Reformist Yaklaşımlar : GÜZEL KENT HAREKETİ

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Reformist Yaklaşımlar : GÜZEL KENT HAREKETİ"

Aygül Ekin Soysal
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Reformist Yaklaşımlar : GÜZEL KENT HAREKETİ Sanayi Kentinin Sorunlarına Çözüm Arayışları Doç. Dr. Zeynep Enlil Yıldız Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü

2 GÜZEL KENT HAREKETİ Güzel kent hareketinin kökleri: 19. yy. Avrupa kentlerinin geniş bulvarları; promenadlarında: Hausmann ın Paris i Viyana nın Ringstrasse si ANCAK: Örnek aldığı kentlerden çok farklı bir diyarda Amerika da ortaya çıkıyor Sömürgelerde:İmparatorluğun gücünü, emperyalist egemenliği simgelemek amacıyla. (Yeni Delhi, Manila vb. kentler) 1930 lu yıllarda ise esin kaynağı olan yere Avrupa ya geri dönüyor. Totaliter Rejimler altında Güzel Kent Hareketinin öngördüğü görkemli projeler geniş uygulama alanı buluyor

3 GÜZEL KENT HAREKETİ 19. yy. ikinci yarısında Amerika büyük bir ekonomik gelişme ve hızlı sermaye birikimi Yeni zenginler saray yavrusu evler inşa ediyorlar: Milyonerlerin Dizileri (5. Cadde, NYC; Drexel Blvd, Chicago; Euclid Ave, Cleveland gibi) Mimarları L Ecole de Beaux Arts da eğitim görmüş Simetri, üslup birliği, düzen, anıtsallık ve klasisizm e önem bir mimari eğitim Paris in mimarisi ve Haussmann ın bulvarları ile tanışıklar

4 GÜZEL KENT HAREKETİ Böyle bir mesleki formasyonu Amerika ya taşıyorlar ve kent inşa etme sanatına yeni bir soluk getiriyorlar AMERİKAN RÖNESANSI

6 GÜZEL KENT HAREKETİ Bu akımın etkisi1893 te Chicago da yapılan Kolombiya Fuarı nda (Columbian Exposition) kristalize oluyor. Fuara KLASİK bir elbise giydirmek isteniyor. (geçmişteki en büyük güçlerin de kültürel kılıfı, giysisi klassizm - Roma, Barok) Ekonomik gücün giderek arttığı bir ülkede insanlar sahip oldukları bu yeni güç ile güçlü imparatorlukların yaptığından daha görkemli klasik yapılar inşa etmek istiyorlar

7 GÜZEL KENT HAREKETİ Fuar Alanının Tasarımı: - Daniel Burnham - Frederick Law Olmsted 1893 Kolombiya Fuarı Michigan gölü kıyısında Jackson Park içinde - Olmsted vaziyet planını yapıyor (peyzaj); doğal çevreyle uyumlu informel bir plan - Burnham mimari tasarımın koordinasyonundan ve kentsel tasarımdan sorumlu. Tüm parçaların koordinasyonu bütüncül bir kentsel etki

8 GÜZEL KENT HAREKETİ 1893 Kolombiya Fuarı Sanayi kentleri Çirkindi, kalabalıktı, monotondu Toz, duman, is, kurum içindeydi, pisti karanlıktı. Fuarda kurulan kentsel çevre Büyük, geniş, güzel olacaktı Beyaz bir Kent olacaktı ve öyle adlandırıldı. Fuarda kurulan kentsel çevre gerçekte sanayi kentinin olmadığı her şey olacaktı sanayi kentinin tüm negatif unsurlarından arınmış, bir kentte olması arzu edilen fakat olmayan tüm pozitif onsurları yansıtacaktı kentlerin nasıl olabileceğini ya da olması gerektiğini gösterecekti.

21 Türk Pavyonu

22 Fransız Pavyonu

23 GÜZEL KENT HAREKETİ 1893 Kolombiya Fuarı Fuar tüm bu hedefleri başarıyla gerçekleştirdi ve çok ses getirdi: Soylu Avrupa karşısında kendi mütevazi kökleri nedeniyle kültürel bir komplekse sahip olan Amerikalılar için kendi kimliklerini keşfetme/yeniden tanımlama fırsatı yarattı.

24 GÜZEL KENT HAREKETİ 1893 Kolombiya Fuarı 1890 lar Amerika nın içe döndüğü, burjuvazinin adeta kendini savunmaya geçtiği bir dönem: - göçler artan bir etnik ve kültürel çeşitlilik kaos, iç düzen tehdit altında görülüyor(bu Chicago için çok geçerliydi : 1880 ayaklanmaları) Sosyal dokunun korunması sorunsalı (burjuvazi) plancının ana görevi (bir bankerin söylediği gibi): Salgın hastalıkların, ahlaki çöküntünün, sosyalizmin beşiği olan yerlerin yok edilmesi ve kültürel bütünlüğün vurgulanması

25 GÜZEL KENT HAREKETİ 1893 Kolombiya Fuarı GÜZEL KENT Hareketi kamuoyunda ses getirdiği gibi yandaş da buldu Fuarını takiben yapılan başka fuarlar da kamuoyunda kentleri güzelliştirme istemini pekiştirdi: Buffalo (1901), St. Louis (1904), Seattle (1909), San Fransisco (1913), San Diego (1915) A.B.D 1 D.S. kadar süren yeni ve güçlü bir akım başlıyor. Pekçok kent GÜZEL KENT olabilmek için planlar yapmaya başlıyor.

