Mide Kanserlerinde Preoperatif Serum CEA, CA19-9 ve AFP Düzeylerinin Klinikopatolojik Faktörlerle Korelasyonu

Transkript

1 İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 5 () -7 (8) Mide Kanserlerinde Preoperatif Serum CEA, CA9-9 ve AFP Düzeylerinin Klinikopatolojik Faktörlerle Abuzer Dirican*, Bülent Ünal*, Burak Işık*, Fatih Sümer*, Cüneyt Kayaalp*, İlhan Aslan** * İnönü Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Genel Cerrahi Anabilim Dalı, Malatya ** Sani Konukoğlu Tıp Merkezi, Genel Cerrahi Kliniği, Gaziantep Amaç: Gastrik adenokarsinomlu hastalarda preoperatif serum karsinoemriyonik antijen (CEA), CA9-9 ve alfa-fetoprotein (AFP) düzeyi ile klinikopatolojik faktörlerin korelasyonunu araştırmak. Metot: Gastrik adenokarsinom sebebiyle Ankara Yıldırım Beyazıt Eğitim Hastanesi. Cerrahi Kliniğinde ameliyat edilen 7 hastanın kayıtları retrospektif olarak incelendi. Hastaların preoperatif serum CEA, CA9-9, AFP düzeyleri ile bazı klinikopatolojik faktörler (tümör evresi, karaciğer metastazı, peritoneal metastaz, asit varlığı, tümörün rezeke edilebilirliği) arasındaki korelasyon araştırıldı. Bulgular: Hastaların preoperatif serum CEA, CA9-9, AFP pozitiflik oranları sırası ile %.,. ve 6. olarak bulundu. Hastaların inde (%,8) bir veya birden fazla tümör markırı yüksek iken, 8 inde (%.) üç markır da yüksek bulundu. Bu 8 hastanın 6 sı evre, si evre teki hastalardı. Sonuç: Gastrik adenokarsinomlu hastalarda preoperatif serum CEA, CA9-9, AFP seviyelerinin ileri evreli, karaciğer metastazı yapmış, rezektabıl tümörlerde anlamlı oranda yüksek olduğu görüldü. Anahtar Kelimeler: Gastrik Adenokarsinom, CEA, CA9-9, AFP, Klinikopatolojik Faktörler Corelation between Preoperative Serum CEA, CA9-9, and AFP Levels and Clinicopathologic Factors Objectives: To investigate the correlation between preoperative serums CEA, CA9-9, and alphafetoprotein (AFP) levels and clinic pathological factors. Methods: The correlation between the records of pre-operative serum CEA, CA9-9, and alpha-fetoprotein levels and some clinic-pathological factors (tumor stage, liver metastasis, peritoneal metastasis, presence of ascites, unresectable tumors) of 7 patients with gastric adenocarcinoma operated in Ankara Yildirim Beyazit Education and Training Hospital nd Surgery Clinic was investigated. Results: Preoperative elevated serum CEA, CA9-9, and alpha-fetoprotein levels were found.%,., and 6., respectively. While (.8%) out of 7 patients had one or more positive tumor markers, all three markers were found to be high in 8 patients (.%). Six of these patients were in stage, and the other two patients were in stage. Conclusion: Preoperative serum CEA, CA9-9, and alpha-fetoprotein levels were found high in patients with advanced stage, liver metastases, and unresectable gastric adenocarcinoma. Keywords: Gastric Adenocarcinoma, CEA, CA9-9, AFP, Clinicopathologic Factors Tümör markırları; bazı kanser tiplerinde hastaların kanında, idrarında ve dokularında normal değerlerin üstüne çıkabilen