Geli ş Tarihi:

Transkript

1 TARIM BILIMLERI DERGISI 2003, 9 (2) Kesikköprü Baraj Gölü'nde Bir Kafes i şletmesinde Gökku şağı Alabal ığı (Oncorhynchus mykiss Walbaum, 1792) Yeti ştiricili ğ inin Zooplanktona Etkisi * Ilknur KARACA' Serap PULATSÜ 2 Geli ş Tarihi: Özet: Kesikköprü Baraj Gölü'nde yakla şı k 55 ton kapasiteli bir kafes i ş letmesinin al ı c ı ortamdaki zooplankton üzerine etkisini tespit etmek için, üç istasyonda (kafes, kafesten 15 ve 60 m. uzakta olan), 11 ay süreyle zooplankton birey say ı lar ı ve kompozisyonu belirlenmi ştir. Zooplankton birey say ı lar ı istasyonlar aras ı nda istatistiki aç ı dan önemli seviyede farkl ı l ı k göstermi ştir (p<0,05). Zooplankton birey say ıs ı n ı n ve kompozisyonunun a ğ ustos ve aral ı k aylar ı d ışı nda kafes istasyonunda azald ığı belirlenmi ştir. Ara şt ırmada zooplankton birey say ı s ı, en dü şük 8421 adet/m 3 ile şubat ay ı nda kafes istasyonunda, en yüksek adet/m 3 ile ekim ay ı nda kafesten 60 m uzakta seçilen istasyonda bulunmu ştur. Ara ştı rma periyodunca bütün istasyonlarda Rotifera üyelerine %90'dan fazla rastlanm şt ı r. Rotifera üyeleri ise, ço ğ unlukla Keratella ve Polyarthra cinslerinden olu şmu ştur. Anahtar Kelimeler: Kesikköprü Baraj Gölü, gökku şağı alabal ığı, kafeslerde bal ı k yetiştiricili ği,zooplankton The Effect of Rainbow Trout (Oncorhynchus mykiss Walbaum,1792) Culture on Zooplankton in a Cage Farm, Kesikköprü Dam Lake Abstract: The effect of rainbow trout culture on zooplankton was investigated at three stations (cage station, distancel5 and 60 metres from the cage station) in a cage farm of about 55 ton capacity, during 11 months in Kesikköprü Dam Lake. The difference of zooplankton abundance between stations were found to be statistically significant (p<0,05). The abundance and composition of zooplankton were found to be lower at the cage station except august and december than the other stations. Zooplankton abundance was the lowest (8421 individual/m 3) in february at cage station and the highest ( individual/m 3) in october at the station selected 60 m distance from the cage station. The percentage of rotifers was the highest in all stations, composing more than 90% of the individuals counted. The rotifer community consisted mostly of Keratella and Polyarthra spp. Key Word: Kesikköprü Dam Lake, rainbow trout, cage culture, zooplankton Giri ş Artan nüfusun besin ihtiyac ı na önemli bir alternatif su ürünleri üretimidir. Dünya su ürünleri üretim miktar ı y ı ll ı k 120 milyon ton civar ı ndad ır. Bu üretimin yakla şı k %24'ü yeti ştiricilik yolu ile elde edilmektedir. Ülkemizde su ürünleri üretim alanlar ı 26 milyon hektar ı aşm ışt ı r. Bugün su ürünleri üretimimizin yakla şık %80'i deniz, %10'u içsu, %10'u ise yeti ştiricilikten olu şmaktad ır. Son y ı llarda yeti ştiricili ğin geliştirilmesi amac ıyla baraj göllerimizin yüzey alan ı n ın /011 kafes bal ı kç ı l ığına ayr ı lm ışt ı r. Yeti ştiricilik yöntemlerinden birisi olan a ğ kafeslerde bal ı k yeti ştiricili ği, içsularda gökku şa ğı alabal ığı üzerinde yo ğ unla şmışt ı r (Anonim 2000). Bal ı klar