26 GÜZEL KENT HAREKETİ Burnham: MAKE NO LITTLE PLANS küçük, mütevazi planlar yapmayın mütevazi düşünmeyin büyük düşünün sıradan olanı aşın görkemli planlar yapın Dönemin mimarları Burnham in bu sloganının takipçisi olmuşlardır. Burnham gibi Ecole des Beaux Arts da yetişmiş bu mimarlar tarafından yapılan KENTİ GÜZELLEŞTİRME projelerinde güzel olmak : büyük, görkemli, anıtsal olmak demekti.

27 GÜZEL KENT HAREKETİ Anıtsal, görkemli bir ölçek izleniyor Roma ve Barok kentsel tasarım ilkeleri uygulanıyordu. Geniş aksiyel bulvarlar Anıtsal yapılarla bezeli meydanlar (formel) Peyzaj unsurarı (formel) Denge, üslup birliği vs. Kent merkezleri popüler bir tema. Hemen her kent güzel bir merkez planlıyor.

28 Beyaz Saray The Mall Kongre L Enfant Planı, 1791 Washington D.C.

30 Denver, Colorado

31 San Francisco City Hall on Civic Center Plaza, 1912

32 GÜZEL KENT HAREKETİ Chicago Planı (1909) Büyük ölçüde uygulanmış. kente kaybolan görsel ve estetik uyumu yeniden kazandırmayı amaçlıyor, ki bu ahenkli bir toplumsal düzen için gerekli olan fiziksel yapının oluşturulması olarak görülüyor. Chicago çok hızlı büyümüş, çok çeşitli grupları barındıran kaotik bir kent idi. Yeni yollar açarak, parkları genişleterek slum ları temizleyerek kente bir çeki düzen verilmek isteniyor.

35 GÜZEL KENT HAREKETİ Burnham in modeli Avrupa kentleri, Hausmann ın Paris i Chicago Planının sponsorları Ticaret Odası

36 GÜZEL KENT HAREKETİ CHICAGO PLANI Metrpollitan yaklaşım - Çevre yolu kent ile 60 millik hinterlandını bağlıyor Çok görkemli bir kent merkezi Kıyı alanlarının düzenlenmesi güzelleştirilmesi Parklarlar sisteminin kurulması ve ulaşım ile ilişkilendirilmesi Chicago nehrinin temizlenmesi ve çevresinin anıtsallaştırılması Ulaşım şebekesinin yeniden, rasyonel bir biçimde planlanması Birbirinden bağımsız gelişmiş demir yollarının bir disiplin altına alınması Kent çeperlerinde orman rezerv alanları ve geniş bir bulvar

37 Chicago 1909

38 Chicago Planı 1909

44 GÜZEL KENT HAREKETİ Burnham in Chicago su Amerika nın hiç tanışık olmadığı bir kent: Daha önce hiç olmayan aristokratik bir kent zengin tüccarların istemlerine göre biçimlenmiş. Konut sorununa çözüm yok. Ancak Chicago planı gene de planlama tarihinde bir köşetaşı: - Bölgesel yol ağı - Orman alanları - Kıyı rekreasyon alanları (parklar, plajlar) hepsi uzak görüşlü, yaratıcı unsurlar

45 GÜZEL KENT HAREKETİ Canberra Planı (1912) Walter & Marion Griffin (Chicago lu mimarlar) New Delhi Planı (1913) Edwin Lutyen & Herbert Baker. Anıtsal merkez: Saray & yönetim yapıları en yüksek noktada Kentleri güzelleştirme planları: - kentlilerin gerçek gereksinimlerinden kopuk - adeta bir boşluk içinde yer alıyor - Güzel Ket hareketlerinin planları ketsel gelişmenin insan gereksinmelerine cevap vermesi gerektiğini unutmuş görünüyorlar. - Kente sadece formalist, sembolik bir estetik anlayışla yaklaşıyorlar.

47 New Delhi Planı, 1913 Sir Edwin Lutyens,

48 GÜZEL KENT HAREKETİ Üst gelir gruplarına yönelik : yat limanları, bulvarlar vs. (class-bias) Düşük gelir gruplarının gündelik yaşamı yok Mimari bir gösteri alanı adeta Pahalı projeler, finansmanı güç Pahalı olduğu gerekçesiyle de giderek arşivlerdeki saygın yerlerini alıyorlar Özellikle 1. D. Savaşı sonrasında böyle savurgan bir kent planlama anlayışı meşruiyetini yitiriyor

Benzer belgeler

SANAYİ KENTİNİN SORUNLARINA ÇÖZÜM ARAYIŞLARI:

SANAYİ KENTİNİN SORUNLARINA ÇÖZÜM ARAYIŞLARI: Pragmatik Yaklaşımlar - Altyapı Planlaması Doç. Dr. Zeynep Enlil Yıldız Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü Pragmatik Yaklaşımlar