maddelerdir. Bu maddeler tümörün kendisi tarafında üretilebildiği gibi tümörün varlığına cevap olarak veya bazı selim durumlarda vücut tarafından da üretilebilirler. Pek çok tümör markırı belli bir kanser türüne özgü değildir. Gastrik kansere özgü tümör markırı yoktur ancak CA7- ün sensitivitesi daha yüksektir. İleri evrede olan gastrik adenokarsinomlarda serum CEA (karsinoemriyonolojik antijen) ve CA9-9 düzeylerinin yükselebildiği bilinmektedir. Son yıllarda AFP sentezleyen gastrik karsinomlar nadir olmakla beraber rapor edilmiştir. Bu

2 tümörlerin daha agresif olduğu ve prognozlarının daha kötü olduğu rapor edilmektedir. Gastrik karsinomlarda peritoneal metastazı ve karaciğer metastazını preoperatif saptamak zordur. Eğer bunlar ameliyat esnasında tespit edilir ise tümörün rezeke edilemeyeceğine karar verilir. Preoperatif bakılan serum CEA, CA9-9, AFP düzeyleri gastrik adenokarsinomun peritoneal metastazı ve karaciğer metastazı hakkında bilgi verirse ameliyat öncesi evrelendirmede ve tedaviyi planlamada katkı sağlayabilirler. Biz de bu amaçla preoperatif mide kanserli hastaların serumunda hastanemizde rutin bakılan CEA, CA9-9 ve AFP düzeylerinin hastalığın klinikopatolojik faktörleri ile korelasyonunu araştırdık. MATERYAL VE METOD Gastrik adenokarsinom sebebiyle Ankara Dışkapı Yıldırım Beyazıt eğitim hastanesi. Cerrahi Kliniğinde ameliyat edilen 7 gastrik adenokarsinomlu hastanın dosyaları incelendi. Hastaların preoperatif serum CEA, CA9-9, AFP düzeyi ile klinikopatolojik faktörler ( cinsiye, yaş, tümör evresi, tümör boyutu, lenf nodul metastazı varlığı, karaciğer metastazı,, peritoneal metastaz, asit varlığı, tümöral kitlenin rezektabilitesi) arasındaki korelasyon araştırıldı. Her üç markır da DPC marka İMMULİTE model cihazda otomatik enzim imminoassay sistemde ile çalışıldı. CEA için 5. ng/ml ve üstü, CA9-9 için. U/mL ve üstü, AFP için. IU/mL ve üstü yüksek kabul edildi, altındaki değerler normal olarak değerlendirildi. CEA, CA9-9, AFP pozitifliği ile klinikopatolojik faktörler arasındaki korelasyonun istatistiksel analizi için, ` SPSS for Windows releas 5 programı kullanıldı. Gruplar arasındaki karşılaştırmalar verilerin yapısına uygun olarak pearson ki-kare ve fisher in kesin ki-kare analizi ile yapılmıştır. P <.5 olan değerler anlamlı olarak kabul edildi. BULGULAR 7 hastanın tümüne her üç tümör markırı çalışılmamıştı. Bu 7 hastanın 7 inde serum CEA düzeyine bakılmıştı; hastalarda ortalama yaş 58. yıl idi ve bunların 5 i erkek, 5 i kadındı. Serum CA9-9 düzeyi bakılan 66 hastanın ü erkek, ü kadın ve yaş ortalaması 57.6 yıl idi. Serum AFP düzeyine bakılan 67 hastanın ise si erkek, 5 i kadındı ve yaş ortalamaları 57.8 yıl idi. Hastaların preoperatif CEA, CA9-9, AFP yükseklik oranları sırası ile %.,., 6. bulundu. Her üç markırın çalışıldığı 6 hastanın 8 inde (%.) üç markır da yüksek bulundu. Bu 8 hastanın 6 sı evre, si evre teki hastalardı. 