ı n yoğun yeti ştiricili ğ i, yeti ştirildikleri alanlarda kirlenmeye sebep olabilmektedir. Kafeslerde yeti ştiricilikten kaynaklanan at ı klar, tüketilmeyen yem ve bo şalt ı m ürünleri olarak aç ığa ç ı kan maddelerdir. Kafeslerde bal ık yeti ştiriciliğinden kaynaklanan organik at ı klar ın sebep oldu ğu etkiler, bal ı k çiftli ğinin büyüklüğüne ve suyun ak ı nt ı h ı z ı ve şekline, su de ğ i şim oran ı, tabakala şma, toplam su hacmi gibi ortam ı n hidrografik özelliklerine ba ğ l ı olarak de ğ i şmektedir (Beveridge 1984, Beveridge ve Phillips 1993, Stewart 1997). Zooplanktonik organizmalar birincil tüketicilerdir ve besin zincirinin önemli bir halkas ı n ı olu ştururlar. Zooplanktonik organizma türleri, say ı lar ı bulunduklar ı ortam ın su kalitesinin de ğerlendirilmesinde gösterge (indikatör) olarak kullan ılan canl ı gruplar ından birisidir (Verma ve ark. 1987). Kafeslerde bal ı k yeti ştiriciliğinin ve sebep olabilece ğ i ötrofikasyonun zooplanktonik organizmalar ın bolluk, biyomas ve tür çe şitliliğini de ğ i ştirebilece ğ i ifade edilmi ştir (Verma ve ark.1987, Cornel ve Whoriskey 1993, Weglenska ve ark. 1987). Cornel ve Whoriskey (1993), Kanada'da Passage Gölün'de kafeslerde gökku şa ğı alabal ığı yeti ştiricili ğinin etkisi üzerine yapt ı klar ı çal ışmada, üç istasyonda Doktora Tezi'nden haz ı rlanm ışt ı r 1 Gazi Only. Eğitim Fak. Biyoloji E ğ itim Bölümü-Ankara 2 Ankara Only. Ziraat Fak. Su Ürünleri Bölümü-Ankara

2 KARACA, İ. ve S. PULATSÜ, "Kesikköprü Baraj Gölü'nde bir kafes i şletmesinde gökku şağı alabal ığı (Oncorhynhus mykiss 175 Walbaum, 1792) yeti ştiricili ğ inin zooplanktona etkisi" zooplanktonik organizmalar ı n yakla şı k %90'n ı n ı Daphina türlerinin olu şturdu ğunu, di ğer organizmalar ı n ise Cyclops, Chaoborus ve Diaptomus türleri oldu ğunu tespit etmi şlerdir. Bütün istasyonlarda Daphnia'n ı n yüzeyde (0-7m), 7-14m derinli ğe göre daha yo ğun oldu ğunu, yaz ı n kontrol istasyonuna göre kafeslerde Daphnia'n ı n önemli ölçüde azald ığı n ı belirlemi şlerdir. Ara şt ı rmada toplam zooplankton yoğ unluğunun adet/m 3 aras ında değ i ştiğ i bildirilmi ştir. Weglenska ve ark. (1987), Polonya'da kafeslerde gökku şa ğı alabal ığı yeti ştiricili ğinin yap ı ld ığı ve bu nedenle ötrofikasyonun h ızland ığı Globokie Gölü'nde, seçilen iki istasyonda fitoplankton ve zooplankton topluluklar ı nda bolluk ve tür de ğ i şimlerinin oldu ğunu tespit etmi şlerdir. Zooplanktonlardan Daphnia ve Calanoid bireylerinin bolluk ve biyomas ı azal ırken, predatör ve ötrofik formlardan Rotifera, Cladocera ve Ciliata türlerinin bolluk ve biyomas ı n ın art ış gösterdi ğini ve Rotifera bollu ğunu ise adet/l olarak bildirmi şlerdir. Verma ve ark. (1987), Hindistan'da be ş adet içsu sisteminde yürüttükleri bir ara şt ı rmada, sucul sistemlerin kirlenme düzeylerinin belirlenmesinde zooplanktonik organizma gösterge türlerinden yararlanm ışlard ı r. Araşt ı rmada Rotifera üyelerinin en temiz ara şt ı rma alan ı nda en fazla türe sahip oldu ğu, C/adocera'dan Daphnia ve Copepoda'dan Cyclops türlerinin de kirlili ğe nassas olduğu ve temiz ya da az kirlenmi