bu de'ğeri 0.31 kg olarak bildirmektedir. İ ki ayr ı çal ışmada iç ya ğ a ğı rl ı klar ı ; 36 kg kesim a ğı rl ı 'ğına sahip Akkararnan kuzular ında 0.12 kg ve 0.14 kg olarak bulunmu ştur (Cengiz ve ark. 1989;Cengiz ve Ank 1994). Güney ve Biçer (1986) taraf ı ndan İvesi ve rnelezi kuzulannda yap ı lan çal ışmada iç ya ğ a ğı rl ığı İvesi k.uzular ında 0.32 kg, Sak ız x lvesi (Gi) kuzular ında ise kg olarak belirlenmi ştir. Çal ışmam ızda, iç ya ğ miktar ı bak ı m ından genotipler aras ı ndaki farkl ı l ı klar ın istatistiksel olarak önemli olmad ığı belirlenmi ştir. grubunda belirlenen 0.12±0.033 kg l ık iç ya ğ' miktar ın ın yukar ıda de ğinilen çal ışmalarda belirlenen de ğerlere benzer oldu ğu, melez gruplarda belirlenen iç ya ğ miktarlar ı n ın ise saf kes' ve Sak ız x İvesi melezleri için bildirilen değerlere göre daha dü şük oldu ğ u anla şı lmaktad ır (Güney ve Biçer 1986, Cengiz ve ark.1989, Cengiz ve Ar ı k 1994). Çizelge 2. ve melez kuzularda kesim özelliklerine ait tan ı mlay ı c ı değerler (n=5) Kesim özellikleri (kg) İvesi x Akk (Fl) Sak ız x Akk (P1) Kesimhane a ğ ± ±0.454b 40 67±1.723b Ba ş ağ. 1.76±0.014' 2,03±0.032f 2.05±0.090' 4 ayak a ğ. 0.87±0.012g 1.01±0.020b 1.07±0.042b Post a ğ. 4.33±0.066' 5.06±0.093d 4.76±0.232"" Yürek+Ciğ erier a ğ. 1.60±0.058k 1.59±0.021 k 1.85±0.024I Dalak ağ. 0.12±0.014' 0.07±0.004" 0.03±0.005" iç Ya ğ ağ ± ± ±0.030 P<0.05: a,b,c,d P<0.01: e,f,g,h,k,l,m,n Ayn ı sat ı rdaki farkl ı harf ta şıyan değerler aras ı ndaki farkl ı l ı klar önemlidir.

4 KOR, A. ve ark. "Sütten kesimde besiye al ı nan akkaraman, ivesi x akkaraman (F1), sak ız x akkaraman F'1) erkek kuzulann ı n kesim ve karkas özellikleri" 33 Çizelge 3. ve melez kuzularda karkas özelliklerine ait tan ı mlay ı c ı değerler (n=5) Ka kas özellikleri lvesi x Akk (Fi) Sak ız x Akk (F1) S ı cak Karkas ag. (kg) 17.84± ± ±1.210 S ı cak rand ı man (%) 48.70± ± ±1.046 So ğ uk karkas a ğ. (kg) 17.24± ± ±1.160 So ğ uk rand ı man (%) 47.06± ± ±1.018 Sol yar ı m karkas a ğ. (kg) 7.36± ± ±0.574 Kol a ğ. (kg) 1.51± ± ±0.092 But a ğ. (kg) 2.55± ± ±0.180 S ı rt-bel a ğ. (kg) 1.42± ± ±0.133 Boyun a ğ. (kg) 0.58± ± Omuz ba şı a ğ. (kg) 0.34±0.019a a b Etek ağ. 0.97± ± ±0.139 Böbrek a ğ'. (kg) Testis a ğ. (kg) Böbrek le ğen ya ğı ağ. (kg) Kuyruk a ğ. (kg) 0.11± ± ± ± ± ± ± ± c 3.33±0.243d c P<0.01:a,b,c,d (Ayn ı sat ı rdaki farkl ı harf ta şıyan değerler aras ı ndaki farkl ı l ı klar önemlidir.) Kesim özelliklerine ili şkin elde edilen di ğer de ğerler daha önce yap ı lan çal ışmalarda bildirilen de ğerlerle uyum içindedir (Eliçin ve ark 1982, Eliçin ve ark 1984, Ertu ğrul ve ark 1989-a, Ar ı k 1992, Cengiz ve ark 1994). Bununla birlikte melez gruplarda belirlenen kesim yan ürünlerine ili şkin a ğı rl ı klar ın lara göre daha yüksek oldu ğu dikkat çekmektedir. Basit bir hesaplama ile melezlerde yan ürünlerin kesimhane a ğı rl ığı ndaki oransal paylar ı n ı n da yüksek oldu ğu, bunun da melez gruplarda rand ı man ı olumsuz etkileyece'ği anla şı l ı r. Deneme gruplar ı n ın çeşitli karkas özelliklerine ait tan ı mlay ıc ı değerlerin