7 hastanın inde (%.8) bir veya birden fazla tümör markırı pozitif bulundu. Her üç tümör markırının klinikopatolojik faktörlerle korelasyonu Tablo, ve te görülmektedir. TARTIŞMA Tümör belirleyicilerin çoğu düşük sensitivite ve spesifiteye sahip olduğundan özellikle erken evredeki tümörlerin taranmasında kullanılamayacakları gösterilmiştir. Günümüzde tümör belirleyiciler öncelikle tümörlerin preoperatif evrelendirilmesinde, postoperatif tedavi etkinliğinin monitorizasyonunda ve rekürrensin öngörüsünde kullanılmaktadır. CEA 965 yılında Gold ve Freedman tarafından ilk defa rapor edilmiştir. Pek çok çalışmada malign hastalıklarda serum CEA düzeyinin yükseldiği rapor edilmektedir. 5,6 Kolorektal kanserlerde ve akciğer kanserinde CEA yüksekliği daha belirgindir. 7 Serum CEA yüksekliği kolorektal kanserlere göre gastrik karsinomlarda daha düşüktür. Mide karsinomlarının %- unda serum CEA düzeyi yüksektir. CEA mide kanseri taramasında etkin bulunmamıştır. Çünkü mide kanserli hastaların düşük bir yüzdesinde CEA pozitiftir. Rekürren gastrik kanserin erken tanısında serum CEA düzeyi klinik kullanımda faydalı bulunmuştur. 8 Yapılmış değişik çalışmalarda mide kanserli hastalarda serum CEA pozitifliği ile ileri tümör evresi, invazyon derinliğinin fazla olması, uzak metastaz varlığı, lenf nodülü metastazı varlığı arasında anlamlı bir korelasyon olduğu ifade edilmiştir. 9- Mmaehara Y ve arkadaşları yaptıkları bir çalışmada gastrik kasinomda ameliyat sonrası seri bakılan serum CEA in undifferensiye gastrik karsinomların gelişimi hakkında bilgi verebileceğini ancak differensiye mide kanserlerinde böyle bir değerinin olmayacağını ifade etmişlerdir. 5 Bizim sonuçlarımıza göre

3 serum CEA pozitifliği ile hastanın cinsiyeti (erkeklerde pozitiflik oranı daha yüksek), tümör evresi, tümör boyutu, lenf nodu metastazı, karaciğer metastazı, serozal invazyon, peritoneal metastaz arasında anlamlı bir ilişki vardı. Tümör evresi arttıkça serum CEA pozitiflik oranı artmaktadır. ve deki hastanın hiçbirinde serum CEA düzeyi pozitif değilken, evre ve deki 8 hastanın sinde (%5,9) serum CEA düzeyi yüksek bulundu (Tablo ). Bu durum mide kanserlerde serum CEA pozitifliği ile hastalığın yaygınlığı arasında ilişki olduğu yönündeki çalışmaları destekler niteliktedir. Tablo. Gastrik adenokarsinomda preoperatif serum CEA düzeyinin klinikopatolojik faktörler yönünden değerlendirilmesi (n=7) CEA (n/%) <cm -5cm Periton metastazı 8() (6) (6.7) (6.) 6(6.7) 6(5.6) (.9) 5(.6) 7(77.8) (6.7) 5(5.) 5(8.) 7(.) (.) 9(56.) 7(6) (8) <.5 5() 7() 9(6.) 7(8.9) () (8.) 5(8.) () 7(55.) 6(75.) (.) () 8(6.) (7.6) (6.) 8(7.7) (58.8) (75.9) 7(.8) <. <. <. <. <.5 <.5 <.5 Serum CA9-9 antijeni düzeyi gastrointestinal tümörlerde ve pankreas tümörlerinde yüksek bulunmuştur. 6 Mide kanserlerinde serum CA9-9 düzeyi tümörün evrelendirilmesinde ve cerrahi sonrası hastaların takibinde kullanılmıştır. 