Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 43, Nisan 2017, s

Transkript

1 Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 43, Nisan 2017, s Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date Yayınlanma Tarihi / The Publication Date Yrd. Doç. Dr. Ercan KESER Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi ekeser@agri.edu.tr Yrd. Doç. Dr. Esra KADANALI Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi ekadanali@agri.edu.tr TÜKETİCİ İLGİLENİMİNİN MARKA DUYARLILIĞI VE MARKA SADAKATİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ: HAZIR GİYİM VE AKILLI CEP TELEFONU ÜRÜNLERİNDE KARŞILAŞTIRMALI BİR SAHA ARAŞTIRMASI 1 Öz Bu çalışmanın temel amacı tüketici ilgileniminin marka duyarlılığı ve marka sadakati üzerindeki etkisinin hazır giyim ürünleri ve akıllı cep telefonları açısından incelenmesidir. Bu temel amacın yanı sıra araştırmada, tüketicilerin ilgilenim düzeyleri, marka duyarlılıkları ve marka sadakatleri bakımından hazır giyim ürünleri ile akıllı cep telefonları arasında anlamlı bir farklılığın olup olmadığının belirlenmesi de amaçlanmaktadır. Araştırma Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesinde öğrenim gören 400 öğrenci ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmada verilerin analiz edilmesinde; aritmetik ortalama, standart sapma, frekans dağılımı, regresyon analizi ve varyans analizi kullanılmıştır. Araştırmada uygulanan faktör analizi sonucunda tüketici ilgilenimi ölçeğinin 3 faktörlü bir yapıya sahip olduğu belirlenmiştir. Bununla birlikte yapılan regresyon analizi sonucunda hem hazır giyim ürünleri hem de akıllı cep telefonları açısından tüketici ilgileniminin marka duyarlılığı ve marka sadakati üzerinde anlamlı ve pozitif yönde bir etkiye sahip olduğu tespit edilmiştir. Araştırmada ayrıca tüketicilerin ilgilenim düzeyleri, marka duyarlılıkları ve marka sadakatleri 1 Bu çalışma Ekim 2016 tarihlerinde Ağrı da düzenlenen II. Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresinde tebliğ olarak sunulan bildirinin düzenlenmiş halidir.

2 bakımından hazır giyim ürünleri ve akıllı cep telefonları arasında anlamlı farklılıkların olduğu belirlenmiştir. Anahtar kelimeler: Tüketici İlgilenimi,, Sadakati THE EFFECTS OF CONSUMER INVOLVEMENT ON BRAND SENSITIVITY AND BRAND LOYALTY: A COMPARATIVE STUDY IN PRODUCTIONS OF CLOTHING AND SMART PHONE Abstract The main purpose of this study is to investigate the effects of consumer involvement on brand sensitivity and brand loyalty in terms of the productions of clothing and smart mobile phone. In addition to this main objective of this research, another objective is to determine a meaningful difference between clothing and smart phone products in terms of the level of consumer involvement, brand sensitivity and brand loyalty. This research has was carried out with 400 students who are studying at Agri Ibrahim Cecen University. In this research, in order to analyse the data, the arithmetic mean, standard deviation, frequency distribution, regression analysis and analysis of variance was used. Factor analysis also was implemented in this research and the results of factor analysis showed that the scale of consumer involvement has 3 factors. In addition to this as a result of regression analysis showed that consumer involvement has a meaningful and positive effects on brand sensitivity and brand loyalty in both clothing and smart phone products. In this research, it was also determined significant differences between clothing and smart phone products in terms of the level of consumer involvement, brand awareness sensitivity and brand loyalty. 283 Keywords: Consumer Involvement, Brand Sensitivity, Brand Loyalty 1. Giriş Sosyal psikoloji ve tüketici davranışı çalışmalarında önemli bir değişken olan ilgilenim, kişinin belirli bir ürün veya markaya karşı göstermiş olduğu ilginin yoğunluğu veya derecesi olarak tanımlanabilir (Choubtarash vd., 2013: 278; Dahlgren, 2011: 8). Başka bir tanıma göre ise ilgilenim, kişinin herhangi bir uyarana karşı duyduğu psikolojik/duygusal bağın yoğunluğudur (Arslan ve Bakır, 2010: ). Teoride bireysel farklılaşma değişkeni olarak düşünülebilen ilgilenim, tüketicilerin satın alma veya iletişim davranışı ile ilgili bir takım sonuçları ortaya çıkaran nedensel veya motive edici bir değişkendir. Bu nedenle tüketiciler sahip oldukları ilgilenim seviyesine bağlı olarak satın alma karar veya iletişim süreçlerinde büyük oranda farklılaşmaktadırlar (Laurent ve Kapferer, 1985: 42). İlgilenim kavramı tüketicilerin satın alma davranışları ve ilişkileri üzerinde sayısız etkiye sahip motivasyonel bir değişken olarak ifade edilebilir (Choubtarash vd., 2013: 277). Nitekim ürün ilgilenimi ve marka sadakatinin tüketicilerin satın alma kararlarının önemli bir kısmının anlaşılması için iki önemli kavram olduğuna inanılmaktadır (Quester ve Lim, 2003: 22; Hanzaee vd., 2011: 6964). Bu anlamda LeClerc ve Little (1997) tarafından yapılan çalışmada marka sadakatinin ürün ilgilenimi ile etkileşim halinde olduğu tespit edilmiştir. Benzer şekilde Park (1996) tarafından boş zaman aktiviteleri üzerine yapılan çalışmada ise ilgilenim ile tutumsal

