Araflt rma Yaz s / Original Article

Transkript

1 Araflt rma Yaz s / Original Article Robot Yard ml Laparoskopik Radikal Sistektomi ve ntrakorporeal Studer Üriner Diversiyon A. Erdem CANDA, M. Fuat ÖZCAN, Ziya AKBULUT, Ali Fuat ATMACA, A. Tunç ÖZDEM R, M. Derya BALBAY Ankara Atatürk E itim ve Araflt rma Hastanesi, 1. Üroloji Klini i, Ankara Özet nvaziv mesane tümörlerinin cerrahi tedavisinde radikal sistektomi yap lmas alt n standartt r. Minimal invazif tedavi yaklafl mlar aras nda laparoskopik ve robot yard ml laparoskopik radikal sistektomi yap lmas yer almaktad r. Bu yöntemlerde üriner diversiyon ekstrakorporeal ya da intrakorporeal olarak oluflturulabilmektedir. ngilizce literatürde robot yard ml laparoskopik radikal sistektomi ve intrakorporeal Studer üriner diversiyon yap lmas ile ilgili yay mlanm fl oldukça s n rl say da makale mevcuttur. Bu serilerde hasta say lar oldukça azd r ve henüz erken ve orta süreli izlem sonuçlar bildirilmifltir. Klini imizde fiubat Nisan 2010 tarihleri aras nda invazif mesane tümörü tan s alm fl olan 11 hastaya robot yard ml laparoskopik radikal sistektomi ve intrakorporeal Studer üriner diversiyon yap lm flt r. Deneyimli merkezlerde yap lacak olan bu minimal invazif yöntem kabul edilebilir cerrahi, onkolojik, fonksiyonel ve kozmetik sonuçlara sahiptir. Daha çok hasta say s - na sahip, uzun dönem izlem sonuçlar n içeren, randomize ve prospektif çal flmalara gereksinim vard r. Anahtar kelimeler: Mesane tümörleri, robot, radikal sistektomi, intrakorporeal, Studer, kontinan üriner diversiyon, laparoskopi. Yaz flma Adresi: Dr. A. Erdem Canda Ankara Atatürk E itim ve Araflt rma Hastanesi 1. Üroloji Klini i / Bilkent Ankara Tel: erdemcanda@yahoo.com

2 Erdem Canda ve ark. Abstract Robotic assisted laparoscopic radical cystectomy and intracorporeal studer urinary diversion Radical cystectomy is currently the gold standard in the surgical management of invasive bladder cancer. Laparoscopic and robotic radical cystectomy are considered among the minimally invasive surgical treatment options. Urinary diversion could be performed either extracorporeally or intracorporeally concerning these approaches. Currently, very limited number of publications exists in the English literature regarding robot assisted laparoscopic radical cystectomy and intracorporeal Studer pouch formation. Among these series, the number of patients are small with short and medium term follow-up. Between February 2009 and April 2010, 11 patients underwent robot assisted laparoscopic radical cystectomy and intracorporeal Studer pouch formation in our institution. This minimally invasive approach seems to have acceptable surgical, oncologic, functional and cosmetic outcomes in experienced centers. Prospective, randomized studies with larger numbers of patients and with a longer follow-up are needed Further studies are needed in order to evaluate the outcomes of this surgical approach. Key words: Bladder cancer, robot, radical cyctectomy, introcorporeal, Studer kontinent diversion, laparoscopy. Girifl Radikal sistektomi (RS), invazif mesane