7 Ancak benign gastrointestinal sistem lezyonlarında da serum CA9-9 düzeyi yükselebilmektedir. Yasihiro K ve arkadaşlarının 66 mide kanserli hasta üzerinde yaptıkları çalışmada serum CEA ve CA9-9 yükseklik yüzdeleri sırası ile %6.6 ve %6 bulunmuştur. Bu çalışmada yapılan multivariyant analizde gastrik kanserlerde CA 9-9 un prognostik değeri CEA den daha yüksek bulunmuştur. Bizim çalışmamızda ise, serum CEA ve CA9-9 yükseklik yüzdeleri sırası ile %. ve %. bulundu. Bizim hastalarımızdaki bu yüksek oranın sebebi bizim hastalarımızın çoğunun ileri evredeki hastalar olması olabilir. Bizim hastalarımızda serum CEA düzeyine bakılan 7 hastanın 5 i (%.), serum CA 9-9 düzeyine bakılan 66 hastanın ü (% 5.6), evre deki hastalardı. Yasuhiro ve arkadaşlarının çalışmalarında ise 66 hastanın 9 ü (% 59.) evre deki hastalardı. Takahashi Y ve arkadaşları özellikle preoperatif serum düzeyleri yüksek ise CEA ve/veya CA9-9 un postoperatif tümör nüksünün monitorizasyonunda kullanılabileceğini ifade etmişlerdir. 8 Ayrıca mide karsinomlarında serum CA 9-9 pozitifliği lenf nodu metastazı, invazyon derinliği tümör boyutu ve unrezektabilite ile ilişkili bulunmuştur. 9, Bizim sonuçlarımıza göre de ileri evredeki tümörlerde düşük evreli tümörlere göre, lenf nodu metastazı yapmış, karaciğer metastazı yapmış, peritoneal metastaz yapmış tümörlerde yapmamış olanlara göre serum CA9-9 yükseklik oranları anlamlı oranda daha yüksek bulunmuştur (Tablo ). Bu nedenle CA9-9 un Tümörün evresi ve rezektabilitesini değerlendirmede değerli bir parametre olduğunu düşünmekteyiz. Marelli D. ve arkadaşları mide kanseri sebebi ile opere ettikleri 5 hasta üzerinde bir çalışma yapmışlardır. Bu araştırmada; preoperatif serum CEA, CA9-9, Ca7- düzeylerine beraber bakılmasının ek prognostik bilgi verebiliceğini ve eğer bu markırlardan biri yüksek ise hasta erken evrede olsa bile rekürrens riskinin yüksek olacağının düşünülmesi gerektiğini ifade etmişlerdir. 9 5

4 Tablo. Gastrik adenokarsinomda preoperatif serum CA9-9 düzeyinin klinikopatolojik faktörler yönünden değerlendirilmesi (n=66) CA9-9 (n/%) <cm -5cm Periton metastazı 9(.9) (7.8) (6.) 9(.) (58.8) 7(.) (.9) (.5) 8(8.) (.6) 6(66.7) (.) 9(.) (.) 8(88.9) (.) 9(56.) (.) 9(6.) (79.) (5.) () 5(9.8) (7.) 7(.) () 6(78.8) 8(58.) 7(89.5) 9(6.7) (75.) (.) 6(85.7) (67.8) 5(78.9) (.) 9(78.) 7(.7) (78.8) 5(5.7) <.5 <.5 <.5 <.5 <. <.5 <.5 AFP hepatoselüler kanserde ve yolk kesesi elementlerini içeren kanserde kullanılan bir tümör belirleyicidir. Nakajima T ve arkadaşlarının bir çalışmasında gastrik karsinomalı hastaların %,7 sinde serum AFP düzeyinin yüksek olduğu rapor edilmiştir. Aynı çalışmada karaciğer metastazının daha çok serum CA 9-9 düzeyi yüksekliği ile korele olduğu ve serum CA9-9 prognostik değerinin CEA den daha yüksek olduğu rapor edilmiştir. 9 Bizim çalışmamızda gastrik karsinomalı hastaların %6, ünde serum AFP düzeyi yüksek bulunmuştur. Serum AFP yüksekliği ile ileri tümör evresi, lenf nodu metastazı, karaciğer metastazı, rezektabilite arasında anlamlı bir ilişki olduğu gözlendi (tablo ). Karaciğer metastazı yapmış olgularımızın %77,8 inde serum AFP düzeyi yüksekti. Bu anlamlı bir orandır ve özellikle ileri evreli gastrik karsinomlarda serum AFP düzeyinin karaciğer Tablo. Gastrik adenokarsinomlu hastalarda preoperatif serum AFP düzeyinin klinikopatolojik faktörler yönünden değerlendirilmesi (n=67) AFP (n/%) <cm -5cm Periton metastazı 8(9.) (.) 