ş sularda bulundu ğ u kaydedilmi ştir. Demir ve ark. (2001), Kesikköprü Baraj Gölü'nde 30 ton kapasiteli bir kafes ünitesinde gökku şağı alabal ığı yeti ştiricili ğinin ortama etkilerini ara şt ı rd ı klar ı çal ışmalar ı nda; Rotifera (16 tür), Cladocera (3 tür), Copepoda (2 tür) üyelerine rastlam ışlard ır. Aylara bağ l ı olarak yap ı lan (ocak, nisan, ağ ustos, kas ı m) bu çal ışmada, zooplankton yoğunlu ğ unun her ay kafes istasyonunda di ğer iki istasyondan daha yüksek oldu ğ u ve bu farkl ı l ığın ocak ve nisan aylar ında istastiki aç ı dan önemli oldu ğunu tespit etmi şlerdir. Ara şt ı rma periyodunca zooplanktonlar ı n %90'dan fazlas ı n ı n Rotifera üyelerinden meydana geldi ğ ini saptam ışlard ı r. Rotifera üyelerinin ço ğunu s ı ras ıyla Polyathra, Keratella ve Branchionus türlerinin olu şturdu ğ unu belirlemi şlerdir. Yiğ it (1998), Kesikköprü Baraj Gölü'nde zooplanktonik organizma türlerini ve mevsimsel da ğı l ı mlar ı n ı 6 istasyonda incelemi ş; organizmalar ı n toplam birey say ı lar ı n ı n (adet/m 3) %35'ini Copepoda, 33'nü Rotifera ve %32'sini Cladocera üyelerinin olu şturdu ğunu bildirmi ştir. Birey say ı s ı n ı adet/m 3 ile ekim ay ı nda en fazla, adet/m3 ile a ğustos ay ı nda en dü şük olarak bulmu ştur. Zooplanktonik organizmalar ı n birey say ı lar ı n ı n ilkbahar ve sonbahar olmak üzere iki art ış, yaz ve k ış olarak iki azalma şeklinde mevsimsel de ğ işim gösterdi ğ ini belirlemi ştir. Ülkemizde kafeslerde bal ı k yeti ştiricili ğinin yap ı ld ığı içsu alanlar ı ndan birisi de Kesikköprü Baraj Gölü'dür. Gölde kafeslerde alabal ık yeti ştiricili ği yapan 5 i şletme bulunmaktad ı r (Şekil 1). Bu çal ışma ile, bu i şletmelerden 55 ton kapasiteli bir kafes ünitesinin (V No'lu i şletme) zooplanktonik organizmalar ın birey say ı lar ı n ı ve kompozisyonunu etkileyip etkilemedi ğ inin ortaya konmas ı amaçlanm ışt ı r. Materyal ve Yöntem Kesikköprü Baraj ı, Ankara'n ı n 110 km güneydoğusunda, Hirfanl ı Baraj ı 'n ı n 25 km mansab ı nda, K ız ı l ı rmak nehri üzerinde 1966 y ı l ı nda kurulmu ştur. Baraj 39 23" Kuzey enlemleri, Doğ u boylamlar ı aras ı nda denizden 785m yüksekliktedir. Baraj Gölü toprak-kaya dolgu tipinde, 6,50km 2 alana, 95,00 hm 3 hacme sahip, sulama ve enerji amac ı ile kurulmu ştur (Anonim 1992). Ara şt ı rman ın yap ı ld ığı gökku şağı alabal ığı kafes i şletmesi 1996 y ı l ında üretime ba şlam ışt ır. I şletmenin kapasitesi yakla şı k 55 ton olup, 5x5x5 boyutlar ı nda yüzer ağ kafeslerden olu şmu ştur. Ara şt ı rma Kesikköprü Baraj Gölü'nde belirlenen 3 istasyonda yürütülmü ştür. Bunlardan 1. istasyon kafes istasyonu (V No'lu i şletme), di ğer iki istasyon ise Hirfanl ı Baraj Gölü'nden Kesikköprü Baraj Gölü'ne do ğru olan ak ı nt ı yönünde kafesten 15 m. ve 60 m. uzakta seçilen istasyonlard ı r. İstasyonlar aras ı mesafenin seçiminde Brown ve ark. (1987) ile Gowen ve McLusky (1988) 'nin ara şt ı rmalar ı nda belirtti ği prensipler esas al ı nm ışt ı r. Ara şt ı rma şubat-aral ık 2000 tarihleri aras ı nda belirlenen istasyonlarda 11 ay süreyle yürütülmü ştür. Ocak 2000'de hava ko şullar ı n ı n olumsuzlu