tümörlerinin cerrahi tedavisinde günümüzde alt n standart olarak uygulanan bir yöntemdir. Yüksek riskli yüzeyel mesane tümörleri ve konservatif tedavilere yan t vermeyen, yayg n, papiller mesane tümörlerinde de RS yap labilmektedir. Radikal sistektomi ve üriner diversiyon birden fazla organ ve sistemi içeren, ciddi morbidite ve mortaliteye neden olabilen büyük bir cerrahi tedavidir. Operasyon sonras bak m ve hasta izleminin iyi olmas da en az baflar l bir operasyon kadar önemlidir. Dünya çap nda ortalama insan ömrünün uzamas, geriatrik yafl grubu fizyolojisinin yetiflkin yafl grubundan farkl olmas, travmaya metabolik ve endokrin yan t konusunda bilgi ve deneyimlerin artmas yla birlikte cerrahi tedavilerde minimal invaziv yaklafl mlar gündeme gelmifltir. Bu sayede daha az postoperatif komplikasyon, barsak hareketlerinin daha k - sa sürede normale dönmesi, analjezi gereksiniminin azalmas, daha k sa hastanede kal fl süresi gibi avantajlar elde edilmifltir. Di er t p alanlar nda oldu u gibi ürolojik cerrahide de birçok hastal n tedavisinde minimal invazif giriflimler giderek artan s kl kta uygulanmaktad r. Örne in, renal tümörlerde uygun olgularda laporoskopik ya da robot yard ml parsiyel nefrektomi, prostat kanserinde laparoskopik radikal prostatektomi (LRP) ya da robot yard ml laparoskopik radikal prostatektomi (RYLRP) yap lmas günümüzde s k kullan lan yöntemlerdir. Özellikle prostat kanseri olgular nda RYLRP deneyiminin artmas ile birlikte mesane tümörlerinde de uygun olgularda robot yard ml laparoskopik radikal sistektomi (RYLRS) yap lmaya bafllanm flt r. Bu makalede mesane tümörlerinin cerrahi tedavisinde minimal invazif bir yöntem olan RYLRS literatür eflli inde özetlenmifltir. 118 Endoskopik Laparoskopik & Minimal nvaziv Cerrahi Dergisi 2008; 15(3)

3 Robot Yard ml Laparoskopik Radikal Sistektomi ve ntrakorporeal Studer Üriner Diversiyon Tarihçe lk laparoskopik basit sistektomi Parra ve ark. taraf ndan 1992 y l nda bildirilmifltir (1). lk robot yard ml radikal sistektomi ve intrakorporal ileal ortotopik neobladder yap lmas ise Beecken ve ark. taraf ndan 2003 y l nda bildirilmifltir (2). Bu konu ile ilgili toplam 17 hastadan oluflan ilk seriyi ise Menon ve ark. yay nlam flt r (3). RYLRS ile ilgili k sa ve orta süreli izlem sonuçlar içeren yay nlar mevcut olmas na karfl n uzun izlem süresine sahip randomize kontrollü çal flmalar henüz mevcut de ildir. Ankara Atatürk E itim ve Araflt rma Hastanesi 1. Üroloji Klini inde fiubat Nisan 2010 tarihleri aras nda 100 den çok robot yard ml laparoskopik ürolojik ameliyat gerçeklefltirilmifltir. Bu ameliyatlar n 90 dan fazlas n RYLRP ameliyatlar, 11 tanesini ise RYLRS ameliyatlar oluflturmaktad r. fiekil 1. Robot yard ml laparoskopik radikal sistektomi ve intrakorporeal Studer üriner diversiyon ameliyat nda abdominal trokar yerleflimleri (Ankara Atatürk E itim ve Araflt rma Hastanesi, 1. Üroloji Klini i arflivi) A1,2: Asistan port 1,2 R1,2,3: Robotik port 1,2,3 Uygulad m z Tekni in Özeti Hastanemizde bulunan da Vinci-S 4-arm robotu (Intuitive Surgical, Sunnyvale, California) kullan larak toplam 11 olguya