Tıp/Sağlık Hukuku Mevzuatı Uluslararası Sözleşme ve Bildirgeler ile Birlikte

Transkript

1 Tıp/Sağlık Hukuku Mevzuatı Uluslararası Sözleşme ve Bildirgeler ile Birlikte

2

3 Prof. Dr. Hakan Hakeri Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ceza ve Ceza Muhakemesi Hukuku Anabilim Dalı Öğretim Üyesi ve Ondokuz Mayıs Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Yener Ünver Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ceza ve Ceza Muhakemesi Hukuku Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Özlem Yenerer Çakmut Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ceza ve Ceza Muhakemesi Hukuku Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Tıp/Sağlık Hukuku Mevzuatı ULUSLARARASI SÖZLEŞME VE BİLDİRGELER İLE BİRLİKTE Ankara, 2010

4 Tıp/Sağlık Hukuku Mevzuatı Hakan Hakeri - Yener Ünver - Özlem Yenerer Çakmut Hukuk Kitapları Dizisi: 1010 ISBN Birinci Baskı: Nisan 2010 Seçkin Yayıncılık San. ve Tic. A.Ş. Bu kitabın her türlü yayın hakkı Seçkin Yayıncılık San. ve Tic. A.Ş ye aittir. Yayınevinin izni olmadan, eğitim ve tanıtım amaçlı kısmi alıntılar hariç olmak üzere hiçbir şekilde kitabın tümü veya bir kısmı yayınlanamaz ve çoğaltılamaz. Sayfa Tasarımı: Ayşegül Genç Kapak Tasarımı: İsmail Çam Yayın ve Dağıtım: Merkez: Seçkin Yayıncılık, Sağlık Sokak No: Sıhhiye, ANKARA Tel: (0 312) (Pbx), Faks: (0 312) Şube: Ankara Adliye Sarayı K Blok Zemin Kat Sıhhiye, ANKARA Tel: (0-312) Şube: Abidei Hürriyet Caddesi 179/E (Şişli Ceza Adliyesi Altı) Şişli İSTANBUL Tel: (0-212) Şube: Strazburg Cd. No:23 Sıhhiye - ANKARA Tel: (0312) /ankarasube@seckin.com.tr Web Adresi: E posta: yayin@seckin.com.tr Baskı: Seçkin Yayıncılık, Tel: (0 312)

5 Önsöz Ülkemizde 60 lı yılların sonunda üzerinde biraz durulmuş olmakla birlikte, kısa bir süre sonra çok ilgilenilmeyen ve hatta hukukçuların ihmal ve terk ettikleri, buna karşılık Avrupa ülkelerinde son kırk yıldır oldukça gelişen hukuk alanlarından birisini Tıp/Sağlık Hukuku oluşturmuştur. Son beş yıldır bu hukuk dalı gerek uygulamada ortaya çıkan sorunlar, gerek uluslararası hukuktaki gelişmeler ve gerekse mevzuattaki bazı değişiklikler dolayısıyla hukukçuların ilgi odaklarından biri haline gelmiştir. Bu satırların yazarları ve dostları bir grup genç akademisyen de Türk Hukuku için çok önemli olduğu ve bu alandaki boşluğun giderilmesi ihtiyacı her geçen gün arttığı için, son beş yıldır, hem ceza hukuku hem de özel hukuk ve idare hukuku açısından söz konusu alana eğilmiş, gerek bilimsel yayınlar gerek ulusal ve uluslararası bilimsel organizasyonlarla Tıp/Sağlık Hukukuna ilişkin sorunların çözümüne ve gelişimine katkı sağlamaya çalışmaktadırlar. Çok uzun süre hukukçular ve sağlıkçıların ilgisini çekecek bu alanda ciddi bilimsel çalışmalara ihtiyaç bulunduğu gibi, gecikmeksizin yapılması zorunlu kanuni düzenlemelere de gereksinim vardır. Elinizdeki kanun kitabı esasen yaklaşık iki yıl önce tamamlanmış ve sık sık gündeme gelen kanun ve yönetmelik değişiklikleri nedeniyle basımı ertelenmiş bir çalışmadır. Ancak bu alanda kanuni düzenlemelerin eksikliliği, uluslararası hukukla çelişen düzenlemeler ve mevzuat boşluğu yanında, tüzük, yönetmelik ve sık sık değişen genelgelerin sayısının çokluğu, hukuk ve sağlık bilimi mensupları için kolay ulaşılabilir, güncel ve dar kapsamlı bir çalışmanın yayınlanmasının daha fazla geciktirilmemesi gerektiğini gösterdi. Seçkin Yayınları nın da bu tür bir projeyi hayata geçirme isteği netleşince, kapsamını daha fazla genişletmeden uzun süredir rafta beklettiğimiz bu ilk basının yapılmasına giriştik. Esasen bir süredir birçok hukuk fakültesi ve tıp fakültesinde seçimlik ders veya lisansüstü ders olarak okutulan tıp/sağlık hukuku, bu türde çok önemli kaynakları içeren bir mevzuata olan ihtiyacı artırmıştı. Kitap yayınlanmış olarak elinize geçtiğinde, aslında ilk bası hazırlığı bittikten sonra hemen başladığımız ve bir süredir devam ettirdiğimiz ikinci basının hazırlıkları da sona ermek üzere olacaktır. İkinci basıda hem içerik hem biçim açısından, bu çok bilimli alanla ilgili kimselere hizmet edecek, daha çok ve kolay yararlanabilecekleri, kanunkoyucu ve uygulamaya katkı sağlayacağı gibi bilimsel çalışma yapan kimselere de yardımcı olacak değişikliklere yer verilecektir. Kitapta Türk Tıp/Sağlık hukuku mevzuatının önemli uluslararası ve ulusal pozitif kaynaklarına yer verilmiştir. Mevzuatımız açısından detay düzenlemeleri ve kanun bulunmayan alanları düzenleyen tüzük, yönetmelik ve genelgelerin ise sadece önemlilerine ve sadece çalışmamız bakımından özel-