ğ u nedeniyle araziye gidilememi ştir. Zooplankton örnekleri 11 ay süreyle, her üç istasyondan ve iki şer kez 10 m. derinlikten 30 pm gözenek büyüklü ğünde, 40 cm çap ı ndaki plankton kepçesi ile vertikal çekimle al ı nm ış ve etiketli 250 ml. lik kavanozlara aktar ılarak %4'lük formaldehit ile fikse edilmi ştir (Edmondson 1959, Lagler 1956). Laboratuvara getirilen zooplankton örnekleri cins düzeyinde Edmondson (1959), Harding ve Smith (1974), Koste (1978) `dan yararlan ı larak binoküler mikroskopta teshis edilmi ştir. Her istasyondan al ı nan zooplankton örnekleri say ı m işlemi için 250 ml'lik cam kavanozlara al ı narak saf su ile 250 ml'ye tamamlanm ış, kavanozdan 1cc al ı narak say ı m hücresinde organizmalar ı n say ı m ı yap ı lm ıştı r. Bu i şlem 5 kez tekrarlanm ışt ır. 1m 3 sudaki birey say ı s ı Akbay (1997)'ye göre bulunmu ştur: 1m 3birey say ı s ı 250xlcc'deki ortalama birey say ı s ı 2 rr r2 h x 1m 3 Zooplanktonik organizmalara ili şkin veriler, aylara ve istasyonlara göre de ğerlendirilmi ştir. Ara şt ı rmada kullan ı lan istatistiki analizler Düzgüne ş ve ark. (1983)' n ı n belirtti ğ i esaslara göre yap ı lm ışt ı r. Bulgular ve Tart ış ma Şubat Aral ık 2000 tarihleri aras ında yürütülen bu araşt ı rmada, zooplanktonik organizma gruplar ı n ı n birey say ı lar ı n ı n aylara göre de ğ işimi incelendi ğ inde, birey say ı - lar ı n ı n haziran ve ekim olmak üzere y ı lda iki kez art ış gösterdi ği belirlenmi ştir (Çizelge 1). Ara şt ı rman ı n yürütüldü ğ ü

3 176 TARIM BILIMLERI DERG İS İ 2003, Cilt 9, Say ı 2 Şekil 1. Kesikköprü Baraj Gölü ve seçilen istasyonlann konumu 11 ayda zooplanktonik organizmalar ın birey say ı lar ı n ı n istasyonlara ba ğ l ı değişimi istatistiki aç ıdan önemli bulunmuştur. Çizelge 1'de herbir ay için ayr ı ayr ı olmak üzere, farkl ı büyük harfi olan ortalama de ğerler aras ındaki farkl ı l ı k istatistiki aç ıdan önemli düzeydedir (p<0,05). Zooplankton ortalama birey say ısı, en dü şük 8421 adet/m 3 ile şubat ay ında kafes istasyonunda, en fazla adet/m 3 ile ekim ay ında 3. istasyonda tespit edilmiştir. (Şekil 2). Zooplankton birey say ı lar ı n ın istasyonlara göre y ı ll ı k oransal da ğ ı l ı mlar ı dikkate al ınd ığında, %30'u 1. İstasyonda, %33'ü 2. istasyonda ve %37 si 3. istasyonda bulunmuştur. Teşhis edilen organizmalar ın y ı ll ık ortalamalar ı yani toplam 11 ay boyunca ve 3 istasyondaki de ğerleri dikkate al ı nd ığı nda, zooplanktonlar ın %99'unu Rotifera, %1'ini ise Cladocera ve Copepoda oluşturmaktad ı r (Şekil 3). Bu çal ışmada, Rotifera, Cladocera ve Copepoda'ya ait toplam 19 cins düzeyinde organizma te şhis edilmi ştir. Bu organizmalardan 15 cins Rotifera, 2 cins Cladocera ve 2 cins Copepoda üyeleridir. Zooplankton birey saylar ı n ın cinslere, aylara ve istasyonlara göre da ğı l ı m ı Çizelge 2.'de sunulmu ştur. Ara ş- t ırma periyodunca en fazla bulunan Rotifera şubesinin aylara ve istasyonlara göre birey say ılar ın ın değ işimi incelendiğinde, Rotifera bireyleri en fazla adet/m 3 ile ekim ay ında kafese 60m uzakta seçilen 3. istasyonda, en az ise 8421 adet/m 3 ile şubat ay ında 