5(6.7) 6(5.) 5(.) 6(.9) (.9) (6.9) 7(77.8) (9.) 7(.) (88.9) 8(5.) (.) 6(.5) 5(.) (8.) (88.) 5() () 5(8.) (6.7) () (85.7) (79.) 9() 7(77.) 5(9.) (.) () 6(8.7) 9(87.5) 9(87.5) 6(88.5) (66.7) <.5 <.5 <. <.5 metastazı hakkında bilgi verebileceğini düşündürmektedir. Lee R ve arkadaşlarının 8 gastrik karsinomalı hasta üzerinde yaptıkları çalışmalarında 8 (%9.8) hastanın serum AFP düzeyi yüksek bulunmuştur. Yine bu çalışmada karaciğer metastazı olan gastrik karsinomalı hastaların %75 inde serum AFP düzeyi yüksek bulunmuştur. Bu çalışmada ileri evre mide 6

5 kanserlerinde yüksek serum AFP düzeyinin karaciğer metastazının habercisi olabileceği belirtilmiştir. Türkiye de yapılan bir çalışmada Mide kanseri teşhisinde serum CEA ve CA 9-9 un duyarlı olduğu, postoperatif takip gibi klinik değerlendirmede ise özellikle serum CA 9-9 düzeyinin prognostik değerinin daha yüksek olduğu ifade edilmiştir. Preoperatif yapılan diyagnostik tetkiklerle gastrik karsinomların rezektabilitesini tespit etmek zordur. Gastrik karsinomlarda preoperatif yapılan USG ve CT nin peritonel metastaz ve karaciğer metastazını göstermede başarısı oldukça sınırlıdır., Hastaların çoğunda rezeke edilemeyeceği kararı laparatomi sonrası peroperatif dönemde veya diyagnostik laparoskopi sonrası verilir. Bizim hastalarımızın da 6 sında tümörün rezeke edilemeyeceği kararı ameliyat esnasında verilmiştir. Her üç tümör markırı ile tümörün rezeke edilememesi ve karaciğer metastazı arasında anlamlı bir ilişki olduğu görülmektedir. Benzer şekilde peritoneal metastaz ile serum CEA ve CA9-9 yüksekliği arasında da anlamlı bir ilişki olduğu saptandı. Sonuç olarak gastrik karsinomlarda erken evrede serum CEA, CA9-9, AFP yükseklik oranları düşük olduğundan tarama amaçlı kullanılmaları mümkün görülmemektedir. Gastrik adenokarsinom tanısı konmuş hastalarda serum CEA, CA9-9, AFP yüksekliği ile ileri evre, karaciğer metastazı, tümörün rezeke edilebilirliği arasında arasında anlamlı bir ilişki vardır. Her üç markırın yüksek olduğu gastrik adenokarsinomalı hastaların daha ileri evreye sahip olabileceği akılda tutulmalıdır. KAYNAKLAR. Komada I, Koufuji K, Kawabata S, et al. The clinical efficacy of CA7- as serum marker for gastric cancer in comparison with CA9-9 and CEA. İnt Surg 995;8:5-8.. Hyodo T, Kawamoto R Double cancer of the stomach, one AFP producing tumor. J Gastroenterol 996;: Koide N, Nıshıo A, Igarashı J, Kajıkawa S, Adachi W, Amano J. Alpha fetoprotein producing gastric cance: histochemical analysis of cell proliferaten, apoptosis, and angiogenesis. Am J gastroenterol 999; 9: Torre GC, Lucchesse V, Rembado R, Barbetti V ; Tumor markrs ; from labratory to clinical use. Anticancer Res 996; 6: Holyeke ED, Chu TM, Murphey GP. CEA as a monitor of gastrointestinal malignancy. Cancer 975; 5: Staab HJ, Anderer FA, Brummendorf T, et al. Prognostik value of preoperative CEA comperad to clinical stageing : Gastric cancer. Br J