EGE DALYANLARININ GÜNCEL DURUMU

Transkript

1 EGE ÜNĠVERSĠTESĠ BĠLĠMSEL ARAġTIRMA PROJE KESĠN RAPORU EGE UNIVERSITY SCIENTIFIC RESEARCH PROJECT REPORT PROJE NO: 2013/SÜF/006 EGE DALYANLARININ GÜNCEL DURUMU PROJE YÖNETİCİSİ Prof. Dr. Zafer TOSUNOĞLU ARAŞTIRMACILAR Doç. Dr. Vahdet ÜNAL Doç.Dr. M. Hakan KAYKAÇ Yük. Müh. Alihan MERMER Yük. Müh. Ravda ÖNEM Su Ürünleri Fakültesi Avlama ve İşleme Teknolojisi Bölümü Faculty of Fisheries Department of Fisheries and Processing Technology Bornova-İZMİR 2015

2 II Rapor atıf şekli Tosunoğlu, Z., Ünal, V., Kaykaç, M.H., Mermer, A., Önem, R., Ege Dalyanlarının Güncel Durumu. 2013/SÜF/006, Ege Üniversitesi Bilimsel AraĢtırma Projesi Kesin Raporu, Bornova, Ġzmir, 332 s. Okuyucuya Önemli Not Bu raporda yer alan bilgilerin dıģında, dalyanlar ve kıyı lagünleri ile ilgili bilgi, belge, fotoğraf, çizim ve kayıtlarınızı bizimle paylaģmanızdan memnun olacağız. Tüm bu bilgileri, sahibine atıf yapmak koģuluyla, yakın gelecekte çıkarmayı planladığımız bir kitap ile sizlerle paylaģacağız. Paylaşım için iletşim adresi Prof. Dr. Zafer Tosunoğlu Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Avlama ve ĠĢleme Teknolojisi Bölümü 35100, Bornova, Ġzmir. Tel , Faks

3 III ÖNSÖZ Ege Kıyılarındaki her bir dalyan, sonu genellikle acı biten bir yaģamın hüzünlü temsilcisidir aslında. Kimileri biten o güzel bereketli günlerle anılanmıģ ve unutulmaya yüz tutmuģ, geriye kalanlar ise gittikçe kötüye giden koģullar karģısında hayat mücadelesi vermeye devam etmekte. Ama en kötüsü de dalyanlar ile birlikte yok olan bu yaģam alanlarıdır. Görsel güzellikler ile dolu, canlı yaģamının her safhasının olduğu bu alanlarda, balıkların yanı sıra birçok kuģ ve canlı türü de yaģamaktadır. Zengin biyoçeģitliliği ve kırılgan yapıları nedeniyle çoğu lagün, koruma statülerinin Ģemsiyesi altındadır. Her ne kadar koruma statüleri mevcut olsa da burada bazı hayatların yitip gitmesine yine de engel olunamamaktadır. Ulusal düzenlemeler ve uluslararası antlaģmalar ile koruma altına alınan bu yerler, doğa/meteorolojik olaylar ile antropojenik faaliyetlerden oldukça olumsuz etkilenmektedir. Özelikle ĢehirleĢme, kirlilik, sığlaģma, turizm ve dalyan lagün sahasına tatlı su girdisinin olmayıģı balık çeģitliliği ve miktarında, dolayısıyla dalyancılığın ve balıkçılığın bitmesinde etkili olmaktadır. Büyük Menderes suyunun tarım öncelikli kullanımı ve bunun için yapılan ĢiĢme savak ve Serçin prizi ayrıca göle boģalan taģkın sularının sedde nedeniyle engelenmesi gibi hidrolojik değiģimler, Büyük Menderes Nehri ve Bafa Gölü suyunun evsel ve sanayi atıkları ile kirletilmiģ olması, ayrıca göldeki tuzluluk artıģı Sakızburnu Dalyanı nın sonu, gölün de sonu yaklaģan korkulu rüyası olmuģtur. Ege kıyılarındaki diğer dalyanlar için çalan tehlike çanları ise, tatlı ve temiz su girdisinin lagünlerde yeterince veya artık hiç olmaması, lagün sahasının ve boğazların sediment ile kapanması yani lagününün sığlaģmasıdır. Yeterince su sirkülasyonunun olmayıģı dalyanlarda verimliliği ve sığlaģmaya neden olan sediment dengesini zaman içinde oldukça olumsuz etkilemiģtir (Homa, Karina ve Akköy dalyanlarında olduğu gibi). Ege kıyılarında hem doğal yapısı hem de üretim süreci açısından en baģarılı dalyan Köyceğiz dir. Köyceğiz ve Sülüngür Gölü rezerv alanına sahip olan bu dalyan kuzuluklarında üretim düģmese de son zamanlarda topan kefallerin boylarında bir küçülme söz konusudur. ÇalıĢmada Homa, Karina, Akköy, Sakızburnu, Köyceğiz ve Güllük dalyanları defalarca yerinde incelenmiģ ayrıca daha önceden yapılan çalıģmalar ile bu dalyanların mukayesesi yapılmıģtır. Yine önceki çalıģmalardan, faaliyeti sonlanan dalyanlar hakkında bilgiler edinilmeye çalıģılmıģtır. ÇalıĢma, esasen dalyanlardaki balıkçılık faaliyetlerine odaklansa da üretimi doğrudan veya dolaylı olarak etkileyen olay ve konulara da değinmiģtir. Bunlar baģta dalyan balıkçılığı yönetimi olmakla beraber, kirlilik, tatlı su girdisi, sığlaģma gibi genel sorunların dıģında her lagün özelindeki konulardır. Raporun sonunda ayrıca Sardunya adasında bir kooperatif tarafından baģarıyla iģletilen Tortoli Dalyanı ele alınmıģ ve buradaki faaliyetler fotoğraflar ile