invazif mesane tümörü nedeni ile ayn cerrah tarf ndan (MDB) robot yard ml laparoskopik radikal sistektomi ve intrakorporeal Studer üriner diversiyon yap lm flt r. ntratrakeal genel anestezi sonras hastaya 30 o Trendelenburg pozisyonu verilmesi sonras, umblikusun yaklafl k 2-3 cm superiorundan 12 mm lik insizyon yap larak Veress i nesi ile peritoneal bofllu a girilip pnömoperitonyum oluflturulmaktad r (15 mmhg). Bu noktadan 12 mm lik 3D-robotik kamera için trokar yerlefltirilir. Robotun 1 ve 3 numaral kollar hastan n sa taraf nda 2 numaral kolu ise sol taraf nda yer almaktad r. Bu kollar için s ras yla göbe in 8 cm sa na ve 10 cm soluna ve son olarak sa spina iliaka anterior superior un 2-3 cm superioruna olmak üzere toplam üç adet 8 mm lik robotik trokar yerlefltirilir. Kamera trokar ile soltarafdaki robotik trokar aras na 12 mm lik asistan trokar ve sol spina iliaka anterior superior un 2-3 cm superioruna 15 mm lik di er asistan trokar yerlefltirilir (fiekil 1). Sonuç olarak bu ameliyat için toplam 6 trokar kullan lmaktad r. Tüm ameliyat boyunca 0 o robotik 3D-lens kullan lmaktad r. ntrakorporeal Studer kontinan üriner diversiyon oluflturulmas öncesinde hastan n pozisyonu 5 o Trendelenburg olarak de ifltirilmekte ve intra-abdominal bas nç 12 mmhg ye düflürülmektedir. Ameliyat 3 bölümden oluflmaktad r: a. Robotik sistektomi (nörovasküler demet korunarak) b. Robotik lenf nodu diseksiyonu c. Robotik intrakorporeal Studer kontinan üriner diversiyon oluflturulmas (fiekil 2). Endoskopik Laparoskopik & Minimal nvaziv Cerrahi Dergisi 2008; 15(3) 119

4 Erdem Canda ve ark. fiekil 2. Robot yard ml laparoskopik radikal sistektomi ve intrakorporeal Studer üriner diversiyon ameliyat nda oluflturulan Studer poflunun ameliyat bitimindeki görünümü (Ankara Atatürk E itim ve Araflt rma Hastanesi, 1. Üroloji Klini i arflivi) Mesane Tümörlerinin Radikal Cerrahisinde Uygulanan Minimal nvazif Yöntemlerin ve Aç k Cerrahi Sonuçlar n n Karfl laflt r lmas Özellikle invazif mesane tümörlerinin cerrahi tedavisinde yap lan RS ameliyat minimal invazif olarak laparoskopik ya da robot yard ml laparoskopik olarak yap labilmektedir. Bu iki yöntemin sonuçlar n karfl laflt ran bir derlemede ortalama hastanede kal fl süresi s - ras yla laparoskopik ve robot yard ml gruplar için 5-15 gün ve 4-11,6 gün olarak bildirilmifltir (4). Ortalama kan kayb ise s ras yla cc ve cc olarak bildirilmifltir (4). Ortalama operasyon süresinin de her iki yöntemde s ras yla 4-10 saat ve 3,8-8,5 saat olmak üzere oldu u saptanm flt r (4). Aç k RS serilerinde ise ortalama hastanede kal fl süresi 9 gün, ortalama kan kayb 1000 cc ve ortalama operasyon süresi 6,4 saat olarak bildirilmifltir (5). Bizim serimizde ise ortalama hastanede kal fl süresi 10,7 gün, ortalama kan kayb 485 cc ve ortalama operasyon süresi 10,2 saat idi. Literatürde yay mlanm fl radikal sistektomi ile ilgili seçilmifl serilerin sonuçlar n n karfl laflt - r lmas ve robot yard ml laparoskopik radikal sistektomi ve intrakorporeal Studer üriner diversiyon yap lan serilerin sonuçlar n n karfl - laflt r lmas Tablo 1 ve 2 de