özetlendi ğ i çizelge 3'de görülece ği gibi, omuz ba şı ve kuyruk a ğı rl ığı (P<0.01) d ışındaki karkas özellikleri bak ı m ı ndan ile melezler aras ında istatistiksel olarak önemli bir farkl ı l ı k bulunmamaktad ı r. Ancak, ayn ı çizelgede melez kuzular ın karkas parçalar ı n ın daha a ğır olduğu görülmektedir. Eliçin ve ark (1976), Eliçin ve ark. (1982), Cengiz (1994), Cengiz ve Ar ık (1994) taraf ı ndan kuzular ı nda karkas rand ıman, % %54.2 aras ı nda, böbrek-le'ğen yağ miktarlar ı n ı n ise 0.09 kg kg aras ında değ i ştiği bildirilmektedir. Güney ve Biçer (1986), saf İvesi, Sak ız x ivesi (h) kuzular ı nda s ı ras ıyla rand ı man ı %46.6 ve /049.2; böbrek le ğen ya ğ miktar ı n ı ise 135 g ve g olarak bildirmi şlerdir. Ara şt ı rmam ızda elde edilen söz konusu de ğerlerin di ğer ara şt ı rmac ılar taraf ı ndan belirtilen de ğerlerle benzer olduğu görülmektedir. Cengiz (1994) kuzular ında; önemli karkas parçalar ından but, s ırt-bel ve kol a ğı rl ı klann ı s ı ras ıyla 2.96 kg, 1.78 kg ve 1.59 kg; Cengiz ve ark. (1994) ise ayn ı ı rk ve s ırayla 2.60 kg, 1.38 kg ve 1.35 kg olarak belirlemi şlerdir Eliçin ve ark. (1982), Cengiz ve ark. (1989), Eliçin ve ark. (1989), Ertu ğrul ve ark (1989- a) ise ayn ı ı rk ı n kuzular ında, çift olmak üzere but a ğı rl ığı n ı n kg, s ırt-bel a ğı rl ığı n ı n kg, kol a ğı rl ığı n ın aras ında de ğ i şti ğini saptam ışlard ır. Bu çal ışmalarda uygulanan karkas parçalama yönteminin farkl ı olmas ı nedeni ile but ve s ırt bel a ğı rl ı klar ı çift olarak verilmektedir. Eliçin ve ark (1976) tvesi x (F ı ) kuzular ında çift but ve iki tarafl ı olmak üzere s ı rt-bel a ğı rl ıklanni s ıras ıyla 5.66 Kg ve 3.33 kg olarak belirlemi şlerdir. Eliçin ve ark (1982) bu ı rklar ın Gi melezlerinde ayn ı karkas parçalar ı n ı n a ğı rl ı klartn ı s ıras ıyla 5.74 ve 3.08 kg olarak bildirmektedirler. Güney ve Özcan (1983) ise but ve kol a ğı rliklar ı n ı saf İvesi ve Sak ız x İvesi (Fi) kuzulannda s ıras ıyla 2.05 kg, 1.42 kg ve 2.34 kg, 1.56 kg olarak belirtmektedir. Çizelge 3'den de görülebilece ği gibi ve melezi kuzular ında elde edilen ve yukar ıda da ele al ı nar ı önemli karkas parçalar ı na ili şkin değerler di ğer ara şt ınc ılann bidiri şleriyle uyum içindedir. Ara şt ı rma materyali kuzularda di ğer karkas özelliklerine ili şkin belirlenen de ğerlerin ise literatür bildirişleri ile büyük benzerlik gösterdi ği anla şı lmaktad ı r (Eliçin ve ark. 1982; Eliçin ve ark 1984; Ertu ğrul ve ark a; Ertu ğrul ve ark b; Ar ık 1992; Cengiz ve ark. 1994). kuzular ı ile yürütülmü ş olan çeşitli besi denemelerinde kuyruk a ğı rl ığı n ın kg aras ı nda değ i şti ği bildirilmektedir. (Okuyan ve ark. 1976; Eliçin ve ark. 1976; Eliçin ve ark 1989, Cengiz ve Ar ık 1994, Cengiz 1994). Ancak çizelge 3 de görülece ği gibi ı rk ında 1.93±0.241 kg kuyruk a ğı rl ığı saptanm ışt ır.bu değer diğer ara şt ırmalarda bildirilen değerlerin oldukça alt ı ndad ır ve bu sonucun tesadüfi oldu ğu söylenebilir. kuzular ı koç kullan ılan yeti ştirici sürüsünden kendilerinin ve analar ı nin morfolojik dikkate al ınarak