4 desteklenerek açıklanmıģtır. Çift yönlü, beton/paslanmaz malzemeden oluģan dalyan kuzulukları, balık ve midye yetiģtiriciliği, iģleme ve satıģ ünitesi ile ürünler modern bir dalyan görüntüsünü yansıtmaktadır. Eserin hazırlanması sırasında edindiğimiz bilgilerden çıkarttığımız önemli sonuçlardan biri de bugüne kadar ciddi anlamda Türkiye lagünlerinde semi-entansif veya kıģlatma havuzlarında balık yetiģtiriciliğinin (Vallikültür) yapılmamasıdır. Oysa Akdeniz deki birçok lagünde avcılıktan gelen üretime oranla çok daha fazla miktarda balık ve kabuklu üretimi yetiģtiricilikten sağlanmaktadır. Ġtalya da baģlayan ve geliģen bu üretim biçimi ile özellikle kuzeydeki lagünlerde önemli miktarda üretim yapılırken, Mısır lagünlerindeki üretim miktarları da oldukça dikkat çekicidir. Lagünler, biyolojik ve kültürel zenginliğin geliģmesinde önemli rolleri olan özel ekosistemlerdir. Günümüzde bu alanlardan yararlanma ve koruma yollarının birlikte geliģtirileceği sürdürülebilir kullanım düzenlemelerine ihtiyaç vardır. Bu nedenle, yörede yaģayan halkın mekana ve geleneksel değerlerine sahip çıkma bilinci oluģturulmalı ve mutlaka geliģtirilmelidir. Her ne kadar benzer bilinçte bazı oluģumlar ve eylemler olsa da, bunlar alanı ve gelenekleri korumakta yeterli değildir. Bu alanlar yok olmadan her dalyan ve lagün özelinde sürdürülebilir bir yaklaģımla yararlanmayı öngören yönetim planları oluģturulmalı ve uygulanmalıdır. ÇalıĢma, ekolojik ve ekonomik açıdan önemli olan bu sulak alanların güncel durumu ve balıkçılığı hakkında oldukça detaylı bilgiler ve görseller içermektedir. Ayrıca ele alınan lagünlerin üretim ve ekolojik durumları, geçmiģ dönemler ile karģılaģtıralarak gelinen noktada yapılması gerekenler ortaya konulmaya çalıģılmıģtır. Bu yönleri ile çalıģma, balıkçılık yönetimi ve idaresi ile ilgililer baģta olmak üzere lagüner alanlar üzerinde araģtırmalar yapan bilim insanları ve öğrenciler ile dalyancılıkla uğraģan balıkçılar için referans alınacak bir eser olacağı düģünülmektedir. Bununla birlikte balıkçılığa ilgi duyanlar için pek bilinmeyen farklı bir konunun ilgi çekeceği, sonuçta tüm okuyucular için bir bilinç ve farkındalık oluģturmasında etki yaratacağı beklenmektedir. Arazi çalıģmaları sırasında gerekli veri ve bilgi akıģını sağlayan dalyan yöneticileri ve çalıģanlarından; Cafer Kirazlı, Ġbrahim BalkaĢ, Hasan Turan, Habip ġen, Ali Dulundu, Bilgin Eren, Doğan Baykal, TaĢkın Sarıkurt ve YaĢar Pınarcık a, Homa Dalyanı özelinde Ege Üniversitesi Rektörlüğü ve Su Ürünleri Fakültesi Dekanlığı ile Dr. Aykut Cihaner, Doç.Dr. Ali Yıldırım Korkut, Prof.Dr. Osman Özden ve Yük.Müh. Hakan Gökçe ye ayrıca Ege Üniversitesi Tabiat Tarihi ve AraĢtırma Merkezinden Prof.Dr. Mehmet Sıkı ve Dr. Ortaç OnmuĢ a, Bafa Gölü kirlilik görüntü ve bilgilerini paylaģan Dr. Kutsal Kesici ile Yrd.Doç.Dr. Erol Kesici ye ve Enez Dalyanları görüntülerini paylaģan Yük.Müh. Cemil Sağlam a teģekkürü bir borç biliriz. IV Prof.Dr. Zafer TOSUNOĞLU, proje ekibi adına, Haziran 2015, Bornova, İzmir

5 V İÇİNDEKİLER Sayfa no ĠÇ KAPAK... I ÖNSÖZ... III ĠÇĠNDEKĠLER... V ÇĠZELGE DĠZĠNĠ... VI ġekġl DĠZĠNĠ...VII ÖZET... XVI ABSTRACT... XVIII 1. GĠRĠġ MATERYAL VE METOT EGE KIYI ġerġdġnde YER ALAN DALYANLAR Enez (Peso ve Bücürmene) Dalyanları Homa Dalyanı Karina Dalyanı Akköy Dalyanı Sakızburnu Dalyanı Güllük Dalyanı Tuzla Dalyanı Köyceğiz Dalyanı TARTIġMA, SONUÇ VE ÖNERĠLER KAYNAKLAR

6 VI ÇİZELGE DİZİNİ Sayfa no Çizelge 1.1 Akdeniz de kıyı lagünlerinin ülkeleri göre dağılımı ve toplam yüzey alanları... 7 Çizelge 1.2 TKB (1997) raporuna göre Türkiye lagünleri ve bulunduğu il ve ilçeler... 8 Çizelge lı yılların öncesinde Türkiye deki kıyı dalyanları ve kiralama ücretleri Çizelge 1.4 ÇalıĢır durumdaki Ege Dalyanlarının, kuzuluk ve boğazlarının açılma ve kapanma zamanları Çizelge 1.5 Ege Dalyanlarına ait üretim kayıtları Çizelge yılında Mısır kıyı lagünlerinde yetiģtiricilik ve avcılıktan gelen balık üretim miktarları Çizelge Enez Lagünlerinde tür bazında yakalanan balık miktarları (kg) Çizelge Homa Lagünü nde yıllara göre tür bazında balık ve havyar üretim miktarları (kg) ile canlı lidaki sayısı Çizelge Karina Lagünü nde yaģayan balıklar Çizelge Karina Lagünü nün kırk yıllık balık üretim miktarları (kg) Çizelge Akköy Dalyanı nda tür bazında yakalanan balık miktarları (kg) Çizelge Bafa Gölü nde yaģayan balık türleri Çizelge Sakızburnu Dalyanı ve Bafa Gölü üretim miktarları (kg) Çizelge Bafa Gölü nde yakalanan balıkların tür bazında üretim miktarları (kg) Çizelge Bafa Gölü nde yakalanan kefal türlerinin miktarları (kg) Çizelge Güllük Dalyanı nda tür bazında yakalanan balık miktarları (kg) Çizelge Kocadere Akarsuyu üzerinde kurulan Mumcular Barajı na ait özellikler Çizelge Köyceğiz - Dalyan ekosisteminde varlığı tespit edilen balık türleri Çizelge Köyceğiz Dalyanı nda tür bazında yakalanan balık miktarları (kg) Çizelge Köyceğiz Dalyanı nda topan kefallerden elde ettiği havyar ile Sülüngür Gölü ndeki ağ kafeslerde yetiģtirilen balık miktarları