gösterilmifltir. Mesane tümörlerinin cerrahi tedavisinde RYLRS yap lmas günümüzde giderek artmaktad r. Robotik cerrahide hastaya trendelenburg pozisyonu verilmesi ve yerçekiminin etkisi ile minimal manüpülasyona gerek duyularak barsaklar n yer de ifltirilmesinin sa lanmas sonucu olarak postoperatif dönemde barsak fonksiyonlar n n geri dönmesi için gereken süreyi k - saltmaktad r. Abdomenin aç lmamas ve barsaklar n abdomen içinde bulunmas yla daha az farkedilmeyen (insensible) s v kayb olmaktad r. Yine daha az insizyon ve manüpülasyon ile postoperatif dönemde analjezi ihtiyac da azalmaktad r. Buna ba l olarak hastanede kal fl süresi ve postoperatif komplikayonlar da azalmaktad r. Operasyonda oluflturulan pnömoperitonyum, venöz kanamalar için tampon etkisi ve hemostaz oluflturmaktad r. Tüm bunlar bu yöntemlerin aç k sistektomiye üstünlükleri olarak özetlenebilir. Bunlara ek olarak RYRLS yönteminde robotun 3 boyutlu görüntü olana sa lamas, cerrahi alan görüntüsünün 10 kata kadar büyütülebilmesi, uzun süren operasyonlarda robotik konsolun cerrah için kullan m kolayl sa lamas, ergonomik oluflu, her yöne hareket edebilen robot kollar n n 540 dereceye kadar rotasyon yapabilmesi sayesinde klasik laparoskopiye üstünlük sa lam flt r. Üriner diversiyon laparoskopide daha k sa zamanda yap labilmesi ve daha kolay uygulanabilmesi nedeniyle genellikle ekstrakorporeal olarak yap - l rken, robotun sa lad yukar da belirtilen kolayl klar nedeni ile son zamanlarda artan s kl kla intrakorporeal olarak yap lmaya bafllanm flt r. 120 Endoskopik Laparoskopik & Minimal nvaziv Cerrahi Dergisi 2008; 15(3)

5 Robot Yard ml Laparoskopik Radikal Sistektomi ve ntrakorporeal Studer Üriner Diversiyon Tablo 1. Literatürde yay mlanm fl radikal sistektomi ile ilgili seçilmifl serilerden baz parametrelerin karfl laflt r lmas. LN: Lenf nodu, L/S: Laparoskopik Ref No. Radikal Hasta Ortalama Pozitif / Toplam Cerrahi s n r (%) sistektomi say s ç kar lan LN oran pozitifli i türü LN say s (%) Dotan ve ark. 8 Aç k 1, (1 66) Yossepowitch ve Aç k 483 Belirtilmemifl ark. 16 Madersbacher ve Aç k 507 Belirtilmemifl 24.4 Belirtilmemifl ark. 23 Konety ve ark. 9 Aç k 1,923 Belirtilmemifl Belirtilmemifl Belirtilmemifl Simonato ve ark. 11 L/S (8 24) 0 0 Haber ve ark. 24 L/S (2 24) Hemal ve ark. 12 L/S (7 19) Cathelineau ve ark. 17 L/S 84 Belirtilmemifl Belirtilmemifl 0 Pruthi ve ark. 19,26 Robotik (8 37) 20 0 Guru ve ark. 25 Robotik (6 43) Murphy ve ark. 18 Robotik (7-25) Wang ve ark. 14 Robotik (6 32) Tablo 2. Literatürde yay mlanm fl olan robot yard ml laparoskopik radikal sistektomi ve intrakorporeal Studer üriner diversiyon yap lan serilerin karfl laflt r lmas. Ref No. Y l N Ort. hasta Ort. Ort. kan Ort. Pozitif Cerrahi Hastanede Komplikasyonlar yafl operasyon kayb (cc) ç kar lan LN oran s n r kal fl süresi (saat) LN say s (%) pozitifli i (%) süresi (gün) Beecken ve ,5 200 B 0 0 B Yok ark. 27 Schumacher B 8, B vakada aç k ve ark. 28 (10-42) cerrahiye geçilmifl a Pruthi ve ,9 4, ,9 Belirtilmemifl ark. 26 (12 34) Sala ve 2006 B B B B B 5 Yok ark. 29 N: Hasta say s, Ort.: ortalama, LN: lenf