Cancer 98;5: Kohler JP, Simoniwitz D, Paloyan D, Preoperative CEA leve : A prognostik test in patien ts with colorectal carcinoma. Am Surg 98; 6: Tamada R, Hiramoto Y, Abey S, Nozuka T, Okumura T, Masuda H, Kano T, Kumashiro R, Inokuchi K. Serial determinations of CEA for detections of recurrant gastric cancer. Jpn J Surg 98;: Marelli D, Roviello F, De Stefano A. Serum levels in gastric carcinoma. Oncology 999;57: Kodera Y, Yamamura Y, Torii A, Yasui K, Morimoto T, Kato T, Kito T. The prognostic value of preoperatif Serum levels of CEA and CA9-9 inpatient with gastric cancer: The American Journal of gastroenterology 996; 9:9-5.. Nakane Y, Okamura S, Akehira K, Koiki K. Corelation of preoperative CEA levels and prognosis of gastric cancer patients. Cancer 99;7: Koga K, Kano T, Sounda K, Kioki K. The clinical usefulness of preoperative CEA determination in gastric cancer. Japanase Journal of Surgery 987;7: -7.. Shimizu N, Wakutsuki T, Murakami A, Maeta M, Koga S. CEA in gastric patients. Oncology 987;: -.. Dittrich C, Jakaesz R, Havelec L, et al. CEA plasma level determination in the managemeof gastric cancer patients. Cancer Determinattion and Prevention 985;8: Yoshihiko M, Keizo S, Masanobu A. Serum CEA level increseases correlate with tumor progression in patients with differentiated gastric carcinoma following noncurative resection. Cancer Research 5() (99) pp Kornek G, Depisch D, Temsch EM, Scheithauer W. Comperative analaysis of cancer associated antigen CA95, CA 9-9 and CEA in diagnosis, fallowup and monitoring to response to chemotherapy in patient s with gastrointestinal cancer. J. Cancer Res Clin Oncol 99;7: Baillari P, Sammaritino P, Cardi M, Cerasi A. Gastrointestinal cancer fallow up : The effectiveness of secuantial CEA ; TPA and CA9-9 evaluation in the early diagnosis of recurances. Aust N Z J Surg 99;6: Takahashi Y, Takeuchı T, Sakamoto J, et al.the usefulness of CEA and/ or CA9-9 in monitoringfor reccurance in gastric cancer patients: a prospective clinical study. Gastric Cancer ; 6: Nakajima K, Ochiai T, Suziki T, Shimada H, Hayashi H, Yasumatu A. Impct of preoperative serum CEA, CA9-9,AFP levels in gastric cancer patients. Tumor Biol.998; 9: Lee R, Rha SY, Ahn JB, Shim KY, Choi JH, Lim HY, Yoo NC, Noh SH, Kim JH, Kim SB, Chung HC. Alpha Fetoprotein producing gastric cancer. Oncol Rep. 998;5: Altınbaş E, Polat H, Borazan A, Yeksan M, Ecirli Ş. Mide kanserli olgularda tümör markırlarından AFP, CEA, CA 5 ve CA 9-9 un klinik kullanımlarının incelenmesi. Selçuk Üniv. Tıp Fak. Dergisi ;7():7-. Kayaalp C, Arda K, Orug T, Ozcay N. Value of computed tomography in addition to ultrasound for preoperative staging of gastric cancer. European Journal of Sugical Oncology. ; 6: -.. De Graaf GW, Avantude AA, Parsons SL, Duffy JP, et al. The role of staging laparoscopy in oesophagogastric cancers. Eur. J. Surg. Oncol. 7; : Yazışma Adresi: Dr. Abuzer DİRİCAN İnönü Üniversitesi Turgut Özal Tıp Merkezi Genel Cerrahi Anabilim Dalı Tel: +9 66/78 Fax: adirican@inonu.edu.tr 7