1. istasyon olan kafes işletmesinde bulunmu ştur. Rotifera üyelerine ara şt ı rman ı n tüm aylar ında rastlanm ışt ı r. Birey say ısı en az olan cins ise, 2. istasyonda bulunan 100 adet/m 3 ile Cyclops'tur. Araşt ırma süresince üç istasyondaki toplam birey say ıs ı adet/m 3 olup, en bask ın cinsin %43 ile Keratella olduğu, bunu %41 ile Polyarthra, %8 ile Syncheata ve %2 ile Bosmina'n ı n izlediği belirlenmiştir. Araşt ırmada en fazla birey say ısına sahip cins olan Keratella'n ı n birey say ıs ı n ın ağustos, eylül, aral ık hariç diğer aylarda, Polyathra'n ı n birey say ı s ı n ı n ise haziran, ağustos, aral ı k d ışında diğer aylarda 3. istasyonda di ğer iki istasyondan daha fazla oldu ğu tespit edilmi ştir. Keratella ve Polyathra en fazla ekim ay ında 3. istasyonda, en az ise şubat ay ı nda 1. istasyonda bulunmu ştur. Cladocera üyelerinin aylara ve istasyonlara göre birey say ılar ın ın değ işimi incelendi ğinde, Cladocera üyelerinin en fazla 7395 adet/m 3 ile a ğustos ay ı 3. istasyonda oldu ğ u saptanm ışt ı r. Araşt ırma periyodunun büyük bir bölümünde 1. istasyonda, nisan ay ında 2. istasyonda, nisan ve may ıs aylar ında ise 3. istasyonda Cladocera üyelerine rastlanmam ışt ı r. Çizelge 2'den görülece ği üzere, Copepoda tak ı m ı bireylerine k ış ve bahar aylar ı ile temmuz ay ında her üç istasyonda da rastlanmazken, bu tak ıma ait en fazla birey say ısı 503 adet/m 3 ile aral ık ay ında 2. istasyonda belirlenmiştir.

4 KARACA, 1. ve S. PULATSÜ, "Kesikköprü Baraj Gölü'nde bir kafes i şletmesinde gökku şağı alabal ığı (Oncorhynhus mykiss 177 Walbaum, 1792) yeti ştiriciliğinin zooplanktona etkisi" Çizelge 1. Kesikköprü Baraj Gölü' nde ortalama zooplankton birey say ı lar ın ın aylara ve istasyonlara göre de ğ işimi Ay Istasyon Ort.Değer (adet/ m3) ±210,99 c Şubat t77,46 B ±87,96 A ±136,86 c Mart ±134,62 B t 192,98 A ±10,24 c Nisan ±168,98 A ±175,87 B t 122,00 Mayis ±121,16 B ±305,94 A t475,17 A Haziran ±168,88 c t111,15 B ±245,33 c Temmuz ±142,86 B t 114,91 A ±232,84 A Ağustos %183,36 B ±901, %83,37 c Eylül ±212,65 B ±578,25 A ±278,89 B Ekim ±139, ±278,20 A ±39,68 Kasim ±201,43 B t181,39 A ±291,09 A Aralik ±264,85 B ±75,15 c A, B, C: Değişik harfleri ta şıyan istasyonlar aras ındaki fark 0.05 düzeyinde önemlidir. Ara şt ırmada te şhis edilen zooplankton cins say ılar ı n ı n aylara ve istasyonlara göre de ğ işimi Şekil 4'de gösterilmi ştir. istasyonlardaki zooplankton cinslerinin say ıs ı 3-9 aras ında değ işim göstermi ş; cins say ıs ı n ın en az oldu ğ u 1.istasyonda may ıs ay ında 3 adet cins saptanm ışt ı r. Kesikköprü Baraj Gölü'nde yürütülen bu çal ışmada, zooplankton birey say ıs ı (adet/m 3) tüm aylarda seçilen istasyonlar aras ında farkl ı l ık göstermi ş ve bu farkl ı l ıklar istatistiki aç ıdan önemli bulunmu ştur. Kafes istasyonunda ortalama birey ve cins say ısı n ın, ağustos ve aral ık aylar ı d ışında di ğer iki istasyondan daha dü şük olduğu belirlenmi ştir. Kafes yeti ştiriciliğinin yap ıld ığı tatl ısu sistemlerinde Verma ve ark. (1987), Comel ve Whoriskey (1993), Weglenska ve ark. (1987) taraf ından yap ılan araşt ı rma sonuçlar