7 VII ŞEKİL DİZİNİ Sayfa no Şekil 1.1 Bölünen ve kuruyan Aral Gölü uydu görüntüleri... 2 Şekil 1.2 Kuruyan Aral Gölü ve kalan tekneleri... 3 Şekil 1.3 Aral gölünde bir zaman çalıģan tekneler... 3 Şekil 1.4 Burdur Gölü uydu görüntüleri... 4 Şekil 1.5 Burdur Gölü nde suyun çekilmesi... 4 Şekil 1.6 Lagün tipleri... 5 Şekil 1.7 Brezilya yağmur ormanları kenarındaki Patos Lagünü... 8 Şekil 1.8a Bafa Gölü nde ötrofikasyon sebebiyle oluģan kitle balık ölümleri Şekil 1.8b Fransa da Thau lagününde alg patlaması Şekil 1.9 Ġtalya da bir Valli dalyanı Şekil 1.10 Ġtalya da Valli dalyanları için tül ığrıp ile yavru balık avcılığı Şekil 1.11 Kuzey Ġtalya da bir Valli dalyanı (toprak havuzlar, set havuzlar, kanallar) Şekil 1.12 Valli lagünlerindeki geleneksel dalyan kuzuluğu Şekil 1.13 Volano-800 Valli Lagünü dalyan kuzuluğu Şekil 1.14 Ġtalya da farklı tipteki dalyan kuzulukları ve hasat Şekil 1.15 Ġtalya dalyan kuzuluklarında avcılık, hasat ve yakalanan balıklar Şekil 1.16 Lesina dalyan kanalı üzerine balık giriģ ve çıkıģında kaldırılabilir bariyer Şekil 1.17 Lesina dalyan kanalı üzerindeki bariyer tuzak (kuzuluk) Şekil 1.18 Ġtalya da Vallikültür yapılan bir dalyan lagünü Şekil 1.19 Venedik Lagünü nde yetiģtiricilik faaliyetlerinde kullanılan toprak havuzlar (Kuzey Adriyatik, Ġtalya) Şekil Venedik Marano Lagünü nde semi-entansif yetiģtiricilik yapılan toprak Havuzlar (Kuzey Adriyatik, Ġtalya) Şekil 1.21 Lagün sahası içindeki toprak havuzlar ve Valli alanları Şekil 1.22 Vallikültür dalyanlarında toprak havuzlar arasındaki setin sağlamlaģtırılması için diklen ağaçlar Şekil 1.23 Ġtalya lagünlerinde kafes ve toprak havuzlarda balık yetiģtiriciliği Şekil 1.24 Ġtalya lagünlerinde midye yetiģtiriciliği Şekil 1.25 Ġtalya lagünlerinde kabuklu avcılığı Şekil 1.26 Fransa, Thau Lagünü nde istiridye yetiģtiriciliği ve ürünler Şekil 1.27 Cadiz Körfezi lagün sahası içindeki yetiģtiricilik alanları Şekil 1.28 Cadiz Körfez lagününündeki toprak havuzlar (Esteros) Şekil 1.29 Endüstri sahasının Cadiz Körfez lagününe yakınlığı Şekil 1.30 Cadiz Körfez lagün sahası içindeki toprak havuzlarda (Esteros) balık yetiģtiriciliği 36 Şekil 1.31 Cadiz Körfez lagünündeki toprak havuzlarda (Esteros) balık hasadı Şekil 1.32 Mısır Manzala Lagünü nde geleneksel Hosha yetiģtiricilik faaliyetleri Şekil 1.33 Burullus lagünündeki yetiģtiricilik alanları Şekil 1.34 Manzala Lagünü El Diba Üçgeni nde deniz balıkları yetiģtiriciliği aktiviteleri Şekil 1.35 Manzala Lagünü nde kafes balıkçılığı Şekil 1.36 Manzala Lagünü nde avcılık yapan küçük ölçekli tekneler Şekil 1.37 Hisarönü (Marmaris) kıyı lagününde yapılan yetiģtiricilik faaliyetleri Şekil 1.38 Anafarta Tuz Gölü (Çanakkale) lagünündeki toprak havuzlar... 41

8 VIII Şekil 1.39 Sülüngür Gölü nde (Köyceğiz Lagün Kompleksi) ağ kafeslerde deniz balıkları yetiģtiriciliği Şekil 1.40 Ġzmir Körfezinde dalyan lagün alanları Şekil 1.41 Gediz Nehrinin oluģturduğu lagünler Şekil 1.42 Ġzmir iç körfezdeki Çilazmak Lagün sahasına dökülen (açık mavi) Gediz Nehrinin, Kırdeniz lagün sahasına akıģ yönünün değiģtirilmesi Şekil 1.43 Ġzmir Körfezi içinde yer alan RagıppaĢa ve Çilazmak Lagünleri Şekil 1.44 Ragıp PaĢa dalyan duvarı ve üst tesislerden görüntüler Şekil 1.45 Ragıp PaĢa dalyan duvarlarının yıkılması ve taģların denizden alınması Şekil 1.46 Ġzmir Körfezi lagünlerinde çıkarılan mamunlar ile paragat iğnelerinin yemlenmesi Şekil 1.47 Çakalburnu Dalyan lagün sahasının Ģimdiki durumu Şekil 2.1 Ege Denizi kıyı Ģeridinde çalıģır (yeģil) durumda olan dalyanlar Şekil Enez Lagün Kompleksi ve Dalyanlar Şekil Peso Dalyan binasının her iki tarafında yer alan kuzuluklar Şekil Peso Dalyan binasının sol tarafındaki çiftli kuzuluk Şekil Peso Dalyan binasının sağ tarafındaki tekli kuzuluk Şekil Peso Dalyanı çiftli kuzuluğu Şekil Peso Dalyanı tekli kuzuluğu Şekil Peso Dalyan kanalı ve kuzulukları Şekil Alüminyum ızgara ve beton duvarlardan oluģan eski Peso Dalyan kuzuluğundan günümüze kalanlar Şekil Üzmene Lagünü, Enez Limanı ve Bücürmene Dalyan kuzuluğu Şekil Üzmene Lagün Kanalı üzerindeki Bücürmene Dalyan kuzuluğu Şekil Bücürmene Dalyan Kuzuluğunun arkadan görünüģü Şekil Enez lagünlerinde uzatma ağı avcılığında kullanılan altı düz tongartolar (kuritalar) Şekil Gediz Deltası nda yer alan dalyanlar. Yukardan aģağı, Kırdeniz (Küçük Dalyan), Homa Dalyanı, Çilazmak Dalyanı, RagıppaĢa Dalyanı Şekil Homa Lagünü ve çevre yapılanması Şekil Homa Lagün sahasındaki filamingolar Şekil Has (topan) kefal Mugil cephalus Şekil Lidaki (çipura) Sparus aurata Şekil Levrek Dicentrarchus labrax ve topan kefal Mugil cephalus Şekil Homa Dalyan kuzuluğu (kargı-saz ve ağaç kazıklar) Şekil Homa Dalyanı kuzuluk sistemi ve üst tesisleri Şekil Gel-git hareketleri sonucunda dalyan kuzuluğu önündeki düģük su seviyesi Şekil Homa Dalyan Kuzuluklarında demir ızgaraların kullanılması (2011) Şekil Homa Dalyan Kuzuluklarında sıcak galvaniz kaplamalı demir ızgaralar (2012).. 78 Şekil Üç cm çit aralığı olan sıcak galvaniz kaplı demir ızgaralar Şekil Homa Dalyan kuzuluğu ve hazneleri (2011) Şekil Eski dönemlere ait Homa Dalyanı kuzuluk planı (Alpbaz, 1985) Şekil Homa Lagünü ne su giriģ ve çıkıģlarının olduğu boğazlar ve kuzuluk Şekil AçılmıĢ durumda bir boğaz TaĢboğaz Şekil Kırdeniz boğazı yaklaģık 2 km uzunluğunda (taģ+kargı tonoz) Şekil Tonoz ve kuzuluklarda kullanılmaya hazır kargı setler... 82

