Bolum Sekiz. Bağımlılığı Tanımlamak. Kriterler Bağımlılığın Alt Kategorileri Online Oyun Bağımlılığı Sosyal Medya Bağımlılığı

Transkript

1 Onur Yılmaz (MSc)

2 Bolum Sekiz Bağımlılığı Tanımlamak Davranışsal bir bağımlılık olarak teknoloji bağımlılığı Kriterler Bağımlılığın Alt Kategorileri Online Oyun Bağımlılığı Sosyal Medya Bağımlılığı

3 Giriş Medyada aşırı teknoloji kullanımı ile ilgili haberler artmaya başlamıştır Video oyunları, akıllı telefonları, internet vs. Her ne kadar bu durum medyada destekçilere sahip olsada yinede akademik piyasalarda şüphecilik ön plandadır Belli bir takım davranışları bağımlılık olarak gören bir takım görüşler yüksek bir hızda artmaktadır Herhangi bir psikoaktif ilaç kullanımı olmaksızın Kumar, bilgisayar oyunları, egzersiz, seks, internet kullanımı

4 Bağımlılığı Tanımlamak Sorunlu içerikli kumar ve oyun oynama davranışları çok ciddi bir şekilde bağımlılık olarak görülmeye başlandı Alkolizm ve eroin bağımlılığından farkı olmadığını savunanlar bulunmakta Bağımlılığın temel kriterlerleriyle karşılaştırılma yapılmıştır Eğer aşırı kumar davranışı davranışsal bir bağımlılık olarak kabul edilebilirse (ki edilmiştir), diğer davranışsal bağımlılıkları da kabul etmenin önünü açacaktır

5 Bağımlılığı Tanımlamak Oyun salonları 70 lerde popüler olmaya başladı İlk kez 1983 yılında oyun bağımlılığı terimi icat edildi Diğer bütün bağımlılıklar gibi olduğu savunulurdu Dürtüsel bir davranış oluşu Diğer aktivitelere yönelik ilgi azalması Diğer bağımlı kişilerle ilişki kurmak Yapılan davranış engellendiğinde fiziksel ve davranışsal tepkiler vermek

6 Bağımlılığı Tanımlamak Teknoloji ve online bağımlılık alanında yapılan araştırmalar üç temel soruyu ortaya atar 1) Bağımlılık nedir? 2) Teknoloji ve online bağımlılıkları gerçekten var mıdır? 3) Evet ise, bu insanlar tam olarak neye bağımlıdırlar?

7 Bağımlılığı Tanımlamak Bağımlılık Nedir? Çok tartışılan bir sorudur Hem bu alanı çalışan psikologlar hem de diğer disiplinlerde çalışan kişiler tarafından Altı temel kriter bulunmaktadır 1) Algısal Belirginlik Bu, yapılan aktivite kişinin hayatındaki en önemli unsur olduğunda meydana gelir (bilgisayar oyunu, internet kullanımı) Kişinin düşüncesinde baskınlık kurar (akıl meşguliyeti) Aşerme duygusu Yapılmıyor olunduğunda davranışı düşünme hali

8 Bağımlılığı Tanımlamak 2) Duygu Durum Değişikliği Bu, kişi mevcut davranışı belirli bir takım şeylerden kaçmak istediğinde ortaya çıkar Aynı zamanda bir başa çıkma yöntemi de olabilir Kaçınma ve uyuşma hissi yaratmak 3) Tölerans Daha yoğun bir duygu yaşayabilmek adına yapılan aktiviteye harcanan süreyi düzenli bir şekilde arttırılmasıdır Basitçe, daha fazla zaman harcamak

9 Bağımlılığı Tanımlamak 4) Bırakma/Uzaklaşma Semptomları Yapılan davranışın kesilmesi halinde kişide aniden oluşuan hoşnutsuz hisler ve fiziksel belirtiler Huysuzluk, asabiyet veya titreme 5) Çatışma Teknolojiyi kullanan kişinin yaşadığı çatışmalardır 5a) Kişilerarası Çatışma Kullanıcı ve çevresindeki kişiler (aile, arkadaş, eş) 5b) Diğer Aktiviteler İle İş, okul, sosyal aktiviteler, hobiler veya diğer ilgi alanları 5c) İçsel Çatışma Kaybedilen kontrol hissi ve pişmanlık

10 Bağımlılığı Tanımlamak 6) Nüksetme Geri dönme davranışının gözlemlenmesi Daha önce meydana gelen davranışların tekrar gözlemlenmesi Kısa bir süreliğine de olsa davranışı bırakma halinde hızlıca geri dönme, tekrar yapmaya başlama Bu işlemsel tanımı yaptıktan sonra 2. soruya geçebiliriz