seçilmi şlerdir. Bununla birlikte materyale geçmişte ba şka bir genotipin kar ışm ış olma ihtimali de göz önünde tutulmal ıd ır. Fakat kuzular ın yörede yeti ştirilmekte olan hakim tipini temsil ediyor olmas ı akla gelebilecek ku şkulann ortadan kalkmas ı na yeterlidir. İvesi x (F1) ve ivesi x (G ı) melezi kuzularda yap ılan çal ışmalarda kuyruk a'ğı rli ğı n ın s ıras ıyla 4.20 ve 3.03 kg oldu ğu bildirilmektedir (Eliçin ve ark. 1976; Eliçin ve ark. 1982). Güney ve Özcan (1983) ise Sak ız x İvesi (F ı) melezi kuzularda kuyruk a'ğı rli ğı n ın 1.60 kg, Güney ve Biçer (1986) Sak ız ve İvesi (G1) melezi kuzularda 1.30 kg oldu ğunu ve Sak ız

5 34 TARIM B İ L İMLERI DERGISI 1998, Cilt 4, Say ı 2 melezlerinde kuyruk a ğı rl ığı n ı n azald ığı n ı belirtmektedirler. Buradan, çal ışmada gerek İvesi x (F1) ve gerek Sak ız x (F1) melez kuzular ında belirlenmi ş olan kuyruk a ğı rl ığı değerlerinin di ğer çal ışmalarda bildirilenlerle uyumlu oldu ğ u anla şı lmaktad ı r. Karkas parçalar ı n ın sol yar ım karkastaki oransal paylar ı ise Çizelge 4'de verilmi ştir. Bu çizelgede genotipler aras ında karkas parçalar ı n ı n sol yar ı m karkasta oransal pay ı bak ı m ı ndan istatistiksel olarak önemli bir farkl ı l ığı n olmad ı 'ğı görülmektedir. kuzular ında, but, s ı rt-bel, kol gibi önemli karkas parçalar ı n ı n oranlar ı n ı s ıras ıyla Eliçin ve ark. (1989), % 30.95, % 12.08, % 15.52; Cengiz ve ark. (1989) / , % 11.51, % 14.40; Ertu ğrul ve ark. (1989 b), 30.11, % 11.83, % 15.02; Cengiz (1994) % 35.54, % 21.42, % olarak bildirmektedirler. Eliçin ve ark. (1989), Cengiz ve ark. (1989), Ertu ğrul ve ark. (1989- b)'nin bildirdi ği değerler, ara şt ırma materyali kuzularda belirlenen de ğerlerin alt ında yer alm ışt ır. Bunda muhtemelen ara şt ı r ıc ı lar ın uygulad ığı de ğ i şik karkas parçalama yönteminin farkl ı l ığı rol oynam ışt ı r. Söz konusu karkas parçalar ı için ara şt ı rma materyali kuzularda belirlenen de ğerlerin, genellikle di ğer ara şt ırmalarda bildirilen de ğerlerin de ğ i ş im s ı n ı rlar ı içinde yer almaktad ır. Bununla birlikte İvesi x (F ı ) melezi kuzularda belirlenen de ğerlerin ise Eliçin ve ark (1982)'nin bildirdi ği değerlerin oldukça üzerinde oldu ğu görülmektedir. Doku analizleri Çal ışmada herbir karkas parças ında yap ılan doku analizleri Çizelge 5'de görülmektedir. Bu çizelgede belirtildi ği, gibi karkas parçalar ı ndaki doku miktarlar ı ele al ı nd ığı nda ; kol parças ında kemik bak ı m ından Sak ız x (F1) melezleri ile di ğer iki genotip aras ında (P<0.01),but parças ında kabuk ya ğı bak ı m ı ndan ile İvesi x (F ı) melezleri aras ında (P<0.05), omuz ba şında kas bak ım ından ile Sak ız x (F1)melezleri aras ı nda (P<0.05), kemik bak ı m ından ise Sak ız x (F ı) melezleri ile di ğer iki genotip aras ında (P<0.05) istatistiksel önemli farkl ı l ı k saptanm ışt ı r. Dokular ı n karkas parçalar ı ndaki oransal paylar ı incelendi ğinde ise, but parças ı nda kabuk ya ğı ve toplam ya ğ oran ı bak ı m ı ndan İvesi x (Ft) genotipi ile diğer iki genotip aras ı nda istatistiksel önemli farkl ı l ı k (P<0.05) saptanm ışt ı r. İvesi x (F ı) me ıezi kuzular ın butlar ında ya ğlanma di ğer iki genotipe göre fazla olmu ştur. Bunun d ışı nda, doku oranlar ı bak ı m ından gruplar aras ındaki farkl ı l ı klar ın istatistiksel olarak önemli olmad ığı görülmektedir. Bununla birlikte bir genelleme yap ı l ırsa, özellikle de ğerli karkas parçalar ında kas oran ı n ı n kuzular ı nda, toplam ya ğ oran ı n ı n s ırtbel parças ı hariç İvesi x (F ı) melezi kuzular ı nda, kemik oran ı n ın ise yine s ırt-bel parças ı hariç Sak ız x (F ı) melezi kuzular ında daha yüksek olduğu anla şı lmaktad ı r. Karkastaki doku da ğı l ı m ı n ın daha iyi irdelenmesini sa ğlamak amac ı yla sol yar ı m karkasta toplam doku miktar ı ve oranlar ı belirlenmi ş ve Çizelge 6'da özetlenmi ştir. Sol yar ım karkasta kemik doku miktar ı bak ı m ı ndan ile di ğer iki genotip aras ında ve kabuk ya ğı oran ı bak ı m ı ndan ile İvesi x (F1) genotipleri aras ı nda istatistik olarak önemli (P<0.05) farkl ı l ık vard ır. istatistik olarak önemli olmamakla birlikte larda di ğer iki genotipe göre kas oran ı n ı n yüksek, toplam ya ğ l ı l ığın ise daha dü şük oldu ğunu söylemek mümkündür. Güney ve Özcan (1983), saf İvesi ve Sak ız x İ vesi (F ı) melezi kuzularda yapt ı klar ı çal ışmada kas, kemik ve toplam ya ğ' oranlar ı n ı s ıras ıyla % 53.5 ve % 50.1; % 20.0 ve A 20.9; % 23.4 ve `)/ olarak bildirmektedi ı ler. Güney ve Biçer (1986) saf İvesi ve Sak ız x İvesi (G ı ) kuzular ında s ı ras ıyla kas oran ı n ı % ve 9/ ; kemik oran ın' % ve % 20.03, toplam ya ğ oran ı n, ise '3/ ve %24.32 olarak saptam ış lard ı r. kuzular ında yap ılan çal ışmalarda ise kas oran ı n ın % , kemik oran ı n ın % / ve toplam yağ oran ı n ın ise % aras ında de ğ iştiği bildirilmektedir (Akçap ınar 1981, Cengiz 1994,Cengiz ve Ar ı k 1994). Cizelge 4. ve melez kuzularda karkas parçalar ı n ı n sol yar ı m karkastaki oransal paylar ı ( /0) Karkas parçalar ı tyesi x Akk (F1) Sak ız x Akk (F İ ) Kol 20.54± ± ±0.428 But 34.60± ± ±0.845 S ı rt-bel 19.34± ± l8±0.711 Boyun 7.88± ± ±0.574 Omuz ba şı 4.70± ± ±0.332 Etek 13.19± ± ±0.846

6 KOR, A. ve ark. "Sütten kesimde besiye al ı nan akkaraman, ivesi x akkaraman (F1), sak ı z x akkaraman (F1) erkek kuzular ı n ı n kesim ve karkas 35 Çizelge 5. ve melez kuzularda karkas parçalar ı nda doku analizine ili ş kin tan ı mlay ı c ı değerler (n=5) Karkas parças ı Dokular X ± S x Ağı rl ı k (kg) Oransal pay (%) ivesi x Akk (R) Sak ız x Akk (F ı ) X+Sx İvesi x Akk (Fl) Sak ız x Akk (Fl) Kas 0.88± ± ± ± ± ±1.278 Kemik 0.29±0.004a 0.31±0.005e 0.36±0.020b 19.32± ± ±1.299 Kol Kabuk Ya ğı 0.16± ± ± ± ± ±0.984 Kas Ar. Ya ğ 0.06± ± ± ± ± ±0.735 Toplam Ya ğ 0.22± ± ± ± ± ±0.585 At ı lan 0.08± ± ± ± ± ±1.211 Kas 1.55± ± ± ± ± ±0.852 Kemik 0.46± ± ± ± ± ±0.669 But Kabuk Ya ğı 0.28±0.024c 0.41±0.022d 0.34±0.033cd 11.05±0.867k 14.51±0.741 İ 11.55±0.707k Kas Ar. Ya ğ 0.10± ± ± ± ± ±0.433 Toplam Yağ 0.38± ± ± ±0.437m 17.86± ±1.064m At ı lan 0.09± ± ± ± ± ±0.752 Kas 0.70± ± ± ± ± ±0.966 Kemik 0.26± ± ± ± ± ±0.796 S ı rt-bel Kabuk Ya ğı 0.19± ± ± ± ± ±2.461 Kas Ar.Ya ğ 