9 Şekil Kargıdan örülmüģ hasırların ağaç tokmaklar ile zemine çakılması Şekil Homa Dalyanı nda kullanılan fanyalı uzatma ağları Şekil Homa dalyanında kullanılan multifilament fanyalı ağlar Şekil Homa dalyanında kullanılan monofilament (misina) fanyalı ağlar Şekil Fanyalı misina ağları ile yalanan kefaller Şekil Kargılı kefal ağının teknik planı Şekil Sığ suya kargılı ağın kuritalardan bırakılması Şekil Suya serilmiģ kargılı kefal ağı Şekil Kargılı ağ ile yakalanmıģ kefaller Şekil Homa Dalyanında eski yıllarda kullanılan pinterler Şekil Son zamanlarda lagünde yılan balığı avcılığında ve lagün çevresinde ahtapot avcılığında kullanılan pinterler (6 çember 2 hazne) Şekil Yılan balığı avcılığında kullanılan 7 çemberli, 3 hazneli pinter Şekil Yılan balığı avcılığında kullanılan 6 çemberli, 2 hazneli pinter Şekil Homa Dalyanında pinterler ile yakalanmıģ yılan balıkları Şekil Lodos fırtınası sonrası Homa Dalayanı kıyı kordonu (2008) Şekil Kıyı kordonunda oluģan dalyan-deniz bağlantılı kanallardan biri (2009) Şekil Dalyanlar ve kıyı kordonlarının 1987 ve 2000 yıllarındaki durumları (Landsat Uydu Görüntüsü) Şekil Kıyı kordonuna dökülen dolgu ve kaplama doğal malzemeler Şekil Kıyı kordonunun güçlendirilmesi amacı ile yapılan anroģman Şekil Güçlendirmede kullanılan büyük doğal taģlar Şekil Dalyan araģtırma istasyonu ve çevresinin havadan çekilmiģ görüntüsü Şekil Dalyan araģtırma istasyonu ve çevre düzenlemesi Şekil Homa lagün sahasının batimetrik haritası Şekil Proje kapsamında derinleģtirmenin yapılacağı sirkülasyon kanalı ve çıkan malzemeler ile adacıkların restorasyonu Şekil Lagün içinde erozyona uğrayan adacıklar Şekil Homa Lagünü nün batı ve karayel rüzgarlarına açık Kırdeniz kıyı kordonu Şekil Boğaz sığlığını gidermek için önce tekne kıç tarafından demir atarak sabitlenir 102 Şekil Sabitlenme iģleminden sonra pervane hareketi sağlanarak sedimentin dağıtılması ve uzaklaģtırılması gerçekleģtirilir Şekil Lagünde kanal açma ve derinleģtirme çalıģmalarında kullanılan Meltem Ġzmir tarama gemisi Şekil Homa Lagünü nden Meltem Ġzmir tarama gemisi ile derinleģtirme (kıģlatma) kanalının açılması ve çıkan malzemenin borular vasıtası ile kıyıya gönderilmesi Şekil Tarama gemisinin çıkardığı malzemenin Ģekillendirilmesinde kullanılan ağaç kalıplar Şekil Lagün kıyı kesiminde sirkülasyon kanalının derinleģtirilmesinde kullanılan yüzer-gezer ekskavatör Şekil Lagün kıyı kesiminde karadan sirkülasyon kanalının açılmasına öncülük eden ekskavatör Şekil Sirkülasyon kanalı ve çıkan malzemeler ile kıyı kordonuna yakın kısımlarda yapay seddelerin oluģturulması IX

10 Şekil Homa Lagünü nde derinleģtirme ve sirkülasyon kanalları ile yapay seddelerin oluģturulması Şekil Homa Lagünü nden Kırdeniz Lagünü ne taģmanın olduğu kısım Şekil Homa Lagünü ile Kırdeniz Lagünü arasında kalan ve set oluģturulması istenen yer Şekil Homa Lagünü nün kıyı kesimlerindeki çımarlardan sular ĢiĢtiğinde balık kaçıģını engellemek amacı ile yapılmıģ bir set (tonoz) Şekil Dalyan sahasına kontrollü tatlı su girdisinin sağlanması Şekil Dalyan sahasına yer altı suları ile tatlı su girdisinin sağlanması Şekil Yüksek tuzluluktaki Homa Lagün suyunun tuzla iģletme kanalına verilmesi Şekil Dalyan kuzuluğunda biriken mavi yeģil algler (Lyngbya majuscula ve Lyngbya confervoides) Şekil Homa Dalyanı paydaģ toplantısı Şekil Büyük Menderes Deltası nda oluģan Karina ve Akköy (Arapça, Karaca, Bölme ve Kabahayıt) lagünleri Şekil Karina Lagünü, Dilek Yarımadası Büyük Menderes Deltası Milli Park alanı Şekil Karina Lagünü ve Dalyan kuzuluklarını iģleten S.S. Doğanbey Tuzburgazı Su Ürünleri Kooperetif nin lagün giriģindeki tabelası Şekil Karina Lagünü ve su giriģ-çıkıģının olduğu boğazlar Şekil Karina Boğazı ve Tonozu Şekil Tekdam Boğazı, Tekdam Tonozu ve 2014 yılında çalıģan kuzulukların yerleri Şekil Karina Lagünü nde temizlik çalıģmaları ve hayalet av araçlarının toplanması Şekil Hayalet bir pinterin lagünden çıkarılıģı Şekil yılında uygulamaya alınan helezon telden yapılı paneller Şekil Geleneksel kargı saz materyalden yapılmıģ tonoz paneli Şekil Kullanılmaya hazır yedekte tonoz panelleri Şekil Tonoz panellerinde kullanılan kargılardan kalan artık parçalar Şekil m uzunluğunda kargı-saz ve ağaç kazıklardan yapılı Tekdam Tonozu Şekil Tekdam Tonozu hattında yer alan kuzuluklar Şekil Karina tonozu (uzunluk 600 m) Şekil Karina Dalyan kuzuluklarından biri Şekil Kuzuluğa giriģteki kapıların (a) dıģtan ve (b) içten görünüģü Şekil Kuzuluğun ayna kısmı ve büyük makas Şekil a Ambar makası ve bölümleri Şekil b Ambar makası ve bölümleri Şekil Ambar kenar bölmelerine geçiģ aralığı Şekil Yıl boyu Karina Lagünü nde çalıģan uzatma ağı balıkçıları Şekil Küpeli donam Şekil Karina Dalyanında kullanılan fanyalı uzatma ağının ölçekli (a) ve detaylı (b) teknik planı Şekil Ağlar ellenirken (temizleme ve bir sonraki kullanım için hazır hale getirme) Şekil Tonozlara dik olarak uzatılan germe ağlar Şekil Tekli (a) ve üçlü (b) pinterlerin tonoza/germe ağa dik yerleģtirilmesi Şekil Tek (a) ve çift (b) pinterlerin tonozda ve dalyan içinde kullanımı Şekil Farklı büyüklükteki pinterler Şekil Pinterin su içindeki konumu X