11 Bağımlılığı Tanımlamak Teknoloji ve online bağımlılıkları gerçekten var mıdır? Yapılan tanım ve bugüne kadar inşa edilmiş literatür ışığında teknolojik bağımlılıkların varlığı göz önündedir Aşırı kullanımın olumsuz etkilerine dair bulgular İş ve sosyal hayatı ihmal etme İlişki patlamaları Kontrol kaybı Eğitimi kurban etmek Uyku bozulması artan stres akademik başarıda düşüş Yalnızlık zayıf sosyal beceriler vücut hijyeni

12 Bağımlılığı Tanımlamak Evet ise, bu insanlar tam olarak neye bağımlıdırlar? Bu alanda yapılan araştırmaları incelediğimizde 3. soru belkide hepsinin içinde en ilginç ve en önemli olanıdır İnsanlar interneti, akıllı telefonları kullanırken ya da oyunları oynarken aslında tam olarak neye bağımlılık gösteriyorlar? Oyunun oynandığı araç? Meydana gelen davranışın nitelikleri? (isimsizlik ortadan kalkan ket vurma) Belirli bir takım oyunlar? (şiddet içerikli oyunlar, strateji oyunları)

13 Bağımlılığı Tanımlamak Evet ise, bu insanlar tam olarak neye bağımlıdırlar? Bu da bizi motivasyon konusunu değerlendirmeye iter 1) Siber Seks Bağımlılığı: porno sitelerinin dürtüsel kullanımı 2) Siber İlişki Bağımlılığı: online ilişkilerin üstüne aşırı düşme 3) Net Dürtülenmesi: aşırı kumar oynama, alışveriş yapma 4) Aşırı Bilgi Yüklemesi: Dürtüsel internet sörfü yapmak veya veritabanı incelemek 5) Bilgisayar Oyunu Bağımlılığı: aşırı bilgisayar oyunu oynama

14 Bağımlılığı Tanımlamak Basitçe açıklamak gerekirse, aslında kumar veya oyun bağımlısı olan kişi aslında internetten ziyade daha çok davranışın kendisine bağımlıdır İnternet bu davranışları gerçekleştirebildikleri bir platformdur Fakat bunun aksini gösteren durumlarda vardır Özellikle ileri ergen yaşlarında olan kişiler Sohbet odaları Fantezi rol yapma oyunları oynamak Sadece internette yapmayı seçecekleri davranışlar Sanal gerçeklikte kurdukları persona üzerine inşa edilen davranışlar

15 Bağımlılığı Tanımlamak Evet ise, bu insanlar tam olarak neye bağımlıdırlar? İnternet kişilere alternatif bir gerçeklik sunabilir İsimsizlik ve internetin içine dalma hareketi meydana gelir Farklı bir bilinç hali yaratır Bu da kendi başına psikolojik ve fizyolojik bir ödül niteliğindedir

16 Bağımlılığı Tanımlamak Bugüne kadar kavramlaştırılmış problemli veya aşırı yapılan davranışları aşağıda görebiliriz Televizyon bağımlılığı oyun bağımlılığı İnternet bağımlılığı Akıllı telefon bağımlılığı Sosyal medya bağımlılığı Online açık arttırma bağımlılığı Online seks bağımlılığı Online kumar bağımlılığı Biz sadece oyun ve internet bağımlılığı üzerine duracağız

17 Online Oyun Bağımlılığı 80 lerde yapılan araştırmalar daha çok vaka çalışmalarıyla veya ufak gözlemsel çalışmalardı Daha çok ergen erkekler ve belirli bir takım oyunlar üzerine odaklanmaktaydı (oyun salonlarında oyun oynamak) Sonraki 10 yıl içerisinde bu çalışmalar daha çok özbildirim çalışmalarına dönüştü Fakat bu çalışmalarla ilgili temel sorun, DSM deki kumar bağımlılığı tanımı üzerinden hareket ediyorlardı

18 Online Oyun Bağımlılığı Her ne kadar kumar ve oyun bağımlılığı arasında bir ilişki olsa da yinede oyun bağımlılığının kendine has bir ölçeğe ihtiyacı vardır Zaten sonraları bağımlılıktan ziyade daha çok aklın oyun ile meşgul olması durumunu ölçüyor olduklarına dair eleştiriler aldılar

19 Online Oyun Bağımlılığı 2000 li yıllara gelindiğinde ise bu çalışmalarda ciddi bir artış oldu Çünkü artık yeni bir çeşit oyun ortaya çıktı (MMORPG) Devasa çok kişili rol yapma oyunları WoW, Everquest, Ultima Online, Ragnarok Online 10 yıl içerisinde 60 makale yayınlandı Özbildirim dışında yöntemler kullanılmaya başlandı Tıbbi incelemeler Fiziksel ve patolojik incelemeler fmri çalışmaları