3 sadakat arasında yüksek düzeyde bir korelasyon belirlenmiştir (Aktaran: Quester ve Lim, 2003: 22-23). Ayrıca Çilingir ve Yıldız (2010) tarafından kot pantolon üzerine yapılan çalışmada tüketici ilgileniminin marka sadakati üzerinde güçlü ve pozitif yönde bir etkiye sahip olduğu bulunmuştur (Çilingir ve Yıldız, 2010: 95). Benzer şekilde Dölarsan (2015) tarafından yapılan çalışmada da ürün ilgilenim düzeyinin marka sadakati üzerinde olumlu yönde etkisinin olduğu tespit edilmiştir (Dölarslan, 2015: 39). İlgilenimin üç şeklinin bir tüketicinin marka duyarlılık seviyesini etkilediği ifade edilebilir. Bu ilgilenim türleri, tüketicinin belirli bir ürün kategorisine yönelik duyduğu ilgi, bir ürünün satın alınması ile ilgili risk seviyesi ve spesifik bir öz imaj oluşturmaya yönelik ilgi düzeyi şeklinde sıralanabilir (Workman ve Lee, 2013: 207). Bununla beraber marka duyarlılığı ile doğrudan ilgili faktörlerden birisinin belirli bir ürün kategorisindeki tüketici ilgilenimi olduğu ifade edilebilir (Lachance vd., 2003: 49; Beaudoin ve Lachance, 2006: 312). Bu anlamda Ersun ve Yıldırım (2010) tarafından moda sektöründe yapılan çalışmada tüketicilerin moda ürünlerine yönelik ilgilenim düzeyleri arttıkça marka duyarlılıklarının da yükseleceği belirlenmiştir. Ayrıca Vliet (2010) tarafından yapılan çalışmada ilgilenimin marka duyarlılığı, marka duyarlılığının da marka sadakati üzerinde anlamlı ve pozitif yönde bir etkiye sahip olduğu tespit edilmiştir. Dolayısıyla tüm bu bilgiler ışığında bu çalışmada tüketici ilgileniminin marka duyarlılığı ve marka sadakati üzerindeki etkisi hazır giyim ürünleri ve akıllı cep telefonları açısından Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesinde öğrenim gören öğrenciler kapsamında ele alınmıştır. 2. Teorik Çerçeve 284 Tüketicinin satın alma ve karar verme davranışının anlaşılması için yararlı ve önemli konsept olan tüketici ilgilenimi, tüketicinin zamana ve duruma bağlı olmaksızın bir ürüne ya da hizmete karşı duyduğu ilgi, uyarılma ve motivasyon hali olarak tanımlanabilir. Bu durumun ne kadar süreceğini, ne zaman biteceğini, ne kadar yoğunlukta olacağını kişinin kendi yaşantısı ve bu yaşantı sonucu oluşturduğu algısı ile ürün arasında kurmuş olduğu ilişki belirlemektedir. (Çakır, 2007: ; Başak ve Yılmaz, 2015: 724). İlgilenim, belirli ürün kategorilerine dönük olarak tüketicinin hissettiği ilgi, heves ve heyecan duygusunu belirtmektedir ve söz konusu ürün kategorileri hakkında kişisel ilgisi ile alakalıdır (Dölarslan, 2015: 25). Odabaşı ve Barış (2007) tarafından tüketici ilgileniminde önemli noktalar şu şekilde açıklanmaktadır: 1- İlgilenim, tüketici ile ilgili özel durumlarda ortaya çıkar. Her tür tüketim faaliyeti (satın alma kararı verme, ürün kullanma, reklamları izleme) belli düzeyde ilgilenim içerir. İlgilenimin düzeyi tüketiciye ve duruma göre değişir. Ürünün tüketilmesinde yüksek ilgilenimi olan tüketici, büyük olasılıkla satın alma sürecinde de yüksek ilgilenime sahip olacaktır. 2- Kişinin benliği ilgilenimi etkiler. Ailesine çok önem veren, odaların döşenmesinde zevkli ve yaratıcı olmayı arzu eden ev kadını benlik kavramı ile tüm ev dekorasyonunu ilişkilendirmektedir. 3- İlgilenim duyguları ve düşünceleri içerir. Göreli önemleri farklılıklar gösterse bile, ilgilenim hem duyguları hem de düşünceleri belirli düzeylerde içermektedir. 4- İlgilenimle ilgili çalışmalar, bütün bu durumların nasıl gruplanacağına, düşünceler ve duygularla ilgili enerjinin nasıl ölçüleceğine ve ilgilenimin yönünün nasıl belirleneceğine karar vermeyi gerektirmektedir. Tüketici ilgilenim teorisinde ilgilenim, bireyin harcadığı zamana, etraflı bir şekilde düşünmesine ve satın alma karar sürecine dahil etmek istediği diğer araçlara işaret etmektedir (Lin, 2012: 2). İlgilenim, tüketicilerin bilişsel ve/veya duygusal eforunu etkileyip, dikkat ve algılama süreçlerini şekillendirip, davranış ve tutumlarını etkilemektedir. Dolayısıyla insan tutum ve davranış-

4 larını inceleyen çalışmalarda ilgilenim düzeyinin ölçülmesi gerekmektedir (Kandemir vd.,2013: 26). Nitekim ilgilenim tüketici açısından ürün öneminin yanı sıra ürün ilgi düzeyinin ölçülmesinde de kullanılabilir (Guthrie ve Kim, 2008: 115). İlgilenim düzeyinin ölçülmesinde literatürde çok sayıda ölçek bulunmaktadır. Bu ölçeklerden en önemlilerinde birisi Kapferer ve Laurent (1993) tarafından geliştirilen Tüketici İlgilenimi Profili Ölçeğidir. Kapferer ve Laurent e göre bu ölçeğin beş boyutu bulunmaktadır. Bu boyutlar aşağıdaki gibi sıralanabilir: İlgi: Bir ürün kategorisine yönelik bireyin kişisel ilgisi, ürünün kişisel anlamı ya da önemi. Haz: Ürünün hedonik değeri, haz ve mutluluk sağlama yeteneği. Sembolik Değer: Ürünün sembolik değeri, bireyi ifade etme derecesi Risk Önemi: Yetersiz bir ürün seçiminin ortaya çıkaracağı potansiyel negatif sonuçların algılanan önemi Hata Olasılığı: Yanlış bir seçim yapmanın algılanan olasılığı duyarlılığı ilk olarak Jean-Noël Kapferer tarafından ortaya atılmış bir kavramdır (Beaudoin ve Lachance, 2006: 312). duyarlılığı, tüketicilerin karar alım süreçlerini açıklayan psikolojik bir yapıdır. Bir tüketicinin marka duyarlılığı, satın alma davranışından önce yer alan psikolojik süreçte markaların önemli bir rol oynamasıdır. Kavramsal olarak incelendiğinde marka duyarlılığı, zaman sürecinde yeniden satın alma modellerinin incelenmesi ile ölçülebilen davranışsal bir kavram olan marka sadakatinden farklıdır (Lachance vd., 2003: 48; Workman ve Lee, 2013:207). Kapferer (1991) tarafından insanların belirli bir ürün kategorisinde marka adlarına yönelik çok duyarlı olabilecek iken diğer ürün kategorilerinde duyarlı olmayabileceklerini ifade edilmektedir (Aktaran: Beaudoin ve Lachance, 2006: 312). sadakati kavramı pazarlama literatüründe en az 40 yıldır önemli bir yapı olarak kabul edilmiştir (Maheshwari vd., 2014: 16). sadakatinin birçok işlevsel tanımı vardır. Genel olarak marka sadakati bir markanın diğer benzer mevcut seçenekler ile kıyaslandığında sahip olduğu tercih gücü olarak tanımlanabilir (Yee ve Sidek, 2008: 222). Amerikan Pazarlama Derneğine göre ise marka sadakati, bir tüketicinin sürekli olarak bir ürün sınıfı içerisinde aynı markayı satın almasıdır ( Erişim Tarihi: ). Çoğu araştırmacı marka sadakatinin firmaya pazarlama maliyetlerinin azaltılması, olumlu ağızdan ağıza iletişim, işletme karlılığı, artan pazar payı ve piyasada rekabet avantajı sağlama gibi faydalar oluşturabileceği konusunda fikir birliği içerisindedir (Maheshwari vd., 2014: 16). sadakati yeniden satın alma davranışı veya fiyat duyarlılığı açısından ölçülmektedir (Yee ve Sidek, 2008: 222) Tüketici İlgileniminin ve Sadakati Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi 3.1. Araştırmanın Amacı, Kapsamı, Sınırları ve Kısıtları Bu çalışmanın temel amacı tüketici ilgileniminin marka duyarlılığı ve marka sadakati üzerindeki etkisinin hazır giyim ürünleri ve akıllı cep telefonları açısından incelenmesidir. Bu temel amacın yanı sıra araştırmada, tüketicilerin ilgilenim düzeyleri, marka duyarlılıkları ve marka sadakatleri bakımından hazır giyim ürünleri ile akıllı cep telefonları arasında anlamlı bir farklılığın olup olmadığının ve marka duyarlılığının marka sadakati üzerinde söz konusu ürün grupları açısından anlamlı bir etkisinin bulunup bulunmadığının belirlenmesi de amaçlanmaktadır. Bu araştırmanın kapsamını Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesinde öğrenim gören öğrenciler oluşturmaktadır. Bununla birlikte çalışma hazır giyim ürünleri ve akıllı cep telefonları ile sınırlandırılmıştır. Çalışmada bu ürün gruplarının seçilmesinin nedeni, Deloitte tarafından 2015 yılında