0.09± ± ± ± ± ±2.185 Toplam Ya ğ 0.28± ± ± ± ± ±0.914 At ı lan 0.11± ± ± ± ± ±1.433 Kas 0.31± ± ± ± ± ±2.707 Kemik 0.11± ± ± ± ± ±4.277 Boyun Kabuk Ya ğı 0.02± ± ± ± ± ±1.521 Kas Ar.Yağ 0.03± ± ± ± ± ±0.859 Toplam Ya ğ 0.05± ± ± ± ± ±1.268 At ı lan 0.08± ± ± ± ± ±1.359 Kas 0.19±0.009e ef 0.22±0.007f 56.10± ± ±0.987 Omuz Ba şı Kemik 0.09± ± ±0.011h 27.60± ± ±1.799 Kabuk Ya ğı Kas Ar.Yağ 0.02± ± ± ± ± ±1.410 Toplam Ya ğ 0.02± ± ± ± ± ±1.410 At ı lan 0.02± ± ± ± ± ±1.651 Kas 0.38± ± ± ± ±2.877 ı 0.38±2.890 Kemik 0.18± ± ± ± ± ±1.192 Etek Kabuk Ya ğı 0.16± ± ± ± ± ±2.713 Kas Ar.Ya ğ 0.12± ± ± ± ± ±2.270 Toplam Ya ğ 0.28± ± ± ± ± ±4.291 At ı lan 0.10± ± ± ± ± ±1.415 P<0.01:a,b P<0.05:c,d,e,f,g,h,k,l,m,n Ayn ı sat ı rdaki farkl ı harf ta şıyan de ğerler aras ı ndaki farkl ı l ı klar önemlidir. Çizelge 6'dan da görülebilece ği gibi kuzular ında saptanan kas oranlar ı daha önce bildirilen değerlerin oldukça üzerindedir. Buna kar şı l ı k olarak kemik ve ya ğ' oranlar ı n ı n diğer çal ışmalarda saptanan de ğerlerle benzer oldu ğ u belirlenmi ştir. İvesi x (Ft) ve Sak ız x (F ı) kuzular ı nda elde edilen doku orantan di ğer çal ışmalarda bildirilen de ğerlerle benzer olmakla birlikte ya ğ' oran ı n ın daha dü şük oldu ğ u görülmektedir. Pirzola ( Kaburgalar) bölgesinde yap ı lan doku analizlerinin özetlendi ği 7'nolu Çizelgeden görüleceği gibi Sak ız x (F ı) melezi kuzular kas aras ı yağ miktar ı bak ı m ından diğer iki genotipten istatistiksel olarak farkl ı l ık göstermi ştir (P<0.05). Di ğer özellikler bak ı m ından istatistiksel farkl ı l ı k bulunmamakta birlikte pirzola bölgesinde top İarn ya oran ı n ın Sak ız x (F ı) kuzular ında yüksek olmas ı dikkat çekicidir. Karkas rand ıman' ve tüm karkastaki etlenme bak ı m ından bir ölçüt olarak kullan ılan Musculus longissimus dorsi (MLD) alan ı Sak ız x Akkaranıan (F1) kuzular ında daha yüksektir. Deneme materyali kuzulardan elde edilen de ğerler Cengiz ve ark. (1994) ve Ar ı k (1992)' ı n bildirdi ğ i değerlerle uyunı içindedir.

7 36 TARIM BiLiMLERi DERGISI 1998, Cilt 4, Say ı 2 Çizelge 6. ve melez kuzularda sol yar ı m karkasta doku analizine ait tan ımiay ı c ı de ğ erler (n=5) Dokular Ağı rl ı k (Kg) Oransal Pay % ivesi x Akk (F İ ) Sak ız x Akk (F İ ) X ± SX lvesi x Akk (F İ ) Sak ız x Akk (F1) X + SX Kas 4.01± ± ± ± ± ±0.828 Kemik 1.40±0.032a 1.59±0.051 b 1.70±0.080b 19.01± ±0.507 Kabuk ya ğı 0.82± ± ± ± ±0.382u 12.27±0.995`u Kas aras ı ya ğ 0.42± ± ± ± ± ±0.322 Toplam ya ğ 1.24± ± ± ± ± ±1.388 At ı lan 0.48± ± ± ± ± ±0.576 P<0 05:a,b,c,d Ayn ı sat ı rdaki farkl ı harf ta şıyan değerler aras ı ndaki farkl ı l ı klar önemlidir. Cizelge 7. ve melez kuzularda pirzola parças ı nda doku analizlerine ve MLD alan ı na ait tammlaylc ı değerler(n=5) özellikler (kg) X ± S x [vesi x Akk (Ft) X +.Sx Sak ız x Akk (F ı ) Pirzola a ğı rl ığı 0.64± ± ±0.061 Kas ağı rl ığı 0.28± ± ±0.028 Kemik a ğı rl ı 'ğı 0.16± ± ±0.014 Kabuk ya ğı a ğı rl ığı 0.08± ± ±0.020 Kas aras ı yağ a ğı rl ığı 0.04±0.009a 0.04±0.012a 0.08±0.008b Toplam ya ğ a ğı rl ığı 0.12± ± ±0.021 At ı lan a ğı rl ı k 