nodu, B:Belirtilmemifl a :Aç k cerrahiye geçme nedeni belirtilmemifl. Robotik Sistektomi Robot yard ml laparoskopik sistektomi, klasik laparoskopik sistektomi ile ayn flekilde yap lmaktad r. Robotik cerrahide lensin 3 boyutlu görüntüleme ve büyütme özelliklerinin olmas ve robotik enstrümanlar n hareket yetene inin klasik laparoskopiye göre son derece fazla olmas sayesinde kontinans ve erektil fonksiyonda son derece önemli olan nörovasküler yap lar çok daha iyi korunabilmektedir. Endoskopik Laparoskopik & Minimal nvaziv Cerrahi Dergisi 2008; 15(3) 121

6 Erdem Canda ve ark. Robotik Lenf Nodu Diseksiyonu Pelvik lenf nodu (LN) diseksiyonu (PLND), mesane kanseri tedavisinde prognostik ve terapötik öneme sahiptir ve RYLRS ameliyat n n önemli bir bölümünü oluflturmaktad r. Herr ve ark. LN tutulumunun do ru olarak belirlenebilmesi için en az 9 tane LN incelenmesinin gerekli oldu unu, 11 den fazla LN de erlendirildi inde ise sa kal m n daha iyi oldu unu belirtmifltir (6). RYLRS ve aç k RS yaklafl mlar n karfl laflt - ran randomize bir çal flmada, ç kar lan LN say lar n n benzer oldu u ancak operasyon sürelerinin anlaml olarak farkl oldu u belirtilmifltir (7). Literatürdeki yay nlarda LN diseksiyon bölgeleri i. eksternal iliak, internal iliak, obturator fossayla s n rl alan, ii. distal common iliak alan ve iii. proksimal common iliak bölgelerini içermektedir. Literatür incelendi- inde aç k RS de ç kar lan LN say s (8,9,10), laparoskopik RS de (11,12,13) ve RYLRS serilerinde ise aras nda de iflmektedir (14,15). Bizim serimizde ç kar lan ortalama LN say s 19 idi (Tablo 1). Klini imizde tüm hastalarda geniflletilmifl LN diseksiyonu yap lm fl olup inferior vena kava ve abdominal aortan n distal 4 cm lik seviyesinden bafllanarak presakral, inter aorta-kaval, para-aortik LN ç kart lmaktad r. Lateral bölgelerde ise superiorda genitofemoral sinir görülüp s n r al narak, medialde endopelvik fasyaya kadar olan bölgelerde tüm pelvik lenf nodlar ç kart lmaktad r. Robotun 3 boyutlu görüntü sa lamas, üç adet çal flma kolunun olmas ve robotik enstrüman uçlar n n tüm yönlere rahatça hareket edebilmesi nedeni ile konsol cerrah için geniflletilmifl lenf nodu diseksiyonu yap lmas n oldukça kolaylaflt rmaktad r. Ancak yine de robotun tüm bu avantajlar na karfl n LN diseksiyonu s ras nda damar yaralanmas görülebilmektedir. Özellikle robotik enstrümanlar n yeterli taktil duyuyu oluflturmamas bu noktada öneli olabilmektedir. Onkolojik Sonuçlar RYLRS serilerinde uzun dönem onkolojik sonuçlar henüz mevcut de ildir. Günümüzde yaln zca bu serilere ait k sa ve orta dönem sonuçlar mevcuttur. Pozitif cerrahi s n r oranlar aç k RS serilerinde %4-%5 (8,16), laparoskopik RS serilerinde %0-%5 (11,13) ve RYLRS serilerinde ise %0-%10 (14,15) aras nda de iflmektedir. Bizim 11 olguluk serimizde cerrahi s n r pozitifli i izlenmemifltir. Henüz k sa süreli (1-2 y l) izlem sürelerine sahip olan literatürdeki serilerde rekürrenssiz sa kal m sonuçlar laparoskopik RS de %83- %85 (13,17), RYLRS de ise %86-%91 (15,18,19) olarak bildirilmifltir. Yine RYLRS serileri için kanser spesifik sa kal m %94-%96 