11 Şekil Söke Pinteri nin ön kısmından detaylar Şekil Söke Pinteri nin son kısmından detaylar Şekil gözlü Söke Pinteri nin ölçekli (I, II) ve detaylı (III, IV) teknik planı Şekil Pinterin zemine sabitlenmesi Şekil Birinci kısmı kare olan Söke pinterinin sudaki duruģu Şekil Karina Dalyanında kullanılan paragatın teknik detayları Şekil Paragat iğnelerini yemlemede kullanılan canlı ısporazları ve gamit kefalleri yakalamada kullanılan Yem Ağı nın ölçekli (a) ve detay (b) teknik planı Şekil Karina Dalyanı Tekdam Tonuzu dıģ tarafında (deniz tarafı) mamun çıkarılıģı Şekil Karina Lagünü nde dalga ve rüzgar nedeniyle kumların birikmesi sonucu oluģan bir çımarda sığınan tekneler Şekil Kuzuluk Ambar ında hasat Şekil Kuzulukta yakalanan balıklar Şekil Karina lagününde yakalanan kefal türleri yukardan aģağı ceran, topan, sarıkulak (sarıyanak) ve mavraki Şekil Karina dalyan kuzuluklarında furya döneminde yakalana lidakiler Şekil Karina Dalyanı nda pinterlerde yakalanan yılan balıkları Şekil Balıkların teslim alındığı dalyan tesisine avcılık sonrası teknenin yanaģması Şekil Balıkların iģlem gördüğü ve kısa süreli depolandığı yer Şekil Dalyan bekçi binası ve mutfağı Şekil Bir zamanlar balıkçıların konakladığı tesisler Şekil Karina ve Akköy lagünlerinin Büyük Menderes Nehrine göre konumları Şekil Akköy lagünleri (Arapça, Karaca, Bölme ve Kabahayıt) ve boğazları Şekil Akköy Lagünü nün Arapça bölümündeki kuzuluk ve tonoz Şekil Akköy Lagünü nün Karaca bölümündeki kuzuluklar ve tonoz Şekil Akköy Lagünü nün Kabahayıt bölümündeki kuzuluklar ve tonoz Şekil Büyük Menderes Nehri, azmak ve lagünlerinde kaçak kullanılan av araçları Şekil Plastik (PVC) borulardan yapılan Akköy Dalyan tonozu Şekil Kargıdan yapılan Akköy Dalyan tonozu Şekil Akköy (Karaca) Dalyan Kuzuluğu Şekil Akköy Dalyan kuzuluklarının tipik Ģekli Şekil Kuzuluğa giriģ kapıları (küçük makas - V geçiģ yeri) Şekil Kuzuluk dıģ ve iç avluları Şekil Kuzuluk Amabar ı ve ambara giriģ kapısı (V geçiģ yeri) Şekil Ambarın orta bölmesinin son noktasından haznelere geçiģ aralığı Şekil Kuzuluk ve tonozlarda kullanılması düģünülen metal kare gözlü panel Şekil Kuzuluklardan balık toplamada kullanılan altı düz motorlu tekne Şekil Akköy Dalyanı nda uzatma ağı balıkçılığında kullanılan tekneler Şekil Akköy Dalyanında kullanılan uzatma ağının teknik (ölçekli) ve detay planı Şekil Akköy dalyanında levrek avcılığında kullanılan paragat takımının teknik özellikleri Şekil Pinter sonuna yerleģtirilen ağ kafesin teknik detayları Şekil Germe ağa dik konumda yerleģtirilen kafesli pinterler Şekil Akköy Lagünü nün içinden geçen Büyük Menderes Nehri Şekil Büyük Menderes Nehri nin Ege Denizi ne oldukça yakın bir noktasında çarpma ile balık avcılığı XI

12 Şekil Lagün balıklarının satıldığı Akköy deki perakende satıģ yeri Şekil Akköy Karaca Dalyan kuzuluk ve tesislerine giden yol ve sulak alanda sıralanmıģ flamingolar Şekil Akköy Karaca Dalyan yolu üzerindeki kuzuluk ve tonoz malzemeleri Şekil Karaca Lagünü Dalyan barakaları Şekil Eski buzdolaplarında buz ile kısa süreli olarak balık muhafazasının yapıldığı baraka Şekil Topan kefallerden çıkarılan yumurtaların iģlendiği baraka Şekil Akköy Lagünü nün Bölme kısmında, bir zamanlar büyükbaģ hayvan yetiģtiriciliğinde kullanılan damlar Şekil Akköy Karaca Lagünü kıyı kordonu Şekil Bafa Gölü ve Sakızburnu Dalyanı Şekil 3.5.2a Yaz döneminde Sakızburnu Dalyanı ve çevresi Şekil 3.5.2b TaĢkın sırasında Sakızburnu Dalyanı ve çevresi Şekil Toprak dolgu nedeniyle Menderes Nehri (Ege Denizi) ile bağlantısı kesilen Bafa Gölü (Dalyan Kanalı) Şekil Bafa Gölü nün oluģumu Şekil Sakızburnu Dalyanı eski çalıģanlarında Ahmet Koralp Şekil S Ģeklinde açılan dalyan kanalından bir görüntü Şekil S Ģeklinde açılan dalyan kanalından göle yakın bir noktadan bir baģka görüntü Şekil Kuzuluklardan yaklaģık bir km lik uzaklıktaki kapama noktası ve arka planda leylekler (Ciconia ciconia) Şekil Dalyan kanalının Bafa ya açıldığı noktada inģa edilen bir baģka kapama düzeneği Şekil Sakızburnu Dalyan kuzulukları yakınlarında Büyük Menderes suyunun Bafa Gölü ne kapaklar vasıtası ile kontrollü giriģ ve çıkıģı Şekil Bafa Gölü nün Büyük Menderes nehri ile bağlantısındaki dalyan kanalı üzerinde kuzuluklardan sonraki kapaklar (kuzuluk kapakları) Şekil Büyük Menderes nehrinin önünü keserek Bafa Gölü ne su giriģini sağlayan kapakların olduğu nokta (Bu kapaklar günümüzde artık mevcut değildir) Şekil Dalyan kuzuluğu ile dalyan kapakları arasında toprak dolgu (arka tarafta) ile kapatılmıģ dalyan kanalı Şekil Serçin Köyü nü, Büyük Menderes taģkınlarından korumak için yapılan sedde Şekil Sedde gerisinde yağmurlar nedeniyle biriken Büyük Menderes taģkın suyu Şekil Sedde ye iliģkin detaylar (Bafa Gölü dıģından) Şekil Sedde ye iliģkin detaylar (Bafa Gölü tarafından) Şekil Mevcut durum ve ġiģme Savak ın konumu Şekil Baraj vazifesi gören ġiģme Savak Şekil ġiģme savak önü ve arkasındaki su seviye farkı Şekil DSĠ Serçin Priz Yapısı ve Bafa Gölü Besleme Kanalı Şekil Serçin Prizi nden geçen Büyük Menderes suyu Şekil Serçin Prizi nden gelen Büyük Menderes suyunun yaz döneminde Bafa Gölü ne giriģinin toprak dolgu ile engellenmesi Şekil Serçin Prizi besleme kanalı Şekil S.S. Ak-Yeniköy Su Ürünleri Kooperatifi Yönetim Kurulu üyesi Hasan Turan ile Sakzıburnu Dalyanı civarında incelemeler XII