0.06± ± ±0.012 Pirzoladak ı Dokular ı n Oransal Pay ı (%) Kas 43.75± ± ±0.067 Kemik 25.00± ± ±0.885 Kabuk ya ğı 12.50± ± ±2.077 Kas aras ı ya ğ 6.25± ± ±1.591 Toplam ya ğ 18.75± ± ±1.345 At ı lan 9.38± ± ±1.725 MLD alan ı (cm2) 15.52± ± ±1.251 P<0.05:a,b Ayn ı sat ı rdaki farkl ı harf ta şı yan değerler aras ı ndaki farkl ı l ı klar önemlidir. Pirzola bölgesindeki doku oranlar ı incelendiğinde,bu bölgenin karkas ın geneline göre daha dü şük oranda kas ve daha yüksek oranda kemik içerdi ği anla şı lmaktad ı r. Sak ız x (F ı) melezi kuzular istatistiksel olarak önemli bulunmamakla beraber, gerek kas aras ı, gerek toplam yağ' oranlar ı bak ı m ından di ğer iki genotip kuzular ı ndan farkl ı l ı k göstermektedir. Sonuç Bu çal ışma, koyunlar ı n ın süt ve döl verimlerini, di ğer yerli ırklardan yararlanarak art ı rmaya yönelik çal ışmalar ın bir parças ı d ır. Çal ışmada genotipler aras ında kesim ve karkas özellikleri bak ı m ı ndan istatistiksel olarak önemli bir farkl ı l ığın olmad ığı saptanm ışt ır. Bununla birlikte İvesi x (Fr) melez kuzular ı n ın daha yüksek karkas rand ı man ına sahip olduklar ı, ancak bir dezavantaj olarak bu genotipde kuyruk a ğı rl ığı n ın fazla oldu ğ u da belirlenmi ştir. Karkas parçalar ı n ın sol yar ım karkastaki oransal paylar ı bak ı m ından ise genotipler aras ında önemli bir farkl ı l ı k belirlenmemi ştir. Karkas parçalar ında yap ılan doku analizlerinden yararlan ı larak genel olarak sol yar ım karkasta dokular ı n da ğı l ı m ı irdelendi ğinde; kas oran ı n ın Akkararnan kuzular ında, ya ğ oran ı n ı n ise İvesi x (F ı) melezi kuzularda daha yüksek oldu ğu anla şı lmaktad ı r. Aralar ında istatistiksel olarak önemli farkl ı l ı k olmamakla beraber, belirtilen nitelikler bak ım ından Sak ız x (F ı) kuzular ı, diğer iki genotip aras ında yer almaktad ı r. Ayr ı ca ivesi x (1=i) melezi kuzulann diğer iki genotip kuzular ından daha fazla kabuk ya ğı na sahip olduklar ı (P<0.05) belirlenmi ştir. Çal ışmada hayvan materyalinin s ı n ı rl ı olmas ı ve grup içi varyasyonun fazial ı 'ğı pirzola bölgesinde kas aras ı yağ ve toplam ya ğ oranlar ı bak ı m ından genotipler aras ı ndaki mevcut farkl ı l ığı n ın istatistiksel olarak önemsiz ç ı kmas ı sonucunu do ğurmu ştur. E3ununla beraber gerek pirzola bölgesinde gerek s ı rt-bel parças ı nda en fazla ya ğlanman ın Sak ız x (F ı) kuzular ı nda gerçekle ştiği anla şı lmaktad ı r. Yap ılacak genel bir de ğerlendirnıe sonucunda, ı rk ı n ı n İvesi ve Sak ız genotiplerini kullanmak suretiyle döl ve süt veriminin art ı r ı lmas ı çal ışmalar ında

8 KOR, A. ve ark. "Sütten kesimde besiye al ı nan akkaraman, ivesi x akkaraman (F1), sak ız x akkaraman (F1) erkek kuzular ı n ı n kesim ve karkas 37 elde edilecek melez (F1) kuzular ı n, karkas özellikleri bak ı m ından önemli olumsuzluklara sahip olmad ıklar ı hatta kimi üstünlükler de gösterdikleri söylenebilir. Yani bu melezlemelerde, melezlemenin ba şar ısına karkas özellikleri d ışı ndaki özelliklerin daha fazla etkisi olaca ğı n ı vurgulamak yanl ış olmaz. Bununla birlikte ivesi x melezlemesinde, süt