olarak bildirilmifltir (18,19). Ancak, bu serilerde izlem süresi henüz oldukça azd r. Martin ve ark. ise kendi serilerinde 12 ve 36 ayl k toplam sa kal m oranlar n s ras yla %82 ve %69, rekürrenssiz sa kal m oranlar n ise s ras yla %82 ve % 72 olarak bildirmifllerdir (20). Kendi deneyimimizde ise henüz bir y ll k izlem süresini doldurmufl olan hastam z flu anda bulunmamaktad r. Robotik ntrakorporeal Kontinan Üriner Diversiyon Yap lmas Kontinan üriner diversiyon yap lmas, yay nlanan serilerin ço unda extrakorporal olarak yap lm flt r. Extrakorporal diversiyon tercih nedenleri, daha k sa sürede ve daha kolay yap labilmesi olarak görülmekle birlikte son zamanlarda üriner diversiyon intrakorporal olarak yap lmaya bafllad dikkat çekmektedir. Klini imizde flu ana kadar 11 tane intrakorporeal Studer kontinan üriner diversiyonlu RYLRS ameliyat yap lm flt r. ntrakorporeal diversiyonda daha az insizyonel a r ve aç k 122 Endoskopik Laparoskopik & Minimal nvaziv Cerrahi Dergisi 2008; 15(3)

7 Robot Yard ml Laparoskopik Radikal Sistektomi ve ntrakorporeal Studer Üriner Diversiyon prosedürlere göre daha az barsak disfonksiyonu beklenebilir. Extrakorporeal diversiyonla karfl laflt r ld nda intrakorporeal diversiyonda benzer komplikasyon oranlar saptanm flt r (21). Yap lan çal flmalar n randomize olmamas, hasta gruplar nda say n n az olmas ve uzun dönemli sonuçlar n olmamas karfl - laflt m z eksikliklerdir. Laporoskopide ö renme e risi uzun olmas na ra men robot yard ml laparoskopik serilerde daha k sad r. Deneyim artt kça ve uygulanan cerrahi prosedürlere göre bu süreler de- iflmektedir. RYLRS de operasyon zaman n n aç k RS ye göre daha uzun oldu unu belirten yay nlar olmakla birlikte Ng ve ark. n n yapt - bir çal flmada aç k RS ve RYLRS karfl laflt r lm flt r (22). Hasta gruplar n n benzer oldu u bu çal flmada operasyon süreleri aras nda anlaml fark olmad gösterilmifltir (22). Fonksiyonel Sonuçlar ve Yaflam Kalitesi Literatürdeki RYLRS serilerinde henüz k sa süreli izlem süreleri olmas nedeni ile erektil fonksiyon ve kontinans gibi fonksiyonel sonuçlar n de erlendirilmesi sa l kl olarak yap lamamaktad r. Daha uzun süreli izlem sonuçlar na ait veriler yay mland nda bu parametrelere ait de erlendirme yap labilir. Ancak, robot kullan - m n n sa lad avantajlar göz önüne al nd nda özellikle sinir koruyucu sistektomi olgular nda erektil fonksiyon ve üriner kontinans fonksiyonlar n n daha iyi düzeylerde kazan labilece- i düflünülebilir. Son olarak, özellikle aç k RS ameliyat nda yap lan cerrahi kesi ile karfl laflt r ld nda özellikle RYLRS de belirgin bir kozmetik görünüm avantaj elde edilmektedir. Sonuç Robot yard ml laparoskopik radikal sistektomi ve intrakorporeal Studer üriner diversiyon giderek artan s kl kta yap lmaktad r. Robotun 3 ayr kolunun olmas, 3 boyutlu görüntü sa lamas, görüntüyü 10 kata kadar büyütülebilmesi ve robotik enstrümanlar n her yöne hareket edebilmesi gibi avantajlar sa lamas nedeni ile ameliyat yapmak oldukça kolaylaflmakta ve dokular çok iyi bir flekilde cerrahi olarak diseke edilebilmektedir. Günümüzde bu yönteme ait çal flmalar n