20 Online Oyun Bağımlılığı Literatür Tahmin edilen yaygınlık %1.7 ile %8-10 arasında değişmektedir Ergen erkekler bu davranışa daha yatkındır Aynı zamanda üniversiteye yeni başlamış olmak bir risk faktörü olarak değerlendirilmektedir Esnek çalışma saatleri Yüksek hızda internet Okula yeni başlamış olmanın ve yeni bir ortama geçmiş olmanın yaratmış olduğu stresli durumların üstesinden gelmek için bir savunma mekanizması olarak kullanılması durumu

21 Sosyal Medya Bağımlılığı Sosyal medya siteleri çoğunlukla sosyal amaçlar için kullanılır Daha çok ilişki muhafazası için kullanılır Aynı zamanda yeni ilişkilerin inşası için de kullanılır Yeni çalışmalar, bu tip davranışsal bağımlılıkları gösteren kişilerin sosyal ağlarını sürekli ve düzenli olarak korumaya yönelik tutumları olduğunu gösterir Bu da haliyle aşırı kullanıma yol açmaktadır

22 Sosyal Medya Bağımlılığı Bazı kişilerde aşırı sosyal medya kullanımının geleneksel bağımlılık semptomlarıyla aynı olduğu görülür 1) duygu durum değişikliği (sosyal medyayı kullanan kişinin bunu kaçış ve rahatlama için yapıyor olması) 2) Algısal belirginlik (davranışsal, bilişsel ve duygusal akıl meşguliyeti) 3) Tölerans (sürekli artış gösteren zaman harcama) 4) Bırakma Semptomları (davranışı yapamama durumundahoş olmayan fiziksel ve duygusal semptomlar oluşması) 5) Çatışma (içsel ve kişiler arası sıkıntılar yaşamak) 6) Nüksetme (bırakma sonrası hızlıca geri dönülş)

23 Sosyal Medya Bağımlılığı 2014 e gelindiğinde sosyal medya bağımlılığı ile ilgili sadece kadar araştırma vardı Bu araştırmalar daha çok şunlar üzerine odaklandı: 1) öz algı (kişi sosyal medyada kendisini nasıl algılar) 2) sosyal medya bağımlılığı diğer bağımlılıklarla nasıl ilişkilidir? 3) sosyal medya ve kişiler arası ilişkileri incelemek

24 Sosyal Medya Bağımlılığı Pek çok araştırmacı için facebook bağımlılığı sosyal medya bağımlılığı ile eşanlamlı olarak kullanılmaktadır Fakat, facebook sadece tek bir sosyal medya sitesidir Kullanılan ölçekler Bergen Facebook Bağımlılık Ölçeği Facebook Bağımlılık Ölçeği Facebook Zorlama Ölçeği

25 Sosyal Medya Bağımlılığı Facebook kullanıcıları Farmville oynayabilir Poker gibi oyunlar oynayabilir Kısa videolar ve filmler izleyebilir Fotoğraf veya video paylaşabilir Arkadaşlarıyla konuşabilir Facebook bağımlılığı, sosyal medya bağımlılığı ile eşanlamlı olarak kullanılmamalıdır Bunlar birbirinden oldukça farklıdır Facebook pek çok aktivitenin yapılabildiği çok spesifik bir sitedir Sosyal medya dediğimiz şey daha çok genel bir isimdir

26 Sosyal Medya Bağımlılığı Sosyal medya bağımlılığının gerçekten olup olmadığı, kullanılan tanı ve teşhis kriterleri üzerinden belirlenebilir Çok açık bir şekilde görülebilir ki sosyal medya kullanımı artmaktadır ve bağımlılık gibi görünen semptomlar ortadadır Eğer herkes yapıyorsa hala bağımlılık olabilir mi? Eğer toplumsal bir norma dönüşürse ne olur?

27 Sosyal Medya Bağımlılığı Görünüşe göre teknolojinin genel nüfus tarafından kullanımı artacaktır Eğer sosyal patolojiler var ise, bu alan gelişmeye kesinlikle açıktır İnternet bağımlılığı ile internetteki aktiviteye bağımlılık arasındaki farkı kesinlikle ayırt etmemiz gerekmektedir Aktiviteye bağımlılık İnternet sadece bir takım davrnaışların meydana gelebileceği bir ortamdır Kumar bağımlısı olan bir kişi internette olmadığı süre zarfında bu davranışını yine yerine getirebilir İnternete bağımlılık Bazı kişilerse sadece internette yapabilecekleri seçmektedir Sohbet odalarında konuşarak aşırı dışa dönük tavırlar sergilemek MMORPG oyunları oynamak