ı da kafes sisteminin zooplanktonlar ın birey say ıs ında azalmaya sebep oldu ğunu göstermi ştir. Demir ve ark. (2001) taraf ından, Kesikköprü Baraj Gölü'ndeki 30 ton kapasiteli ba şka bir kafes i şletmesinde ise, kafes istasyonunda zooplanktonlar ın birey say ısı nda art ış olduğu belirlenmiştir. Yiğit (1998), Kesikköprü Baraj Gölü'nde zooplanktonik organizmalar ın mevsimsel değ işiminin araşt ı r ılmas ına yönelik çal ışmas ında, zooplanktonik organizmalar ı n mevsimsel de ğ işim gösterdi ğini, ilkbahar ve sonbahar Şekil 2. Zooplankton birey say ı lar ı n ı n aylara ve istasyonlara göre değ işimi 1.1âasycn 2 İstasycn 3. İstEsycn Rdikra O Clatosta O CgoEçoda Şekil 3. Zooplankton birey say ı lar ı n ın istasyonlara göre değ işimi Zooplankton ci Ş MNMHT A E Nar O 3.ist 102ist Şekil 4. Zooplanktonik organizma cins say ı lar ı n ı n aylara ve istasyonlara göre de ğ işimi 1.ist

5 Çizelge 2. Kesikköprü Baraj Gölü'nde zooplankton birey say ı lar ı n ı n (adet/m3) aylara, istasyonlara ve cinslere gore da ğı l ı m ı Organizma Rotifera Ay Ş ubat Mart Nisan May ı s Haziran Temmuz istasyon Anuracopsis Ascomorpha Asplanchna Branchionus Cephodella Collotheca Colurella Keratella Lecane Lepadella Notholca Polyarthra Pompholx Syncheata Testidunella Toplam Cladocera Bosmina Ceriodaphnia Toplam Copepoda Cyclops Naupli Toplam TARIM B İ L İ MLER İ DERG İ S İ 2003, Cilt 9, S ay ı 2

6 Çizelge 2 (Devam ı). Kesikköprü Baraj Gölü'nde zooplankton birey say lar ı n ı n (adet/m 3) aylara, istasyonlara ve cinslere gore da ğı l ı m ı Ay Ağ ustos Eylül Ekim Kas ı m Aral ı k istasyon Toplam Organizma Rotifera Anuracopsis ,2 Ascomorpha Asplanchna Branchionus Cephodella Collotheca Colurella Keratella Lecane Lepadella Notholca Polyarthra Pompholx Syncheata Testidunella Toplam Cladocera Bosmina Ceriodaphnia Toplam Copepoda Cyclops Naupli Toplam

7 180 TARIM BILIMLERI DERGISI 2003, Cilt 9, Say ı 2 olmak üzere y ılda iki kez art ış oldu ğunu ve en fazla birey say ıs ına ekim ay ında ( adet/m 3) ula şt ığı n ı belirtmi ştir. Ara şt ı rmam ızda da zooplanktonlar ın birey say ıs ı n ı n en fazla ekim ay ı nda oldu ğ u tespit edilmi ştir tarihleri aras ında kafes i şletmesi kurulmadan önce gölde yap ılan çal ışmada; kafes işletmesinin kuruldu ğu alana yak ın olan istasyonda birey say ısı n ın adetinn 3 olduğu saptanm ışt ı r (Yi ğ it 1998). Bu çal ışmada ise kafes istasyonunda zooplanktonlar ın toplam say ıs ı, adet/m 3 olarak bulunmuştur ve bu say ı diğer ara şt ı rmada bulunan değerden oldukça dü şüktür. Ara şt ı rmam ızda Rotifera, Cladocera ve Copepoda üyelerine rastlanm ışt ır. Kesikköprü Baraj Gölü'nde yürütülen farkl ı çal ışmalarda da (Demir ve ark. 2001, Yi ğ it 1998) ayn ı tak ı m ve şube üyeleri tespit edilmi ştir. Weglenska ve ark. (1987) taraf ından, kafeslerde gökku şa ğı alabal ığı yeti ştiricili ği yap ı ld ığı ve Polonya'da bulunan Globokie Gölü'nde, zooplankton gruplar ı aras ı nda Cladocera ve Ca ğanoidlerin besin olarak tercih edilen büyük zooplanktonlar oldu ğu için say ı lar ı n ın azald ığı, fakat daha küçük olan Rotifera üyelerinin say ı lar ın ı n artt ığı tespit