5 yapılan Global Mobil Kullanıcı Anketi sonucunda Türkiye nin dinamik genç nüfusu nedeniyle Dünyada cep telefonu bağımlılığının en yüksek olduğu ülkelerden birisi olarak yer alması ve bu bağımlılığın yaş arası katılımcı grubunda zirveye çıktığının belirlenmesidir ( Bununla birlikte FO DER tarafından 2016 yılında yapılan araştırma sonucunda ise günümüzde akıllı telefon, tablet bilgisayar gibi teknolojik ürünlerin her genç için ortak harcamalar olarak yer aldığı ve bu teknolojik ürünleri modanın takip ettiği, hem kızların hem de erkeklerin kendi tarzlarını oluşturmak için zaman, para ve emek harcadıkları belirlenmiştir ( Nitekim Youth Pulse tarafından yapılan araştırmada da gençler açısından hazır giyimde yaşam tarzlarına hitap eden markaların onlar için favori haline geldiği ve kendisi için bir şey satın alan gençlerin %80 inin en son hazır giyim, çanta ya da ayakkabı satın almış olduğu belirlenmiştir ( Araştırmanın en önemli kısıtını zaman ve maddi kaynak yetersizliği oluşturmaktadır. Bu kısıt nedeniyle araştırma sadece Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesinde gerçekleştirilmiştir Araştırma Modeli ve Değişkenleri Tüketici ilgileniminin marka duyarlılığı ve marka sadakati üzerindeki etkisinin incelenmesinin amaçlandığı bu araştırma modelinin oluşturulmasında Ouester ve Lim (2003) ve Vliet (2010) tarafından kullanılan modeller esas alınmıştır. Araştırma modeli Şekil 1. de gösterildiği gibidir. Tüketici İlgilenimi - İlgi - Haz - Sembolik Değer - Risk Önemi -Hata Olasılığı Sadakati 286 Şekil 1. Araştırma Modeli Şekil 1 den de görüleceği üzere araştırma modeli 3 temel değişkenden oluşmaktadır. Bu değişkenlerden tüketici ilgilenimi 5 faktör ve 16 alt değişkenden marka duyarlılığı ve marka sadakati ise sırasıyla 6 ve 3 alt değişkenden oluşmaktadır. Araştırma modelinde yer alan değişkenlerden tüketici ilgilenimi Kapferer ve Laurent (1993) tarafından hazırlanan Tüketici İlgilenimi Profili Ölçeğinden faydalanılarak hazırlanmıştır. ve Sadakati ise sırasıyla Lachance vd. (2003) ve Blomberg ve Kyring (2012) in çalışmalarında kullandıkları ölçeklerden yararlanılarak hazırlanmıştır Araştırma Hipotezleri Araştırmanın amacı ve modeli doğrultusunda hem hazır giyim ürünleri hem de akıllı cep telefonları açısından değişkenler arasındaki etki ve farklılıkların test edilmesi amacıyla 9 temel ve 15 alt hipotez geliştirilmiştir. Bu hipotezler Tablo 1 de ifade edildiği gibidir. Tablo 1. Araştırma Hipotezleri Hipotez Adı n a İ lih1: Hazır giyim ürünlerinde tüketici ilgileniminin marka duyarlılığı üzerinde anlamlı bir etki-

6 Sadakatine İlişkin Hipotezler Ürün Grupları Arasındaki Farklılıklara İlişkin Hipotezler si vardır. H1a: Hazır giyim ürünlerinde tüketici ilgileniminin ilgi-haz boyutunun marka duyarlılığı üzerinde anlamlı bir etkisi vardır. H1b: Hazır giyim ürünlerinde tüketici ilgileniminin risk-hata boyutunun marka duyarlılığı üzerinde anlamlı bir etkisi vardır. H1c: Hazır giyim ürünlerinde tüketici ilgileniminin sembolik değer boyutunun marka duyarlılığı üzerinde anlamlı bir etkisi vardır. H2: Akıllı cep telefonlarında tüketici ilgileniminin marka duyarlılığı üzerinde anlamlı bir etkisi vardır. H2a: Akıllı cep telefonlarında tüketici ilgileniminin ilgi-haz boyutunun marka duyarlılığı üzerinde anlamlı bir etkisi vardır. H2b: Akıllı cep telefonlarında tüketici ilgileniminin risk-hata boyutunun marka duyarlılığı üzerinde anlamlı bir etkisi vardır. H2c: Akıllı cep telefonlarında tüketici ilgileniminin sembolik değer boyutunun marka duyarlılığı üzerinde anlamlı bir etkisi vardır. H3: Hazır giyim ürünlerinde tüketici ilgileniminin marka sadakati üzerinde anlamlı bir etkisi vardır. H3a: Hazır giyim ürünlerinde tüketici ilgileniminin ilgi-haz boyutunun marka sadakati üzerinde anlamlı bir etkisi vardır. H3b: Hazır giyim ürünlerinde tüketici ilgileniminin risk-hata boyutunun marka sadakati üzerinde anlamlı bir etkisi vardır. H3c: Hazır giyim ürünlerinde tüketici ilgileniminin sembolik değer boyutunun marka sadakati üzerinde anlamlı bir etkisi vardır. H4: Akıllı cep telefonlarında tüketici ilgileniminin marka sadakati üzerinde anlamlı bir etkisi vardır. H4a: Akıllı cep telefonlarında tüketici ilgileniminin ilgi-haz boyutunun marka sadakati üzerinde anlamlı bir etkisi vardır. H4b: Akıllı cep telefonlarında tüketici ilgileniminin risk-hata boyutunun marka sadakati üzerinde anlamlı bir etkisi vardır. H4c: Akıllı cep telefonlarında tüketici ilgileniminin sembolik değer boyutunun marka sadakati üzerinde anlamlı bir etkisi vardır. H5: Tüketici ilgilenim düzeyi açısından hazır giyim ürünleri ile akıllı cep telefonları arasında anlamlı bir farklılık vardır. H5a: Tüketici ilgileniminin ilgi-haz boyutu açısından hazır giyim ürünleri ile akıllı cep telefonları arasında anlamlı bir farklılık vardır. H5b: Tüketici ilgileniminin risk-hata boyutu açısından hazır giyim ürünleri ile akıllı cep telefonları arasında anlamlı bir farklılık vardır. H5c: Tüketici ilgileniminin gösterge boyutu açısından hazır giyim ürünleri ile akıllı cep telefonları arasında anlamlı bir farklılık vardır. H6: duyarlılığı açısından hazır giyim ürünleri ile akıllı cep telefonları arasında anlamlı bir farklılık vardır. H7: sadakati açısından hazır giyim ürünleri ile akıllı cep telefonları arasında anlamlı bir farklılık vardır. H8: Hazır giyim ürünlerinde marka duyarlılığının marka sadakati üzerinde anlamlı bir etkisi vardır. H9: Akıllı cep telefonlarında marka duyarlılığının marka sadakati üzerinde anlamlı bir etkisi vardır. Araştırma hipotezleri, verilerin analizi ve değerlendirilmesi bölümünde teste tabi tutulmak suretiyle ulaşılan sonuçlar yorumlanmıştır Araştırmanın Metodolojisi Örnekleme Süreci Araştırmanın ana kütlesini Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesinde öğrenim gören öğrenciler oluşturmaktadır. Örnekleme yöntemi olarak tesadüfi olmayan örnekleme yöntemlerinden kolayda 287