hasta say - s oldukça az ve izlem süreleri henüz oldukça k sad r. Randomize, prospektif, hasta say s daha çok ve izlem süresi daha uzun olan çal flmalar n sonuçlar n n de erlendirilmesi ile bu yöntemin etkinli i ve güvenilirli i konusunda daha sa l kl yorum yap labilir. Kaynaklar 1. Parra RO, Andrus CH, Jones JP, Boullier JA: Laparoscopic cystectomy: initial report on a new treatment for the retained bladder. J Urol 1992; 148: Beecken WD, Wolfram M, Engl T, Bentas W, Probst M, Blaheta R, Oertl A, Jonas D, Binder J: Robotic assisted laparoscopic radical cystectomy and intra-abdominal formation of an orthotopic ileal neo-bladder.eur Urol 2003;44: Menon M, Hemal AK, Tewari A, Shrivastava A, Shoma AM, El-Tabey NA, Shaaban A, Abol-Enein H, Ghoneim MA: Nerve-sparing robot assisted radical cyctoprostatectomy and urinary diversion. BJU Int 2003: 92: Hemal AK: Robotic and laparoscopic radical cystectomy in the management of bladder cancer. Curr Urol Rep 2009; 10: Shabsigh A, Korets R, Vora KC, Brooks CM, Cronin AM, Savage C, Raj G, Bochner BH, Dalbagni G, Herr HW, Donat SM: Defining early morbidity of radical cystectomy for patients with bladder cancer using a standardized reporting methodology. Eur Urol Jan;55: Herr HW, Bochner BH, Dalbagni G, Donat SM, Reuter VE, Bajorin DF: Impact of the number of lymph nodes retrieved on outcome in patients with muscle invasive bladder cancer. J Urol 2002; 167: Nix J, Smith A, Kurpad R, Nielsen ME, Wallen EM, Pruthi RS: Prospective randomized controlled trial of robotic versus open radical cystectomy for bladder cancer: perioperative and pathologic results. Eur Urol Feb;57: Dotan ZA, Kavanagh K, Yossepowitch O Kaag M, Olgac S, Donat M, Herr HW: Positive surgical mar- Endoskopik Laparoskopik & Minimal nvaziv Cerrahi Dergisi 2008; 15(3) 123

8 Erdem Canda ve ark. gins in soft tissue following radical cystectomy for bladder cancer and cancer specific survival. J Urol 2007; 178: Konety BR, Joslyn SA and O Donnell MA: Extent of pelvic lymphadenectomy and its impact on outcome in patients diagnosed with bladder cancer: analysis of data from the Surveillance, Epidemiology and End Results Program data base. J Urol 2003; 169: Leissner J, Ghoneim MA, Abol-Enein H, Thüroff JW, Franzaring L, Fisch M, Schulze H, Managadze G, Allhoff EP, el-baz MA, Kastendieck H, Buhtz P, Kropf S, Hohenfellner R, Wolf HK: Extended radical lymphadenectomy in patients with urothelial bladder cancer: results of a prospective multicenter study. J Urol 2004; 171: Simonato A, Gregori A, Lissiani A, Bozzola A, Galli S, Gaboardi F: Laparoscopic radical cystoprostatectomy: our experience in a consecutive series of 10 patients with a 3 years follow-up. Eur Urol 2005; 47: Hemal AK and Kolla SB: Comparison of laparoscopic and open radical cystoprostatectomy for localized bladder cancer with 3-year oncological followup: a single surgeon experience. J Urol 2007; 178: Huang J, Lin T, Xu K, Huang H, Jiang C, Han J, Yao Y, Guo Z, Xie W, Yin X, Zhang C: Laparoscopic radical cystectomy with orthotopic ileal neobladder: a report of 85 cases. J Endourol 2008; 22: Wang GJ, Barocas DA, Raman JD, Scherr DS. Robotic vs open radical cystectomy: prospective comprasion of perioperative and pathological measures of earlyoncological efficacy. BJU Int 2008; 101: Dasgupta P, Rimington P, Murphy D, Challacombe B, Hemal A, Elhage O, Khan MS: Robotic assisted radical cystectomy: short to mediumterm oncologic and functional outcomes. Int J Clin Pract 2008; 62: Yossepowitch O, Dalbagni G, Golijanin D, Donat SM, Bochner BH, Herr HW, Fair WR, Russo P: Orthotopic urinary diversion after cystectomy for bladder cancer: implications for cancer control and patterns of disease recurrence. J Urol 2003; 169: Cathelineau X, Arroyo C, Rozet F, Barret E, Vallancien G: Laparoscopic assisted radical cystectomy: the Montsouris experience after 84 cases. Eur Urol 2005; 47: Murphy DG, Challacombe BJ, Elhage O, O'Brien TS, Rimington P, Khan MS, Dasgupta P: Robotic-assisted laparoscopic radical cystectomy with extracorporeal urinary diversion: initial experience. Eur Urol 2008; 54: Pruthi RS and Wallen EM: Is robotic radical cystectomy an appropriate treatment for bladder cancer? Short-term oncologic and clinical follow-up in 50 consecutive patients. Urology 2008;72: Martin AD, Nunez RN, Pacelli A Woods ME, Davis R, Thomas R, Andrews PE, Castle EP: Robot-assisted radical cystectomy: intermediate survival results at a mean follow-up of 25 months. BJU Int In Pres. 21. Pruthi RS, Nix J, McRackan D, Hickerson A, Nielsen ME, Raynor M, Wallen EM: Robotic-Assisted Laparoscopic Intracorporeal Urinary Diversion. Eur Urol. 2010;Jan 9. In Press. 22. Ng CK, Kauffman EC, Lee MM, Otto BJ, Portnoff A, Ehrlich JR, Schwartz MJ, Wang GJ, Scherr DS: A comparison of postoperative complications in open versus robotic cystectomy. Eur Urol. 2010;57: Madersbacher S, Hochreiter W, Burkhard F, Thalmann GN, Danuser H, Markwalder R, Studer UE: Radical cystectomy for bladder cancer today a homogeneous series without neoadjuvant therapy. J Clin Oncol 2003; 21: Haber GP and Gill IS: Laparoscopic radical cystectomy for cancer: oncological outcomes at up to 5 years. BJU Int 2007; 100: Guru KA, Sternberg K, Wilding GE, Tan W, Butt ZM, Mohler JL, Kim HL: The lymph node yield during robot-assisted radical cystectomy. BJU Int 2008; 102: Pruthi RS, Stefaniak H, Hubbard JS, Wallen EM: Robotic anterior pelvic exenteration for bladder cancer in the female: outcomes and comparisons to their male counterparts. J Laparoendosc Adv Surg Tech A 2009; 19: Beecken WD, Wolfram M, Engl T, Bentas W, Probst M, Blaheta R, Oertl A, Jonas D, Binder J: Robotic-assisted lapar oscopic radical cystectomy and intraabdominal formation of an orthotopic ileal neobladder. Eur Urol 2003;44: Schumacher MC, Jonsson MN, Wiklund NP.Does extended lymphadenectomy preclude laparoscopic or robot-assisted radical cystectomy in advanced bladder cancer? Curr Opin Urol Sep;19(5): Sala LG, Matsunaga GS, Corica FA, Ornstein DK.Robot-assisted laparoscopic radical cystoprostatectomy and totally intracorporeal ileal neobladder. J Endourol Apr;20: Endoskopik Laparoskopik & Minimal nvaziv Cerrahi Dergisi 2008; 15(3)