13 XIII Şekil Büyük Menderes bağlantılı açılacak bir kısa kanal vasıtasıyla dalyan kuzuluğunu tekrar çalıģtırılması önerisi Şekil Bafa Gölü 2014 ani alg Nodularia spumigena çoğalması Şekil yılında Bafa Gölü nde kirliliğin durumu Şekil Yer altından 29 tuzlulukta elde edilen deniz suyunun, hatchery (yavru balık üretim tesisi) lerde kullandıktan sonra Dalyan kanalına deģarjı Şekil Dalyan kanalının Bafa Gölü ne ulaģmadan önce kapatıldığı yerdeki suyun durumu Şekil yılları arasında Bafa Gölü nde yakalanan kayıtlı toplam balık miktarı Şekil Bafa Gölü tarihi balık taģıma yolu (yaklaģık 19 km) Şekil Bafa Gölü balıklarının Kovela limanına hızla ulaģtırılması için yapılmıģ özel yol Şekil avcılık sezonunda Sakızburnu Dalyan kuzuluklarında yakalanan kefaller. 215 Şekil Bafa Gölü nde 1987 yılında yakalanan sazan balığına ait bir fotoğraf Şekil Kanalda kurulu bir pinter, yıl Şekil Dalyan kanalı ve Büyük Menderes Nehri ile birleģtiği yer a) Atilla Alpbaz ın çizimi (1986) b) Google Earth den çizilmiģtir (2014) Şekil Demir ızgara, beton malzemeden yapılmıģ Sakızburnu dalyan kuzuluğu Şekil Kanal üzerinde kuzuluk avlusuna ilk giriģ ana makası (V geçiģi) Şekil Kuzuluk (ambar) ve makası Şekil Kuzulukta yılan balığı geçiģinin olduğu yer Şekil Kuzuluk çıkıģına yerleģtirilen pinter ile yılan balığının yakalandığı yer Şekil Sakızburnu dalyan tesisleri ve avlusu Şekil Balıkların ilk iģlem gördüğü hemen kuzuluk yakınındaki tesisler Şekil Dalyan Kanalı nın Bafa Gölü ne ulaģtığı noktadaki kontrol ve gözlem binası Şekil Güllük Lagün sahası ve kuzuluklar (yıldız ile iģaretlenen yerler) Şekil Güllük Lagünü nden bir kesit Şekil Güllük Dalyanı nda balık satıģı Şekil Gülük Lagünü nden körfeze açılan kanallar ve bu kanallar üzerindeki kuzuluklar Şekil Yola yakın kesimdeki tonoz, kuzuluk ve tesisler Şekil Güllük dalyan kuzuluğu Şekil Kuzuluk ve tonozların yapımında kullanılan ağaç direkler ve kargılar Şekil Sel ve taģkınlara dayanıklı helezon telden yapılmıģ tonoz panelleri Şekil Güllük dalyan kuzuluğu Şekil Lagünden kuzuluğa giriģ kapıları (Makas V geçiģ sistemi) Şekil Kuzuluk büyük makası, dıģ ve iç avluları Şekil Deniz tarafındaki Kuzuluk Ambar ı Şekil Ambar V giriģ kapısı (dıģ görünüģ) Şekil Ambar V giriģ kapısı (iç görünüģ) Şekil Ambar giriģ kapısı ve orta kısmı Şekil Ambarın bir taraftaki Hazne si ve buraya kargı aralarından geçiģ Şekil Güllük Dalyan kuzulukları yanına tonoz gerisinde kurulan büyük pinter Şekil Pinter kanatlarının tonozun geniģ bir alanını kapatması Şekil Büyük pinterlerde günlük yakalanan yılan balıkları

14 XIV Şekil çemberli, 3 boğazlı geleneksel Söke Pinteri Şekil Orta kısmında yönlendirme ağı olan çiftli pinter Şekil Söke Pinteri ne ait detaylar Şekil Güllük lagününde kullanılan fanyalı uzatma ağının (tabansız) teknik planı ve operasyon Ģekli Şekil Güllük lagününde kullanılan fanyalı uzatma ağının (yüksek) teknik planı Şekil Dalyan kuzulukları önünde 5 posta fanyalı uzatma ağı ile yapılan avcılık Şekil Güllük Lagünü nde kullanılan paragata ait detaylar Şekil Lagününde saz bitkisi olmayan yerlere bırakılan paragat Şekil Tuzla lagün alanı Şekil Tuzla lagünün sığ olan iç kısmı Şekil Küçük Ölçekli Balıkçılığın yapıldığı merkezi (orta) kısım Şekil Tuzla lagününün Ege Denizi ne açılan dıģ kısmı Şekil Lagün ortasından geçen asfalt yol Şekil Asfalt yol ile ayrılan lagünün iç ve orta kısımları arasında su geçiģlerinin olduğu geçitler Şekil Milas Kaymakamlığı resmi internet sayfasında Tuzla Sulak Alanı na ait fotoğraflar Şekil S.S. Boğaziçi Su Ürünleri Kooperatifi binası Şekil S.S. Boğaziçi Su Ürünleri Kooperatifi yetkilileri ile görüģme Şekil Dalyan eski kuzuluk kazıkları ve yeri Şekil Dalyan eski kuzuluk kazıklarından detay Şekil Balıkların büyümesini engellediği söylenen algler Şekil Lyngbya sp. Mikroalgi Şekil Deniz Börülcesi (Salicornia europaea) Şekil Tuzla lagün sahasında yetiģen, deniz börülcesi (Salicornia europaea) bitkisi Şekil Lagünde, farklı renklere bürünmüģ deniz börülcesi (Salicornia europaea) Şekil Köyceğiz Lagün Sistemi Şekil Köyceğiz Lagünü, Ġztuzu Sahili ve sahilin kuzey kısmındaki deniz suyu ile göl suyunun giriģ çıkıģının olduğu boğaz Şekil Dalyan Su Ürünleri Kooperatif logosu Şekil Köyceğiz Gölü nde amatör sazan avcılığında oltaların hazırlanması Şekil Köyceğiz Lagünü nde yakalanan sazan balıkları Şekil Köyceğiz Dalyan kuzulukları (yıldızlı yerler) Şekil Köyceğiz Dalyanı kuzuluk sistemi (DıĢbük) Şekil Sülüngür Gölü bağlantılı kuzuluklar Şekil Dalyan Kanalı üzerindeki Köyceğiz Dalyan kuzuluğu Şekil Tekne geçiģlerinin olduğu geçit ve görevli barakası Şekil Görevliler tarafından sadece tekne giriģlerinde açılan kapı Şekil Lagün tarafından Köyceğiz Dalyan kuzuluk sistemi Şekil Deniz tarafından kuzuluk sistemi Şekil Kuzuluk giriģ kapıları Şekil Köyceğiz dalyan kuzulukları (ambar) Şekil Kuzuluk (ambar) haznesi giriģ kapısı Şekil Kuzuluk haznesinde balıkların toplanmasında kullanılan ağdan yapılmıģ hasat aracı