7 örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Araştırmada hazır giyim ürünleri için 200 ve akıllı cep telefonları için de 200 öğrenciye olmak üzere toplam 400 kişiye ürün farklılıklarına göre uyarlama yapılan anket uygulanmış ve anketlerin tamamı çalışmaya dahil edilmiştir Veri Toplama Yöntem ve Aracı Araştırmada veriler anket yöntemi kullanılarak elde edilmiştir. Anket formunda dört grup da toplam 30 soru yer almaktadır. Bunlardan birinci grup sorular tüketicilerin ilgilenim düzeylerini, ikinci ve üçüncü grup sorular marka duyarlılık ve marka sadakat düzeylerini ve son olarak dördüncü grup sorular demografik özelliklerini belirlemeye yöneliktir. Cevaplayıcıların ilk üç grupta yer alan değişkenlere ilişkin düşüncelerinin tespitinde 5 li likert ölçeği (1: Hiç Katılmıyorum, 5: Tamamen Katılıyorum) kullanılmıştır. Demografik özelliklere ilişkin soruların cevaplanmasında ise cevaplayıcılara çeşitli seçenekler sunulmuştur Verilerin Analizi ve Değerlendirilmesi Araştırmada elde edilen verilerin analiz edilmesinde; aritmetik ortalama, standart sapma, frekans dağılımı, faktör analizi, regresyon analizi ve varyans analizi kullanılmıştır. Analizler SPSS 20.0 paket istatistik programı kullanılarak yapılmıştır Cevaplayıcıların Demografik Özellikleri Araştırmaya katılan tüketicilerin demografik özelliklerine ilişkin bilgiler hazır giyim ürünleri ve akıllı cep telefonları açısından Tablo 2 de gösterildiği gibidir. Tablo 2. Cevaplayıcıların Demografik Özellikleri DEMOGRAFİK ÖZELLİKLER Hazır Giyim Ürünleri Akıllı Cep Telefonu Ailenin Yaşadığı Ailenin Yaşadığı Frekans Yüzde Bölge Bölge Frekans Yüzde Akdeniz Akdeniz 10 5 Doğu Anadolu Doğu Anadolu Ege Ege Gün.Doğu Ana Gün.Doğu Ana İç Anadolu 8 4 İç Anadolu 10 5 Karadeniz 6 3 Karadeniz 2 1 Marmara 8 4 Marmara Yurtdışı - - Yurtdışı Toplam Toplam Cinsiyet Frekans Yüzde Cinsiyet Frekans Yüzde Erkek Erkek Kadın Kadın Toplam Toplam Aile Gelir Düzeyi Frekans Yüzde Aile Gelir Düzeyi Frekans Yüzde 1000 ve altı ve altı ve üzeri ve üzeri Toplam Toplam

8 Medeni Durum Frekans Yüzde Medeni Durum Frekans Yüzde Evli Evli 1.5 Bekar Bekar Toplam Toplam Ağırlıklı Olarak Yaşamını Geçirildiği Yer Frekans Yüzde Ağırlıklı Olarak Yaşamını Geçirildiği Yer Frekans Yüzde Şehir Merkezi Şehir Merkezi İlçe Merkezi İlçe Merkezi Kasaba/Belde Kasaba/Belde 4 2 Köy Köy Yurtdışı 1.5 Yurtdışı 6 3 Toplam Toplam Tablo 2 incelendiğinde araştırmaya katılan cevaplayıcıların hem hazır giyim hem de akıllı cep telefonu ürün grupları açısından genel olarak ailesi Doğu Anadolu bölgesinde yaşayan, aile gelir düzeyi 2000 TL ve altında olan, bekar, kadın ve yaşamını ağırlıklı olarak şehir merkezinde geçirmiş tüketicilerden oluştuğu ifade edilebilir Tüketici İlgilenimi Profili Ölçeği Açımlayıcı Faktör Analizi Çalışmada açımlayıcı faktör analizinin uygulanmasıyla tüketici ilgilenimi profili ölçeğine yönelik ilgili faktörler belirlenmiştir. Analiz yapılırken 0.32 den daha düşük faktör yüküne sahip değişkenler analiz dışında bırakılmıştır (Çokluk vd., 2012: 194). Çalışmada kullanılan veri setinin açımlayıcı faktör analizi yapmaya uygun olup olmadığının test edilmesi amacıyla KMO ve Bartlett Küresellik Testlerinden yararlanılmıştır. KMO değerinin ve Barlett testinin (p<0.001) olarak bulunmasıyla veri setinin faktör analizi yapmaya uygun olduğu belirlenmiştir. Bu işlemin ardından tüketici ilgilenimi profili ölçeğinin faktör deseninin ortaya koyulması amacıyla faktörleştirme yöntemi olarak temel bileşenler analizi, döndürme yöntemi olarak da dik döndürme yöntemlerinden varimax seçilmiştir. Analiz sonucunda yamaç birikinti grafiğinin ve her bir faktörün toplam varyansa yaptığı katkı dikkate alınarak toplam varyansın % sini açıklayan özdeğeri 1 den büyük 3 faktör elde edilmiştir. Sosyal bilimlerde açıklanan varyansın %40 ile %60 arasında olması yeterli olarak kabul edilmektedir (Çokluk vd., 2012: 197). Uygulanan faktör analizine ilişkin sonuçlar Tablo 3 de gösterildiği gibidir. Tablo 3. Tüketici İlgilenimi Ölçeği Açımlayıcı Faktör Analizi Faktör Adı Faktör Madde Açıklanan Varyans Yüzdesi Sayısı 1 İlgi-Haz Boyutu Risk-Hata Boyutu Sembolik Değer Boyutu Açıklanan Toplam Varyans Tablo 3 te görüldüğü üzere gerçekleştirilen faktör analizi sonucunda 15 maddeden oluşan toplam varyansın % sini açıklayan 3 faktör elde edilmiştir. Bu faktörlerden birincisi 6 ifade ile bu ölçekle ölçülmeye çalışılan özelliğin % sinini açıklarken sırasıyla ikinci faktör yine 6 ifade ile % sini ve üçüncü faktör 3 ifade ile % unu açıklamaktadır. Birinci faktörde yer alan ifadelerin faktör yükleri ile arasında değişirken, ikinci faktörde ile arasında ve üçüncü faktörde ile arasında değişmektedir. Bununla birlikte uygulanan faktör analizi sonucunda orijinal tüketici ilgilenimi profili ölçeğinde yer alan ilgi ve haz boyutları ile risk önemi ve hata olasılığı boyutları birleşerek tek birer boyut altında 289