edilmi ştir. Bu çal ışmada da, zooplanktonik organizma gruplar ı n ın birey say ı lar ına ili şkin da ğı l ı m dikkate al ı nd ığı nda %99'unu Rotifera, %l'i ise Cladocera ve Copepoda üyelerinin olu şturdu ğu belirlenmi ştir. Bu bulgular ayn ı baraj gölünde ba şka bir gökku şa ğı alabal ığı kafes i şletmesinde yap ılan ve en fazla bulunan grubun %90 ile Rotifera olarak belirlendi ğ i Demir ve ark. (2001)'in yapt ığı çal ışmayla paralellik göstermektedir. Ara şt ı rmam ızda Rotifera üyelerinden Keratella ve Polyatthra cinslerine her ay ve her istasyonda rastlanm ışt ır. En bask ı n cins %43 ile Keratella'd ı r. Bunu % 41 ile Polyathra takip etmektedir. Keratella cinsi ortam şartlar ına tolerans ı geni ş ve küçük bir form oldu ğu için yay ı l ışı fazlad ı r. Keratella cinsi kafeslerde bal ı k yeti ştiriciliğinin yap ı ld ığı ortamlarda yap ılan benzer ara şt ırmalarda da en çok bulunan zooplanktonik organizmalar aras ı ndad ı r (Weglenska ve ark. 1987, Demir ve ark. 2001). Besin olarak tercih edilebilen büyük zooplanktonik organizmalardan olduklar ı için Cladocera ve Copepoda üyelerine çok az rastlanm ışt ı r Kesikköprü Baraj Gölü'nün zooplanktonik organizmalar ı n ı n belirlenmesine yönelik çal ışmada (Yi ğ it 1998), Daphnia sp.'nin 3. bask ın canl ı grubu olarak bulunmas ına ra ğmen bu ara şt ı rma süresince seçilen istasyonlarda bu cinse ait bireylere rastlanmam ışt ır. Bu konuya ili şkin bulgumuz ile Daphnia cinsinin birey say ı lar ı n ı n kafeslerde gökku şağı alabal ığı yeti ştiricili ği ile azald ığı n ı n belirtildi ği Globokie ve Passage Gölü'ndeki ara şt ırma sonuçlar ı uyum göstermektedir. Bu çal ışmada, zooplankton cins say ı lar ı istasyonlar aras ında farkl ı l ık göstermi ş; cins say ı s ı ço ğ unlukla (ağustos ve aral ık aylar ı d ışı nda) kafes istasyonunda, diğer iki istasyondan daha az bulunmu ştur. Organizma cins say ıs ındaki bu azalma kafes i şletmelerinin zooplanktonlara etkilerini tespit etmeye yönelik ara şt ırmalarda da (Verma ve ark. 1987, Weglenska ve ark. 1987) belirlenen bir durumdur. Ötrofikasyonun kafeslerde alabal ı k yeti ştiricili ği ile h ızland ığı ifade edilen Globokie Gölü'nde, yüksek düzeyde ötrofık sularda rastlanan Keratella ve Bosmina cinslerinin say ısında art ış olduğ u belirtilmi ştir (Weglenska ve ark. 1987). Ara şt ı rmam ızda da Bosmina cinsinin birey say ısı n ın baz ı aylarda 2. ve 3. istasyonda kafesin bulundu ğu istasyondan yüksek bulunmas ı, bu organizman ın bolca tüketilmesi veya ak ı nt ı yönünde sürüklenmesi şeklinde aç ı klanabilir. Sonuç Ara şt ı rma periyodunun büyük bir bölümünde, Kesikköprü Baraj Gölü'nde gökku şa ğı alabal ığı yeti ştiriciliğinin yap ı ld ığı ve ara şt ı rman ı n yürütüldü ğ ü yakla şık 55 ton kapasiteli bir kafes i şletmesinden al ı nan örneklerdeki zooplankton cins ve birey say ı lar ı, kafeslerden 15m ve 60m uzakta seçilen di ğer iki istasyona göre daha dü şük bulunmuştur. Bu nedenle, sözkonusu kapasitedeki bir i şletmenin ortamdaki zooplanktonik organizmalar üzerinde lokal etkileri oldu ğu söylenebilir. Ancak konu ile ilgili belirgin sonuçlara mevsimsel değ işimlerin