verimi yüksek olmas ı yan ında daha küçük kuyruk yap ı s ına sahip olan lvesi tipleri üzerinde durulmas ı tavsiye edilebilir. Ayr ıca, belirtilen tüm sonuçlar ın ve yap ılan değerlendirmelerin daha geni ş materyalle yürütülecek çal ışmalarla desteklenmesinin gerekli oldu ğu da gözden kaç ı r ı lmamal ıd ı r. Kaynaklar Akçap ı nar, H Dağ l ıç, ve K ıvırc ı k Kuzular ı n ı n Farkl ı Kesim A ğı rl ıklar ında Karkas Kompozisyonu ve kalitesi üzerinde kar şı la şt ı rmal ı Araşt ı rmalar. Lalahan Zootekni Ara ş.enst. Derg Cilt : 12,Say ı : 3-4, s Akta ş, G İvesi ve Koyunlar ı n ın Baz ı Verim Özellikleri ve Bunlar ın Yaş ve Laktasyon Aylar ı ile iliş kisi. Lalahan Zootekni Aras. Enst. Derg Cilt: x, say ı : 1-2 Ar ı k, İ.Z ve Ile De France x, Border Leicerter x, Dorset Down x Melezi (F ı ve G ı) Kuzularda Geli şme, Besi Gücü ve Karkas özellikleri Üzerinde Araşt ı rmalar. A.Ü. Fen Bilimleri Enst, Doktora Tezi, Ankara. Cengiz,F., Eliçin,A., Ertu ğrul., M. ve Ar ı k, İ.Z , Ile De France x (F ı) Melezi, Anadolu Merinosu ve Ile De France x Anadolu Merinosu (F ı) Melezi Erkek Kuzular ında Besi Gücü ve Karkas özellikleri A.Ü. Zir Fak Yay ı n No: 1145, Bil. Ar ş.inc:63. Cengiz, F., Eliçin,A., Kor, A. Ve K ızılkaya, K Erken ve Geç Kastrasyonun Kuzulannda Besi Gücü ve Karkas Özellikleri Üzerine Etkileri, A.Ü. Zir. Fak. Yay ı n No: 1346, Bil. Arş.Inc: 742. Cengiz, F ,Ile De France x (G ı ) Melezi ve Anadolu Merinosu Kuzular ı nda Besi Gücü ve Karkas Özellikleri. Ankara Only. Ziraat Fak. Yay ı n No: 1355, Bil.Arş. İ nc.749. Cengiz, F. ve Ar ı k, İ.Z Kuzular ında Kuyruk Kesiminin Besi Gücü ve Karkas özellikleri Üzerine Etkileri. Ankara Üniv. Ziraat Fak. Yay ı n No.1356,Bil. Arş. ve. İ nc: 750. Ankara. Colomer-Rocher, F., Morand-Fehr, P. And K ı rton, A.H Standart Methods and Procedures for Goat Carcass Evaluation Jointing and Tissue Seperation. Livestock Prod. Sci., Düzgüne ş,o., Kesici,T. Kavuncu,O. Ve Gürbüz, F Araşt ırma ve Deneme Metodlan (istatistik Metodlar ı II). A.Ü. Zir. Fak.Yay: 1021, Ders Kitab ı : 295, 381 s. Ankara. Eliçin, A., Okuyan, M.R., Cangir, S. Ve Karabulut, A , ivesi x (F ı) ve Malya x (F ı) Kuzular ı n ın Besi Gücü ve Karkas Özellikleri Üzerinde Ara şt ı rmalar. Ankara Çay ı r-mera ve Zootekni Aras. Enst. Yay ı nlar ı 53, 39 s. Eliçin,A., Cangir, S., Karabulut,A., Ankaral ı, B., Öztürk, H. ve Deldjevan,B Malya x ivesi x G, ve Kuzular ı n ın Besi gücü ve Karkas özellikleri. Çay ı r-mera ve Zoot. Ara ş.enst. Yay. : 72. Eliçin,A., Cangir. S., Karabulut, Sabaz, S., A,nkaral ı,b. Ve öztürk,h Entansif Besiye Al ınan Anadolu Merinosu, Ile De France x Anadolu Merinosu (Fut x Ile De France (Ft) ve Malya Erkek Kuzular ı n ı n Besi Gücü ve Karkas özellikleri. Çay ı r-mera ve Zoot. Aras.Er ıst. Yay ı n No: 99. Eliçin,A., Cengiz, F., Ertu ğrul, M., A şkı n, Y. Ve Ar ı k, İ.Z ve Ile De France x (F ı) Melez Erkek Kuzular ı nda Besi Gücü ve Karkas A.Ü. Zir.Fak. Yay.: 1124, Bil.Ar ş.inc: 614. Ertu ğrul, M., Eliçin,A.Cengiz.F. ve Dellal,G a., Border Leicester x (F ı) Erkek Kuzular ı nda Besi Gücü ve Karkas özellikleri.. A.