9 yer almaktadırlar. Sembolik değer boyutunda ise orijinal ölçek ile bire bir aynı sonuçlar elde edilmiştir. Ayrıca risk önemi boyutunda yer alan maddelerden bir tanesi düşük faktör yükü sebebiyle ölçek dışında bırakılmıştır Tüketici İlgilenimi Profili, ve Sadakati Ölçeklerinin Güvenilirlik Analizi Araştırmada kullanılan ölçeklerin güvenilirliklerinin değerlendirilmesi amacıyla Cronbach Alpha testi yapılmıştır. Yapılan testin sonuçları Tablo 4 de gösterildiği gibidir. Tablo 4. Tüketici İlgilenimi Profili, ve Sadakati Ölçeklerinin Güvenilirliklerinin İncelenmesi Ölçek İsimleri Cronbach s Alpha Değeri 1 İlgi-Haz Boyutu Risk-Hata Boyutu Sembolik Değer Boyutu Tüketici İlgilenimi Sadakati Tablo 4 incelendiğinde araştırma modelinde yer alan tüm değişken ve alt değişkenlerden riskhata ve marka sadakati değişkenlerinin oldukça güvenilirliğe geri kalan diğer tüm değişkenlerin ise yüksek güvenilirliğe sahip oldukları ifade edilebilir (Kalaycı, 2012: 405). Bununla birlikte tüketici ilgilenimi profili ölçeğinde en yüksek güvenilirliğe ilgi-haz boyutu sahip iken en düşük güvenilirliğe ise risk-hata boyutunun sahip olduğu ifade edilebilir Tüketici İlgilenimi, ve Sadakati Değişkenlerinin Ortalama Düzeylerinin Tespiti Tüketicilerin ilgilenim, marka duyarlılığı ve marka sadakati düzeylerinin tespit edilebilmesi için her bir değişkeni oluşturan ölçek maddelerinin ortalaması ve standart sapması hem hazır giyim ürünleri hem de akıllı cep telefonları açısından hesaplanmıştır. Elde edilen sonuçlar Tablo 5 de gösterildiği gibidir. Tablo 5. Tüketici İlgilenimi, ve Sadakati Değişkenlerinin Ortalama Düzeyleri Hazır Giyim Akıllı Cep Telefonu Değişkenler Ort* Std. Sapma Ort* Std. Sapma 1 İlgi-Haz Boyutu Risk-Hata Boyutu Sembolik Değer Boyutu Tüketici İlgilenimi Sadakati *1= Hiç Katılmıyorum 5= Tamamen Katılıyorum Tablo 5 incelendiğinde araştırmaya katılan tüketicilerin genel olarak araştırma modelinde yer alan tüm değişkenler açısından hem hazır giyim ürünlerinde hem de akıllı cep telefonlarında ortalamanın üzerinde bir düzeye sahip oldukları ifade edilebilir. Bununla birlikte hazır giyim ürünlerinde tüketici ilgilenimi alt değişkenleri açısından en yüksek ortalamaya ilgi-haz boyutu sahip iken en düşük ortalamaya ise risk-hata boyutu sahip olmaktadır. Akıllı cep telefonlarında 290

10 ise en yüksek ortalamaya hazır giyim ürünlerinde olduğu gibi ilgi-haz boyutu sahip iken en düşük ortalamaya ise sembolik değer boyutu sahip olmaktadır. Dolayısıyla tüketicilerin hem hazır giyim ürünlerine hem de akıllı cep telefonlarına yönelik duydukları ilginin veya önemin ve bu ürünlerden aldıkları hazzın başka bir ifadeyle tüketicilerin nazarında bu ürünlerin sahip olduğu hedonik değerin yüksek olduğu ifade edilebilir. Ayrıca hazır giyim ürünlerinde tüketicilerin genel ilgilenim düzeylerinin akıllı cep telefonlarına kıyasla daha yüksek olduğu ifade edilebilir. duyarlılığı ve marka sadakati açısından ise akıllı cep telefonuna yönelik ortalamalarının hazır giyim ürünlerine göre daha yüksek olduğu görülmektedir Tüketici İlgileniminin Üzerindeki Etkisinin Hazır Giyim Ürünleri ve Akıllı Cep Telefonları Açısından İncelenmesi Hazır giyim ürünleri ve akıllı cep telefonları açısından tüketici ilgileniminin marka duyarlılığı üzerinde istatistiki açıdan anlamlı bir etkisinin olup olmadığının belirlenmesi amacıyla regresyon analizi yapılmıştır. Analiz sonuçları Tablo 6 da gösterildiği gibidir. Tablo 6. Tüketici İlgileniminin Üzerindeki Etkisi Ürün Hazır Giyim Ürünleri Akıllı Cep Telefonu Bağımlı Değişken Bağımsız Değişken Tüketici İlgilenimi Anova R R 2 Düz. Katsayılar F p R 2 B Beta t p , İlgi-Haz Risk-Hata Sembolik Değer Tüketici İlgilenimi , İlgi-Haz Risk-Hata Sembolik Değer Tablo 6 incelendiğinde hazır giyim ürünlerinde tüketici ilgileniminin marka duyarlılığı üzerinde anlamlı ve pozitif yönde bir etkiye sahip olduğu görülmektedir. Yani hazır giyim ürünlerinde tüketicilerin ilgilenim düzeyleri arttıkça marka duyarlılıkları da artmaktadır. Dolayısıyla hazır giyim ürünlerinde tüketici ilgileniminin marka duyarlılığı üzerinde anlamlı bir etkisinin olduğunu öngören H 1 hipotezi kabul edilmiştir. Bununla birlikte yukarıdaki tablo hazır giyim ürünlerinde tüketici ilgileniminin alt değişkenleri açısından incelendiğinde ise ilgi-haz ve sembolik değer alt değişkenlerinin marka duyarlılığı üzerinde anlamlı ve pozitif yönde bir etkiye sahip olduğu görülmektedir. Yani cevaplayıcıların hazır giyim ürünlerine yönelik ilgi-haz ve sembolik değer düzeyleri yükseldikçe marka duyarlılıkları da yükselmektedir. Dolayısıyla hazır giyim ürünlerinde ilgi-haz ve sembolik değer boyutlarının marka duyarlılığı üzerinde anlamlı bir etkisinin olduğunu öngören, H 1a ve H 1c hipotezleri kabul edilirken, risk-hata boyutuna yönelik H 1b hipotezi reddedilmiştir. Tablo 6 akıllı cep telefonları açısından incelendiğinde ise tüketici ilgileniminin ve ilgilenimin alt değişkenleri olan ilgi-haz ve risk-hata boyutlarının marka duyarlılığı üzerinde anlamlı ve pozitif yönde bir etkiye sahip olduğu görülmektedir. Yani akıllı cep telefonlarında tüketicilerin ilgilenim, ilgi-haz ve risk-hata düzeyleri yükseldikçe marka duyarlılıkları da yükselmektedir. Dolayısıyla akıllı cep telefonlarında tüketici ilgileniminin, ilgi-haz ve risk-hata boyutlarının 291