iyi bilindi ği ve de ğerlendirildi ği uzun-dönemli izleme programlar ı ile ulaşmak daha sa ğ l ı kl ı olacakt ı r. Kaynaklar Akbay, N Fitoplankton ve Zooplanktonlar ı n Hacim ve Ağı rl ı klar ı n ı n (biyomas) Hesaplanmas ı nda Geometrik Şekillerin Kullan ı lmas ı. Bay ı nd ı rl ı k ve iskan Bakanl ığı. DS İ Gen. Müd., 1-28, Ankara. Anonim, Türkiye'deki Barajlar ve Hidroelektrik Santraller. Bay ı nd ı rl ı k ve iskan Bakanl ığı DS İ Genel Müd., Ankara. Anonim, Ülkemiz Su Ürünleri Geli ştirme Stratejileri. T.0 Tar ı m ve Köyi şleri Bak. Koruma ve Kontrol Genel Müd. Yay. No: s. Beveridge, M. C. M Cage and Pen Fish Farming. Carrying Capacity Models and Environmental Impact. FAO Fish Tech. Pap (225), s 131, Roma. Beveridge, M. C. M. and M. J. Phillips, Environmental Impact of Tropical Inland Aquaculture. In R.S.V. Pullin, H. Rosenthal and J.L. McLean (eds.) Environmental and Aquaculture in Developing Countries. ICLARM Conf. Proc.,31: Brown, J. R., R. J. Gowen and D.S. McLusky, The effect of salmon farming on the benthos of a Scottish sea loch, J. Exp. Mar. Bio. Ecol., 109, Cornel, G. E. and F. G. Whoriskey, The effect of rainbow trout (Oncorhynchus mykiss) cage culture on the water quality, zooplankton, benthos, sediments of Lac du Passage. Quebec, Aquaculture, 109, Demir, N., M. K ı rka ğ aç, S. Pulatsü ve S. Bekcan, Influence of trout cage culture on the water quality, plankton and benthos in an Anatolian Dam Lake. The Israeli Journal of Aquaculture, 53 (3-4)

8 KARACA, İ. ve S. PULATSÜ, "Kesikköprü Baraj Gölü'nde bir kafes i şletmesinde gökku şağı alabal ığı (Oncorhynhus mykiss 181 Walbaum, 1792) yeti ştiriciliğ inin zooplanktona etkisi" Düzgüne ş, O., T. Kesici ve F. Gürbüz, istatistik Metotlar ı. Ankara Ünv. Ziraat Fak., Yay ı n no: 861, Ankara. Edmondson, W. T Freshwater Biology, Second Edition. John Wiley and Sons. Inc. Press., , Newyork. Gowen,R. J. and D. S. McLusky, How farm effect their surrundings. Fish Farmer, September/ October, 33-34, Harding, J. P. and W. A. Smith, A Key to The British Freshwater Cyclopoid and Calanoid Copepods. Second ed., Cumbria, Freshwater Biol. Assoc. Sci. Publish, Koste, W Rotatoria, Die Radiertiere, Mitteleuropas, 2. Bande, Gebnüder Bortroeger, 1-677, Berlin. Lagler, K. F Freshwater Biology. W. M. C Brown Company Publ., , Dubuque, lova. Stewart, J. E Environmental impacts of aquaculture. World Aquaculture, March, Verma, S. R., A.. K. Sharma and D. P. Goel, Diversity as a measure of water pollution and an aid for biological water analysis. Acta Hydrochim. Hydrobiol., 15, 6, Weglenska, T., L. Brownick-Dylinska, J. Ejsmont-Karabin and I. Spodniewska, Plankton structure and dynamics, phosphorus and nitrojen regeneration by zooplankton in Lake Glebokie polluted by aquaculture. Ekologia Polska, 35, 1, , Polonya. Yiğit, S Kesikköprü Baraj Gölü Zooplanktonik Organizma Türleri ve Mevsimsel De ğ işimi. Ankara Üniv. Fen Bilimleri Enstitüsü. Biyoloji Anabilim Dal ı Doktora Tezi, Ankara. iletiş im adresi: Serap PULATSÜ Ankara Üniv. Ziraat Fakültesi, Su Ürünleri Bölümü-Ankara Tel: O /1688 Fax: O spulatsu@agri.ankara.edu.tr