15 XV Şekil Deniz tarafındaki kuzuluklarda kefallerin kaçmasını önleyen paneller Şekil Köyceğiz Dalyan kuzuluk sistemi (DıĢbük): kapılar, avlular ve kuzuluklar Şekil Avluda bekletilen kefaller Şekil Kuzulukta sağım (hasat) iģlemi Şekil Ağa sıkıģtırılan balığın kepçelere doldurulması Şekil Dolu kepçenin kuzuluk yürüme bantlarından karadaki taģıta sırtta nakli Şekil Kuzuluktan kepçeler ile hasat edilen balıkların nakil aracında toplanması Şekil Dalko tarafından her türlü avcılığa yasak sahada toplatılmıģ misina uzatma ağları Şekil Köyceğiz lagün kompleksi bünyesinde yer alan Sülüngür gölü bağlantılı üç kuzuluktan birinin havadan çekilmiģ görüntüsü Şekil Deniz balıklarının Köyceğiz Lagünü nden Sülüngür Gölü ne geçiģ yaptığı kapılar Şekil Kuzuluk ana sekiz ve küçük sekiz giriģ kapıları Şekil Kuzuluk ana sekiz giriģ kapısı ve uç kısımdan detay Şekil Sülüngür Kuzuluk Ambarları ve giriģ kapıları Şekil Göl tarafındaki kuzuluk ambarı ve tonoz Şekil Köyceğiz dalyan kuzuluğunda yakalanan balıklar (kefal ağırlıklı) Şekil Sülüngür Gölü dalyan kuzuluklarında yakalanan balık türleri Şekil Kuzuluklarda yakalanan mavi yengeçler Şekil Köyceğiz dalyan kuzulukları ve tonozlarında kullanılan ağaç kazıkların önceden ateģte geçirilmesi Şekil Kuzuluk ve tonoz kazıklarının çakılması ile helezon tel panellerin yerleģtirilmesinde kullanılan yüzer platform Şekil 4.1 Homa Dalyanında sirkülasyon kanalı açılması ve derinleģtirme çalıģmaları Şekil 4.2 Homa Lagünü nde yapılan derinleģtirme çalıģmaları Şekil 4.3 Birçok dalyan kuzuluğu ve tonozunda kullanılan kargı ve ağaç malzemeler Şekil 4.4 Ġtalya dalyan kuzuluklarının yapımında kullanılan beton kalıplar ve plastik, alimünyum ızgaralar Şekil 4.5 Güllük dalyan kuzulukları ve tonoz yapımında kullanılan malzemeler Şekil 4.6 Tortoli Dalyanı (Sardunya Adası, Ġtalya) nda modern kuzuluk sistemleri Şekil 4.7 Dalyan Kuzuluğu Şekil 4.8 Kuzulukta hasat iģlemi Şekil 4.9 Kuzulukta yakalanan balıklar Şekil 4.10 Entansif balık yetiģtiriciliği yapılan ağ kafesler Şekil 4.11 Midye yetiģtiriciliğinde kullanılan yüzdürücüler Şekil 4.12 Tortoli Lagününde kullanılan pinterler Şekil 4.13 Balık iģleme ve satıģ binası Şekil 4.14 Balık satıģ yeri Şekil 4.15 Lagün kenarında eski tarz ağaçtan inģa edilmiģ ve lagün ürünlerini sunan restoran Şekil 4.16 Dalyan iģleme ünitesinde hazırlanmıģ hazır balık yemekleri

16 XVI ÖZET Türkiye dalyanları ve lagüner alanlar üzerine yapılan çok sayıda çalıģma mevcuttur. Bu çalıģmada ise Ege Bölgesi kıyı Ģeridinde yer alan dalyanlar özellikle balıkçılık faaliyetleri açısından değerlendirilmiģtir. Balıkçılık faaliyetleri açısından bir dalyanın temel unsuru kuzuluklardır. ÇalıĢmada bunun yanı sıra üretime katkısı olan diğer avcılık araç ve yöntemleri üzerinde de durulmuģtur. Ancak dalyan üretimini doğrudan etkileyen ekolojik ve diğer faktörlerin de bilinmesi gerekmektedir. Projede ayrıca Tortoli Lagünü ndeki modern dalyan iģletmeciliğine yönelik faaliyetler ve lagüner alanlarda uygulanan Valli yetiģtiricilik sistemi ile kabuklu yetiģtiriciliğine de değinilmiģtir. Dalyanların mevcut durumuna iliģkin bilgiler, mevcut ve eski dalyan yönetici ve çalıģanları ile yapılan görüģmelerden, dalyanların yerinde incelenmesinden ve literatürden elde edilmiģtir. Ayrıca dalyanların faaliyetleri her dalyan için bilinen eski dönemleri ile karģılaģtırılarak bir izleme bilgisi verilmeye çalıģılmıģtır. Ege Bölgesi kıyı Ģeridinde iki önemli nehrin Kuzeyde Gediz, Güneyde Büyük Menderes in deltalarında çok önemli lagünler oluģmuģ ve buralarda dalyanlar tesis edilmiģtir. Gediz deltasında oluģan lagünler ve dalyanlar sırası ile Kırdeniz, Homa, Çilazmak ve RagıppaĢa dır. Bunlardan sadece Homa Dalyanı aktif durumdadır. Diğer dalyanlar zaman içinde özelliklerini kaybetmiģlerdir. Güney Ege de ise Büyük Menderes nehri ile bağlantılı ve deltasında Sakızburnu, Akköy ve Karina Dalyanları tesis edilmiģ olup, Bafa Gölü bağlantılı Sakızburnu dalyanının faaliyetine 2011 yılında son verilmiģtir. Homa Dalyanı nda Ġzmir BüyükĢehir Belediyesinin katkıları ile çok büyük ıslah çalıģmaları yapılmaktadır. Dalyan kıyı kordonunun güçlendirilmesi ve lagün içinde sirkülasyon kanalları oluģturarak su ve sediment hareketliliğinin sağlanması ayrıca yavru balıkların bu kanallarda kıģlatılması amaçlanmaktadır. Bunun yanı sıra tatlı su girdisinin de sağlanması ile Homa nın eski üretim rakamlarına ulaģması mümkündür. Büyük Menderes suyunun önceliğinin Söke Ovasında pamuk üretimine verilmesi, Sakızburnu Dalyanının sonu diğer iki dalyanında üretim miktarının düģmesine neden olmuģtur. Bu olumsuzluktan en fazla etkilenen diğer bir önemli sulak alan da Bafa Gölü dür. Bafa Gölü nün koģulları iyileģtirilmediği takdirde sonunun kısa zamanda Aral Gölü gibi olması kaçınılmazdır. Bazı dalyanların kuzuluklarında geleneksel kargı-çit malzemenin yerini farklı malzemelerin (plastik boru, kurģunlu veya plastik kaplamalı helezon tel) aldığını görmekteyiz. Köyceğiz dalyanı dıģındaki diğer dalyanlarda kuzuluklar ve boğazlar bahar aylarında açıktır. Uzatma ağları Güllük, Karina ve Homa da, pinter ise Köyceğiz, Güllük, Karina ve Akköy lagünlerinde kullanılmaktadır. YetiĢtiricilik faaliyetinin yer aldığı ve 2015 te sonlanacağı tek dalyan lagünü Sülüngür Gölü dür. Köyceğiz Dalyanı nda zaman içinde bazı deniz balıklarının üretim miktarlarında bir artıģ gözlenirken, tatlı su balıkları için bu durum tersinedir. Diğer Ege Bölgesi aktif