11 marka duyarlılığı üzerinde anlamlı bir etkisinin olduğunu öngören H 2, H 2a ve H 2b hipotezleri kabul edilirken, sembolik değer boyutuna ilişkin H 2c hipotezi reddedilmiştir Tüketici İlgileniminin Sadakati Üzerindeki Etkisinin Hazır Giyim Ürünleri ve Akıllı Cep Telefonları Açısından İncelenmesi Hazır giyim ürünleri ve akıllı cep telefonları açısından tüketici ilgileniminin marka sadakati üzerinde istatistiki açıdan anlamlı bir etkisinin olup olmadığının belirlenmesi amacıyla regresyon analizi yapılmıştır. Analiz sonuçları Tablo 7 de gösterildiği gibidir. Tablo 7. Tüketici İlgileniminin Sadakati Üzerindeki Etkisi Ürün Hazır Giyim Ürünleri Akıllı Cep Telefonu Bağımlı Değişken Sadakati Sadakati Sadakati Sadakati Sadakati Sadakati Sadakati Sadakati Bağımsız Değişken Tüketici İlgilenimi Anova R R 2 Düz. Katsayılar F p R 2 B Beta t p İlgi-Haz Risk-Hata Sembolik Değer Tüketici İlgilenimi İlgi-Haz Risk-Hata Sembolik Değer Tablo 7 incelendiğinde hazır giyim ürünlerinde tüketici ilgileniminin marka sadakati üzerinde anlamlı ve pozitif yönde bir etkiye sahip olduğu görülmektedir. Yani hazır giyim ürünlerinde tüketicilerin ilgilenim düzeyleri arttıkça marka sadakatleri de artmaktadır. Dolayısıyla hazır giyim ürünlerinde tüketici ilgileniminin marka sadakati üzerinde anlamlı bir etkisinin olduğunu öngören H 3 hipotezi kabul edilmiştir. Bununla birlikte yukarıdaki tablo hazır giyim ürünlerinde tüketici ilgileniminin alt değişkenleri açısından incelendiğinde ise ilgi-haz ve sembolik değer alt değişkenlerinin marka sadakati üzerinde anlamlı ve pozitif yönde bir etkiye sahip olduğu görülmektedir. Yani cevaplayıcıların hazır giyim ürünlerine yönelik ilgi-haz ve sembolik değer düzeyleri yükseldikçe marka sadakatleri de yükselmektedir. Dolayısıyla hazır giyim ürünlerinde ilgi-haz ve sembolik değer boyutlarının marka sadakati üzerinde anlamlı bir etkisinin olduğunu öngören, H 3a ve H 3c hipotezleri kabul edilirken, risk-hata boyutuna yönelik H 3b hipotezi reddedilmiştir. Ayrıca hazır giyim ürünlerinde marka sadakatine yönelik elde edilen sonuçların marka duyarlılığı ile aynı olduğu ifade edilebilir. Tablo 7 akıllı cep telefonları açısından incelendiğinde ise tüketici ilgileniminin ve alt değişkenlerinin marka sadakati üzerinde anlamlı ve pozitif yönde bir etkiye sahip olduğu görülmektedir. Yani akıllı cep telefonlarında tüketicilerin ilgilenim, ilgi-haz, risk-hata ve sembolik değer düzeyleri yükseldikçe marka sadakatleri de yükselmektedir. Dolayısıyla akıllı cep telefonlarında tüketici ilgileniminin, ilgi-haz, risk-hata ve sembolik değer boyutlarının marka sadakati üzerinde anlamlı bir etkisinin olduğunu öngören H 4, H 4a, H 4b ve H 4c hipotezleri kabul edilmiştir Tüketici İlgilenimi, ve Sadakati Açısından Hazır Giyim Ürünleri ve Akıllı Cep Telefonları Arasındaki Farklılıkların İncelenmesi 292

12 Araştırmaya katılan tüketicilerin ilgilenim düzeyleri, marka duyarlılıkları ve marka sadakatleri bakımından hazır giyim ürünleri ve akıllı cep telefonları arasında istatistiki açıdan anlamlı bir farklılığın olup olmadığının belirlenmesi amacıyla varyans analizi (ANOVA) yapılmıştır. Analiz sonuçları Tablo 8 de gösterildiği gibidir. Tablo 8. Tüketici İlgilenimi, ve Sadakati Bakımından Hazır Giyim Ürünleri ve Akıllı Cep Telefonları Arasındaki Farklılıkların İncelenmesi Hazır Giyim Akıllı Cep Telefonları F p Değeri Std. Std. Ürünleri Değişkenler Değeri Ort. * Ort. * Spm. Spm. 1 İlgi-Haz Boyutu Risk-Hata Boyutu Sembolik Değer Boyutu Tüketici İlgilenimi Sadakati *1= Hiç Katılmıyorum 5= Tamamen Katılıyorum Tablo 8 incelendiğinde araştırmaya katılan tüketicilerin ilgilenim düzeyleri, marka duyarlılıkları ve marka sadakatleri bakımından hazır giyim ürünleri ve akıllı cep telefonları arasında anlamlı farklılıkların olduğu ifade edilebilir. Bununla birlikte yukarıdaki tablo tüketici ilgileniminin alt değişkenleri açısından incelendiğinde ise risk-hata alt değişkeni haricindeki diğer ilgi-haz ve sembolik değer alt değişkenleri açısından da hazır giyim ürünleri ve akıllı cep telefonları arasında anlamlı farklılıkların bulunduğu ifade edilebilir. Dolayısıyla hazır giyim ürünleri ve akıllı cep telefonları arasında tüketicilerin ilgilenim düzeyleri, marka duyarlılıkları, marka sadakatleri, ilgi-haz ve sembolik değer boyutları bakımından anlamlı bir farklılığın olduğunu öngören H 5, H 5a, H 5c, H 6 ve H 7 hipotezleri kabul edilirken, tüketici ilgileniminin risk-hata alt değişkenine ilişkin H 5b hipotezi reddedilmiştir. Tablo 8 araştırma değişkenlerinin hazır giyim ürünlerine ve akıllı cep telefonlarına yönelik ortalamaları açısından incelendiğinde akıllı cep telefonları bakımından tüketicilerin marka duyarlılık ve sadakat düzeylerinin hazır giyim ürünlerine göre anlamlı şekilde daha yüksek olduğu ifade edilebilir. Bununla birlikte tüketicilerin ilgilenim, ilgihaz ve sembolik değer boyutları açısından hazır giyim ürünlerine yönelik ortalamaların akıllı cep telefonlarına kıyasla anlamlı şekilde daha yüksek olduğu söylenebilir nın Sadakati Üzerindeki Etkisinin Hazır Giyim Ürünleri ve Akıllı Cep Telefonları Açısından İncelenmesi Hazır giyim ürünleri ve akıllı cep telefonları açısından marka duyarlılığının marka sadakati üzerinde istatistiki açıdan anlamlı bir etkisinin olup olmadığının belirlenmesi amacıyla regresyon analizi yapılmıştır. Analiz sonuçları Tablo 9 da gösterildiği gibidir. Tablo 9. nın Sadakati Üzerindeki Etkisi Ürün Hazır Giyim Akıllı Cep Telefonu Bağımlı Değişken Sadakati Sadakati Bağımsız Değişken Anova R R 2 Düz. Katsayılar F p R 2 B Beta t p