6 6 Tıp/Sağlık Hukuku Mevzuatı likli olan eklerine yer verilmiştir. Kitabın sayfa sayısının sınırlı olması yönünde yayınevinin beklentisi, çalışma konumuz bakımından en çok uygulaması olan düzenlemelerin bir araya getirilmesini gerektirdi. Kitabın kapsamını artırmamak ve yayınevinin de bu yöndeki talebini karşılamak için, yargı kararlarının tümüne yer vermedik. Bunun yerine, farklı sorunlara ilişkin önemli kararların özetlerini vermekle yetindik. İkinci basıda bu açıdan da farklı bir içerik sunulacaktır. Bununla birlikte, uygulamayı çok ilgilendiren ve farklı hukuk alanlarına ilişkin önemli yargı kararlarının çoğuna yer verilmiştir. Çok az sayıda da olsa, Alman Federal Yüksek Mahkemesi kararlarına da yer verilmesinin yararlı olacağı düşüncesiyle, kitapta birkaç örnek karara yer verilmiştir. Kitabın sonunda yazarların bu alana ilişkin ve yeni tarihli çalışmalarından bir kısmı liste halinde okuyucuya sunulmuştur. İkinci basıda, bu alanda çalışma yapan diğer yazarların da eserlerine yer verilmeye çalışılacaktır. Kitabın bu haliyle baskısı, biraz da birçok alanda ortak çalışan yazarlarının, genç Türk hukukçularına ekip halinde ama haddini bilerek, fedakarca ve fakat dostça, paylaşarak ancak çaba sarf etmeden başkasını kullanarak eser veya ünvan sahibi olmayı düşlemeden ve en önemlisi akademisyen olmanın normal, güvene dayalı ve samimi insani ilişkileri engellemediğini göstermek ve bencil ve kurnaz olmayıp paylaştıkları bilgi ve sevginin zarar değil hayatlarına her açıdan yarar getireceğini göstermek arzuları nedeniyledir. Genç arkadaşlarımız için kurnazlık, perde arkası oyunlar, basitlik ve kötülük örnek olmamalıdır. İhanetin sahibine huzurlu uyku sağladığı görülmemiştir. Elde edilen her ne ise, elde edilme biçiminden önemli değildir ve bitmeyen bir yakıt kaynağı olmayacağı için, aynı gibi görünen şeyler farklı kişiler nezdinde gerçekten de farklıdırlar. Genç hukukçular birbirlerine ne kadar kenetlenirlerse o kadar bilgili, güçlü ve üretken olurlar. Genç arkadaşlarımızın kavga ve şark kurnazlıkları yerine, ekip halinde daha iyilerini üretmelerini diliyoruz. Kitabı titiz biçimde basarak hukukun diğer alanlarında olduğu gibi bu alanında da okuyucuya iyi bir hizmet veren Seçkin Yayıncılık ailesinin tüm fertlerine sevgili dostumuz Sayın Koray Seçkin in şahsında sonsuz teşekkürler. Ayrıca kitapta yer alan kararların bir kısmının özetini daktiloyla yazarak yardım eden değerli asistanımız Onur Özcan a çok teşekkür ederiz. Kitabın ilgililere yararlı olmasını dileriz Prof. Dr. Hakan HAKERİ Prof. Dr. Yener ÜNVER Kurupelit / Samsun Acıbadem / İstanbul Doç. Dr. Özlem YENERER ÇAKMUT Erenköy / İstanbul