Ü. Zir.Fak.Yay: 1143, Bil. Arş.inc: 631. Ertu ğ rul, M., Eliçin, A., Cengiz, F., A şk ı n, Y ve Ar ı k I.Z b. ve Hampshire Down x Melezi (Ft) Erkek Kuzular ı nda Besi Gücü ve Karkas A.Ü. Zir.Fak. Yay: 1125, Bil. Ar ş.inc: 615. Ertu ğrul, M., Akman, N., Eliçin, A. ve Ar ı k, Z Küçükba ş Hayvansal Ürünleri Tüketim Projeksiyonlar ı ve Üretim Hedefleri. TMMOB Ziraat Mühendisleri Odas ı, Türkiye Ziraat Mühendisli ği. IV. Teknik Kongresi, 9-13 Ocak, S Ankara. Ertuğ rul, M Küçükbaş Hayvan Yeti ştirme Uygulamalar ı. II. Bask ı. Ankara Üniv. Ziraat Fak. Yay ı n No: 1446, Ders Kitab ı : 426. Ankara. Gönül, T Kasapl ık Kuzu Üretimi İçin Dağ l ıç Koyunlar ı üzerinde Melezleme Denemeleri. Ege Üniv. Ziraat Fak. Yay. No: 236. İzmir. Güney, O Koyunları n ı n İvesi Koçlan İle Çeşitli Verimleri Yönünden Islah ı Olanaklar ı. Ç.Ü. Zir. Fak. Doç. Tezi. Güney, O. ve Ozcan, L., Kasapl ık Kuzu Üretiminde İvesilerden Yararlanma Olanaklar ı. I. ivesi x ivesi, Sak ız x İvesi (F ı) ve Rambouillet x İvesi (F ı) Kuzular ı n ın Besi Gücü ve Karkas özellikleri Üzerinde Bir Ara ştı rma. Çukurova Only. Ziraat Fak. Y ı ll ığı, Y ı l: 14, Say ı :: 1, s Güney, O. ve Pekel, E Gözlü Koyunlann ın Süt ve Döl Verimi Özellikleri. Ç.Ü. Ziraat Fak. Derg. Cilt: 1. Say ı : 2, s Güney, O. ve Biçer, O Saf ve Melez İvesi Erkek Kuzular ında Besi Performans ı ve Karkas Üzerinde Bir Ara şt ı rma. Doğa Türk Vet. ve Hay. Derg. 10,3, s , Hankins, O. G., Gaddis, A.M. and Sulzbacher, W.I Meat Research Techniques Pertinent to Animal Production Recearch. Techniques and Procedures in Animal Production Research. American Society of Animal Production

9 38 TARIM BIL İ MLER İ DERGISI 1998, Cilt 4, Say ı 2 Okuyan, M.R., Eliçin,A., Karabulut, A. ve Cangir, S Entansif Besiye Al ı nan Erkek ve Diş i Kuzular ı n ın Besi Gücü ve Karkas Özellikleri Üzerine Araşt ırmalar. A.Ü. Ziraat Fak. Y ı ll ığı 25: Pekel, E., Koyunların ın Süt Verimlerinin Art ı rılmas ı nda İvesilerden Yararlanma imkanlar ı. İvesi ve Koyunlar] ile Bunlar ı n İvesi ve Koçlar ı ndan Olma Saf ve Melez Döllerinin Gözlü D.Ü. Ç Şartlar ındaki Performans ı. A.Ü. Adana Zir.Fak.Yay.No: 43,.Bil.Ara ş. ve İ nc. Tez: 3. Pekel, E. ve Güney, O Anadolu Merinosu, ve İvesi Koyunlar ı İ le Bunlar ın Saf Döllerinin Gözlü D.Ü.Ç. koş ullar ında Önemli Verim Yönünden Karşı la şt ı r ılmalar ı. Ç.Ü. Zir. Fak. Y ı ll ığı Cilt 5. Şireli, H Tüm Yönleri İ le Koyunlar ı. Ankara Üniv. Fen Bil. Enst. Yüksek Lisans Tezi (Yay ı nlanmam ış ). Tekes, M.A İvesi x Melezlerinde Yapa ğı Tübitak IV. Bilim Kongresi VHAG Tebli ğ leri. Tübitak Yay. No: 210 Yalç ı n, B.C. ve Akta ş, G Ergin İvesi ve Koyunlar ı n ın Konya Ere ğlisi Şartlar ı ndaki Performanslar ı. Lalahan Zoot. Aras. Enst. Derg. IX (3/4), Yalç ı n, B.C. Ve Akta ş,g Ile De France ve Koyunlar ı İ le Bunlar ın Melezlerinin Verimle ilgili Özellikleri Üzerinde Kar şı laşt ı rmal ı Araşt ı rma. İ.O. Vet. Fak. Derg. 2 (1): Pekel, E. ve Güney, O Orta Anadolu Bölgesinde Koyunlar ı n ı n Süt Verimleri İle Diğer Baz ı İvesilerden Yararlanarak Geli ştirme Çal ışmalar ı. Türkiye Koyunculuk Semineri, Kas ı m, Ankara.