13 Tablo 9 incelendiğinde hem hazır giyim ürünlerinde hem de akıllı cep telefonlarında marka duyarlılığının marka sadakati üzerinde anlamlı ve pozitif yönde bir etkiye sahip olduğu görülmektedir. Yani her iki ürün grubunda da tüketicilerin marka duyarlılıkları arttığında marka sadakatleri de artmaktadır. Dolayısıyla hazır giyim ürünleri ve akıllı cep telefonlarında tüketicilerin marka duyarlılıklarının marka sadakati üzerinde anlamlı etkisinin olduğunu öngören H 8 ve H 9 hipotezleri kabul edilmiştir. SONUÇ VE ÖNERİLER Tüketici ilgileniminin marka duyarlılığı ve marka sadakati üzerindeki etkisinin hazır giyim ürünleri ve akıllı cep telefonları açısından incelendiği bu araştırmada aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır: Araştırmaya katılan tüketiciler hem hazır giyim hem de akıllı cep telefonu ürün grupları açısından genel olarak ailesi Doğu Anadolu bölgesinde yaşayan, aile gelir düzeyi 2000 TL ve altında olan, bekar, kadın ve yaşamını ağırlıklı olarak şehir merkezinde geçirmiş tüketicilerden oluşmaktadır. Araştırmada tüketici ilgilenimi profili ölçeğine uygulanan açımlayıcı faktör analizi sonucunda toplam varyansın % sini açıklayan, 15 ifadeden oluşan özdeğeri 1 den büyük 3 faktör elde edilmiş ve tüketici ilgilenimi profili ölçeğinin Cronbach s Alpha değeri ile güvenilir olduğu tespit edilmiştir. Faktör analizi sonucunda orijinal tüketici ilgilenimi profili ölçeğinde yer alan ilgi ve haz boyutları ile risk önemi ve hata olasılığı boyutları birleşerek tek birer boyut altında yer almaktadırlar. Sembolik değer boyutunda ise orijinal ölçek ile aynı sonuçlar elde edilmiştir. Araştırma modeli değişkenlerinden marka duyarlılığı ve marka sadakati ölçeklerinin Cronbach s Alpha değerlerinin sırasıyla ve bulunmasıyla ölçeklerin güvenilir olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Araştırma sonucunda cevaplayıcıların hazır giyim ürünleri ve akıllı cep telefonları açısından tüketici ilgilenim düzeylerinin sırasıyla ve 3.250, marka duyarlılık düzeylerinin ve ve marka sadakat düzeylerinin ve olduğu tespit edilmiştir. Tüketici ilgileniminin alt boyutları açısından ise yine sırasıyla ilgi-haz boyutunun ve 3.647, risk-hata boyutunun ve ve sembolik değer boyutunun ve ortalama değerlere sahip olduğu belirlenmiştir. Tüketici ilgileniminin marka duyarlılığı ve marka sadakati üzerinde hem hazır giyim ürünleri hem de akıllı cep telefonları açısından anlamlı ve pozitif yönde bir etkiye sahip olduğu belirlenmiştir. Tüketici ilgileniminin alt boyutları açısından ise hazır giyim ürünlerinde risk-hata boyutunun hem marka duyarlılığı hem de marka sadakati üzerinde, akıllı cep telefonlarında ise marka duyarlılığının sembolik değer boyutu üzerinde anlamlı bir etkisi bulunmazken hazır giyim ürünleri ve akıllı cep telefonları açısından diğer alt boyutların hem marka duyarlılığı hem de marka sadakati üzerinde anlamlı ve pozitif yönde bir etkiye sahip olduğu tespit edilmiştir. Araştırmaya katılan tüketicilerin ilgilenim düzeyleri, marka duyarlılıkları, marka sadakatleri ve tüketici ilgileniminin ilgi-haz ve sembolik değer boyutu bakımından hazır giyim ürünleri ve akıllı cep telefonları arasında anlamlı farklılıkların olduğu belirlenmiştir. Akıllı cep telefonları bakımından tüketicilerin marka duyarlılık ve sadakat düzeylerinin hazır giyim ürünlerine göre anlamlı şekilde daha yüksek olduğu buna karşın tüketicilerin ilgilenim, ilgi-haz ve sembolik değer boyutları açısından ise tam tersi bir durumun söz konusu olduğu tespit edilmiştir. Hem hazır giyim ürünlerinde hem de akıllı cep telefonlarında marka duyarlılığının marka sadakati üzerinde anlamlı ve pozitif yönde bir etkiye sahip olduğu belirlenmiştir. Araştırmadan elde edilen bu sonuçlar ışığında hazır giyim ve akıllı cep telefonu sektörlerinde faaliyette bulunan üretici işletmeler markalarına yönelik tüketicilerin duyarlılık ve sadakatlerini 294