7 İçindekiler Önsöz... 5 Kısaltmalar ULUSLARARASI SÖZLEŞME VE BİLDİRGELER SÖZLEŞME BİYOLOJİ VE TIBBIN UYGULANMASI BAKIMINDAN İNSAN HAKLARI VE İNSAN HAYSİYETİNİN KORUNMASI SÖZLEŞMESİ: İNSAN HAKLARI VE BİYOTIP SÖZLEŞMESİ ULUSLARARASI BİLDİRGELER ANNE HAKLARI BİLDİRGESİ (24 Eylül Barselona/İspanya) AVRUPA DA HASTA HAKLARININ GELİŞTİRİLMESİ BİLDİRGESİ (28-30 Mart 1994 Amsterdam/Hollanda) BİLGİSAYARIN TIPTA KULLANILMASINA İLİŞKİN DUYURU (1983, Venedik/İtalya) DÜNYA TABİPLER BİRLİĞİ NİN HEKİM YARDIMIYLA İNTİHAR İÇİN TUTUMU (Eylül 1992) DÜNYA TIP BİRLİĞİ HELSİNKİ BİLDİRGESİ (İnsan Denekleri Üzerindeki Tıbbi Araştırmalarda Etik İlkeler) DÜNYA TABİPLER BİRLİĞİ LİZBON HASTA HAKLARI BİLDİRGESİ NİN GÖZDEN GEÇİRİLMİŞ ŞEKLİ (Eylül 1995, Bali/Endonezya) DÜNYA TABİPLER BİRLİĞİ ÖTANAZİ BİLDİRGESİ (Ekim 1987, Madrid/İspanya) DÜNYA TABİPLER BİRLİĞİ TOKYO BİLDİRGESİ (Ekim 1975, Tokyo/Japonya) DÜNYA TABİPLER BİRLİĞİ VENEDİK BİLDİRGESİ (Ekim 1983, Venedik/İtalya) GEN HARİTASI VE İNSAN HAKLARI EVRENSEL BİLDİRGESİ LİZBON HASTA HAKLARI BİLDİRGESİ (1981-Lizbon/Portekiz) RUHSAL HASTALIĞI OLAN ÇOCUKLAR VE AİLELERİNİN HAKLARI BİLDİRGESİ YENİDOĞAN HAKLARI BİLDİRGESİ (24 Eylül 2001, Barselona/İspanya) KANUNLAR ADLÎ TIP KURUMU KANUNU AİLE HEKİMLİĞİ PİLOT UYGULAMASI HAKKINDA KANUN CEZA MUHAKEMESİ KANUNU CEZA VE GÜVENLİK TEDBİRLERİNİN İNFAZI HAKKINDA KANUN ECZACILAR VE ECZANELER HAKKINDA KANUN HEMŞİRELİK KANUNU