17 XVII dalyanlarında üretim miktarlarında düģüģler yaģanırken birçok dalyanın faaliyeti de zaman içinde sonlanmıģtır. Dalyanların üretim miktarlarının düģmesinde veya sonlanmasında en önemli etkenler arasında ĢehirleĢmenin getirdiği tehditler (kirlilik, turizm vs), tatlı su girdilerinin azalması veya yok olması, modern dalyan uygulamalarına bir türlü geçilememesi (Vallikültür veya diğer yetiģtiricilik faaliyetleri), öncelikli ve yoğun tarım faaliyetleri, koruma statüleri gereği buralarda ıslah çalıģmalarının yapılamaması (lagün alanı ve boğazların sığlaģması), Su Ürünlüğü Avcılığını Düzenleyen Tebliğ deki dalyanlar ile ilgili kurallara riayet edilmemesi, denizlerdeki aģırı avcılık, yetiģtiricilik balığı ile rekabet edememe sayılabilir. Sayıları ve iģlevleri hızla azalan kıyı lagünerlerine ve çevrelerine gereken önem mutlaka verilmelidir. Bu alanlar biyoçeģitliliğin yüksek olduğu, balıklar içinde önemli birer rezervuar alanlarıdır. Lagün içindeki su ve sediment hareketliliği sağlanmalı, en son teknikler (kuzulukların geliģtirilmesi, Vallikültür, kafes veya toprak havuzlarda yetiģtiricilik, kabuklu yetiģtiriciliği) uygulamaya alınmalı ve bu geleneksel kültür yaģatılmalıdır. Evsel ve sanayi atıklar ile kirletilen ve HES ler ile önü kesilen sağlıksız tatlı su akıģının mutlaka lagünlerin yaģaması için düzenlenmesi gerekmektedir. Sonuç olarak, Ege dalyanlarının ekonomik ve çevresel olarak sürdürülebilirliği tehlike altındadır. Sayıları azalmakta, üretimleri düģmektedir. Akdeniz de birçok lagünde baģvurulan kıģlatma kanallarında balık yetiģtiriciliği (Vallikültür), rekreasyonel anlamda kullanım olanaklarının geliģtirilmesi ve geleneksel balıkçılık uygulamalarının korunması, dalyanların ekonomik anlamda sürdürülebilirliğine önemli katkılar sağlayabilir. Ancak tüm bunlar için klasik yönetim yaklaģımı ve düzenlemelerinden (sınırlı giriģ, kapalı sezon, av aracı sınırlandırılması, minimum av boyu, çit aralığı vb.) daha fazlasına ihtiyaç vardır. Ekolojik ve ekonomik açıdan son derece önemli bu alanların sürdürülebilirliği için geniģ paydaģ katılımlı yönetim planları hazırlanması ve uygulamaya geçirilmesi Ģarttır. Anahtar kelimeler Ege Lagünleri/Dalyanları, balıkçılık, kuzuluk, uzatma ağı, pinter, üretim, kefal, çipura, levrek, yılan balığı, tatlı su, kirlilik.

18 XVIII ABSTRACT Current Status of Aegean Coastal Lagoons There are so many studies and surveys on coastal lagoons in Turkey. In this study, coastal lagoons located in the Aegean coasts are viewed particularly for fishing activities. The main component of a coastal lagoon is barrier trap (v-shaped, weir) in terms of its fishing features carried out by fishers. Other fishing gears and methods which are contributed to production are also discussed. However, it is necessary to know the ecological and other factors that directly affect lagoon production as well. In the study, activities of modern lagoon management in Tortoli Coastal Lagoon and extensive and intensive aquaculture, valliculture, shellfish farming in these areas has also been mentioned. Data on the current status of lagoons obtained from interviews with current and former fisheries managers and fishers, in situ observations and present literature. It is also tried to monitoring of the coastal lagoon by comparing activities with former period. A number of significant lagoons formed and weirs constructed on the delta of two main rivers, the Gediz in the north and the Büyük Menderes in the south along the Aegean coastline. The lagoons and formed on Gediz Delta are respectively Kırdeniz, Homa, Çilazmak and RagıppaĢa. Fishing activities are still going on only in the Homa Lagoon. Other lagoons have lost their importance over time. In the southern Aegean, Sakızburnu, Akköy and Karina lagoons which are related to the Büyük Menderes River have been established, and the activities of Sakızburnu weir which is related to Bafa Lake were ended in Very important improvement affairs have been carried out in Homa Lagoon with the contributions of Ġzmir Municipality. It is aimed to strengthen firstly the lagoon coastline and then excavating circulation channels for providing the movement of water and sediment and wintering of the juveniles in these channels. In addition to this it is possible for Homa to reach to former production level with provision of freshwater input. Giving priority to agricultural production in Söke Plain with Büyük Menderes water led the end of fish catching in Sakızburnu weir and caused a decrease on the production of two other lagoons (Karina and Akköy). The other important wetland, Lake Bafa is most affected region from the irrigation priority in Söke Plain. Unless the conditions are improved, it is inevitable that the end of the lake will be like Aral Sea s. In barrier traps (weir) of some coastal lagoons, we see that different materials (plastic poles, lead or plastic coated wire netting) are used instead of traditional wooden poles (pike fence). Fishing weirs and inlets of the all lagoons are open during the spring months except the Köyceğiz. Trammel nets are used in Güllük, Karina and Homa lagoons, whereas fyke nets in Köyceğiz, Güllük, Karina and Akköy lagoons. The only lagoon where aquaculture activities are carried out and will end in 2015 is Sülüngür. An increase in the amount of some marine fish production over time is being observed in the Köyceğiz, while this situation is reverse for freshwater fishes. Nowadays, there is a substantial decrease in production level in active Aegean lagoons and fishing activities of many lagoons are also ended over the years.

19 XIX The threats brought by urbanization (pollution, tourism, etc.), decreasing or extinction of freshwater input, being unable to apply sustainable lagoon activities (valliculture and other aquaculture activities), right to prior use and intensive agricultural activities, being unable to apply improvement activities due to conservation status (shallowing of both straits and lagoon areas), not applying the rule related to weirs mentioned in communicated to regulate fisheries, being unable to obey the fishing regulations related the lagoons according to Fishing Notification, over fishing around the adjacent seas and being unable to compete with aquaculture can be counted among main factors that lead decrease or end in the production level of coastal lagoons. A great importance must be given to the coastal lagoons and its environment whose numbers and functions are decreasing rapidly. These areas the places where biodiversity is substantially higher compare to the other habitats and they are also nursery areas for many fish species. Water and sediment movements in the lagoon should be supplied, latest applications (modernization of weirs, valliculture, aquaculture in cage or ponds, shellfish farming) should be applied and this traditional culture should be sustained. The current of healthy freshwater which has been polluted by domestic and industrial waste and blocked by hydroelectric power stations should be rearranged for the survival of lagoons. Consequently, the economic and environmental sustainability of Aegean coastal lagoons is under threat. The number of them is decreasing and production level is decreasing. Valliculture is rearing fish in wintering channels commonly used in many lagoons in Mediterranean, improving the possibilities of usage in term of recreational practices and protecting of traditional fishing applications provide important contributions to sustainability of lagoons in terms of economy. But for all these things there should be needed more than classical management approach and applications (limited entrance, closed season, limitation of fishing gears, minimum landing size, fence interval). For sustainability of these areas which are highly important ecologically and economically, it s necessary to design and apply management plans which involve a wide range of stakeholders' participation. Key words Aegean coastal lagoons, fishery, barrier trap (weir), gill nets-trammel nets, fyke nets, lagoon production, grey mullets, sea bream, sea bass, eel, freshwater, pollution.