14 artırmak için tüketicilerin bu ürünler açısından sahip oldukları ilgi ve önemi dikkate almalıdırlar. Bu noktada işletmelere ar-ge çalışmaları ile ürünlerine katma değer sağlamaları, satış sonrası sunulan hizmetlerin kalitesini artırmaları, tüketicilerin ürünler hakkındaki şikayet ve önerilerini dikkate alarak gerekli düzenlemeleri yapmaları, tüketicilerin ürünler ile ilgili duydukları rahatsızlıkları iletebilmeleri için gerekli iletişim kanallarını oluşturmaları ve var olan kanalların işleyişini denetlemeleri önerilebilir. Bununla birlikte işletmeler söz konusu ürün grupları ile ilgili tüketicileri hedonik alışverişe yönelten nedenler üzerinde durarak markalarına yönelik tüketicilerin duyarlılık ve sadakatlerini artırabilirler. Bu önerilere ilave olarak üretici işletmeler hazır giyim ve akıllı cep telefonu ürün grupları açısından tüketicilerin hissettikleri sembolik değeri dikkate alarak da marka sadakatlerini artırabilirler. Bu açıdan üretici işletmelerin söz konusu ürün grupları ile ilgili tüketicileri sosyodemografik özellikleri açısından segmentlere ayırmaları, her bir bölümde yer alan tüketicilerin özellikleri dikkate alınarak ilgili üründe renk, kalite, performans, dizayn gibi konularda uyarlama yapmaları önerilebilir. Nitekim bu suretle tüketicilerin aldıkları ürünlerin onların kişiliğini yansıtabilmesi, yaşam tarzlarına uygun olması ve dolayısıyla da marka sadakatinin sağlanması mümkün hale gelecektir. Bu konu ile ilgili çalışma yapmak isteyen araştırmacılara ise bu konu ile ilgili farklı sektörlerde, farklı ürün gruplarında veya bir ürün grubunun seçilmesi yerine doğrudan herhangi bir marka üzerinden çalışmalar yapmaları, farklı tüketici ilgilenimi ölçekleri ile farklı tüketici grupları üzerinde çalışmalar yapmaları ve herhangi bir markayı ele alarak farklı ülkelerde karşılaştırmalı çalışmalar yapmaları önerilebilir. 295 KAYNAKLAR Arslan, F. Müge; Bakır, N. Ozan, (2010), Tüketicilerin İlgilenim Düzeylerine Göre Alışveriş Merkezlerini Tercih Etme Nedenleri ve Sadakate Etkisi, Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt: XXVIII, Sayı: I, s Başak, Burçak; Yılmaz, Aykut, (2015), Tüketicilerin Firma İnovasyon Kabiliyeti Algılarının Satın Alma Niyeti Üzerindeki Etkisinin Kişisel İlgilenim Moderatörlüğünde Ölçülmesi, 20. Ulusal Pazarlama Kongresi, Haziran 2015, Anadolu Üniversitesi s , Eskişehir Beaudoin, Pierre; Lachance, Marie J., (2006), Determinants of Adolescents Brand Sensitivity to Clothing, Family and Consumer Sciences Research Journal, Vol: 34, No: 4, s Blomberg, Anna; Kyring, Oskar (2012), Consumer Involvement and its Outcomes: Revealing Asymmetrical Relationships, Lund University School of Economics and Management, Sweden Choubtarash, Neshat; Mahdieh, Omid; Marnani, Ahmad Barati, (2013), The study of the relationship between consumer involvement and purchase decision (Case study: Cell phone), Interdisciplinary Journal of Contemporary Research in Business, Vol:4, No:12, s Çakır, Vesile, (2007), Tüketici İlgilenimini Ölçmek, Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, Ocak Sayısı, s

15 Çilingir, Zuhal; Yıldız, Salih, (2010), Tüketicilerin Ürünlere Olan İlgileniminin Sadakati Üzerindeki Etkisi: Sembolik Nitelikteki Bir Ürün Grubu İçin İstanbul İli Pilot Çalışması, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (11), s Çokluk, Ömay; Şekercioğlu, Güçlü; Büyüköztürk, Şener, (2012) Sosyal Bilimler İçin Çok Değişkenli İstatistik SPSS ve LISREL Uygulamaları, Pegem Akademi Yayınları, 2. Baskı, Ankara Dahlgren, Susanna, (2011), Brand Loyalty and Iİnvolvement in Different Customer Levels of A Service Concept Brand, Aalto University School of Econimics, Finland Dölarslan, Emre Şahin, (2015), Tüketicilerin Ürün İlgilenim ve Bilgi Düzeyinin Sadakatine Etkisinin Fikir Liderliği Kapsamında Değerlendirilmesi, Pazarlama ve Pazarlama Araştırmaları Dergisi, Sayı:15, s Ersun, A. Nur; Yıldırım, Figen, (2010), Consumer Involvement and Brand Sensitivity of University Students in Their Choice of Fashion Products, Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt: XXVIII, Sayı: I, s Guthrie, Michelle F.; Kim, Hye-Shin, (2008), The Relationship Between Consumer Involvement and Brand Perceptions of Female Cosmetic Consumers, Journal of Brand Management, 17, 2, s Hanzaee, Kambiz Heidarzadeh; Khoshpanjeh, Mahsa; Rahnama, Afshin, (2011), Evaluation of The Effects of Product İnvolvement Facets on Brand Loyalty, African Journal of Business Management Vol: 5 (16), s Kalaycı, Şeref, (2010), SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri, Kalaycı Şeref (Ed.), Faktör Analizi (s ), Asil Yayın Dağıtım, 5. Baskı, Ankara Kandemir, Destan; Atakan, S. Sinem; Demirci, Ceren, (2013), İlgilenim Kavramı ve Türkçe İlgilenim Ölçeklerinin Değerlendirilmesi: Tüketici İlgilenimi, Sürekli İlgilenim ve Satın Alma Kararı İlgilenimi, İktisat İşletme ve Finans, 28 (330), s Kapferer, Jean-Noel; Gilles, Laurent, (1993), Further Evidence on the Consumer Involvement Profile: Five Antecedents of Involvement, Psychology & Marketing, Vol: 10, No: 4, s Lachance, Marie J.; Beaudoin, Pierre; Robitaille, Jean, (2003), Adolescents Brand Sensitivity in Apparel Influence of Three Socialization Agents, International Journal of Consumer Studies, Vol: 27, No: 1, s Laurent, Gilles; Jean-Noel, Kapferer, (1985), Measuring Consumer Involvement Profiles, Journal of Marketing Research, Vol: 22, s Lin, Chin-Feng, (2012), The Influence of Consumer Involvement, Trust and Loyalty on Social Marketing and Demarketing Advertising, International Journal of Management and Administrative Sciences, Vol: 1, No: 7, s.1-9 Maheshwari, Vishwas; Lodorfos, George; Jacobsen, Siril, (2014), Determinants of Brand Loyalty: A Study of the Experience-Commitment-Loyalty Constructs, International Journal of Business Administration, Vol; 5, No: 6, s.13-23

16 Odabaşı, Yavuz; Barış, Gülfidan, (2007), Tüketici Davranışı, MediaCat Kitapları, 7. Baskı, İstanbul Quester, Pascale; Lim, Ai Lin, (2003), Product Involvement/Brand Loyalty: Is There a Link?, Journal of Product & Brand Management, Vol:12, No:1, s Vliet, Rob van, (2010), Brand Sensitivity: A Case for Shoes, Erasmus University Rotterdam, Netherlands Yee, Wong Foong; Sidek, Yahyah, (2008), Influence of Brand Loyalty on Consumer Sportswear, Journal of Economics and Management, 2 (2) s Workman, Jane E.; Lee, Seung-Hee, (2013), Relationships Among Consumer Vanity, Gender, Brand Sensitivity, Brand Consciousness and Private Self-Consciousness, International Journal of Consumer Studies, 37, s