8 8 Tıp/Sağlık Hukuku Mevzuatı HUSUSİ HASTANELER KANUNU İSPENÇİYARİ VE TIBBİ MÜSTAHZARLAR KANUNU KAN VE KAN ÜRÜNLERİ KANUNU NÜFUS PLANLAMASI HAKKINDA KANUN ORGAN VE DOKU ALINMASI, SAKLANMASI, AŞILANMASI VE NAKLİ HAKKINDA KANUN SAĞLIK HİZMETLERİNİN SOSYALLEŞTİRİLMESİ HAKKINDA KANUN SAĞLIK HİZMETLERİ TEMEL KANUNU TABABET VE ŞUABATI SAN'ATLARININ TARZI İCRASINA DAİR KANUN TÜRK CEZA KANUNU TÜRK DİŞ HEKİMLERİ BİRLİĞİ KANUNU TÜRK MEDENÎ KANUNU TÜRK TABİPLERİ BİRLİĞİ KANUNU UMUMİ HIFZISSIHHA KANUNU TÜZÜKLER İSPENÇİYARİ VE TIBBİ MÜSTAHZARLAR NİZAMNAMESİ ÖZEL HASTANELER TÜZÜĞÜ RAHİM TAHLİYESİ VE STERİLİZASYON HİZMETLERİNİN YÜRÜTÜLMESİ VE DENETLENMESİNE İLİŞKİN TÜZÜK TIBBİ DEONTOLOJİ NİZAMNAMESİ YÖNETMELİKLER ACİL SAĞLIK HİZMETLERİ YÖNETMELİĞİ AĞIZ VE DİŞ SAĞLIĞI HİZMETİ SUNULAN ÖZEL SAĞLIK KURULUŞLARI HAKKINDA YÖNETMELİK AMBULANSLAR VE ACİL SAĞLIK ARAÇLARI İLE AMBULANS HİZMETLERİ YÖNETMELİĞİ AYAKTA TEŞHİS VE TEDAVİ YAPILAN ÖZEL SAĞLIK KURULUŞLARI HAKKINDA YÖNETMELİK BEŞERİ TIBBİ ÜRÜNLERİN GÜVENLİĞİNİN İZLENMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ HAKKINDA YÖNETMELİK BEŞERİ TIBBİ ÜRÜNLER RUHSATLANDIRMA YÖNETMELİĞİ CEZA MUHAKEMESİNDE BEDEN MUAYENESİ, GENETİK İNCELEMELER VE FİZİK KİMLİĞİN TESPİTİ HAKKINDA YÖNETMELİK DİŞ PROTEZ LABORATUVARLARI YÖNETMELİĞİ DİYALİZ MERKEZLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK FARMASÖTİK MÜSTAHZARLARIN BİYOYARARLANIM VE BİYOEŞDEĞERLİLİĞİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ HAKKINDA YÖNETMELİK GENETİK HASTALIKLAR TANI MERKEZLERİ YÖNETMELİĞİ

9 İçindekiler 9 HASTA HAKLARI YÖNETMELİĞİ HEMŞİRELİK YÖNETMELİĞİ KAN VE KAN ÜRÜNLERİ YÖNETMELİĞİ KLİNİK ARAŞTIRMALAR HAKKINDA YÖNETMELİK KORDON KANI BANKACILIĞI YÖNETMELİĞİ MADDE BAĞIMLILIĞI TEDAVİ MERKEZLERİ YÖNETMELİĞİ NÜFUS PLANLAMASI HİZMETLERİNİ YÜRÜTME YÖNETMELİĞİ ORGAN VE DOKU NAKLİ HİZMETLERİ YÖNETMELİĞİ ÖZEL HASTANELER YÖNETMELİĞİ TABABET UZMANLIK YÖNETMELİĞİ ÜREMEYE YARDIMCI TEDAVİ UYGULAMALARI VE ÜREMEYE YARDIMCI TEDAVİ MERKEZLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK YATAKLI TEDAVİ KURUMLARI İŞLETME YÖNETMELİĞİ UYGULAMA KILAVUZLARI HEKİMLİK MESLEK ETİĞİ KURALLARI İYİ KLİNİK UYGULAMALARI KILAVUZU İYİ LABORATUVAR UYGULAMALARI KILAVUZU TIBBİ ATIKLAR HAKKINDA GENELGE Ek Belge Ek Belge TIP HUKUKU İLE İLGİLİ YARGI KARARLARI YABANCI MAHKEME KARARLARI Yazarların Tıp/Sağlık Hukuku ile İlgili Yayınları